Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 r. w Szczecinie

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 8 lipca 2014 r. sygn. akt IV U 115/14

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 747/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2013 r. ZUS Oddział w K. odmówił ubezpieczonemu S. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy stwierdzając, iż Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z 20 listopada 2013 r. uznała, że jest on całkowicie niezdolny do pracy, stwierdzając jednocześnie, że niezdolność do pracy powstała przed wejściem w okres zatrudnienia.

Odwołanie od tej decyzji złożył ubezpieczony stwierdzając, że „orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS nie jest zgodne ze stanem faktycznym, ponieważ w przypadku mojego schorzenia i związanej z nim niepełnosprawności, nie można jednoznacznie stwierdzić, kiedy powstała całkowita niezdolność do pracy”. Ponadto „wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenia rentowe z ubezpieczenia społecznego" (wyrok SN z dnia 17 stycznia 2002 r., LEX nr 74586), a także „zgodnie z art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS możliwe jest nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed zatrudnieniem, a następnie w okresie zatrudnienia uległa pogorszeniu nawet w ramach tego samego stopnia niezdolności" (wyrok SA w Białymstoku z dnia 11 marca 2003r., LEX nr 78351).”

Propozycja ZUS Oddział w K. do złożenia wniosku o rentę socjalną jest w ocenie ubezpieczonego osobiście bardzo upokarzająca, „tym bardziej, że osiągnąłem wymagany przez ZUS staż pracy, mimo ogromnych trudności z zatrudnieniem zgodnym z posiadanymi kwalifikacjami".

Wyrokiem z dnia 8 lipca 2014 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu S. M. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 maja 2013 r. na trwałe.

Sąd Okręgowy w Koszalinie ustalił, że w dniu 27 maja 2013 r. wnioskodawca S. M. urodzony (...) złożył wniosek w sprawie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz Orzecznik I O/ZUS P. orzeczeniem z dnia 13 sierpnia 2013 r. ustalił częściową, okresową do 31 sierpnia 2016 r. niezdolność do pracy istniejącą od daty wniosku.

W oparciu o powyższe orzeczenie ZUS wydał w dniu 11 września 2013 r. decyzję przyznającą prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 27 maja 2013 r. tj. od daty zgłoszenia wniosku.

W dniu 16 września 2013 r. ubezpieczony złożył sprzeciw od ww. orzeczenia Lekarza Orzecznika.

W wyniku rozpatrzenia sprzeciwu Komisja Lekarska ZUS I Oddział w P. ustaliła całkowitą niezdolność do pracy powstałą przed podjęciem zatrudnienia.

W związku z powyższym organ rentowy wydał w dniu 05 grudnia 2013 r. decyzję odmawiającą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i jednocześnie wstrzymał wypłatę renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 01 stycznia 2014r.na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 4 powoływanej ustawy. Zgodnie z tym przepisem wypłatę świadczeń wstrzymuje się jeżeli okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało.

W 2001 r. rozpoznano u ubezpieczonego zespół (...) typu 2 z krytycznym zwężeniem pól widzenia obojga oczu, bez widzenia zmierzchowego, praktycznie niewidomy.

Ze względu na stan układu wzrokowego S. M. jest całkowicie, trwale niezdolny do pracy.

Niezdolność jest wynikiem schorzenia wrodzonego, genetycznie uwarunkowanego, które ujawniło się i zostało zdiagnozowane w 2001 roku. Rozpoznanie w połączeniu z wynikami badań elektrofizjologicznych i perymetrycznych wskazuje, iż już w 2001 r. ubezpieczony nie był zdolny do pracy. Ponieważ współczesna medycyna nie zna sposobów leczenia schorzeń genetycznych, niezdolność do pracy S. M. jest trwała.

Na podstawie obecnego stanu klinicznego i dostępnych badań biegła nie jest w stanie sprecyzować, w którym momencie chory przestał sobie radzić z ograniczeniami i obowiązki zawodowe przerosły możliwości psychofizyczne.

Trudno spierać się z pacjentem, że nie mógł pracować, skoro pracą udowadniał, że mógł. Wobec braku możliwości obiektywnego określenia czasu powstania niezdolności do pracy, pozostaje tylko ocena subiektywna, czyli zeznanie chorego. S. M. ukończył studia stacjonarne dzienne. Od czwartego roku studiów zaczął pracować na różnych stanowiskach. W okresie od września 2008 r. do końca grudnia 2009 r. jako doradca fachowy (...), od września 2010 r. do lutego 2011r. w biurze obsługi klienta w (...), od marca 2011 r. do listopada 2012 r. jako referent do spraw obsługi billingów, od lutego 2013 r. do marca 2014 r. jako specjalista do spraw rozliczeń. Jego stan zdrowia uległa stopniowemu znacznemu pogorszeniu. Praca wymagała coraz większego wysiłku, pole widzenia było coraz gorsze i wymagało ograniczeń „nie mogłem znaleźć długopisu leżącego na biurku”.

