Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2016 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Kętrzynie

z dnia 26 czerwca 2015 r., sygn. akt I C 891/14,

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie II zasądza dodatkowo od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7.489,11 zł (siedem tysięcy czterysta osiemdziesiąt dziewięć złotych jedenaście groszy) z ustawowymi odsetkami od 11 marca 2015 r. do dnia zapłaty i oddala powództwo w pozostałej części,

- punktowi III nadaje brzmienie: zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.284,14 zł (jeden tysiąc dwieście osiemdziesiąt cztery złote czternaście groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,

- uchyla punkt IV,

- punktowi V nadaje brzmienie: nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kętrzynie kwotę 355 zł (trzysta pięćdziesiąt pięć złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 975 zł (dziewięćset

siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję

odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 781/15

UZASADNIENIE

Powód R. K. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 5.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych.

Wskazał w uzasadnieniu, że pozwany jest odpowiedzialny za szkodę, którą poniósł powód w pojeździe w dniu 12 maja 2014 r. Szkodę wyrządziła osoba ubezpieczona u pozwanego. Pozwany uznając swoją odpowiedzialność co do zasady wypłacił powodowi kwotę 10.690,94 zł, co jednak nie pokrywa całości szkody.

W toku procesu powód rozszerzył powództwo o dalszą kwotę 7.089,17 zł i wniósł o zasądzenie od pozwanego łącznej kwoty 12.098,17 zł z ustawowymi odsetkami od 15 czerwca 2014r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Podniósł w uzasadnieniu, że dotychczas wypłacona powodowi kwota wyczerpała w całości uprawnione roszczenia powoda z tytułu odszkodowania, pozostające w związku z kolizją opisaną w pozwie.

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda R. K. kwotę 4.609,06 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za okres od dnia 15 czerwca 2014r. do dnia zapłaty. W pozostałej części powództwo oddalił. Zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 585,19 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kętrzynie kwotę 220,10 zł oraz od pozwanego kwotę 134,90 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 12 maja 2014 r. w W. doszło do kolizji drogowej, w wyniku której został uszkodzony pojazd powoda marki O.. Sprawca zdarzenia był ubezpieczony u pozwanego. Ubezpieczyciel przyjął co do zasady odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek zdarzenia oraz na podstawie kalkulacji naprawy przyznał i wypłacił powodowi odszkodowanie w kwocie 10.690,94 zł, w oparciu o decyzję z dnia 11 czerwca 2014 r.

W wyniku odwołania decyzją z dnia 9 lipca 2014 r., pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko i nie zmienił wydanej uprzednio decyzji.

Zgodnie z opinią biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej i ruchu drogowego koszt naprawy pojazdu powoda przy wykorzystaniu części oryginalnych niepochodzących od producenta wyniósłby 22.789,11 zł brutto. Wartość pojazdu powoda przed powstaniem szkody wynosiła 30.900,00 zł, a w stanie uszkodzonym 15.600,00 zł. Różnica wartości przed i po szkodzie to 15.300,00 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego, biorąc pod uwagę dowód z opinii biegłego, wartość pojazdu powoda przed szkodą wynosiła 30.900,00 zł, zaś w stanie uszkodzonym 15.600 zł. Rzeczywiste koszty naprawy samochodu przy wykorzystaniu części oryginalnych, niepochodzących od producenta wyniosłyby 22.789,11 zł brutto, zaś przy wykorzystaniu części pochodzących do producenta 25.957,80 zł brutto. Kwoty te w połączeniu z wartością pojazdu w stanie uszkodzonym przekraczają znacznie wartość pojazdu na dzień szkody. W takiej sytuacji Sąd uznał, że brak jest ekonomicznego uzasadnienia naprawienia szkody w sposób wskazany przez poszkodowanego. Roszczenie poszkodowanego ogranicza się do innej formy odszkodowania, polegającej na zapłaceniu kwoty wyrównującej uszczerbek majątkowy, wyrażający się różnicą pomiędzy wartością samochodu przed i po uszkodzeniu. Powodowi należy się zatem odszkodowanie w kwocie 15.300 zł. Ponieważ jego roszczenie zostało do chwili obecnej zaspokojone do kwoty 10.690,94 zł, pozwany powinien dodatkowo zapłacić powodowi tytułem odszkodowania kwotę 4.609,06 zł. Odsetki ustawowe należą się powodowi od dnia po upływie trzydziestu dni od daty otrzymania przez pozwanego zawiadomienia o wypadku. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., biorąc pod uwagę, że powód wygrał niniejszą sprawę w 38 %, uległ natomiast w 62 %.

Powyższy wyrok zaskarżył powód w części, tj. w punkcie II oddalającym powództwo oraz co do kosztów procesu, tj. w punktach III, IV i V.

W apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 361 § l i §2 k.c. i art. 363 § l k.c. poprzez:

- błędne uznanie przez Sąd I instancji, że koszt naprawy pojazdu powoda na ustalonym przez Sąd poziomie 22.789,11 zł przekracza wartość pojazdu przed szkodą ustaloną na kwotę 30.900,- zł,

- błędne rozliczenie szkody w pojeździe powoda jako szkody całkowitej mimo że nie zachodzą przesłanki do rozliczenia szkody jako tzw. "szkody całkowitej", albowiem koszt naprawy pojazdu (22.789,11 zł) nie przekracza wartości pojazdu powoda sprzed szkody (30.900 zł).

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dodatkowo kwoty 7.489,11 zł z odsetkami ustawowymi od 15 czerwca 2014r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu za obie instancje według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Trafne są zarzuty naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 361 § 1 i 2 i art. 363 § 1 k.c.

Z zasady pełnego odszkodowania ustalonej w art. 361 § 2 k.c. wynika, iż w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Z kolei stosownie do art. 363 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże, gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe, albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Wybór sposobu naprawy szkody może być również ograniczony umową stron albo przepisami szczególnymi (np. art. 788, 805 § 2, art. 822, 849 k.c.). Ogólne ograniczenie, mające zastosowanie do wszelkich przypadków naprawienia szkody określa wspomniany art. 363 k.c. Przepis ten wskazuje dwie sytuacje, kiedy prawo poszkodowanego do wyboru jednego z dwóch sposobów naprawy szkody będzie ograniczone. Oba przypadki, pozostawiają zobowiązanemu wyłącznie drogę zapłaty odszkodowania. Po pierwsze, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu, jeżeli przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe. Może to mieć miejsce, gdy świadczenie nie nadaje się do restytucji naturalnej. Po drugie, jeżeli przywrócenie stanu poprzedniego pociągałoby za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego także ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Należy przy tym podkreślić, iż jeżeli nie istnieją przesłanki wyłączające żądanie poszkodowanego przywrócenia stanu poprzedniego w postaci wyremontowanego pojazdu, zobowiązany do odszkodowania nie może mu narzucić innej formy odszkodowania polegającej w szczególności na tym, by poszkodowany zlikwidował uszkodzony pojazd i poprzestał na odszkodowaniu w postaci różnicy między wartością samochodu przed wypadkiem a ceną uzyskaną z likwidacji (tzw. szkoda całkowita). (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2002 r., V CKN 682/00, LEX nr 54343).

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, iż nadmierność trudności lub kosztów w przywróceniu do stanu poprzedniego powinna być oceniana indywidualnie w każdym przypadku, z uwzględnieniem interesów ekonomicznych obu stron. Obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego może oznaczać dla zobowiązanego większe wydatki, niż wynosi wysokość szkody, gdyż ochrona uzasadnionego interesu poszkodowanego powinna mieć priorytet. Jednak dłużnik nie jest zobowiązany ponosić nakładów, które są nieproporcjonalne do oczekiwanych rezultatów. Jeżeli koszty naprawy samochodu po wypadku przekraczają wartość samochodu sprzed tego zdarzenia, w stopniu, który uzasadnia uznanie naprawy za nieopłacalną, celowe i uzasadnione jest odstąpienie od przywrócenia do stanu poprzedniego. Sytuacja taka określana jest terminem szkody całkowitej.

Powstaje ona wówczas, gdy pojazd uległ zniszczeniu w takim stopniu, że nie nadaje się do naprawy albo, gdy koszty naprawy przekroczyłyby wartość pojazdu w dniu likwidacji szkody. W sytuacji, gdy zaistniały przesłanki do orzeczenia w pojeździe szkody całkowitej wówczas odszkodowanie wypłacane w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ustalane jest metodą dyferencyjną. Metoda ta polega na ustaleniu wysokości odszkodowania poprzez pomniejszenie wartości pojazdu w stanie przed uszkodzeniem - o wartość pozostałości (wrak pojazdu, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 lutego 1992 r., sygn. akt I ACr 30/92, OSA 1993, nr 5, poz. 32).

W sprawie niniejszej powód domagał się zapłaty odszkodowania równego kosztom przywrócenia pojazdu do stanu poprzedniego. Koszty te zostały ustalone przez biegłego w dwóch wariantach naprawy: przy zastosowaniu części oryginalnych pochodzących od producenta pojazdu w wysokości 25.957,80 zł oraz przy zastosowaniu części oryginalnych nie pochodzących od producenta pojazdu w kwocie 22.789,11 zł. Obie te wartości są niższe od wartości pojazdu na dzień szkody (nieuszkodzonego), która została ustalona na kwotę 30.900 zł. Nie zachodzi zatem podstawa rozliczenia powstałej szkody poprzez ustalenie odszkodowania przez pomniejszenie wartości pojazdu w stanie przed uszkodzeniem - o wartość pozostałości. Należy podkreślić, iż wartości porównywane odnoszą się do wartości pojazdu nieuszkodzonego i kosztów naprawy, a nie jak to przyjął Sąd I instancji, do sumy kosztów naprawy i wartości wraku oraz wartości pojazdu nieuszkodzonego z drugiej strony.

Należy również wskazać, iż wybór sposobu rozliczenia szkody przez zastosowanie metody dyferencyjnej został przyjęty przez Sąd Rejonowy w urzędu. Było to niewłaściwe nie tylko ze względu na brak przesłanek takiego rozliczenia szkody, ale również z uwagi na brak odpowiedniego wniosku dłużnika. Nawet, gdyby zachodził przypadek szkody całkowitej uprawnienie do dokonania wyboru sposobu naprawienia szkody przysługuje poszkodowanemu. Charakter uprawnienia powoda nosi cechy zobowiązania przemiennego, a zatem oświadczenie w sprawie wyboru jednego z kilku świadczeń jest kwalifikowane jako skorzystanie z prawa podmiotowego prawokształtującego. W konsekwencji, złożenie takiego oświadczenia wiąże obie strony, a jego skutki mogą być zmienione jedynie za ich zgodnym porozumieniem albo przez dłużnika w sytuacji, kiedy takie uprawnienie wynika z ustawy (np. art. 363 § 1 k.c. ). Takie porozumienie ani oświadczenie dłużnika nie zaistniało. Zatem dokonanie wyboru przez Sąd z urzędu stanowiło naruszenie art. 363 § 1 k.c.

Wobec powyższego należało zmienić zaskarżony wyrok i zasądzić na rzecz powoda od pozwanego dodatkowo kwotę 7.489,11 zł, która wraz z zasądzoną już przez Sąd I instancji kwotą 4.609,06 zł i wypłaconą przez pozwanego na etapie postępowania przedsądowego kwotą 10.690,94 zł stanowią koszt przywrócenia uszkodzonego pojazdu powoda do stanu poprzedniego ustalonego przez biegłego według kosztów naprawy pojazdu przy zastosowaniu części oryginalnych nie pochodzących od producenta pojazdu, zgodnie z żądaniem powoda, w wysokości 22.789,11 zł. Ponad tę kwotę powództwo nie jest zasadne, gdyż wysokość odszkodowania nie może przewyższać szkody.

Odsetki ustawowe od dodatkowo zgłoszonego żądania orzeczono od dnia 11 marca 2015 r., która stanowi datę pewną powzięcia przez pozwanego wiadomości o rozszerzeniu powództwa (odpowiedź pozwanego na rozszerzenie powództwa).

Zmiana wyroku Sądu Rejonowego powodowała konieczność określenia na nowo kosztów procesu za pierwszą instancję. Pozwany przegrał sprawę prawie w całości (powód uległ jedynie w niewielkiej części co do odsetek od rozszerzonego powództwa), a zatem zgodnie z art. 100 k.p.c. powinien zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu, na które składała się opłata od pozwu w wysokości 250 zł, opłata za czynności adwokackie w kwocie 600 zł (§ 4 ust. 2 i § 6 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i koszt sporządzenia opinii biegłego 417,14 zł.

Zasada rozstrzygnięcia o kosztach spowodowała konieczność uchylenia punktu IV wyroku, w którym powód został obciążony częścią kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa. Jednocześnie w pozostałej części nieuiszczonych kosztów sądowych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa orzeczono o ich ściągnięciu od pozwanego (art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Mając zatem na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł, jak w wyroku.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 4 ust. 2 i § 6 pkt. 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.), zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (opłata za czynności adwokackie przed Sądem II instancji w wysokości 600 zł i opłata od apelacji w wysokości 375 zł).