Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015 r. w Gdańsku

sprawy S. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania

na skutek apelacji S. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 grudnia 2013 r., sygn. akt VIII U 1792/13

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że przywraca ubezpieczonemu S. W. termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

SSA Aleksandra Urban SSA Lucyna Ramlo SSO del. Maria Ołtarzewska

Sygn. akt III AUa 491/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 lipca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił przywrócenia A. W. terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, zgłoszonej w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11. Organ rentowy podniósł, że ubezpieczona złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 11 lipca 2012 r., tj. po terminie do jej złożenia, który upłynął w dniu 10 kwietnia 2012 r. Nadto, organ rentowy wskazał, że skargę o wznowienie postępowania wnosić można, jeżeli od dnia wydania decyzji nie upłynęło 5 lat.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. W. domagała się jej zmiany i przywrócenia terminu do rozpatrzenia skargi o wznowienie postępowania, w wyniku którego wydana została decyzja ZUS z 2002 r. o odmowie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczona podniosła, że do 2002 r. przebywała na rencie, która to renta z tytułu wypadku przy pracy została wznowiona pod koniec 2010 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 13 maja 2013 r. w sprawie VIII U 417/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na fakt, że w dniu 05 maja 2013 r. ubezpieczona zmarła.

W związku ze zgłoszeniem się do sprawy następcy prawnego ubezpieczonej S. W. Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z dnia 05 listopada 2013 r. w sprawie VIII U 417/13 podjął postępowanie.

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie VIII U 1792/13 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

A. W. pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy do 2002 r. Ubezpieczona nie odwoływała się od decyzji z 2002 r. o odmowie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W 2010 r. została uznana przez ZUS za całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji.

A. W. oraz S. W. dowiedzieli się o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11, po upływie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania z 2002 r., tj. po dniu 10 kwietnia 2012 r.

W dniu 11 lipca 2012 r. A. W. złożyła w ZUS wniosek o przywrócenie terminu do rozpatrzenia skargi o wznowienie postępowania wraz ze skargą o wznowienie postępowania z 2002 r. W tym czasie A. W. była całkowicie niezdolna do pracy, jej prawa część ciała była sparaliżowana od głowy w dół z powodu rosnącego glejaka mózgu.

Decyzją z dnia 30 lipca 2012 r. organ rentowy odmówił A. W. przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, zgłoszonej w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11, wobec przekroczenia terminu do jej złożenia, który upłynął w dniu 10 kwietnia 2012 r. oraz wobec upływu 5 lat od decyzji z 2002 r.

Stan faktyczny w sprawie nie był sporny, bowiem następca prawny ubezpieczonej S. W. przyznał, że skargę o wznowienie postępowania, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11, złożono po upływie terminu do jej wniesienia. Jednocześnie S. W. twierdził, że zgodnie z art. 146 k.p.a. uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. może nastąpić, jeżeli od wydania decyzji nie upłynęło 10 lat. Jego zdaniem, ww. przepisy mają zastosowanie w sprawie, bowiem opinia lekarza orzecznika, na podstawie której wydano decyzję o odmowie prawa do renty była fałszywa, tj. nie brała pod uwagę rzeczywistego stanu zdrowia A. W..

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie należało oddalić.

Sąd ten wskazał, że zgodnie z treścią art. 145 lit. a § 1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145 lit. a § 2 k.p.a.).

W myśl zaś art. 146 § 1 k.p.a. uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145 lit. a i art. 145 lit. b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Sąd I instancji stwierdził, że w niniejszej sprawie niewątpliwie zastosowanie ma przepis art. 145 lit. a k.p.a. Sąd ten zważył, że niespornym jest, iż skarga o wznowienie postępowania została złożona po upływie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Wraz ze skargą A. W. złożyła wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania zakończonego decyzją z 2002 r. o odmowie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zdaniem Sądu Okręgowego wniosek ten okazał się niezasadny wobec brzmienia przepisów: art. 146 § 1 k.p.a. w zw. z art. 145 lit. a k.p.a., bowiem od doręczenia lub ogłoszenia decyzji z 2002 r. niewątpliwie upłynęło 5 lat.

Kodeks postępowania administracyjnego uzależnia wznowienie postępowania od braku wystąpienia przesłanek negatywnych, do których zalicza się przesłankę terminu określonego w art. 146 § 1 k.p.a. Wystąpienie tych przesłanek nie ogranicza dopuszczalności wznowienia postępowania, ale możliwość rozstrzygnięcia we wznowionym postępowaniu sprawy co do istoty. Po upływie okresu przedawnienia określonego w art. 146 § 1 k.p.a. w sprawie rozpoznawanej w trybie wznowienia postępowania, organ administracji publicznej traci kompetencje do uchylenia decyzji, gdyż jest to rozstrzygnięcie co do istoty sprawy. Prowadzenie postępowania po upływie okresu przedawnienia narusza zasadę trwałości decyzji administracyjnych. W świetle tej zasady strony postępowania mają prawo oczekiwać, że po upływie okresu przedawnienia ich uprawnienia i obowiązki wynikające z decyzji administracyjnej, nie ulegną z tego powodu wzruszeniu. Akceptacja poglądu przeciwnego oznaczałaby, że po upływie okresu przedawnienia, kiedy organ nie mógł już uchylić decyzji, nadal może toczyć się postępowanie badające sprawę co do istoty.

Przepis art. 146 k.p.a. zawiera przesłankę negatywną do uchylenia (w trybie nadzwyczajnym) decyzji w postaci terminów pięcioletniego i dziesięcioletniego. Upływ tych terminów stanowi negatywną przesłankę do uchylenia decyzji w postępowaniu wznowieniowym. Nie ogranicza wprawdzie dopuszczalności wznowienia, lecz ogranicza możliwość organu rozstrzygnięcia we wznowionym postępowaniu co do istoty (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 13 kwietnia 2011 r., II SA/Gd 61/11, LEX nr 785868).

Sąd I instancji podkreślił, że terminy przedawnienia z art. 146 § 1 k.p.a., mimo zamieszczenia ich w Kodeksie postępowania administracyjnego mają charakter materialny, co oznacza, że upływ wskazanych ww. terminów skutkuje brakiem możliwości uchylenia decyzji, choćby wydana była z naruszeniem prawa. Powyższy pogląd podziela zarówno piśmiennictwo, jak i orzecznictwo wskazując na bezwarunkowy charakter terminów z art. 146 k.p.a., które nie mogą być przywrócone i stanowią negatywną przesłankę do uchylenia w trybie wznowieniowym decyzji (por. wyrok NSA z dnia 28 września 2010 r., I OSK 1604/09, LEX nr 745097, wyrok NSA z dnia 03 września 2010 r., I OSK 1444/09, LEX nr 745022; wyrok NSA z dnia 18 lutego 2010 r., I OSK 561/09, LEX nr 595425 i wyrok NSA z dnia 30 kwietnia 2009 r., II OSK 124/09, LEX nr 555045).

W świetle powyższego uznając, że wydana w sprawie decyzja organu rentowego jest w pełni zasadna, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł S. W. zaskarżając ten wyrok w całości i obszernie kwestionując odmowę przywrócenia A. W. terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed organem rentowym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja S. W. zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji poprzez przywrócenie ubezpieczonemu terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. postanowienie S.N. z dnia 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, LEX nr 1215286).

Tym samym przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie, wyznaczonym treścią zaskarżonej decyzji z dnia 30 lipca 2012 r., jest kwestia zasadności odmowy przez organ rentowy przywrócenia A. W., na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.p.a. oraz art. 59 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 lit. b ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.), terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego, zakończonego prawomocną decyzją tego organu z dnia 19 września 2002 r. znak (...), a nie kwestia zasadności samej skargi o wznowienie tego postępowania.

Niepotrzebnie zatem Sąd Okręgowy rozważał, czy w świetle art. 146 § 1 k.p.a. może nastąpić uchylenie tej decyzji z przyczyny określonej w art. 145 lit. a k.p.a., tj. w zw. z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11. Rozważania te na obecnym etapie były bowiem przedwczesne.

Sąd II instancji w pełni podziela stanowisko, zgodnie z którym termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego z przyczyny orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, określony w art. 145 lit. a § 2 k.p.a., jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 24 listopada 2010 r., II SA/Go 710/10, LEX nr 753130).

Zgodnie z art. 58 § 1 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy.

W myśl 58 § 2 k.p.a. prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Przepis art. 58 k.p.a. pozwala na uprawdopodobnienie braku winy, jako podstawę do przywrócenia terminu, przy czym uprawdopodobnienie jest środkiem zastępczym, słabszym niż dowód, nie dającym pewności, lecz jedynie wiarygodność twierdzenia o danym fakcie. Musi ono jednak dotyczyć takiego faktu, który wskazuje na brak możliwości dokonania określonej czynności z powodu niemożliwych do przezwyciężenia przeszkód (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 27 sierpnia 2014 r., II SA/Gl 528/14, LEX nr 1513332).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, wynikający z dokumentacji medycznej zawartej w aktach ZUS, a w szczególności opinii komisji lekarskiej ZUS z dnia 21 stycznia 2011 r. stwierdzającej trwałą, całkowitą niezdolność A. W. do pracy i samodzielnej egzystencji od wyczerpania zasiłku rehabilitacyjnego (k. 149-148 akt dok. lek. ZUS), zły stan zdrowia ubezpieczonej w okresie od dnia ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. w sprawie K 5/11 w Dzienniku Ustaw z dnia 08 marca 2012 r., poz. 251 do dnia 10 kwietnia 2012 r., z upływem którego zakończył swój bieg miesięczny termin z art. 145 lit. a § 2 k.p.a., uprawdopodabnia przyjęcie, że u uchybienie temu terminowi nastąpiło bez winy ubezpieczonej.

Sąd ten stwierdza, że prośba o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego z przyczyny określonej w art. 145 lit. a § 1 k.p.a. została wniesiona w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi z art. 145 lit. a § 2 k.p.a.

Ponadto wskazuje, że jednocześnie z wniesieniem tej prośby A. W. dopełniła czynności, dla której określony był termin, tj. wniosła skargę o wznowienie postępowania administracyjnego, zakończonego prawomocną decyzją z dnia 19 września 2002 r. znak (...).

Tym samym, zdaniem Sądu II instancji, zasadne jest przyjęcie, że A. W. spełnia łącznie wszystkie przesłanki z art. 58 § 1 i 2 k.p.a. do przywrócenia jej terminu z art. 145 lit. a § 2 k.p.a. do wniesienia skargi o wznowienie wskazanego postępowania administracyjnego.

Uznając, że apelacja S. W. zasługuje na uwzględnienie, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd ten orzekł jak w sentencji wyroku.

SSA Aleksandra Urban SSA Lucyna Ramlo SSO del. Maria Ołtarzewska