Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia SO Paulina Asłanowicz

Protokolant Monika Długosz

po rozpoznaniu w dniu 09 listopada 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa D. G.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Dyrektora Aresztu Śledczego w W. – B. w W.

o ustalenie i zadośćuczynienie

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża powoda D. G. kosztami procesu.

Sygn. akt I C 503/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 kwietnia 2015 roku D. G. wniósł o stwierdzenie bezprawnego naruszenia jego dóbr osobistych i zasądzenie od Skarbu Państwa – Dyrektora Aresztu Śledczego w W. - B. w W. kwoty 100.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia orzeczenia wyroku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

W uzasadnieniu swoich żądań powód wskazał, iż wiąże je z niezapewnieniem mu przez pozwanego odpowiednich warunków bytowych podczas odbywania kary pozbawienia wolności, wskazując na brak ciepłej wody, zagrzybienie ścian, brak drabinek umożliwiających wejście do łózka, brak stosownych zabezpieczeń chroniących przed upadkiem z łóżka, zabrudzone i zagrzybione materace i koce, zniszczone podłogi cel, ograniczony dostęp do opieki lekarskiej, obecność podczas spacerów, wyjść do łaźni i na świetlicę osób należących do subkultury więziennej i recydywistów, ograniczenia związane z wyjściami na spacer, niezapewnienie prywatności w kącikach sanitarnych, ograniczenia związane z włączaniem prądu i korzystaniem z telefonu. Powód wskazał na związane z powyższym naruszenie jego dóbr osobistych, upokorzenia i dolegliwości, co uzasadnia oparcie roszczenia o treść art. 448 k.c. (pozew k. 3 – 4).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Dyrektor Aresztu Śledczego W. - B. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż powództwo jest w całości niezasadne, bowiem warunki, w jakich powód przebywał, nie przekraczały przeciętnej miary dolegliwości, jakie łączą się z pozbawieniem wolności, zaś powód nie wykazał krzywdy czy też szkody, jakiej doznał, bezprawności w działaniu pozwanego oraz związku przyczynowego między działaniem funkcjonariuszy publicznych a rzekomą szkodą powstałą w dobrach powoda (odpowiedź na pozew k. 37 – 42).

W piśmie procesowym zawierającym ustosunkowanie się do odpowiedzi na pozew powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie ( pismo procesowe k. 149 – 149v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. G. przebywał w Areszcie Śledczym w W. - B. w okresach: (...) (pawilon C oddział II) i od dnia 18 lutego 2015 roku do dnia 22 kwietnia 2015 roku (pawilon C oddział II i pawilon B oddział I) ( dowody : przeglądarka historii rozmieszczenia k. 43 – 45, przeglądarka zmian (...) k. 46 – 47, informacja o pobytach i orzeczeniach Noe.NET k. 48 – 53).

Okres od stycznia 2011 roku do kwietnia 2014 roku objęty był wizytacją sędziego penitencjarnego Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie m. in. w zakresie warunków bytowych panujących w Areszcie Śledczym w W. - B.. Praca jednostki oceniana została na ocenę bardzo dobrą. Wizytator dokonał m. in. wizytacji cel mieszkalnych oraz innych pomieszczeń socjalnych jednostki ( dowód : sprawozdanie z wizytacji k. 54 – 78).

Cele Aresztu Śledczego W. - B. posiadały wymagane wyposażenie i wydzielone w nich były osobne części do spania. W celach mieszkalnych pawilonów znajdowały się oddzielone od pozostałej części celi – w sposób trwały ścianami murowanymi kąciki sanitarne, z wejściami wyposażonymi w nieprzezroczystą zasłonę z tworzywa sztucznego lub kąciki sanitarne wykonane z metalowego stelażu pokryte nieprzezroczystym tworzywem i wyposażone w zasłonę z nieprzezroczystego tworzywa sztucznego. Cele wyposażone były także w kratki wentylacyjne. Przewody kominowe poddawane były okresowej kontroli. Stan powłok ścian i sufitów również był dobry. Powstawanie miejscowych zagrzybień spowodowane było działaniem osadzonych, którzy kąpali się w celach i gotowali w nich posiłki. Stan instalacji elektrycznej i wodno - kanalizacyjnej spełniał normy i nie stwarzał zagrożenia sanitarno - epidemiologicznego. Pomieszczenia mieszkalne poddawane były konserwacjom i naprawom remontowym w miarę zaistnienia takowych potrzeb. Stolarka okienna była sprawna. W 2014 roku realizowano przebudowę m. in. mającą na celu pełną zabudowę kącików sanitarnych w celach izolacyjnych. Posiłki były zgodne z normami, a osadzeni posiadali dostęp do opieki zdrowotnej. Żaden z osadzonych nie był zakwaterowany w warunkach, w których powierzchnia celi przypadająca na jedną osobę była mniejsza niż 3 m ². Pawilon C i pawilon B były również kontrolowane przez Państwowy Powiatowy Inspektorat Sanitarny ( dowody : sprawozdanie z wizytacji k. 54 – 78 i protokoły kontroli k. 87 – 93, 94 – 95).