Na podstawie tak dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd I instancji wskazał art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 z późn.zm.), zgodnie z którym renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12 ustawy, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Osobie, która spełniła warunki określone w art. 57, przysługuje renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała albo renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

Ponadto Sąd Okręgowy dodał, że osobą niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ustawy).

Dalej Sąd I instancji argumentował, że przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Rzeczony Sąd podkreślił, że zasadą jest, że niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat. Jednakże, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat. W przypadku zaś stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji (art. 13 ustawy).

Mając na uwadze powyżej przytoczone przepisy prawa, Sąd Okręgowy ocenił, że w sprawie istotą sporu było ustalenia, czy u ubezpieczonego, u którego stwierdzono całkowitą niezdolność do pracy zdiagnozowane schorzenia powstały w okresie podlegania ubezpieczeniu, a w istocie czy w tym okresie nastąpiło istotne pogorszenie stanu zdrowia. Pozostałe przesłanki wymienione wyżej nie były kwestionowane.

Sąd I instancji wskazał, że przepis art. 278 § 1 k.p.c. przewiduje, że w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych Sąd może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia opinii. Mimo fakultatywnej formuły przytoczonego przepisu, Sąd musi zwrócić się do biegłego, jeśli dojdzie do przekonania, że okoliczność mająca istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy może zostać wyjaśniona tylko w wyniku wykorzystania wiedzy osób mających specjalne wiadomości. W takim przypadku dowód z opinii biegłego z uwagi na składnik wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową ani wnioskowaniem na podstawie innych ustalonych faktów (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 24 listopada 1999r., sygn. I CKN 223/98, opubl. Wokanda 2000/3/7). Zdaniem Sądu Okręgowego nie budzi wątpliwości, że w sprawie, której przedmiotem jest prawo do świadczenia rentowego z ubezpieczenia społecznego, warunkująca powstanie tego prawa i będąca elementem ustaleń faktycznych ocena niezdolności do pracy wymaga wiadomości specjalnych i musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń osoby zainteresowanej.

Z poszanowaniem powyższego Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłego lekarza okulisty na okoliczność ustalenia, czy ubezpieczony jest osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy a jeżeli tak, to od kiedy i jaki jest przewidywany okres tej niezdolności. Ponadto istotnego wyjaśnienia wymagała kwestia, czy w okresie ubezpieczenia (zatrudnienia) nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia ubezpieczonego. Czy też niezdolność do pracy nie powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy nadmienił, że renta z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego chronić ma sytuacje trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy wynikające z tzw. ogólnego stanu zdrowia powodujące utratę zdolności do wykonywania pracy. Zasadniczo więc naruszenie sprawności organizmu powodujące utratę zdolności do pracy musi nastąpić w okresie, kiedy zarobkowanie w związku zatrudnieniem lub inną działalnością było możliwe, tak aby możliwym było stwierdzenie utraty tej zdolności do pracy wykonywanej dotychczas. W konsekwencji tego dla spełnienia warunku określonego w art. 57 pkt 3 ustawy przez osobę całkowicie niezdolną do pracy przed podjęciem zatrudnienia i wykonującą pracę odpowiednią do jej możliwości zdrowotnych wymagane jest pogorszenie stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy w dotychczasowym ograniczonym zakresie. Jeżeli nie nastąpiła istotna zmiana w stosunku do stanu istniejącego przed podjęciem zatrudnienia, wymieniany warunek nie jest spełniony. Dla potwierdzenia swych rozważań Sąd Okręgowy powołał wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 115/01 (OSNP 2003/24/598) oraz z dnia 23 sierpnia 2000 r., II UKN 675/99 (OSNP 2002/5/119), w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że dla ustalenia pogorszenia stanu zdrowia pracownika w ramach niezdolności do pracy istniejącej przed podjęciem zatrudnienia mogą mieć znaczenie nie tylko rodzaj pracy, ale także warunki jej wykonywania. Sąd Okręgowy podzielił powyższe poglądy jako trafne, przyjmując przy tym, że ubezpieczony wykazał, że stan jego zdrowia uległ pogorszeniu w stopniu skutkującym założeniem, że w czasie zatrudnienia utracił on całkowicie zdolność do pracy zgodnej z kwalifikacjami

