Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

przy udziale P. W. i M. R. (1)

o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji płatnika składek

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 19 grudnia 2014 r. sygn. akt VI U 305/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Jan Przybyś SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

III AUa 272/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. dwoma decyzjami z 6.12.2013 stwierdził, że P. W. i M. R. (1) jako wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) spółką z o.o. podlegali obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu I wypadkowemu w okresie wskazanym w spornych decyzjach w latach 2009/2011, określił zarazem wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia. W uzasadnieniu wskazał, że przedmiotem umów spółki z zainteresowanymi były różnego rodzaju prace budowlane.

Odwołania od powyższych decyzji złożył płatnik Zakład (...) sp. z o.o., który domagał się ich uchylenia oraz zasądzenia od organu rentowego na swoją rzecz kosztów procesu.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy 1 Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 19 grudnia 2014 r. oddalił odwołania płatnika.

Sąd I instancji ustalił, że spółka z o.o. (...) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług budowlanych, remontów i nowych inwestycji. Ponad 90 % inwestycji stanowiły zamówienia publiczne. Spółka zatrudniała w tym czasie pracowników budowlanych na podstawie umów o pracę. W latach 2008/2010, gdy zagrożone były terminy przewidziane na wykonanie określonych robót, płatnik zawierał umowy cywilnoprawne z wykonawcami w celu przyspieszenia prac. Werbowano osoby przez ogłoszenia umieszczane w prasie, Internecie oraz z polecenia, a także zatrudniano osoby już wcześniej pracujące na rzecz spółki (...). Pracownicy nie musieli dokumentować posiadanych kwalifikacji, prace przez nich wykonywane nie różniły się od siebie, a prezes spółki decydował o zawieraniu umów o dzieło. Umowy zawierano w celu sprawdzenia umiejętności i możliwe było późniejsze podpisanie umowy o pracę, której zakres obejmował wykonywanie takich samych obowiązków.

Przedmiotem, szeregu umów o dzieło z P. W. w latach2010/2011 były następujące prace: wykopy w gruncie z zasypaniem i zagęszczeniem, dwukrotne malowanie ścian z gruntowaniem i szpachlowaniem - 270 m2, dwukrotne malowanie ścian bez szpachlowania - 260 m2; obrabianie ościeży okiennych - 17 kpl w budynku ZUS, zabudowy kanałów wentylacyjnych płytą GK 49m2, montaż sufitów kasetonowych 147m2, szpachlowanie z malowaniem zabudów GK 49m2. Wykonanie ścian z płyt GK na ruszcie stalowym 62,5m2 w budynku ZUS, wykonanie zabudów ościeży płytą GK w ciągach komunikacyjnych 42,5 m 2 w budynku ZUS, obróbka ościeży - obudowa płyt GK, obsadzenie narożników, szpachlowanie 46 m2 w budynku ZUS, szpachlowanie z jednokrotnym malowaniem pomieszczeń biurowych na parterze 172,50 m2 w budynku ZUS, malowanie ścian farbami emulsyjnymi wraz z reperacją pęknięć 658m2 w budynku jednostki wojskowej, malowanie ścian farbami emulsyjnymi wraz z reperacją pęknięć 702 m2 w budynku jednostki wojskowej, malowanie ścian farbami emulsyjnymi wraz z reperacją pęknięć 699 m2 w budynku jednostki wojskowej, malowanie ścian farbami emulsyjnymi wraz z reperacją pęknięć699 m2 w budynku jednostki wojskowej, ułożenie rury drenarskiej wraz z zasypaniem warstwami filtracyjnymi 57m- budowa G. w S., wykonanie szalunków pod stropy betonowe 238 m2 - budowa G. w S., wykonanie szalunków pod stropy betonowe 476 m2 - budowa G. w S..