Powód nie zgłaszał nieprawidłowości do administracji aresztu i organów zewnętrznych (bezsporne).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. Sąd uznał dowody z dokumentów za wiarygodne, ponieważ ich autentyczność nie została zakwestionowana przez strony, a ponadto Sąd nie znalazł podstaw do ich podważenia z urzędu. Okoliczności bezsporne zostały ustalone zgodnie z zasadami określonymi treścią art. 229 i 230 k.p.c. Pozwany przedłożył do akt sprawy zawnioskowany przez powoda dowód w postaci karty historii rozmieszczenia sporządzonej na podstawie systemu Neo.NET (k. 48 – 53), której odpis został przesłany powodowi wraz z pouczeniami o treści art. 207, 127, 162, 217, 229, 230 k.p.c. Wskazać należy, iż z powyższego dokumentu nie wynika jednak z kim powód był osadzony, co było istotne dla przeprowadzenia wnioskowanego dowodu z przesłuchania świadków – współosadzonych na okoliczność warunków panujących u pozwanego w okresie objętym pozwem. Wobec powyższego Sąd zakreślił powodowi 14 – dniowy termin zarówno na ustosunkowanie się do odpowiedzi na pozew, jak i zgłoszenie ewentualnych wniosków dowodowych, w tym wskazania osób (danych personalnych, adresów), o których przesłuchanie wnosi pod rygorem pominięcia (zarządzenie k. 81). Powód w zakreślonym terminie nie wskazał owych danych osobowych, popierając stanowisko wyrażone w pozwie co do wniosków dowodowych (pismo powoda k. 149 – 149v.). Wobec niewskazania świadków w sposób umożliwiający ich wezwanie zgodnie z wymogiem przewidzianym w art. 258 k.p.c. wniosek powoda o przesłuchanie współosadzonych w charakterze świadków podlegał oddaleniu.

W ocenie Sądu także pozostałe wnioski dowodowe powoda nie zasługiwały na uwzględnienie jako nie mające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 227 k.p.c. Podnieść należy, iż wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych: psychologa, epidemiologa, pulmonologa, z zakresu kryminalistyki czy architekta w sposób oczywisty nie mogłyby być podstawą rozstrzygnięcia w sprawie, miały bowiem na celu wykreowanie dowodów i wykazanie potencjalnych zagrożeń dóbr osobistych powoda, nie zaś naruszeń, do jakich doszło podczas pobytu powoda w pozwanej jednostce. Udowodnienie tych okoliczności faktycznych nie wymagało zaś zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe wnioski dopiero zmierzały do poszukiwania dowodów w sprawie, a nie były środkami mającymi wykazać konkretne okoliczności, korespondujące z podstawą faktyczną powództwa.

Nadto oddaleniu podlegał również wniosek o przesłuchanie powoda w charakterze strony. Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z treścią art. 299 k.p.c. dowód ten ma charakter subsydiarny, pomocniczy, zaś w niniejszej sprawie, w świetle powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy uznał, iż dowód ten nie uzupełniłby materiału dowodowego w koniecznym dla sprawy zakresie. Wprost z treści przepisu art. 299 k.p.c. wynika, że jego przedmiotem są wyłącznie niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia tego dowodu, chyba że dotychczasowe postępowanie dowodowe nie doprowadziło do jednoznacznego wyjaśnienia stanu faktycznego. Powód, będąc prawidłowo pouczonym o możliwościach składania wniosków dowodowych i ciężarze dowodowym w postępowaniu cywilnym, nie zgłosił wniosków dowodowych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia. Sąd oddalił wnioski dowodowe powoda zawarte w pozwie . I stotne okoliczności podlegały ustaleniu na podstawie niekwestionowanych dokumentów. W konsekwencji należało uznać, że przeprowadzenie dowodów zgłoszonych przez powoda, będzie wyłącznie zmierzało do przedłużenia postępowania, czemu – stosownie do art. 6 k.p.c. – Sąd winien przeciwdziałać.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odnosząc się do roszczenia powoda o stwierdzenie bezprawnego naruszania jego dóbr osobistych, Sąd uznał, że żądanie to należy oceniać przez pryzmat roszczenia o ustalenie. Zgodnie zaś z treścią art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. O interesie prawnym można mówić wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, a strony łączy stosunek cywilnoprawny. Wymaga się przy tym, by zagrożenie to istniało nie tylko w wyobrażeniu i odczuciu powoda, lecz także obiektywnie (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 lipca 2010 roku, VI ACa 1472/09, LEX numer 785621). Powód winien zatem wskazać w pozwie, a także udowodnić, że niezależnie od subiektywnie odczuwanej potrzeby ochrony własnej sytuacji prawnej zachodzą także obiektywne okoliczności uzasadniające udzielenie mu ochrony na drodze powództwa o ustalenie. Okoliczności tego rodzaju muszą zaś dotyczyć konkretnego stosunku prawnego i mieć charakter realnego zagrożenia sfery prawnej powoda dotyczącej tego stosunku. Interes prawny powoda występuje bowiem wtedy, gdy eliminacji stanu zagrożenia albo niepewności nie można osiągnąć w innym postępowaniu przed organami państwa, w tym w innych postępowaniach cywilnych (tak Sąd Apelacyjny w Poznaniu z dnia 05 września 1995 roku, I ACr 159/95, OSA 1996/2/8, Sąd Najwyższy z dnia 11 lipca 1997 roku, II CKN 280/07, LEX numer 255613). Przedmiot żądania pozwu musi być skierowany do danego stosunku prawnego lub prawa, przy czym nie może dotyczyć ustalenia faktów, w tym treści oświadczeń składanych przez podmioty prawa cywilnego.

Przenosząc powyższe na grunt badanej sprawy, Sąd doszedł do przekonania, że powód nie posiada interesu prawnego w dochodzeniu omawianego roszczenia, tym bardziej, iż przysługuje mu dalej idące roszczenie, czemu dał wyraz, wnosząc również o zasądzenie zadośćuczynienia z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych, którego żądanie stwierdzenia pozbawione zostało w ten sposób interesu prawnego.

Natomiast żądanie powoda zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia należało oceniać w świetle przepisów dotyczących naruszenia dóbr osobistych i ustanawiających przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia w tych przypadkach. W myśl art. 24 § 1 k. c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Przykładowy katalog tych dóbr zawiera art. 23 k.c.

Przepisy art. 23 k. c. i art. 24 k. c. stanowią ogólne podstawy cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych, wskazując jednocześnie środki ochrony niemajątkowej oraz majątkowej tych dóbr. W zakresie instrumentów o charakterze majątkowym przepis art. 24 § 1 k. c. stanowi w ostatnim zdaniu, że zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny można żądać „na zasadach przewidzianych w kodeksie". Jednym z takich przepisów, do których odsyła art. 24 § 1 k. c. jest przepis art. 448 k. c. który stanowi, iż w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny.

Zapewnienie przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest niezaprzeczalnie jednym z wymagań demokratycznego państwa prawa, co wprost wynika z art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 roku (Dz. U. Nr 38 z 1977 r., poz. 167 i 169) oraz z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Podstawowych Wolności z dnia 04 grudnia 1950 roku (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284), stanowiących, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Te zasady powiela w art. 40 i 41 ust. 4 i 7 Konstytucja RP. Niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona stanowi obowiązek władz publicznych wszędzie tam, gdzie Państwo działa w granicach imperium, realizując swoje zadania represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka niż to wnika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka represji.

W ocenie Sądu powód nie udowodnił, że karę pozbawienia wolności odbywał w warunkach uwłaczających jego godności, standardom sanitarnym i humanitaryzmowi.