Dalej Sąd I instancji ocenił, że ubezpieczony, ubiegając się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, wykazał w toku procesu, że według stanu rzeczy na dzień wydania zaskarżonej decyzji organu rentowego stan jego zdrowia był na tyle poważny, że znacznie utrudniał czy wręcz uniemożliwiał wykonywanie pracy czy prac zgodnych z posiadanymi kwalifikacjami. Schorzenia czy dysfunkcje (niedomogi) organizmu same przez się nie przesądzają o takim stopniu naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonego, aby można było uznać, że faktycznie nastąpiła utrata zdolności do pracy, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami lub utrata zdolności do jakiejkolwiek pracy.

W zakresie stopnia naruszenia sprawności organizmu i jego wpływu na możliwość kontynuowania pracy wypowiedział się biegły sądowy lekarz okulista schorzeń, biorąc pod uwagę regulacje art. 13 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, w myśl którego przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Sąd Okręgowy wskazał, że z powyższego wynika, iż oceny stanu zdrowia dla celów rentowych dokonuje się według stanu faktycznego na dzień wydania zaskarżonej decyzji, czyniąc to na dwóch płaszczyznach:

a) medycznej, gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu (element biologiczny, tj. stopień naruszenia sprawności organizmu) oraz

b) socjalnej, przy której uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe (element ekonomiczny).

Zebrany materiał dowodowy w szczególności opinia biegłego lekarza okulisty wraz z opinią uzupełniającą oraz wyczerpujące i wiarygodne zeznania ubezpieczonego dają podstawę do ustalenia, że w okresie zatrudnienia nastąpiło istotne pogorszenie stanu zdrowia wynikające zarówno z warunków pracy na kolejnych stanowiskach jak i postępującej choroby. W tym zakresie należy Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom S. M. i interpretował je zgodnie z ze wskazaniami zawartymi w opinii uzupełniającej. Sąd ten zważył, że strona przeciwna w żaden sposób nie podważyła powyższych okoliczności. Zarzuty do opinii biegłego zostały złożone już po zamknięciu ostatniej rozprawy, a w związku z tym Sąd orzekający w pierwszej instancji uznał, iż są one spóźnione, a także nieuzasadnione merytorycznie. Ocena stanu zdrowia wnioskodawcy oraz charakterystyka choroby na którą cierpi została omówiona w opinii przez biegłego lekarza. Opinia ta była, w ocenie Sądu Okręgowego, na tyle kategoryczna i przekonująca, że wystarczająco wyjaśniała zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. Podstawą wydania opinii były dowody obiektywne, a mianowicie dokumentacja lekarska oraz wyniki badań zgromadzonych w aktach organu rentowego. Przy ocenie niezdolności do pracy i rokowań na przyszłość polegano na wiedzy medycznej oraz czynnikach zawodowych określonych w art. 12 i 13 wymienionej ustawy. W ocenie Sądu I instancji kategoryczne i logiczne wnioski opinii poparte wiedzą medyczną czynią opinię miarodajnym dowodem w niniejszej sprawie.

Konkludując, Sąd Okręgowy uznał zgromadzony materiał dowodowy za pozwalający na wyrokowanie w sprawie. Z uwagi na jednoznaczne ustalenie, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. uwzględnił odwołanie ustalając prawo ubezpieczonego do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 1 maja 2013 na trwałe.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył organ. Wyrokowi zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 57 ust. l pkt 3 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.z 2013r., poz.1440 ze zm.) poprzez przyjęcie, że u ubezpieczonego nastąpiło istotne pogorszenie się stanu zdrowia w czasie zatrudnienia i przyznanie na tej podstawie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na trwałe, podczas gdy ustalenia dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonego w opinii biegłego lekarza okulisty nie uzasadniają takiego przyjęcia,

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 278 § l i art. 232 zd. 2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny stanu zdrowia ubezpieczonego w okresie jego zatrudnienia bez zasięgnięcia opinii innego biegłego lekarza okulisty i lekarza medycyny pracy pomimo, iż ocena taka wymaga wiadomości specjalnych.

Wskazując na powyższe podstawy apelacyjne organ rentowy wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu swego stanowiska organ podniósł, że dla spełnienia warunku określonego w art.57 ust. l pkt 3 ustawy emerytalnej przez osobę całkowicie niezdolną do pracy przed podjęciem zatrudnienia i wykonującą pracę odpowiednią do jej możliwości zdrowotnych wymagane jest pogorszenie stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie dotychczasowej pracy. Jeżeli nie nastąpiła istotna zmiana w stosunku do stanu istniejącego przed podjęciem zatrudnienia wymieniony warunek nie jest spełniony.

W ocenie apelującego celem ustalenia, czy w trakcie zatrudnienia doszło u ubezpieczonego do pogorszenia jego stanu zdrowia, a jeśli tak do wyjaśnienia na czym to pogorszenie polega, wymagane są wiadomości specjalne w rozumieniu art. 278 § l k.p.c. W takim przypadku dowód z opinii biegłego lekarza z uwagi na składnik wiadomości specjalnych jest dowodem tego rodzaju, że nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową ani wnioskowaniem na podstawie innych ustalonych faktów.

Mając na uwadze, że powołana w niniejszej sprawie biegła lekarz okulista nie wyjaśniła tej kwestii w wydanej opinii, Sąd I instancji naruszył przepis art.278 § l k.p.c. dokonując wskazanego ustalenia jedynie na podstawie zeznań ubezpieczonego, które to zeznania z oczywistych względów nie obejmują specjalistycznej wiedzy medycznej. Zdaniem organu samo subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego stan zdrowia uległ istotnemu pogorszeniu w trakcie zatrudnienia, nie wystarcza do uwzględnienia roszczenia ubezpieczonego i przyznania mu - w zasadzie jedynie na tej podstawie - prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu nie zasługuje na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o wszechstronną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w granicach zasady swobodnej oceny dowodów, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny akceptując w całości poczynione ustalenia faktyczne i traktując je jako własne, nie widzi konieczności ponownego ich przytaczania. Sąd drugiej instancji podnosi, że trafnie zostały też zastosowane przez Sąd Okręgowy, stanowiące podstawę prawną rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, przepisy art. 57 i art. 58 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j. t. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; zwanej dalej ustawą emerytalno-rentową), bowiem wnioskowane świadczenie jest regulowane tylko tymi przepisami.

Powtórzenia wymaga, że podstawą ubiegania się o świadczenie rentowe - na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest spełnienie łącznie trzech warunków koniecznych, o których stanowi art. 57 tej ustawy, a zatem posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, niezdolność do pracy, która powinna powstać nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów wymienionych w ustawie, z uwzględnieniem art. 57 ust. 2. Sąd Apelacyjny w Szczecinie konsekwentnie stoi na stanowisku, że renta z tytułu niezdolności do pracy jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego chronić ma sytuacje trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy wynikające z tzw. ogólnego stanu zdrowia powodujące utratę zdolności do wykonywania pracy. Zasadniczo więc naruszenie sprawności organizmu powodujące utratę zdolności do pracy musi nastąpić w okresie, kiedy zarobkowanie w związku zatrudnieniem lub inną działalnością było możliwe, tak aby możliwym było stwierdzenie utraty tej zdolności do pracy wykonywanej dotychczas.

Tutejszy Sąd podziela ponadto pogląd wyrażony w wyroku z dnia 11 marca 2003 roku przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku (III AUa 162/03), w którym Sąd wyraźnie wskazał, że zgodnie z art. 57 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS możliwe jest nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pacy, jeżeli niezdolność do pracy powstała od dzieciństwa a następnie w okresie zatrudnienia uległa pogorszeniu nawet w ramach tego samego stopnia niezdolności. Taka sytuacja miała miejsce w przedmiotowej sprawie, bowiem zgodnie z opinią biegłej ubezpieczony był niezdolny do pracy już w 2001r., natomiast w trakcie zatrudnienia wada wzroku uległa zdecydowanemu pogorszeniu.

Myli się apelujący twierdząc, że postępowanie dowodowe nie wykazało, iż stan zdrowia ubezpieczonego uległ pogorszeniu w stopniu skutkującym założeniem, że to właśnie w czasie zatrudnienia utracił on zdolność do jakiejkolwiek pracy. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na jednoznaczne stwierdzenie biegłej w zakresie okulistyki odnośnie braku możliwości obiektywnego określenia czasu powstania niezdolności do pracy i konieczności odwołania się w tym zakresie do subiektywnych odczuć chorego. Wobec tego, słusznie postąpił Sąd Okręgowy rozstrzygając tę kwestię w oparciu o treść jego zeznań. Nie mniej nie uszło uwadze Sądu Odwoławczego, że wiarygodność twierdzeń S. M. co do daty pogorszenia się jego zdrowia dodatkowo potwierdzają wyniki badań pola widzenia z 2010 oraz 2013 roku (załączniki do odwołania nr 2 i 5, k. 4). Ostatecznie zatem zarówno zeznania ubezpieczonego, jak i wyniki powołanych badań, doprowadziły Sąd Apelacyjny do przekonania, że istotne pogorszenie jego stanu zdrowia nastąpiło w czasie zatrudnienia w Fundacji (...), tj. w 2013 roku.

Wobec zarzutów apelacji wyjaśnienia wymaga, że art. 232 k.p.c. nakłada na strony obowiązek wskazywania dowodów, zaś sądowi przyznaje kompetencję do dopuszczenia dowodu z urzędu. Skarżący podaje, że Sąd Okręgowy uchybił temu przepisowi nie zasięgając opinii innego biegłego lekarza okulisty i lekarza medycyny pracy. Zarzut nieprzeprowadzenia dowodu z opinii wskazanych biegłych mógłby być usprawiedliwiony tylko wtedy, gdyby sąd nie skorzystał z przyznanej mu kompetencji, pomimo, że sporne okoliczności, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie zostały dostatecznie wyjaśnione. W sytuacji natomiast dysponowania opinią główną oraz uzupełniającą biegłego lekarza okulisty, specjalisty właściwego ze względu na schorzenia rozpoznane u ubezpieczonego, opracowaną na podstawie przedłożonej przez niego dokumentacji lekarskiej, bezpośrednich jego badań, przedmiotowego i podmiotowego, Sąd I instancji miał podstawy do uznania, iż okoliczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione. Zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. nie jest przeto usprawiedliwiony.

Chybiony jest również zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c., albowiem w niniejszej sprawie, bez wątpienia wymagającej wiadomości specjalnych, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego. Zarzut naruszenia tegoż przepisu byłby uzasadniony wyłącznie w sytuacji nieprzeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, gdy wiadomości specjalne były niezbędne do miarodajnej oceny zasadności roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.11.2006 r., II CSK 245/06, nie publ.).

Sąd I instancji nie uwzględnił jedynie wniosku organu o dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii innego biegłego. Sąd ten w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał wprost, że opinia biegłego była kategoryczna, przekonująca i wystarczająco wyjaśniła zagadnienia wymagające wiadomości specjalnych. Takie stanowisko podziela również Sąd Odwoławczy jednocześnie akcentując, że okoliczność, iż zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych, wcale nie oznacza, że w każdym przypadku jest to konieczne, potrzeba taka może bowiem wynikać z okoliczności sprawy i podlega ocenie sądu orzekającego. Dlatego nie ma uzasadnienia wniosek o powołanie kolejnego biegłego (biegłych) w sytuacji, gdy złożona już opinia jest niekorzystna dla strony. Zgłaszając taki wniosek, strona winna wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady w złożonych do akt sprawy opiniach biegłych, które dyskwalifikują te opinie, uzasadniając tym samym powołanie dodatkowych opinii (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2011r., II UK 306/10). Tymczasem argument apelującego sprowadza się do stwierdzenia, że Sąd Okręgowy ocenił stan zdrowia ubezpieczonego w okresie zatrudnienia bez zasięgnięcia opinii innego biegłego okulisty oraz lekarza medycyny pracy, podczas gdy faktycznie Sąd oceny tej dokonał w oparciu o opinię biegłej okulistki, jak i w oparciu o pozostały materiał dowodowy. Podkreślenia wymaga, że jeżeli opinia biegłego jest tak kategoryczna i tak przekonująca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyr. SN z 21.11.1974 r., II CR 638/74, OSPiKA 1975, Nr 5, poz. 108).

Sąd Apelacyjny uznał, że opinia sporządzona przez biegłego (główna jak i uzupełniająca) jest logiczna, dokładna i spójna, a wnioski w niej zawarte prawidłowo uzasadnione oraz poparte wiedzą specjalistyczną, którą nie dysponuje sąd. Organ nie zdołał podważyć opinii biegłej oraz nie przedstawiał żadnych merytorycznych argumentów na poparcie swoich twierdzeń.

Na marginesie, celem odpowiedzi na prezentowane przez organ w toku postępowania pierwszoinstancyjnego wątpliwości co do trwałego charakteru całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonego, Sąd Odwoławczy zauważa, że dotychczasowy przebieg choroby ubezpieczonego wskazuje na jej rozwój i postępujący charakter, a biegła okulistka zauważyła, że współczesna medycyna nie zna sposobów leczenia schorzeń genetycznych. W obliczu powyższego trwała niezdolność do pracy jest niewątpliwa.

Mając na uwadze powyższe, apelację organu uznano za bezzasadną i dlatego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił ją w całości.

del. SSO Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka