Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Mika

Sędziowie SSO Agata Gawron-Sambura (spr.)

SSR del. Małgorzata Peteja-Żak

Protokolant Agata Lipke

po rozpoznaniu w dniu 8 grudnia 2015 r.

przy udziale Bożeny Sosnowskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

sprawy skazanego R. L. ur. (...) w N.,

syna D. i L.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionych przez skazanego i jego obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 5 sierpnia 2015 r. sygnatura akt II K 92/15

na mocy art. 437 kpk, art. 438 kpk, art. 624 § 1 kpk

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie 5 obniża wymiar kary łącznej pozbawienia wolności do 3 (trzech) lat;

2.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. S. O. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) obejmującą kwotę 27,60 zł (dwadzieścia siedem złotych i sześćdziesiąt groszy) podatku VAT, tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów obrony skazanego z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

4.  zwalnia skazanego od zapłaty kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 967/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu rozpoznał sprawę R. L. w przedmiocie wydania wyroku łącznego, badając przy tym wszystkie dotychczasowe jego skazania, wynikające z danych o karalności.

Wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2015 roku w sprawie sygn. akt II K 92/15 Sąd połączył skazanemu pozostające w zbiegu realnym kary pozbawienia wolności orzeczone w poszczególnych sprawach -opisane prawidłowo w części wstępnej wyroku - wymierzając za nie skazanemu odpowiednio kary łączne w rozmiarze: za pierwszy zbieg karę łączną pozbawienia wolności w rozmiarze 1 roku i 6 miesięcy (pkt 1), za drugi zbieg karę łączną pozbawienia wolności w rozmiarze 1 roku oraz karę łączną grzywny w wysokości 30 stawek dziennych, ustalając wysokość stawki dziennej na kwotę 10 złotych (pkt 3) oraz za trzeci zbieg karę łączną pozbawienia wolności w rozmiarze 4 lat (pkt 5).

W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w przedmiocie objęcia wyrokiem łącznym kary orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Opolu o sygn. akt VII K 67/11 wobec braku warunków do wydania wyroku łącznego, ustalając, że wyroki w zakresie nieobjętym wyrokiem łącznym podlegają odrębnemu wykonaniu, zwalniając skazanego od ponoszenia kosztów postępowania.

Apelację od wzmiankowanego orzeczenia wnieśli zarówno obrońca skazanego, jak i sam skazany, zaskarżając wyrok na korzyść skazanego w zakresie rozstrzygnięcia o poszczególnych karach łącznych i podnieśli zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonych kar łącznych, które zdaniem apelujących powinny zostać ukształtowane w oparciu o zasadę pełnej absorpcji.

Stawiając taki zarzut obrońca skazanego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez obniżenie wszystkich orzeczonych w stosunku do skazanego kar łącznych w oparciu o najkorzystniejszą zasadę absorpcji, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, natomiast skazany wniósł o wydanie orzeczenia o charakterze kasatoryjnym.

Sąd Okręgowy ocenił wywiedzione apelacje jako częściowo zasadne, podzielając w pełni podniesiony w nich zarzut rażącej surowości kary łącznej wymierzonej wobec skazanego w pkt 5 zaskarżonego wyroku.

Z pozostałymi natomiast argumentami podniesionymi przez skarżących w środkach odwoławczych nie można się było zgodzić.

Na wstępie należy podnieść, choć okoliczności te nie były kwestionowane przez skarżących, że Sąd I instancji prawidłowo zbadał przesłanki wydania wyroku łącznego, dochodząc do wniosku, iż spośród wszystkich skazań wynikających z danych o karalności przestępstwa osądzone w zbadanych postępowaniach pozostają w 3 zbiegach realnych – odpowiednio pkt 1,3 i 5 wyroku, co powodowało konieczność orzeczenia w odniesieniu do nich kary łącznej. Nie ma żadnych zastrzeżeń co do tego, iż Sąd ten właściwie zastosował reguły wymiaru kary łącznej zawarte w art. 85 k.k., który to przepis jest tak skonstruowany, iż w razie zaistnienia przesłanek wskazanych przez ustawodawcę sąd ma obowiązek go zastosować i orzec karę łączną. Zaś dla ustalenia, jakie kary jednostkowe orzeczone w poszczególnych sprawach winny być objęte karą łączną znaczenie mają czynniki obiektywne, właśnie te, na które wskazał ustawodawca w cytowanym powyżej przepisie.

Decydujące znaczenie mają zatem daty popełnienia poszczególnych czynów odniesione do daty chronologicznie pierwszego wyroku skazującego za którykolwiek z tych czynów.

Tak więc w rozpatrywanym przypadku wszystkie warunki ujęte w art. 85 k.k. wskazywały na zasadność orzeczenia trzech kar łącznych na podstawie kar za zbiegające się czyny, których dotyczyły wskazane wyroki jednostkowe opisane odpowiednio w pkt 1,3i5 zaskarżonego wyroku. Zaistniały bowiem w odniesieniu do nich przesłanki wskazane przez ustawodawcę w art. 85 k.k., co obligowało Sąd do jego zastosowania i orzeczenia wobec skazanego R. L. odpowiednio trzech kar łącznych.

Warunki z art. 85 k.k. nie są natomiast spełnione w przypadku wyroku Sądu Rejonowego w Opolu w sprawie III K 67/08, gdyż nie nadawał się on do objęcia go węzłem kary łącznej z innymi prawomocnymi skazaniami R. L. i dlatego decyzję Sądu Rejonowego o umorzeniu postępowania odnośnie sprawy tego sądu ocenić należy za prawidłową.

Nie sposób w tym zakresie podzielić stanowiska skarżących, jakoby orzeczone wobec skazanego kary łączne pozbawienia wolności z pkt 1i 3 raziły swą surowością.

W ocenie Sądu II instancji ukształtowane przy zastosowaniu korzystnej dla skazanego zasady asperacji odpowiednio w rozmiarze 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności ( pk1) i 1 roku pozbawienia wolności (pkt 3 ) rozstrzygnięcia o karze łącznej spełniają należycie kryteria sprawiedliwości i racjonalności, a także zrealizują swoje cele prewencyjne i winny być ocenione jako kary zasłużone, nie zawierające cech nadmiernej represji w stosunku do osoby skazanego, a w przypadku orzeczonej kary łącznej jednocześnie adekwatnie dostosowane do jego sytuacji materialnej.

Ani związek przedmiotowy pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami, ani postawa skazanego w czasie pobytu w jednostce penitencjarnej nie przemawiały za zastosowaniem względem niego najkorzystniejszej zasady absorpcji - o co wnioskowali zdecydowanie na wyrost obydwaj apelujący.

Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że wymierzenie tychże kar łącznych poprzedzone zostało właściwą oceną i uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na ich intensywność. Zarzut rażącej niewspółmierności byłby uzasadniony, gdyby miało miejsce przekroczenie granic swobodnego uznania sędziowskiego, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca.

Należy uznać, że przy wymiarze tychże kar łącznych brak jest podstaw do zastosowania zarówno zasady pełnej absorpcji, jak i kumulacji. Wprawdzie niewątpliwie skazany poszczególnych przestępstw objętych opisanymi zbiegami dopuszczał się w krótkim czasie, w tym też krótko po orzeczeniach go skazujących, co świadczy o jego niepoprawności, niemniej jednak ta okoliczność sama w sobie nie może przemawiać za potrzebą zastosowania przy wymiarze kar łącznych zasady absorpcji. Wskazać trzeba, że skazany dopuścił się nie tylko wielu czynów, ale również przestępstwa te kwalifikowane były, choć nie zawsze, jako objęte ciągiem przestępstw, bądź kumulatywnym zbiegiem przepisów.

Wskazać trzeba i na to, że skazany, aczkolwiek głównie dopuszczał się przestępstw przeciwko mieniu, tj. kradzieży, czynił to nie tylko w formie podstawowej, ale i kwalifikowanej. Przestępstw tych dopuszczał się w różnych miejscach i działał też na szkodę różnych pokrzywdzonych, lekceważąc uprzednie orzeczenia skazujące. Tym samym - zdaniem Sądu odwoławczego - związek podmiotowy i przedmiotowy pomiędzy tymi czynami nie jest szczególnie bliski i ścisły. Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie i doktrynie stanowiskiem, przy wymiarze kar łącznych bierze się pod uwagę jedynie stopień związku między poszczególnymi przestępstwami, ich łączność przedmiotową i podmiotową. Im związek ten jest ściślejszy, tym bardziej przeważa absorbowanie poszczególnych kar, im luźniejszy - ich kumulacja.

Przechodząc do zagadnienia "rażącej niewspółmierności kary", jakim to przymiotem w ocenie obu apelujących cechują się kary łączne pozbawienia wolności wymierzone przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym orzeczeniu, Sąd II instancji pragnie wpierw wskazać na kwestie następujące.

Bezsprzecznie Sąd I instancji ma ustawowo zagwarantowaną swobodę w ferowaniu wyroku, w tym kształtowania wymiaru kary. Rolą zaś Sądu odwoławczego w tym zakresie jest kontrola, czy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego zasadę sądowego wymiaru kary nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się zaakceptować.

Ustawa traktuje jako podstawę odwoławczą tylko taką niewspółmierność kary, która ma charakter rażący (art. 438 pkt 4 k.p.k.), a która zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez Sąd I instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. Na gruncie art. 438 pkt 4 k.p.k. nie chodzi bowiem o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczasową nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa -"rażąco niewspółmierną", to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować.

Sąd Odwoławczy nie podziela poglądu skarżących, że Sąd Rejonowy zmarginalizował okoliczności przemawiające na korzyść skazanego, natomiast nadmiernie wyeksponował okoliczności go obciążające. Sąd ten bowiem dostrzegł wszystkie okoliczności mające wpływ na wymiar orzekanych kar łącznych, ale okolicznością przemawiającą zdecydowanie na niekorzyść skazanego jest jego wielokrotna poprzednia karalność. Faktem jest, że skazany aktualnie zachowuje się poprawnie w warunkach izolacji, co może przemawiać za mającą drugorzędne znaczenie przy wymiarze kar łącznych dodatnią prognozą penitencjarną, niemniej jednak negatywnie w jego przypadku musi być oceniona prognoza kryminologiczno-społeczna zważywszy na jego dotychczasową linię życiową, czego na zauważają skarżący formułując tezę o znaczących i pozytywnych przemianach w zachowaniu skazanego. Tym samym skarżący nie wykazali okoliczności mających znaczenie dla wymiaru kary łącznej, których bądź orzeczone kary nie uwzględniają w ogóle, bądź uwzględniają je w stopniu niedostatecznym.

Zarzut apelujących wskazujący na rażąco niesprawiedliwie surową karę wydaje się być natomiast zasadny odnośnie rozstrzygnięcia zawartego w pkt5.

Z punktu widzenia zasad wymiaru kary łącznej, która może być ukształtowana na zasadzie absorpcji (czyli odpowiadać wysokości najwyższej kary jednostkowej), kumulacji (odpowiadać sumie kar jednostkowych ) lub asperacji(pomiędzy powyższymi rozmiarami), stąd orzeczenie przez Sąd Rejonowy kary łącznej na zasadzie zbliżonej do kumulacji wydaje się dość problematyczne.

O ile brak ścisłego związku pomiędzy czynami pozostającymi w zbiegu realnym, do czego nawiązał sąd meriti w pisemnych motywach wyroku, zdecydowanie sprzeciwiał się, wbrew odmiennym wywodom skarżących, zastosowania wobec tego skazanego pełnej absorpcji, to jednak kara 4 lat pozbawienia wolności - bliska sumie kar razi nadmierną surowością. Wprawdzie znaczna ilość przestępstw pozostających w zbiegu przemawia za orzekaniem kary surowszej od wynikającej z zasady absorpcji, to jednak w ich wypadku nie sposób zanegować istnienia dość dużego związku przedmiotowego, jako godzących w tożsame dobro jakim jest mienie, a także istnienie miedzy nimi bliskiego związku czasowego. Zauważyć trzeba, że wszystkie przestępstwa osądzone w poszczególnych sprawach jednostkowych nie należały do kategorii poważnych, stąd też i kary jednostkowe wymierzane były w dolnych granicach ustawowego zagrożenia.

Powyższe okoliczności nie zostały należycie ocenione przez Sąd Rejonowy podczas ferowania wyroku. Przy wymiarze tej kary łącznej w ocenie Sądu Okręgowego orzekający sąd niedostatecznie uwzględnił również cele kary w zakresie prewencji indywidualnej, nie poświęcając należytej uwagi zachowaniu się skazanego po popełnieniu przez niego przestępstw.

A przecież przy wymiarze kary łącznej istotnym jest także wzgląd na zachowanie skazanego, jakie miało miejsce po wydaniu przedmiotowych wyroków. Jak wynika z opinii z zakładu karnego, gdzie skazany odbywa karę zachowanie skazanego nie budziło istotnych zastrzeżeń, prezentował właściwą postawę wobec przełożonych oraz innych więźniów, karany dyscyplinarnie nie był, karę odbywał w systemie programowego oddziaływania, właściwie wywiązując się z nałożonych nań zadań. Analiza zgromadzonych w sprawie niniejszej dowodów prowadzi więc do przekonania, że R. L. nie jest osobą o zaawansowanym poziomie demoralizacji, a wskazana w opinii pozytywna postawa skazanego nie została przez Sąd prawidłowo uwzględniona podczas wydawania wzmiankowanego rozstrzygnięcia.

Reasumując, uwzględniając powyższe okoliczności należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy nazbyt surowo potraktował skazanego wymierzając mu w pkt 5 karę łączną w rozmiarze 4 lat pozbawienia wolności, bo kara ta, co należy podkreślić zbliżona jest do sumy kary i jak słusznie wywodzą obaj skarżący może być uznana za rażąco niewspółmierną.

W świetle całokształtu ustalonych przez Sąd I instancji okoliczności zasadnym stało się więc złagodzenie skazanemu orzeczonej w pkt 5 kary łącznej pozbawienia wolności do 3 lat. W ocenie Sądu II instancji dopiero rozstrzygnięcie ukształtowane w takim rozmiarze spełni należycie kryteria racjonalności i winno być ocenione jako kara zasłużona, nie zawierająca cech nadmiernej represji .

W tych warunkach biorąc pod uwagę omówione okoliczności Sąd II instancji orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.

Na mocy przepisów § 2 ust. 1, 2 i 3, § 14 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu orzeczono o wynagrodzeniu za obronę z urzędu udzieloną skazanemu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Odwoławczy na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze uznając, iż byłoby to dla niego zbyt uciążliwe ze względu na sytuację majątkową i długotrwały pobyt w izolacji więziennej.