Podkreślić należy, że na powodzie jako osobie żądającej zasądzenia zadośćuczynienia na mocy przepisu art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. spoczywał ciężar udowodnienia faktu naruszenia dobra osobistego, doznania z tej przyczyny krzywdy oraz wykazania jej rozmiaru. Zgodnie z fundamentalną zasadą procesu cywilnego tj. zasadą kontradyktoryjności, to na stronach procesu ciąży obowiązek dowodzenia, co w konsekwencji oznacza, iż to strony są w pełni odpowiedzialne za wynik postępowania toczącego się z ich udziałem. Nieprzedstawienie dowodów prowadzi zaś do poniesienia przez stronę wynikających z przepisów prawa materialnego negatywnych konsekwencji nieudowodnienia faktów potwierdzających zasadność żądań. Sąd Okręgowy podziela przy tym pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 12 grudnia 1996 roku, I CKU 45/96, OSNC 1997/6-7/76), który wskazuje, iż przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Powód powinien zatem wykazać na podstawie wnioskowanych dowodów, że na skutek działań lub zaniechań pozwanego doszło do naruszenia jego dóbr osobistych, co doprowadziło do doznania przez niego krzywdy w rozmiarze uzasadniającym przyznanie zadośćuczynienia w żądanej kwocie. Wnioski dowodowe powoda, zresztą jak wskazano powyżej nieadekwatne do wykazania stawianych tez, zgłoszone zostały wyłącznie na okoliczność nieprzestrzegania przepisów dotyczących zagwarantowania osadzonym odpowiednich warunków odbywania kary, a zatem, że doszło do niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej. Powód nie zgłosił natomiast żadnych wniosków dowodowych celem wykazania, że na skutek niezgodnego z prawem działania doszło do naruszenia jego godności osobistej, czy też zdrowia i intymności, jak twierdził, co doprowadziło do doznania przez niego krzywdy w postaci cierpień psychicznych uzasadniających zasądzenie zadośćuczynienia. Brak wskazania i wykazania tych przesłanek (naruszenia dobra osobistego, wystąpienia krzywdy i jej rozmiaru) warunkujących w świetle powołanych wyżej przepisów możliwość uwzględnienia powództwa spowodował, iż ustalanie, czy faktycznie doszło do braku zagwarantowania powodowi przewidzianych prawem warunków odbywania kary pozbawienia wolności stało się zbędne w świetle art. 227 k.p.c. Powód nie zaoferował bowiem żadnych dowodów zmierzających do wykazania naruszeń jego dóbr osobistych i stopnia tych naruszeń, które miały odbić się negatywnie na zdrowiu czy też innych dobrach osobistych powoda, ani żadnych wniosków dla wykazania tych negatywnych skutków. W konsekwencji liczne wnioski dowodowe powoda Sąd Okręgowy uznał za niezasadne, w tym postanowił oddalić wniosek o jego przesłuchanie w charakterze strony. Podkreślenia ponownie wymaga, że dowód z przesłuchania strony nie ma charakteru obligatoryjnego w sprawach cywilnych, a jego przeprowadzenie konieczne jest wówczas, gdy nie ma możliwości przeprowadzenia innych dowodów lub gdy brak jest dowodów. Nieprzesłuchanie strony może stanowić naruszenie art. 299 k.p.c. tylko wówczas, gdy mogło ono wpłynąć na wynik sprawy, rozumiany jako wyjaśnienie wszystkich istotnych i spornych okoliczności dotyczących stosunków prawnych pomiędzy stronami sporu, ale gdy dowód z przesłuchania strony był jedynym dowodem, którym dysponował sąd (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05 czerwca 2009 roku, I PK 19/09, nie publ.). W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dopuszczenia dowodów z dokumentów złożonych przez pozwanego i niezgłoszenia przez powoda żadnych przeciwdowodów, chociażby w postaci zeznań współosadzonych, których danych personalnych ostatecznie powód nie podał, dowód z przesłuchania stron należało uznać za zbędny, tym bardziej, że zgłoszony został on na nieskonkretyzowaną tezę – okoliczności wskazanych w pozwie.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących warunków, w jakich powód był osadzony, w ocenie Sądu powód nie udowodnił, by warunki te nie odpowiadały wymogom art. 110 § 2 k.k.w. w zakresie, w jakim przepis ten zobowiązuje do wyposażenia cel w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający osadzonemu odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i stosowną do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Zarzutów przedstawionych w pozwie powód nie wykazał. Pozwany zakwestionował te zarzuty w toku procesu. Nie zostało więc wykazane naruszenie dóbr osobistych powoda poprzez niezapewnienie mu odpowiednich warunków osadzenia.

Niezaprzeczalnie godne warunki odbywania kary obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, w tym związanych z potrzebami fizjologicznymi. Niemniej jednak normy określające wymogi w tym zakresie nie przewidują zapewnienia samodzielności pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani ich oddzielenia murem od pozostałej części celi.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód nie udowodnił także tego, aby cele, w których przebywał, wyposażone były w nieodpowiedni sprzęt kwaterunkowy, w szczególności, aby ilość sprzętu kwaterunkowego w celach nie odpowiadała normom wskazanym w § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. z 2014 roku, poz. 200) oraz w załączniku nr 3 do tego rozporządzenia. Nie wykazał także, aby sprzęt, w celach, w których mieszkał, był w nienależytym stanie. Sąd w tym zakresie uwzględnił dokumenty przedstawione przez pozwanego, z których wynika, iż uszkodzony sprzęt jest naprawiany lub wymieniany. Nadto zważyć należało, iż w niniejszej sprawie powód nie wykazał, by w czasie osadzenia skarżył się na jakość wyposażenia, czy wnosił o jego wymianę. Podnieść należy, że okres zużywalności danego sprzętu określają załączniki do wskazanego Rozporządzenia.

Ponadto wskazać należy, iż stosownie do treści § 11 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. z 2003 roku, Nr 152, poz. 1493) skazanych rozmieszcza się w celach, uwzględniając w szczególności płeć, wiek oraz uprzednie odbywanie zasadniczej kary pozbawienia wolności albo kary aresztu wojskowego. Podstawą umieszczenia osadzonego w określonej celi jest decyzja o klasyfikacji. Powód nie wykazał zaś by taką decyzję kwestionował, a jego subiektywne niezadowolenie z towarzystwa nie może wywołać żadnych skutków prawnych. Ponadto trudno wymagać, by określona klasyfikacja mogła realnie wykluczyć jakiekolwiek kontakty osadzonych poza celami, w których zostali umieszczeni. Zresztą powód, poza powołanym poczuciem zagrożenia, nie podał, by miały miejsca jakiekolwiek zdarzenia z udziałem recydywistów czy osób należących do podkultury więziennej, które polegałyby na znieważeniu go słownym czy fizycznym, a zatem, że to poczucie było uzasadnione.

Odnośnie zaś zarzutu dotyczącego braku możliwości korzystania z ciepłej wody i kąpieli, to w myśl § 30 ust. 3 powołanego wyżej Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, skazany ma prawo korzystać co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Jednostka penitencjarna nie ma zatem obowiązku doprowadzenia do celi ciepłej wody. Zarzuty powoda co do bezprawnego postępowania pozwanego w zakresie dotyczącym niedostarczania ciepłej wody do cel nie były uzasadnione, gdyż pozwany postępował w tym zakresie zgodnie z prawem.

Podkreślenia wymaga, iż osadzeni mają zagwarantowany dostęp do bieżącej wody w celach i możliwość utrzymywania higieny dzięki ciepłej kąpieli pod prysznicem. Intymność osadzonych musi w tym miejscu ustąpić jednak względom ostrożności. Jednostki penitencjarne są obowiązane zapewnić osadzonym bezpieczeństwo, zapobiec możliwości działania przeciwko innym osobom znajdującym się w obiekcie i przeciwko sobie samym. Naruszenie tego obowiązku może pociągnąć za sobą konsekwencje o nieporównywalnie większej powadze i ciężarze niż naruszenie intymności osadzonych.

Co do zarzutu braku należytej opieki medycznej wskazać należy, że gdyby istniały przesłanki natury zdrowotnej do zapewnienia powodowi odmiennych warunków sanitarnych, odseparowania go od innych osadzonych, np. na czas kąpieli, takie wskazanie znalazłoby się w dokumentacji medycznej powoda i zostałoby uwzględnione. Nie zostało wykazane także, że zachodziły po stronie powoda potrzeby związane z ochroną zdrowia, które nie były zaspokajane. Powód w niniejszej sprawie nie wnioskował bowiem o załączenie dokumentacji medycznej z przebiegu odbywania kary pozbawienia wolności, która byłaby podstawą do tego rodzaju ustaleń.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał również, aby w celach, w których przebywał, była niewłaściwa wentylacja. Pozwany przedłożył dokumenty z przeglądów kominiarskich, z których wynika, że stan wentylacji był na bieżąco sprawdzany i nie wykazano w tym zakresie nieprawidłowości. W jednostce penitencjarnej nie doszło również do zagrożenia sanitarno - epidemiologicznego.

O zasądzeniu zadośćuczynienia decyduje rodzaj naruszonego dobra osobistego, stopień nasilenia i czas trwania tych naruszeń, stopień zawinienia naruszyciela oraz rozległość i długotrwałość skutków naruszeń dla osoby pokrzywdzonej. Brak winy w działaniach pozwanego jest kolejną okolicznością przemawiającą za oddaleniem powództwa. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie udowodnił, że karę pozbawienia wolności we wskazanej w pozwie jednostce penitencjarnej odbywał w warunkach naruszających jego godność, zdrowie i intymność, co wywołało u niego cierpienia skutkujące możliwością zasądzenia zadośćuczynienia w świetle wskazanych wyżej przepisów. Wobec powyższego powództwo jako nieudowodnione co do zasady podlegało oddaleniu. Dodać także należy, że powód nie wykazał, że wysokość zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł była adekwatna, co również było konieczne.