Przedmiotem szeregu umów o dzieło z M. R. (2) w latach 2009/2010 były prace: impregnacja przeciwkorozyjna elementów metalowych 2,7 t, obsadzenie nadproży stalowych -20 mb na obiekcie w szpitalu przy ul (...) w S., wykonanie izolacji p-wodnych z papy termozgrzewalnej 124m2, zabezp. przeciwkorozyjne elementów stalowych l,7t, załadunek gruzu do kontenerów llm3 -na obiekcie w szpitalu przy ul (...) w S., zerwanie trzech warstw papy21m2, usunięcie obróbek blacharskich murów ogniowych 16mb, wykonanie pokryć dachowych z pap termozgrzewalnych 26,4 m2, czyszczenie okien aluminiowych 89m2 - na obiekcie w szpitalu przy ul (...) w S., wyremontowanie baraków socjalnych -przemalowanie ścian, wymiana wykładzin podłogowych, demontaż starych i montaż nowych urządzeń sanitarnych 3 szt. Cięcie elementów stalowych szlifierką kątową 1.8 t-na obiekcie w szpitalu przy ul (...) w S., odrestaurowanie baraku socjalnego 1 kpi. montaż urządzeń sanitarnych sedes 3 szt. rozplantowanie humusu 2,5m3, sianie trawy 21m2, montaż drabiny stalowej na ścianie 1 szt. -na obiekcie w szpitalu przy ul. (...) w S., roboty wyburzeniowe oraz żelbetonowe w budynku archiwum na budowie Szpital (...), prace porządkowe na budowie Szpital (...), czyszczenie dźwigarów drewnianych w wyciągnięciem gwoździ 750mb, oczyszczenie sklejki szalunkowej z wyciągnięciem gwoździ 820 mb, oczyszczenie podpór stalowych 340 szt na obiekcie ZUS, niwelacja terenu 1830m2, transport urobku 84m3 na obiekcie P. przy Unii L., wycięcie i rozkucie ścian oporowych żelbetowych gr. 20-20 cm - 9,3,m3; docieplenie ścian zewnętrznych wełną mineralną gr, 15 cm - 121 rn2 -na obiekcie P. przy Unii L.,

Sąd okręgowy oddalił odwołania, jako podstawę wskazał przepisy art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13.10.1988 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art. 627 k.c. Sąd I instancji uznał, że ZUS miał prawo do kontroli realizacji przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzania i ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych, iż uprawnienie to obejmowało także sprawdzanie, czy w określonym stanie faktycznym płatnik składek wywiązał się ze wszystkich nałożonych nań obowiązków, w tym także czy prawidłowo zakwalifikował stan faktyczny pod względem prawnym, a co za tym idzie, dokonał prawidłowo zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych oraz prawidłowo obliczył i zapłacił składki na te ubezpieczenia. Nadto dopuszczalne było połączenie w jednej decyzji zarówno rozstrzygnięcia co do istnienia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak i co do wymiaru należnej z tego powodu składki na te ubezpieczenia. Prowadziło to do zbadania wszystkich ewentualnych spornych zagadnień w toku jednego procesu, co było prawidłowe z punktu widzenia sprawności i szybkości postępowania.

Sąd okręgowy uznał, że stosunki prawne łączące zainteresowanych z płatnikiem wyróżniały się brakiem samodzielności w organizowaniu i wykonywaniu powierzonych czynności, dbaniem o bieżącą staranność pracy i wykonywaniem poszczególnych czynności zgodnie ze wskazaniami płatnika, w sposób przez niego oznaczony i na jego ryzyko. Przy wykonywaniu zadań, pozostawała w relacja zbliżona do podporządkowania pracowniczego. Na plac budowy musieli przychodzić w określonym terminie i wykonywali powierzone prace w godzinach otwarcia budowy. Byli na bieżąco nadzorowani i kontrolowani. Wszystkie czynności wykonywane były na ryzyko spółki, przy pomocy materiałów i narzędzi dostarczonych przez płatnika. To płatnik ponosił ujemne konsekwencje ewentualnych błędów i opóźnień. Sąd okręgowy podkreślił, że analogiczne prace jak zainteresowani wykonywały również osoby zatrudnione przez płatnika w ramach umów o pracę, a zatem osoby, od których nie wymagało się wytworzenia dzieła, a jedynie starannego działania. Argumentem przemawiającym za przyjęciem, że łączące umowy nic miały cech umów o dzieło, była też okoliczność, że wysokość umówionych za wykonanie dzieła kwot odbiegała od kwot faktycznie wypłaconych. Ta okoliczność, jak również określenie wynagrodzenia według stawki godzinowej świadczyło o tym, że pisemne umowy miały charakter wyłącznie fasadowy, pozorny, a rzeczywiste ustalenia stron co do rodzaju wykonywanej pracy, sposobu jej wykonywania oraz wysokości i sposobu obliczania wynagrodzenia były zupełnie inne.

Apelację od wyroku złożył płatnik, który zarzucił rozstrzygnięciu nierozpatrzenie Istoty sprawy wyrażające się w niezbadani u przez sąd podniesionych w odwołaniu zarzutów skarżącej o braku kompetencji organu rentowego do władczego ustalenia w toku postępowania administracyjnego, charakteru stosunku prawnego wynikającego z umowy cywilnoprawnej oraz naruszeniu art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez jego niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w przedwczesnym określeniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne; zarzucił również sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, wskutek naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie błędnej oceny dowodów w sprawie, co doprowadziło do niezasadnego uznania, że umowy o dzieło zawarte pomiędzy spółką (...) Sp. z o.o. a zainteresowanymi P. W. i M. R. (1), kreowały w rzeczywistości stosunek zlecenia i w konsekwencji osoby te podlegały na ich podstawie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W ocenie skarżącej spółki sąd okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy, bowiem nie zbadał materialnoprawnej podstawy wydania przez organ rentowy zaskarżonych decyzji oraz nie odniósł się wszystkich zarzutów. Zdaniem skarżącej, skoro określone przedsięwzięcie budowlane, jako całość inwestycyjna, jest dziełem w rozumieniu art. 627 k.c. to również poszczególne roboty prowadzące do wykonania tej całości, również mogły stanowić dzieło, nawet pomimo ich realizacji w sposób częściowo zbliżony do świadczenia usług.

Sąd apelacyjny rozważył sprawę i uznał, że apelacja była nie zasadna.

W ocenie sądu apelacyjnego, sąd okręgowy wyjaśnił w sprawie wszystkie istotne okoliczności, przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń w myśl art. 233 § 1 k.p.c, a następnie wydał trafny, odpowiadający prawu wyrok. Sąd apelacyjny podzielił ustalenia i rozważania prawne sądu okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego przytaczania. Sąd apelacyjny podzielił również ocenę prawną wskazaną jako podstawa rozstrzygnięcia.

Niewątpliwie, stosownie do art. 3531 k.c. strony mogą dokonać wyboru rodzaju łączącego je stosunku prawnego, co nie oznacza jednak dowolności, bowiem umowa stron nie może sprzeciwiać się naturze danego stosunku prawnego, jego społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu i ustawie. Zdaniem sądu apelacyjnego ustalenia sprawy pozwalają na jednoznaczny wniosek, że stosunek prawny łączący płatnika Zakład (...) Sp. z o.o. z ubezpieczonymi nie posiadał cech istotnych umowy o dzieło. Ubezpieczeni bowiem nie wykonywali samodzielnego dzieła w rozumieniu jednorazowego rezultatu, lecz szereg czynności usługowych, które składały się na finalny rezultat w postaci zmodernizowanego, czy rozbudowanego obiektu; przy czym realizacja konkretnej budowy nie była przedmiotem umowy stron i wykonujący pracę przed inwestorem nie ponosili odpowiedzialności za efekt budowlany. Bezsprzecznie więc, sporne umowy były umowami starannego działania i jako takie powinny być uznane za umowy o świadczenie usług. Argument apelującego, że skoro przedsięwzięcie budowlane jako całość inwestycyjna, jest dziełem w rozumieniu art. 627 k.c. to również poszczególne roboty prowadzące do wykonania tej całości stanowią dzieła, jest wnioskowaniem pozaprawnym, nie znajdującym umocowania w treści art. 672 k.c. Tego rodzaju domniemania nie dopuszcza żaden przepis prawa, a z drugiej strony w każdym przypadku zawarcia umowy muszą być zrealizowanie essentialia negotii umowy, czego w sprawie zabrakło. Należy w sprawie podkreślić, że prace wykonywane przez ubezpieczonych odbywały się w systemie pracy zorganizowanej co do miejsca i czasu pracy, zaś twierdzenie, że o skuteczności prawnej zawartych umów o dzieło powinna zadecydować możliwość zweryfikowania rezultatu pracy pod kątem istnienia wad fizycznych było sformułowane na wyrost. W analizowanym przypadku mieliśmy bowiem do czynienia, co najwyżej z bieżącą kontrolą pracy, którą sprawował kierownik budowy. Wymaga też zauważenia, że sposób realizacji umów przeczył ich treści zważywszy, że przedmiot umów w rzeczywistości nie był realizowany, a wykonawcom zlecano również wykonywanie innego rodzaju prac.

Sąd apelacyjny podkreśla, wbrew przekonaniu apelującego, że organ rentowy posiadał kompetencję ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniu. Podstawowym bowiem skutkiem uznania, że zainteresowani wykonywali pracę w ramach umowy oświadczenie usług było objęcie ich obowiązkowymi ubezpieczeniami, na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej. Obowiązek ten z mocy prawa obciążał płatnika składek zgodnie z art. 36 ust. 1 i 2 ustawy systemowej. Skoro płatnik składek nie dopełnił obowiązku, to organ rentowy w trybie art. 83 § 1 pkt ł ustawy był kompetentny wydać decyzję o objęciu obowiązkiem ubezpieczenia społecznego przez płatnika składek (SN z 10.07.2014, II UK 454/13). Jednocześnie, prawidłowo sporną decyzją określono podstawę wymiaru składki, co stanowiło prawną konsekwencję ustalenia, że wykonawcy umów podlegali ubezpieczeniom. Organ rentowy był przy tym uprawniony nie tylko do przeprowadzania kontroli wykonywania przez płatników zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych, ale również dokonywania kontroli pod względem zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i badania istnienia tytułu ubezpieczenia społecznego (tak również SN z 23.02.2005, III UK 200/04. Lex nr 155677). Natomiast wskutek wniesienia odwołania, sąd powszechny jest właściwy do badania legalności decyzji, jak też do formułowania ocen prawnych. Nie jest trafny pogląd apelującego, że kwestionowanie umowy stron przez ZUS powinno przybrać formę powództwa sądowego, bowiem art. 83 § 1 pkt 1 ustawy systemowej przyznaje ZUS określoną kompetencję, którą może realizować w drodze decyzji, natomiast zobowiązany płatnik może podjąć obronę swoich praw w postępowaniu sądowym wszczętym wskutek odwołania od decyzji, w którym to postępowaniu przedmiotem oceny jest prawidłowość zastosowania prawa materialnego, tak przez płatnika jak i ZUS, co nastąpiło w rozpoznawanej sprawie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z, kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Skoro pomiędzy płatnikiem a zainteresowanymi doszło faktycznie do zawarcia umów o świadczenie usług, a nie umów o dzieło, to wykonawcy umów zasadnie zostali objęci ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi I wypadkowym.

Mając na względzie przedstawioną ocenę prawną sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił. Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach stanowił art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. oraz z art. 108 § 1 k.p.c.