Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Ryszard Małecki

Sędziowie: SO Małgorzata Wiśniewska

SR del. Dariusz Małecki (spr.)

Protokolant:staż. Marta Miernik

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Ł. M.

przeciwko małoletnim J. M. i S. M. reprezentowanym przez matkę N. M.

o obniżenie alimentów

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego we Wrześni

z dnia 6 maja 2015 r.

sygn. akt III RC 11/15

1.  oddala apelację;

2.  nie obciąża małoletnich pozwanych kosztami procesu poniesionymi przez powoda
w instancji odwoławczej.

Małgorzata Wiśniewska Ryszard Małecki Dariusz Małecki

UZASADNIENIE

Powód Ł. M. wniósł pozew z dnia 13.08.2013 r. skierowany przeciwko małoletnim J. M., S. M. działających przez matkę N. M. o obniżenie alimentów zasądzonych od powoda na rzecz pozwanych wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.01.2012 roku w sprawie o sygnaturze akt I C 2131/11 z kwoty 800 zł płatnej na rzecz małoletniego J. M. do kwoty 400 zł oraz z kwoty 600 zł płatnej na rzecz małoletniej S. M. do kwoty 400 zł.

Uzasadniając żądanie obniżenia alimentów pełnomocnik powoda wskazał, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.01.2013 roku w sprawie I C 1231/11 zasądzono od powoda na rzecz małoletniego J. M. kwotę 800 zł miesięcznie tytułem renty alimentacyjnej oraz kwotę 600 zł miesięcznie na rzecz małoletniej S. M. również tytułem renty alimentacyjnej. W dacie wydania wyroku powód prowadził własną działalność gospodarczą, z której uzyskiwał dochód na poziomie 1.500 zł – 2.500 zł miesięcznie. Zamieszkiwał wówczas z rodzicami i rodziną brata. W dniu (...) roku powód zawarł kolejny związek małżeński. W (...) roku urodziło się kolejne dziecko powoda, M. M. (2). Powód z wykształcenia jest mechanikiem samochodowym, ukończył liceum ogólnokształcące. Obecnie jest osobą bezrobotną. Aktywnie poszukuje pracy. Ze względu na nieopłacalność prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej w szczególności w roku 2012 zmuszony był on ją zamknąć. O trudnej sytuacji powoda świadczyć ma przyznanie jemu jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka oraz zasiłku rodzinnego na dziecko. Powód wraz z żoną i dzieckiem zamieszkują w P. razem z teściami w domu należącym do tych ostatnich. Żona powoda jest bezrobotna, zajmuje się domem. Koszty utrzymania kształtują się na poziomie około 1.400 zł miesięcznie.

W odpowiedzi na pozew małoletni pozwani: J. i S. M. reprezentowani przez matkę N. M., działającą przez pełnomocnika radcę prawnego M. P., wnieśli o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pełnomocnik strony pozwanej podał, że od czasu orzekania o wysokości renty alimentacyjnej potrzeby małoletnich powodów wzrosły. Małoletnia S. od września (...) roku rozpoczęła edukację w przyszkolnej zerówce, co spowodowało znaczny wzrost kosztów jej utrzymania. Nadto wzrosły koszty związane z mieszkaniem. W momencie orzekania o rozwodzie matka małoletnich wraz z dziećmi zamieszkiwała w P. w starym domu, który wymagał kosztownego remontu. Matka małoletnich pozwanych po podjęciu pracy w K. przeprowadziła się wraz z dziećmi do K., gdzie obecnie wynajmuje dwupokojowe mieszkanie wraz ze swoim konkubentem. Koszt wynajmu mieszkania wynosi 1.200 zł. Powód ogranicza swoje kontakty z małoletnimi pozwanymi do niedzieli w godzinach od 12.00 do 17.00. W opiece nad dziećmi matce małoletnich pozwanych pomaga jej rodzina. Miesięczny koszt utrzymania małoletniej S. jej matka oceniła na kwotę około 1.300 zł, a małoletniego J. na kwotę około 1.370 zł. Matka małoletnich pozwanych otrzymuje wynagrodzenie w kwocie 960 zł netto miesięcznie. Spłaca obecnie pożyczkę z ratą 320 zł miesięcznie. Podkreślono, że do wniesienia niniejszej sprawy powód regularnie płacił alimenty na rzecz dzieci. Dopiero od sierpnia 2013 roku powód zaczął płacić nieregularnie, co zdaniem strony pozwanej jest zabiegiem wykonanym na potrzeby tego postępowania. Powód jest osobą młodą, zdrową, mającą spore możliwości na rynku pracy.

Na rozprawie w dniu 12.11.2014 roku pełnomocnik powoda podtrzymał żądanie pozwu, pełnomocnik strony pozwanej wnosił o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 6. 05 .2015 r. Sąd Rejonowy we Wrześni w p. 1 zasądził od powoda Ł. M. tytułem obniżonej renty alimentacyjnej na rzecz małoletniego pozwanego J. M. kwotę po 600,- zł miesięcznie, oraz na rzecz małoletniej pozwanej S. M. kwotę po 500,- zł miesięcznie, łącznie 1.100,- zł miesięcznie, płatne począwszy od dnia 1.08.2013 roku do 10-tego każdego miesiąca do rąk matki małoletnich pozwanych N. M. wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności każdej z rat, i to w miejsce renty alimentacyjnej orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.01.2012 roku w sprawie o sygnaturze I C 2131/11; w p. 2. w pozostałym zakresie powództwo oddalił, w p. 3. koszty postępowania rozdzielił stosunkowo pomiędzy stronami, ustalając, iż każda ze stron wygrała sprawę w 50 %, a szczegółowe ich wyliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia; w p. 4. odstępił od obciążania stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi..

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 24.01.2012 roku w sprawie o sygnaturze akt I C (...) Sąd Okręgowy w Poznaniu rozwiązał małżeństwo Ł. M. i N. M. z domu B. przez rozwód bez orzekania o winie. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi: J. M. ur. (...) i S. M. ur. (...) powierzono N. M., zastrzegając dla Ł. M. prawo do współdecydowania o istotnych sprawach życiowych dzieci. Kontakty uregulowano w ten sposób, że Ł. M. otrzymał prawo do osobistych kontaktów z dziećmi poza miejscem zamieszkania dzieci w każdą niedzielę w godzinach od 10.00 do 18.00, w każdy drugi dzień świąt Bożego Narodzenia i świąt Wielkanocnych w godzinach od 10.00 do 18.00 oraz w każdym roku przez dwa tygodnie wakacji letnich i jeden tydzień ferii zimowych. Kosztami wychowania i utrzymania małoletnich dzieci obciążono oboje rodziców i z tego tytułu zasądzono od Ł. M. na rzecz małoletniego J. rentę alimentacyjna w kwocie 800 zł miesięcznie, na rzecz małoletniej S. w kwocie 600 zł miesięcznie, łącznie 1.400 zł miesięcznie, płatną do rąk matki N. M. do dnia 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat.

Ł. M. prowadził w tym czasie własną działalność gospodarczą świadcząc usługi polegające na zakładaniu opon do wózków widłowych. W przeszłości dorabiał sprzedając używane opony. W roku 2011 osiągnął dochód w kwocie 31.345,91 zł, a w roku 2010 w wysokości 23.693,53 zł. Zatem możliwości zarobkowe Ł. M. wynosiły około 3.000 zł miesięcznie. Zamieszkiwał ze swoimi rodzicami i rodziną brata. Koszt utrzymania domu wynosił około 350 zł miesięcznie. Rachunki za ogrzewanie w okresie grzewczym sięgały 4.000 zł. Udział Ł. M. w kosztach utrzymania domu wynosił około 400 zł – 500 zł miesięcznie. Ł. M. spłacał kredyt zaciągnięty na zakup laptopa z miesięczną ratą 84 zł. Posiadał samochód H. (...) rocznik 1996, o wartości 4.000 zł. Do swojej dyspozycji posiadał samochód służbowy F. (...). Koszt paliwa tego samochodu ponosił zleceniodawca Ł. M.. Koszty utrzymania obu samochodów rozliczał w ramach swojej działalności.

N. M. w roku 2012 była zatrudniona w solarium w K.. Koszty związane z utrzymaniem domu, jakie wówczas ponosiła, wynosiły wraz z kosztami ogrzewania około 660 zł. Korzystała z pomocy swoich rodziców.

Małoletni J. M. uczęszczał do klasy drugiej w szkole w P.. Uczył się bardzo dobrze. Był dzieckiem zdrowym. Miał jedynie problemy ze wzrokiem. Koszt jego utrzymania wynosił około 900 zł, w tym: wyżywienie 300 zł, środki czystości 50 zł, wydatki szkolne 50 zł, odzież 200 zł, zabawki i rozrywka 100 zł, udział małoletniego w kosztach utrzymania domu 200 zł.

Z kolei wydatki związane z utrzymaniem małoletniej S. M. wynosiły około 700 zł miesięcznie. Koszty wyżywienia wynosiły 200 zł, środki czystości 50 zł, odzież 150 zł, zabawki i rozrywka 100 zł, udział małoletniej w kosztach utrzymania domu 200 zł.

Ł. M. wstąpił w nowy związek małżeński w dniu (...) roku. Z tego związku posiada jedno dziecko, M. M. (3), która w (...) bieżącego roku ukończy 2 lata (ur. (...)). W związku z urodzeniem dziecka żona powoda otrzymała jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia się dziecka w kwocie 1.000 zł. Dochód bowiem w tej rodzinie w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1.922 zł. Nadto przyznany został zasiłek rodzinny w kwocie 77 zł na małoletnią M. oraz jednorazowy dodatek z tytułu urodzenia dziecka w wysokości 1.000 zł. W tym wypadku warunkiem przyznania tych świadczeń jest nieprzekraczanie przez dochód kwoty 539 zł na osobę.

Powód podjął pracę od 02.04.2015 roku w firmie (...) w P. z wynagrodzeniem zasadniczym 3.000 zł. Do 30.01.2015 roku pracował w Fabryce (...) z wynagrodzeniem około 2.400 zł. Do lipca 2013 roku prowadził własną działalność gospodarczą. Jako główny rodzaj działalności wykazywany był transport drogowy towarów. W roku 2012 osiągnął przychód rzędu 44.745,46 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 32.310,84 zł. W roku 2013 był zarejestrowany jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy w P.. Poszukiwał zatrudnienia. Podejmował prace na podstawie umów zlecenia. Ukończył kurs dla kierowców samochodów ciężarowych. W latach 2012 – 2013 pracował jako kierowca samochodów ciężarowych do 12 t. Wobec zaległości w przekazywaniu alimentów została wszczęta egzekucja komornicza. Komornik zajął m.in. samochód osobowy powoda. Jego żona podejmuje prace dorywcze przy obsłudze okolicznościowych uroczystości jako kelnerka. Otrzymuje 10 zł za godzinę pracy. Średnio w miesiącu w ten sposób pracuje 3 razy. Dochód powoda obciążony jest spłatą kredytu do 2017 roku z miesięczną ratą 120 zł. Kredyt ten został przeznaczony na spłatę zadłużenia alimentacyjnego. Powód korzystał też z pożyczki udzielonej przez H. M.. Nadto powód spłacał pożyczkę z ratą 203,16 zł do maja 2015 roku. Powód posiada samochód osobowy H. (...) z roku 1996.

Powód wraz ze swoją rodziną zamieszkują w domu teściów. Zajmują oni jedne pokój na parterze. Jako udział swojej rodziny w utrzymaniu domu powód przekazuje teściom od 500 zł do 600 zł miesięcznie, przy czym kwota ta obejmuje także wyżywienie. Abonament telefoniczny wynosi około 130 zł. Oprócz powoda, jego rodziny i teściów w tym samym domu zamieszkuje rodzina siostry żony powoda. Ponoszą oni 1/3 kosztów utrzymania domu.

Koszt utrzymania małoletniej córki M. wynosi wraz z kosztami odzieży, ale bez udziału w kosztach utrzymania mieszkania około 530 zł. Na pieluchy dla małoletniej M. miesięcznie należy przeznaczyć 200 zł, na mleko 104 zł. Soki, witaminy kosztują około 125 zł miesięcznie. Wraz z kosztami utrzymania koszt utrzymania małoletniej M. oscyluje w okolicach około 650-700 zł miesięcznie. Teściowie powoda są osobami czynnymi zawodowo. B. H. zarabia 1.300 zł, jej mąż 1.600 zł – 1.700 zł miesięcznie. B. H. pomaga finansowo rodzinie powoda.

Powód jest osobą zasadniczo zdrową. Zdarzył się powodowi pojedynczy epizod z zasłabnięciem, i w związku z tym wymagał pomocy lekarskiej.

N. M. zamieszkuje z dziećmi powoda i swoim konkubentem. Spodziewa się kolejnego dziecka. Z uwagi na problemy z ciążą ma zalecony od lekarza oszczędny tryb życia. W listopadzie zeszłego roku N. M. zarejestrowała się jako osoba bezrobotna. N. M. utrzymuje się z dochodów osiąganych przez konkubenta. Wynagrodzenie jego wynosi 1.750 zł. Jest on dłużnikiem alimentacyjnym. Wszczęte zostało wobec niego postępowanie egzekucyjne.

Czynsz za mieszkanie wynosi 1.200 zł. Opłata za gaz wynosi 130 zł miesięcznie, za prąd około 100 zł miesięcznie, za wodę około 60 zł miesięcznie. Miesięcznie na utrzymanie małoletniego J. jego matka przeznacza około 1.200 zł, a na małoletnią S. około 1.100 zł. Średniomiesięcznie na zakup odzieży dla dzieci należy przeznaczyć 250 zł. Na zakup środków do prania N. M. przeznacza około 60 zł. Kosmetyki i środki higieny małoletnich pozwanych kosztują około 80 zł. Dzieci często zapadają na infekcje. Dotyczy to przede wszystkim małoletniej S.. Jednorazowo na leki należy przeznaczyć około 100 zł. W roku 2013 małoletnia S. uczęszcza do przedszkola. Jednorazowe opłaty z tego tytułu wynosiły 166 zł. N. M. korzysta z pomocy rzeczowej i finansowej swoich rodziców. Otrzymuje ona od nich niewielkie pożyczki, które stara się zwrócić w miarę posiadanych środków.

Udział powoda w wychowaniu i utrzymaniu małoletnich dzieci ogranicza się do przekazywanej renty alimentacyjnej oraz niedzielnych kontaktów z małoletnimi powodami. W utrzymaniu małoletnich pozwanych pomagają rodzice N. M..

Przedłożone w sprawie dokumenty nie budziły zasadniczo wątpliwości Sądu Rejonowego co do swojej wiarygodności. Sąd nie znalazł przyczyn, by czynić to z urzędu. Sąd ten pominął deklaracje podatkowe k. 17 – 22 powoda, gdyż były już przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego w Poznaniu. W tym miejscu należy podkreślić, iż Sąd rozpoznając sprawę bierze pod uwagę stan aktualny w chwili wyrokowania, jednakże nie ocenia ponownie materiału dowodowego, który był przedmiotem wyrokowania w poprzednich sprawach, w których był ustalany już wcześniej obowiązek alimentacyjny. Zaznaczyć przy tym należy, iż przedłożone paragony (k. 86) zostały potraktowane z dużą ostrożnością, bowiem ich wartość dowodowa jest znikoma. Stanowią bowiem dowód, iż dokonano sprzedaży wyszczególnionych produktów, jednak nie wskazują, kto te produkty konkretnie zakupił. Zasadniczo zeznania powoda oraz matki małoletnich pozwanych oraz pozostałych świadków nie budziły wątpliwości w zakresie ich wiarygodności (z wyjątkiem poniżej przedstawionych uwag). Każda osoba zeznawała w sposób spójny, logiczny i zasadniczo nie budzący wątpliwości, a nadto zeznania te znalazły potwierdzenie w przedłożonych dokumentach. Jednak należy podnieść, że powód nie wykazał, by jego możliwości zarobkowe od roku 2012 uległy znacznemu pogorszeniu. Ustalono wówczas, że możliwości zarobkowe powoda wynoszą około 3.000 zł. Obecnie, jak wskazuje przedłożona umowa (k. 271), powód nadal posiada możliwości zarobkowe na podobnym poziomie i taką kwotę Sąd przyjął jako pułap jego możliwości zarobkowych. Wątpliwości budzą twierdzenia powoda o odczuwanym przez niego lęku przed prowadzeniem pojazdów ciężarowych. Stoją one w sprzeczności z jego doświadczeniem zawodowym, o czym świadczy przedłożone CV. Jako nielogiczne należałoby bowiem uznać zachowanie powoda, który pomimo sugerowanych ograniczeń wskazuje potencjalnemu prawodawcy posiadane umiejętności jako kierowcy samochodów ciężarowych. Nadto, zeznania powoda w tym zakresie złożone w czasie postępowania rozwodowego zostały także przez Sąd Apelacyjny uznane za niewiarygodne, którą to ocenę w pełni podziela Sąd orzekający w niniejszym postępowaniu. Sąd pominął w związku z tym przedłożone wydruki ofert pracy ( k. 89 – 95, 231 – 237). Sąd pominął także przedłożone wydruki z ofertami najmu, mające obrazować możliwości wynajęcia mieszkania przez N. M. z niższym czynszem. Jak zostało to podniesione (k. 226v) oferty te dotyczyły mieszkań w innych miejscowościach, co wiązałoby się z koniecznością daleko idących zmian w życiu małoletnich dzieci.

W pewnym zakresie ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się o zasady doświadczenia życiowego i powszechnej znajomości cen, zwłaszcza ustalając koszty utrzymania małoletnich pozwanych oraz koszty związane z utrzymaniem najmłodszego dziecka powoda. Oświadczenia (zestawienia kosztów k. 76 - 77) złożone w niniejszej sprawie Sąd rozpoznał mając na uwadze treść art. 245 k.p.c.: dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią artykułu 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumie się istotne zwiększenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji, istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji lub istotne zmniejszenie się możliwości majątkowych i zarobkowych zobowiązanego. Wynika z tego, że rozstrzygnięcie o żądaniu opartym na art. 138 k.r.o. wymaga, po pierwsze porównania stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich zmianie, po drugie, oznacza, że upływ czasu, jaki nastąpił od daty ostatniego wyroku alimentacyjnego do daty orzekania o zmianie wysokości alimentów sam w sobie nie może jeszcze przemawiać za zasadnością powództwa. Na stronie ciąży wówczas obowiązek wykazania, że zmiany takie nastąpiły stosownie do ogólnej reguły dowodowej (art. 6 k.c.).

Według art. 133 § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Paragraf 2 tego artykułu stanowi, że poza powyższym przypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Kolejny paragraf z kolei mówi, iż rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Zgodnie z cytowanym artykułem 133 § 1 k.r.o. oboje rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych wobec dzieci, a zakres tego obowiązku wyznacza z jednej strony poziom usprawiedliwionych potrzeb osób uprawnionych do alimentacji, z drugiej zarobkowe i majątkowe możliwości każdego z zobowiązanych (135 § 1 k.r.o.). Możliwości te określa się nie według faktycznie osiąganych dochodów, ale według tego, jakie dochody może osiągnąć zobowiązany do alimentowania, przy założeniu, że dokłada wszelkich starań i swoje możliwości zarobkowe w pełni wykorzystuje.

Matka może wykonywać swój obowiązek alimentacyjny wobec dziecka w całości lub w części przez osobiste starania o jego utrzymanie lub wychowanie (135 § 2 k.r.o). Te osobiste starania mają dla dziecka - oprócz niewymiernej wartości moralnej i uczuciowej - określoną wartość materialną, dającą się przeliczyć na rentę pieniężną. Pojęcie „usprawiedliwione potrzeby” ma różny zakres znaczeniowy w zależności od tego, czy chodzi o uprawnionego krewnego w linii prostej czy też o dziecko, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. O ile w pierwszym przypadku świadczenia alimentacyjne mają zapewnić uprawnionemu godziwe warunki bytowania z uwzględnieniem m.in. jego wieku, stanu zdrowia i wykształcenia, o tyle rozmiar usprawiedliwionych potrzeb dziecka, niezdolnego jeszcze do samodzielnego utrzymania się, stymulowany jest zasadą utrzymania równej stopy życiowej. Skatalogowanie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentacji nie jest nie tyle możliwe, ale i zbędne. Decydują bowiem okoliczności konkretnego przypadku, co nadaje tym potrzebom wymiar indywidualny. Zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego nie należy kojarzyć z wysokością faktycznych zarobków lub czystego dochodu z majątku. W ocenie zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego mieszczą się także te niewykorzystane, jeżeli tylko są realne, a potrzebom uprawnionych, zobowiązany nie jest w stanie sprostać posiadanymi środkami.

Rozważyć zatem należy, czy zaszły takie zmiany po stronie zobowiązanego do alimentacji, jak i uprawnionego do alimentacji, które uzasadniają zmianę wysokości alimentów.

W roku 2012 powód osiągał dochód rzędu 3.000 zł. Ponosił stosunkowo niewielkie koszty związane ze swoim utrzymaniem. Zamieszkiwał ze swoimi rodzicami i rodziną brata, a jego udział w kosztach utrzymania domu wynosił około 400 zł – 500 zł miesięcznie. Ł. M. spłacał kredyt zaciągnięty na zakup laptopa z miesięczną ratą 84 zł. Posiadał samochód H. (...) rocznik 1996, o wartości 4.000 zł. Do swojej dyspozycji posiadał samochód służbowy F. (...). Koszt paliwa tego samochodu ponosił zleceniodawca Ł. M.. Koszty utrzymania obu samochodów rozliczał w ramach swojej działalności.

W chwili obecnej wynagrodzenie zasadnicze powoda wynosi 3.000 zł miesięcznie. Zatem jego możliwości finansowe nie uległy znaczącej zmianie. Również wcześniejsze możliwości zarobkowe powoda należy określać na podobnym poziomie z uwagi na okoliczności, które Sąd wskazał w ocenie przeprowadzonych dowodów w niniejszej sprawie. Zauważyć też należy, że powód obecnie jest zatrudniony w miejscowości, w której zamieszkuje, co pozwala wyeliminować koszty związane z dojazdem do pracy. Zmianie natomiast uległa sytuacja osobista powoda. Wstąpił on w nowy związek małżeński, z którego w roku (...) urodziła się córka M.. Żona powoda nie posiada stałego zatrudnienia. Podejmuje prace dorywcze przy obsłudze okolicznościowych przyjęć z wynagrodzeniem 10 zł za godzinę. Można przyjąć, że miesięcznie może z tego tytułu uzyskać około 150 zł – 300 zł. Powód wraz ze swoją rodziną zamieszkują w domu teściów. Zajmują oni jeden pokój na parterze. Jako udział swojej rodziny w utrzymaniu domu powód przekazuje teściom od 500 zł do 600 zł miesięcznie, przy czym kwota ta obejmuje także wyżywienie. Abonament telefoniczny wynosi około 130 zł. Koszt utrzymania małoletniej M. kształtuje się na poziomie około 530 zł bez kosztów udziału w kosztach utrzymania mieszkania, a jej udział w kosztach utrzymania domu wynosi około 150-190 zł. Zatem miesięczny koszt utrzymania małoletniej wynosi około 650 - 700 zł. Podkreślić należy, że powód nie jest osobą na której wyłącznie spoczywa obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania córki. Oboje rodzice są obowiązani do ponoszenia kosztów utrzymania dziecka. Przy tym również znamienna jest pomoc teściów powoda. Powód wraz ze swoją rodziną zamieszkują w domu teściów. Zajmują oni jeden pokój na parterze. Jako udział swojej rodziny w utrzymaniu domu powód przekazuje teściom od około 500 zł do około 600 zł miesięcznie, przy czym kwota ta obejmuje także wyżywienie. Abonament telefoniczny wynosi około 130 zł.

Z kolei, aktualnie N. M. i małoletni J. oraz S. zamieszkują w wynajmowanym mieszkaniu w K.. Dzielą mieszkanie z konkubentem matki. W roku 2012 N. M. posiadała zatrudnienie w solarium w K.. Koszty związane z utrzymaniem domu, jakie wówczas ponosiła, wynosiły wraz z kosztami ogrzewania około 660 zł. Korzystała z pomocy swoich rodziców. Małoletni J. M. uczęszczał do klasy drugiej w szkole w P.. Koszt jego utrzymania wynosił około 900 zł, w tym: wyżywienie 300 zł, środki czystości 50 zł, wydatki szkolne 50 zł, odzież 200 zł, zabawki i rozrywka 100 zł, udział małoletniego w kosztach utrzymania domu 200 zł. Wydatki związane z utrzymaniem małoletniej S. M. wynosiły około 700 zł miesięcznie. Koszty wyżywienia wynosiły 200 zł, środki czystości 50 zł, odzież 150 zł, zabawki i rozrywka 100 zł, udział małoletniej w kosztach utrzymania domu wynosił 200 zł.

Obecnie N. M. jest osobą bezrobotną. Spodziewa się kolejnego dziecka. Pozostaje na utrzymaniu swojego konkubenta, który ze świadczonej pracy uzyskuje dochód w wysokości 1.750 zł brutto. Koszt utrzymania mieszkania wynosi 1.200 zł. Opłata za gaz wynosi 130 zł miesięcznie, za prąd około 100 zł miesięcznie, za wodę około 60 zł miesięcznie. Miesięcznie na utrzymanie małoletniego J. jego matka przeznacza około 1.200 zł, a na małoletnią S. około 1.100 zł. Kwot te obejmują udziały małoletnich w kosztach utrzymania mieszkania. Średniomiesięcznie na zakup odzieży dla dzieci należy przeznaczyć 250 zł. Na zakup środków do prania N. M. przeznacza około 60 zł (co daje udział w wysokości 15 zł na członka rodziny). Kosmetyki i środki higieny małoletnich pozwanych kosztują około 80 zł (po 40 zł na każde z dzieci). Dzieci często zapadają na infekcje. Dotyczy to przede wszystkim małoletniej S.. Jednorazowo na leki należy przeznaczyć około 100 zł.

Kwoty powyższe należy ocenić jako wiarygodne przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego oraz powszechnej znajomości cen. N. M. podała (oświadczenie k. 76 – 77), że na wyżywienie małoletniego J. przeznacza około 400 zł, a na wyżywienie małoletniej S. 350 zł co mając na uwadze wiek dzieci, jest uzasadnione. Można także przyjąć, że koszty związane ze szkołą (zakup podręczników, przyborów szkolnych, różnych innych opłat, wycieczek szkolnych) średniomiesięcznie wynosi 100 zł na każde z dzieci. Oprócz tego należy zapewnić dzieciom odpowiednie dla ich wieku i zainteresowań możliwość atrakcyjnego spędzania czasu, co wiąże się z wydatkami rzędu 100 zł (po 50 zł miesięcznie). N. M. korzysta z pomocy rzeczowej i finansowej swoich rodziców. Otrzymuje ona od nich niewielkie pożyczki, które stara się zwrócić w miarę posiadanych środków.

Analizując powyższe uznać należy, że w badanym okresie potrzeby małoletnich pozwanych wzrosły, możliwości finansowe powoda natomiast nie uległy zasadniczej zmianie poza okolicznością związaną z koniecznością utrzymania kolejnej osoby małoletniej uprawnionej do alimentacji. Sąd w niniejszej sprawie musiał wziąć pod uwagę fakt, że powód jest obecnie zobowiązany do partycypowania w kosztach utrzymania córki M.. Udział ten powinien wynosić około 50%. W podobny sposób winien kształtować się również udział w kosztach utrzymania małoletnich pozwanych. Powyższe uzasadnia obniżenie rent alimentacyjnych małoletnich pozwanych proporcjonalnie do wskazywanego udziału powoda w ich kosztach utrzymania oraz stosownie do udziału powoda w kosztach utrzymania małoletniej córki M.. Jednocześnie takie rozwiązanie pozwoli zachować zasadę równej stopy życiowej rodziców i dzieci. Do dyspozycji bowiem powoda pozostanie kwota, która umożliwia zaspokojenie jego podstawowych potrzeb życiowych.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Rejonowy zasądził od powoda Ł. M. tytułem obniżonej renty alimentacyjnej na rzecz małoletniego pozwanego J. M. kwotę po 600 zł miesięcznie, oraz na rzecz małoletniej pozwanej S. M. kwotę po 500 zł miesięcznie, łącznie 1.100 zł miesięcznie, płatne począwszy od dnia 1.08.2013 roku (jak określono w żądaniu pozwu, przy czym zaznaczyć należy, iż małoletnia M. urodziła się (...)) do 10-tego każdego miesiąca do rąk matki małoletnich pozwanych N. M. wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności każdej z rat, i to w miejsce renty alimentacyjnej orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 24.01.2012 roku w sprawie o sygnaturze I C (...) (pkt 1 wyroku). Kwota 300 zł, o którą łącznie zostały obniżone renty alimentacyjne stanowi przybliżoną równowartość udziału powoda w kosztach utrzymania małoletniej M.. Przez pryzmat uznania, iż nie zwiększyły się możliwości zarobkowe powoda, a przy tym niewątpliwie zwiększyły się potrzeby małoletnich trudno uznać, iż istnieje jakakolwiek inna podstawa do modyfikacji istniejącego obowiązku alimentacyjnego.

W związku z tym w pozostałym zakresie powództwo jako zbyt daleko idące zostało oddalone w pkt 2 w/w wyroku.

W pkt 3 Sąd koszty postępowania rozdzielił stosunkowo pomiędzy stronami, ustalając, iż każda ze stron wygrała sprawę w 50 %, a szczegółowe ich wyliczenie pozostawił referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., albowiem powód wnosił o obniżenie rent alimentacyjnych o łączną kwotę 600 zł, strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości, natomiast finalnie alimenty na rzecz uprawnionych zostały obniżone o łączną kwotę 300 zł.

W pkt 4 odstąpiono od obciążania stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi z uwagi na charakter roszczenia oraz ich aktualną sytuację osobistą oraz finansową.

Apelację od tego wyroku złożyli pozwani. W apelacji z dnia 24 czerwca 2015 r. pozwani zaskarżyli wyrok Sądu Rejonowego w całości i powyższemu wyrokowi zarzucili:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 138 krio poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na nieprawidłowym przyjęciu przez Sąd, że w niniejszej sprawie doszło do istotnej zmiany stosunków, usprawiedliwiającej obniżenie alimentów na rzecz małoletnich ;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § 1 krio poprzez jego nieprawidłową wykładnię, polegającą na pominięciu przez Sąd, że zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego i całkowite pominięcie potrzeb małoletnich pozwanych i pominięcie faktu, że od czasu ostatniego wyroku sądu w przedmiocie alimentów ich potrzeby wzrosły;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § 1 krio poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na pominięciu przez Sąd okoliczności przyznanej przez powoda- że nie dojeżdża już do pracy do P.- posiada stałe zatrudnienie w swoim miejscu zamieszkania tj. w P., wobec czego nie ponosi już kosztu 350 zł na dojazd do pracy;

4. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § 1 krio poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na pominięciu przez Sąd, że zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, polegające na całkowitym pominięciu przy wyrokowaniu, że sytuacja matki pozwanych uległa znacznemu pogorszeniu- obecnie jest osobą bezrobotną i spodziewa się dziecka, które zgodnie z przewidywaniami lekarzy ma przyjść na świat 6 lipca 2015r. ;

5. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu przez Sąd I instancji, że koszty utrzymania najmłodszej córki powoda wynoszą 650-700 zł miesięcznie, podczas gdy powód na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2015r. zeznał, że koszt utrzymania dziecka to 300 zł miesięcznie;

6. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 321§1 kpc poprzez wydanie orzeczenia wykraczającego ponad żądanie powoda, który ani w pozwie ani w dalszych pismach procesowych nie wskazał daty od jakiej domaga się obniżenia alimentów i regułą w tej sytuacji powinno być wydanie orzeczenia o zmianie wysokości kwoty alimentów od dnia wydania wyroku.

W związku z powyższym wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie l przez oddalenie powództwa w całości oraz zasadzenie na rzecz pozwanych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację z dnia 10. 07. 2015 r. powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanych z dnia 24.06.2015 r. oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych okazała się bezzasadna.

Sąd Okręgowy podziela w całości poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne oraz przeprowadzoną przez ten Sąd ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i na podstawi art. 382 k.p.c. czyni ją podstawą własnych rozważań. Jest to tym bardziej zasadne, że poza zarzutem błędu w ustaleniach faktycznych odnoszącym się do kwestii kosztów utrzymania dziecka powoda pozwani w apelacji nie kwestionują dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Sąd Okręgowy mimo braku takiego zarzutu zwraca uwagę, że ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy była logiczna, prawidłowa i pełna. W tej sytuacji także rozważania prawne Sądu Rejonowego jako prawidłowe Sąd Okręgowy podziela w całości.

Wobec powyższego należy odnieść się do zarzutów naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego normujących kwestię zmiany wysokości alimentów ( art. 138 k. r. i o.) w odniesieniu do reguł odnoszących się do ustalenia ich wysokości ( art. 135 § 1 i 2 k. r. i o.).

Zdaniem apelujących Sąd Rejonowy nieprawidłowo zastosował art. 138 k. r. i o. niesłusznie uznając, że w niniejszej sprawie zostały spełnione przesłanki wynikające z tego przepisu. W ocenie pozwanych dla uwzględnienie powództwa koniecznym stało się wskazanie przez pozwanego, że w okresie od dnia wydania wyroku z dnia 24 stycznia 2012r. usprawiedliwione potrzeby małoletnich zmalały lub że zmniejszyły się możliwości powoda w zaspokojenie tychże potrzeb z uwagi na zmniejszenie jego możliwości zarobkowych. Jednak powód w toku procesu powoływał się jedynie na fakt powiększenia się rodziny po jego stronie o małoletnią córkę, w żaden sposób nie dążył do wykazania, że zmniejszeni uległy potrzeby pozwanych. Fakt wzrostu potrzeb pozwanych nie był ani kwestionowany w sprawie, ani nie był, bo nie musiał być, przedmiotem rozważań Sądu Rejonowego. Podstawa faktyczna powództwa odnosiła się wyłącznie do kwestii pogorszenia się możliwości zarobkowych i majątkowych powoda z uwagi na przyjście na świat trzeciego dziecka, co do którego zobowiązany jest łożyć alimenty, przy czym w tym wypadku obowiązek ten musi realizować nie tylko finansowo, lecz także osobiście. Argumenty apelacji odnoszące się do poprawy możliwości zarobkowych powoda poprzez zwiększenie jego kwalifikacji w sytuacji, gdy jego możliwości zarobkowe nie uległy faktycznemu zwiększeniu, co wynika z ustaleń Sądu Rejonowego, są w świetle powyższych ustaleń gołosłowne, pozwani w toku postępowania przed Sądem I instancji nie dążyli bowiem do wykazania tych okoliczności, a w samej apelacji nie zawarto żadnych wniosków dowodowych w tym zakresie. Tak samo w odniesieniu do kosztów utrzymania powoda wskazać należy, że Sąd Rejonowy w ustaleniach oraz w rozważaniach prawnych brał pod uwagę wynikające z ustaleń okoliczności odnoszące się do tego zagadnienia. Oznacza to, że nie doszło do naruszenia art. 138 k.r. i o. i zarzut ten należy uznać za bezzasadny.

Ustalenia Sądu Rejonowego nie świadczą także o tym, że obniżenie alimentów na rzecz pozwanych w związku z pojawieniem się trzeciego dziecka na utrzymaniu powoda ma prowadzić do faworyzowania tego dziecka. Jest to twierdzenie całkowicie gołosłowne, Sąd Rejonowy wyraźnie określił wielkość usprawiedliwionych potrzeb pozwanych i wskazał na istotną różnicę potrzeb jego najmłodszej córki M. w relacji do rodzeństwa - pozwanych, jednak właśnie by uniknąć faworyzowania pozwanych kosztem tego dziecka konieczna była korekta wielkości należnych im alimentów. Korekta ta musi odnieść się do wysokości ustalonych przez Sąd Rejonowy możliwości zarobkowych powoda, które kształtują się na poziomie 3000 zł miesięcznie. Kwota ta obecnie musi zostać rozdzielona pomiędzy pozwanych, małoletnią M. i powoda, z uwzględnieniem faktu, że jest on też zobowiązany do alimentacji żony, która nie pracuje. Wobec faktu, iż powód zobowiązany jest do łożenia na wszystkie dzieci w jednakowym stopniu oraz musi z racji treści art. 27 k. r. i o. łożyć na utrzymanie żony i w ogóle całej nowo założonej rodziny, określone prze Sąd Rejonowy alimenty należne pozwanym ( łącznie 1100 zł ) stanowią maksimum tego, co powód może na ich rzecz świadczyć, pozostanie mu bowiem na utrzymanie trzyosobowej rodziny 1900 zł miesięcznie. W tej sytuacji wszystkie zarzuty naruszenia art. 135 § 2 k.r. i o. są pozbawione racji i nie zasługują na uwzględnienie. Dodać należy, że w przedstawionych w ustaleniach faktycznych okolicznościach sprawy fakt przyjścia na świat dziecka matki powodów nie może mieć wpływu na obowiązek alimentacyjny powoda względem pozwanych w sytuacji, gdy, jak wskazano wyżej, ustalone przez Sąd Rejonowy alimenty wyczerpują możliwości powoda w całości.

Z zarzutów procesowych pierwszy odnosił się do wskazania błędu w ustaleniach co do tego, że koszty utrzymania najmłodszej córki powoda wynoszą 650-700 zł miesięcznie, podczas gdy powód na rozprawie w dniu 22 kwietnia 2015r. zeznał, że koszt utrzymania dziecka to 300 zł miesięcznie. Jak wskazano wyżej, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena dowodów, a przez to i ustalenia, są w ocenie Sądu Okręgowego prawidłowe. Powód podał, iż na kwotę 300 zł przeznaczą na koszty utrzymania małoletniej M. związane z zakupem mleka, pieluch, kosmetyków. Przy czym powód nie uwzględnił w tychże kosztach kosztów zakupu odzieży czy udziału w kosztach utrzymania mieszkania. Pozostałe koszty utrzymania zostały przedstawione w pismach procesowych powoda, a także w zeznaniach żony powoda uznanych przez Sąd Rejonowy za wiarygodne. Poza tym wskazana wyżej konieczność zachowania proporcji między tym, co powód musi świadczyć na rzecz pozwanych a kosztami utrzymania nowej rodziny prowadzi do konstatacji, że po odjęciu tych alimentów na każdą z osób w nowej rodzinie powoda przypadnie po ok. 633 zł miesięcznie, co prowadzi do wniosku, że ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy w tym zakresie są poprawne.

Zarzut naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. jest całkowicie bezzasadny z racji tego, że powód w piśmie z dnia 12. 12. 2013 r. określił datę początkową żądania, a Sąd orzekł zgodnie z tym wnioskiem.

Z tych powodów na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanych jako bezzasadną w p. 1 wyroku, a w p. 2 na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108. § 1 k.p.c. odstąpił od obciążania pozwanych kosztami poniesionymi przez powoda w II instancji z racji tego, że pozwani są małoletni i nie mają majątku, z którego koszty mogliby ponieść.

SSO M. Wiśniewska SSO R. Małecki del SSR D. Małecki