Wskazać również trzeba, iż powód w pozwanej jednostce przebywał stosunkowo krótko, co również ma wpływ na ocenę naruszenia jego dóbr osobistych w kontekście żądania zadośćuczynienia. Nie sposób bowiem uznać, by negatywne oddziaływanie miało charakter nasilony czy długotrwały. W tym kontekście stwierdzić należy, że kompleksowa ocena sytuacji powoda podczas osadzenia w okresie łącznie trzech miesięcy nie uzasadnia przyznania zadośćuczynienia, nawet gdyby przyjąć bezprawność zachowania pozwanego, gdyż powód nie powołał się na to, że z pobytem tym wiązały się jakieś dodatkowe uciążliwości.

Na koniec podkreślić należy, że przepis art. 448 k.c. ma charakter fakultatywny. W konsekwencji oznacza to, iż nawet gdyby zaistniały przesłanki ustawowe, roszczenie nie musiałoby zostać uwzględnione, gdyż Sąd posiada znaczną swobodę decyzyjną w tym zakresie. Przy zastosowaniu ww. przepisu Sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy w naruszeniu dóbr osobistych, stopień tego naruszenia oraz rodzaj naruszonego dobra (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2006 roku, II PK 245/2005). Dokonanie oceny, czy w konkretnej sytuacji naruszenie jakiegokolwiek dobra osobistego rzeczywiście nastąpiło nie może być dokonywane wedle miary indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, która może być niekiedy bardzo duża ze względu na cechy osobowościowe związane ze szczególną drażliwością i przewrażliwieniem. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 20 grudnia 2010 roku (IV CSK 449/10, niepubl.), o naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności związanych z samym pobytem w takim zakładzie, polegających na przykład na niższym od oczekiwanego standardzie celi czy urządzeń sanitarnych, bowiem dla wielu ludzi nieodbywających kary pozbawienia wolności warunki mieszkaniowe bywają często równie trudne. W wyroku z dnia 10 maja 2012 roku (IV CSK 473/11, LEX numer 1211994), Sąd Najwyższy wskazał, że nie narusza godności skazanego przebywanie przez okres trzech miesięcy, a więc w okresie analogicznym jak w sprawie niniejszej, w celi zagrzybionej, wymagającej remontu i nieodpowiadającej standardom estetycznym i użytkowym, a będące wynikiem ogólnie trudnej sytuacji materialnej zakładu karnego, obejmującej wiele osób odbywających karę pozbawienia wolności.

Postępowaniu pozwanego w niniejszej sprawie nie można także zarzucić naruszenia art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 04 listopada 1950 roku, obowiązującej w Polsce od 1993 roku (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.), czy też art. 10 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Powód, jako osoba pozbawiona wolności, był bowiem traktowany w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Zapewniano mu warunki odbywania kary pozbawienia wolności zgodne z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym.

W ocenie Sądu Okręgowego powód winien zdawać sobie sprawę, iż pobyt w zakładzie penitencjarnym wiąże się z dolegliwościami w postaci pogorszenia standardu życia, ale co do zasady obejmuje to zwykłe następstwa przymusowej izolacji. Dopatrywanie się w tych niedogodnościach źródła odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa jest wątpliwe, zwłaszcza w sytuacji, w której standard życia znaczącej części społeczeństwa tj. osób, które nie weszły w konflikt z prawem jak emerytów, rencistów lub bezrobotnych jest często niższy, niż osadzonych. Sytuacja lokalowa niezliczonych rodzin w Polsce, zajmujących mieszkania komunalne czy socjalne jest gorsza zarówno pod względem metrażu, stanu technicznego budynków czy dostępu do mediów od tej opisywanej przez powoda. Wszystkie te okoliczności należałoby także brać pod uwagę, rozważając zasadność powództwa, nawet gdyby powód wykazał, czego nie uczynił, wszelkie przesłanki warunkujące możliwość zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł, jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego strony pozwanej Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 102 k.p.c. uznając, że sytuacja życiowa i majątkowa powoda wskazana w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania uzasadnia nieobciążanie powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanego.