Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2015r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Jarosław Góral

Sędziowie: SO (del.) – Ewa Jethon

SA – Adam Wrzosek (spr.)

Protokolant: – st. sekr. sąd. Anna Grajber

przy udziale Prokuratora Elżbiety Kozakiewicz - Jackowskiej

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2015 r.

sprawy R. M. urodz. (...) w W. syna A. i R. z domu S.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art.12 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt XII K 174/12

I.  na podstawie art. 105 § 1 i § 2 k.p.k. prostuje oczywiste omyłki pisarskie:

1.  w pkt I lit. b zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce zwrotu: (...) sp. z o.o. „ wpisuje zwrot: (...) sp. z o.o.”,

2.  w pkt IV zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce imienia i nazwiska „K. D.” wpisuje imię i nazwisko „P. K.”;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  z przestępstwa przypisanego oskarżonemu R. M. w pkt I zaskarżonego wyroku eliminuje zachowanie opisane w podpunkcie oznaczonym literą a oraz ustala, iż miało ono miejsce w okresie od 27 lipca 1998 r. do dnia 14 października 1998 r., a oskarżony działając wspólnie i w porozumieniu z R. L. spowodował szkodę w łącznej kwocie 949.632 zł oraz usiłował spowodować szkodę w kwocie 191.100 zł,

2)  obniża do kwoty 474.816 (czterystu siedemdziesięciu czterech tysięcy ośmiuset szesnastu) zł nałożony na oskarżonego w pkt III zaskarżonego wyroku obowiązek częściowego naprawienia szkody;

III. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części;

IV. zwalnia oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami w tym zakresie Skarb Państwa;

V. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. P. K. Kancelaria Adwokacka w W. kwotę 738 (siedmiuset trzydziestu ośmiu) zł, zawierającą 23% VAT, tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu przed Sądem Apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 17 czerwca 2015 r. sygn. akt XII K 174/12:

I.  oskarżonego R. M. uznał za winnego tego, że w okresie od 25 czerwca 1998 r. do 14 października 1998 r. w W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wspólnie i w porozumieniu z R. L. w imieniu (...) sp. z o.o., działając w warunkach czynu ciągłego, czterokrotnie doprowadził i jednokrotnie usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości poprzez zwrot na rzecz tej firmy nienależnej nadwyżki podatku VAT, w ten sposób, że przedkładał w U. (...)podrobione faktury VAT, mające potwierdzić zakup środków trwałych, co w rzeczywistości nie miało miejsca, czym wprowadzał w błąd pracownikówU. (...) co do przysługującej (...) sp. z o.o. nadwyżki podatku VAT, powodując szkodę w łącznej kwocie 1 139 839 zł oraz usiłował spowodować szkodę w kwocie 19 1100 zł w ten sposób, że:

• a)  w dniu 25 czerwca 1998 r. w W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w złożonej w Kancelarii U. (...) (...) w W. przy ul. (...) deklaracji VAT 7 za miesiąc maj 1998 r., wykazał kwotę zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w wysokości 190.207 zł, przedkładając podrobioną fakturę VAT nr (...) z dnia 19.05.1998r, wystawioną przez P. (...), mającą potwierdzić fakt zakupu środków trwałych w postaci podnośnika widłowego marki T. (...), który to zakup w rzeczywistości nie nastąpił, wprowadzając pracowników U. (...) w błąd co do przysługującej (...) sp. z o.o. nadwyżki podatku VAT w kwocie 190.207 zł,

  b)  w dniu 27 lipca 1998 roku w W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w złożonej w Kancelarii U. (...) (...) przy ul. (...) deklaracji VAT 7 za miesiąc czerwiec 1998 roku, wykazał kwotę zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w wysokości 253.876 zł, przedkładając podrobioną fakturę VAT nr (...) z 29 czerwca 1998 r. wystawioną przez (...) sp. z o.o., mającą potwierdzić fakt zakupu środków trwałych w postaci sprzętu komputerowego marki H. D. (...), który to zakup w rzeczywistości nie nastąpił, wprowadzając pracowników U. (...) w błąd co do kwoty przysługującego (...) sp. z o.o. zwrotu podatku VAT w kwocie 253.876 zł,

  c)  w dniu 25 sierpnia 1998 r. w W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w złożonej w Kancelarii U. (...) (...) przy ul. (...) deklaracji VAT 7 za miesiąc lipiec 1998 r., wykazał kwotę zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w wysokości 255.073 zł przedkładając podrobioną fakturę VAT nr (...) z 29 czerwca 1998 r. wystawioną przez (...) sp. z o.o., mającą potwierdzić fakt zakupu środków trwałych w postaci sprzętu komputerowego, który to zakup w rzeczywiści nie nastąpił, wprowadzając pracowników U. (...) w błąd do kwoty przysługującego (...) sp. z o.o. zwrotu podatku VAT w kwocie 255.073 zł,

  d)  w dniu 15 września 1998 r. w W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w złożonej w Kancelarii U. (...) (...) przy ul. (...) deklaracji VAT 7 za miesiąc sierpień 1998r., wykazał kwotę zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w wysokości 440.683 zł, przedkładając podrobioną fakturę VAT nr (...) z 27 sierpnia 1998 r. wystawioną przez (...) sp. z o.o., mającą potwierdzić fakt zakupu środków trwałych w postaci linii technologicznej do produkcji styropianu, który to zakup w rzeczywistości nie nastąpił, wprowadzając pracowników U. (...) w błąd co do kwoty przysługującego (...) sp. z o.o. zwrotu podatku VAT w kwocie 440.683 zł,

  e)  w dniu 14 października 1998 roku w W., działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w KancelariiU. (...) (...) przy ul. (...), usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 191.100 zł pracowników U. (...) w ten sposób, że w złożonej deklaracji VAT za miesiąc wrzesień 1998 r., wykazał kwotę zwrotu nadwyżki podatku naliczonego pod należnym w wysokości 191.100 zł, przedkładając podrobioną fakturę VAT nr (...) z dnia 25 września 1998 r., wystawioną przez P. (...), mającą potwierdzić fakt zakupu środków trwałych w postaci pieca (...), który to zakup w rzeczywistości nie nastąpił, wprowadzając tym samym pracowników U. (...) w błąd co do kwoty przysługującego (...) sp. z o.o. zwrotu podatku VAT, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na podjęcie działań kontrolnych przez pracowników tego (...),

to jest czynu z art. 286 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. i za to na podstawie tych przepisów skazał R. M., a na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

• II.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 5 (pięciu) lat;

  III.  na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego R. M. do częściowego naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę w okresie próby, na rzeczU. (...) (...) w W. kwoty 569.919, 50 zł;

  IV.  zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. D. kwotę 1980 zł, powiększoną o 23% VAT, tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego;

  V.  zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych, które przejął na rachunek Skarbu Państwa.

Od powyższego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego R. M.. Zaskarżył on wyrok w całości, zarzucając:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść wyroku, tj. art. 4 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. polegające na niezgodnej z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego ocenie zgromadzonych dowodów poprzez:

- przyjęcie za podstawę uznania oskarżonego winnym zarzucanych mu czynów i uznanie za częściowo wiarygodne zeznań świadków: R. L., K. L. i M. K., szczególnie tych złożonych w toku postępowania przygotowawczego, jednocześnie w całości odmawiając wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego, podczas gdy świadkowie ci byli żywo zainteresowani rozstrzygnięciem w niniejszej sprawie, a ich wzajemne relacje oraz udział w działalności firmy (...) świadczyły, że składane przez nich zeznania mają na celu przypisanie winy oskarżonemu i odsunięcie podejrzeń od własnej osoby lub osoby bliskiej,

- odmówienie w całości wiarygodności wyjaśnieniom złożonym przez oskarżonego, podczas gdy zeznania te w zakresie opisu roli oskarżonego w spółce (...), w tym braku faktycznej kontroli nad działalnością firmy, znalazły potwierdzenie w zeznaniach innych świadków, jak J. J., S. G. czy S. M.;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku, poprzez przyjęcie, że oskarżony faktycznie współkierował i współdecydował o działalności firmy (...), zajmował się transakcjami i zawieraniem umów leasingu, miał wiedzę o fikcyjnych transakcjach i podrabianiu dokumentów faktur VAT, a jego działania były istotne dla przedsięwzięcia wyłudzenia zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym, w szczególności, że działał przy tym umyślnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podczas gdy materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu w żaden sposób nie pozwala przypisać oskarżonemu faktycznego kierowania i współdecydowania o ww. spółce, a także tego, że aktywność oskarżonego w spółce wychodziła poza przekazywanie dokumentów i wykonywanie poleceń prezesa R. L., a przede wszystkim, że oskarżony mógł osiągnąć jakąkolwiek korzyść majątkową z działań, których wyłącznym beneficjentem była spółka, w której oskarżony nie posiadał żadnych udziałów.

W konkluzji apelacji skarżący wniósł o:

• 1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego R. M. od zarzuconych mu czynów,

ewentualnie,

• 2)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Nadto skarżący podniósł, że w zaskarżonym wyroku w wyniku oczywistej omyłki nie wskazano właściwej osoby, której dotyczy rozstrzygnięcie o przyznaniu wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego w postępowaniu przed Sądem I instancji i wniósł o dokonanie w tym zakresie stosownego sprostowania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Na wstępie należy zauważyć, że w zaskarżonym wyroku Sąd Okręgowy dopuścił się dwóch oczywistych omyłek pisarskich, a mianowicie:

- w pkt I lit. b błędnie wskazano, że podrobiona faktura była wystawiona przez: (...) sp. z o.o.”, gdy tymczasem wystawcą tej faktury była firma: (...) sp. z o.o.”,

- w pkt IV błędnie wpisano dane personalne obrońcy, któremu przyznano wynagrodzenie za obronę z urzędu oskarżonego przed Sądem I instancji. Obrońcą tym był bowiem adwokat P. K..

Sąd Apelacyjny w oparciu o art. 105 § 1 i § 2 k.p.k. w powyższym zakresie dokonał sprostowania wyroku Sądu Okręgowego.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy ustalił, że miało miejsce wyłudzenie nienależnego zwrotu podatku VAT w oparciu o podrobione faktury VAT dotyczące zakupów podnośnika widłowego marki T. (faktura VAT nr (...) z dnia 19 maja 1998 r.), sprzętu komputerowego marki H. D. (...) (faktura VAT nr (...) z dnia 29 czerwca 1998 r.), sprzętu komputerowego (faktura VAT nr (...) z dnia 29 czerwca 1998 r.), linii technologicznej do produkcji styropianu (faktura VAT nr (...) z dnia 27 sierpnia 1998 r.) oraz usiłowanie wyłudzenia nienależnego zwrotu tegoż podatku w oparciu o podrobioną fakturę VAT dotyczącą zakupu pieca (...) (faktura VAT nr (...) z dnia 25 września 1998 r.) i nie jest to kwestionowane przez obrońcę oskarżonego w złożonej apelacji.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie wskazuje, aby oskarżony R. M. uczestniczył w wyłudzeniu zwrotu podatku VAT w związku z fikcyjną transakcją dotyczącą zakupu podnośnika widłowego marki T.. Oskarżony nie wydawał polecenia uiszczenia należności z tytułu tej transakcji. M. K., który podpisał fakturę z dnia 19 maja 1998 r. nr (...)oraz K. L. będąca główną księgową w firmie (...) nie mówią aby oskarżony podejmował jakiekolwiek czynności związane z tym zakupem. W tym stanie rzeczy z przypisanego oskarżonemu czynu należało wyeliminować zachowanie opisane w pkt I lit. a zaskarżonego wyroku.

W odniesieniu do pozostałych zachowań Sąd Okręgowy poczynił trafne ustalenia co do sprawstwa oskarżonego Należy zwrócić uwagę, że za każdym razem oskarżony wydawał na piśmie polecenia służbowe dotyczące wypłacenia z kasy pieniędzy na podstawie podrobionych faktur (k. 420, 446, 461, 488). Biegły R. P. jednoznacznie stwierdził, że podpisy na powyższych poleceniach z dnia 3 września 1998 r., z dnia 28 września 1998 r., z dnia 5 sierpnia 1998 r. i z dnia7 lipca 1998 r. zostały nakreślone przez R. M. (k. 493-515). Wydanie przez oskarżonego poleceń dokonania wypłaty koreluje z zeznaniami K. L., która stwierdziła, iż oskarżony dostarczył jej faktury. Nie do przyjęcia jest pogląd, że oskarżony będąc członkiem zarządu spółki (...) nie był zorientowany, iż nie dochodziło do przedmiotowych transakcji, a podrobione faktury, miały służyć do uzyskania nienależnego zwrotu podatku VAT.

Świadek M. K. zeznał, że w firmie polecenia były wydawane przez R. L. i oskarżonego, którzy pozostawali w bliskich relacjach. Po ujawnieniu na rozprawie zeznań złożonych w postępowaniu przygotowawczym świadek stwierdził, że głównymi osobami zarządzającymi byli R. L. i R. M. (k. 200-203,
k. 1031-1033). Materiał dowodowy nie wskazuje, aby M. K. – poza działaniami dotyczącymi podnośnika widłowego marki T. – brał udział w innych zachowaniach, o których mowa w czynie przypisanym oskarżonemu. Dlatego też w tej części brak jest podstaw do kwestionowania zeznań tego świadka, przedstawiających pozycję oskarżonego w spółce (...).

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem obrońcy, że zeznania J. G., S. G. i S. M. wskazują, że rola oskarżonego w spółce była marginalna i nie był on osobą decyzyjną.

Świadek S. M. został prezesem zarządu spółki w lutym 1999 r. Sąd Okręgowy zasadnie zatem stwierdził, że skoro oskarżony nie pojawił się w spółce do końca 1998 r., to zrozumiałym jest, iż świadek nie kojarzył jego osoby (str. 13 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).

Świadek J. J. był agentem ubezpieczeniowym i zeznał, że R. L. prosił go o kierowanie do niego osób zainteresowanych leasingiem. Następnie, po uzyskaniu informacji że prezes spółki (...) S. G. szuka źródeł finasowania swoich przedsięwzięć, pośredniczył w kontaktach pomiędzy R. L. i S. G. (k. 197-199, k. 1030-1031). Na podstawie tego rodzaju relacji nie można wyprowadzać wniosków co do roli oskarżonego w spółce (...).

Zeznania S. G. – jak słusznie zauważył Sąd I instancji – poza fragmentem dotyczącym wizyty w U. (...)w celu wyjaśnienia transakcji z (...), nie mogą być uznane za miarodajne. Nie jest bowiem prawdą, że świadek nie znał R. M., skoro w dniu 18 stycznia 1999 r. podpisał on oświadczenie, że ze strony spółki (...) rozmowy związane z umową leasingu zwrotnego z firmą (...) prowadził oskarżony i miało to miejsce w lipcu 1998r. (k. 448). Opinia biegłego R. P. stwierdza, że powyższy podpis S. G. jest autentyczny (k. 493-515).

W tej sytuacji, Sąd Okręgowy opierając się także na relacjach R. L. i K. L. w zakresie, o którym mowa w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, wyprowadził trafny wniosek, że oskarżony – z wyłącznie zachowania opisanego w pkt I lit. a tegoż wyroku – dopuścił się popełnienia przypisanego mu czynu. Tym samym podstawą ustaleń faktycznych nie mogły być wyjaśnienia złożone przez oskarżonego.

Dla przypisania oskarżonemu przedmiotowego przestępstwa nie było konieczne ustalanie, czy oskarżony pracując w spółce (...) otrzymywał wynagrodzenie. Oszustwo jest przestępstwem kierunkowym i warunkiem odpowiedzialności jest działanie (zaniechanie) sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Art. 115 § 4 k.p.k. określa, że korzyścią majątkową jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego. Dlatego też Sąd I instancji nie był obligowany do ustalenia, czy oskarżony z popełnienia przestępstwa osobiście uzyskał korzyść majątkową i w jakiej wysokości. Nie ulega wątpliwości, że działanie mające finalnie doprowadzić do wypłacenia nienależnego zwrotu podatku VAT miało na celu osiągnięcie korzyści majątkowej w rozumieniu, o którym mowa wyżej.

W wyniku dokonanej przez Sąd Apelacyjny zmiany zaskarżonego wyroku uległa zmniejszeniu łączna kwota wyłudzonego podatku VAT. Tym niemniej w dalszym ciągu jest to wysoka kwota przekraczająca 949 tys. zł. Uwzględniając okoliczności, które zostały wzięte pod uwagę przez Sąd I instancji przy wymiarze kary nie można zatem uznać, że orzeczona wobec oskarżonego R. M. kara 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest rażąco niewspółmierna. Zasadnie też w celu wzmocnienia oddziaływań probacyjnych Sąd Okręgowy nałożył na oskarżonego obowiązek częściowego naprawienia szkody. Z uwagi na wyeliminowanie z czynu przypisanego oskarżonemu zachowania opisanego w pkt I lit. a zaskarżonego wyroku została przez Sąd Apelacyjny stosownie obniżona kwota, którą oskarżony jest zobowiązany uiścić z tego tytułu. Rażąca niewspółmierność kary, o której mowa w art. 438 pkt 4 k.p.k. zachodzić może tylko wówczas, gdyby na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd I instancji, a karą, jaką należałoby wymierzać w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k., przy czym zarzut rażącej niewspółmierności kary jako zarzut z kategorii ocen, można zasadnie podnosić wówczas, gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy – innymi słowy, gdy jest w społecznym odczuciu karą niesprawiedliwą (Komentarz do Kodeksu postępowania karnego pod red. prof. dr hab. Zbigniewa Gostyńskiego, Dom Wydawniczy ABC. 1998, tezy 22 i 24 do art. 438, tom II, str. 462-643). W żadnej mierze tego rodzaju sytuacja nie ma miejsca w niniejszej sprawie.

Zważywszy na sytuację majątkową oskarżonego, a także na fakt, iż apelacja obrońcy była częściowo zasadna Sąd Apelacyjny zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami w tej części Skarb Państwa (art. 624 § 1, art. 626 § 1 k.p.k., art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych t.j. Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.).

O wynagrodzeniu za obronę z urzędu oskarżonego przed Sądem Apelacyjny orzeczono na podstawie § 2, § 14 ust. 2 pkt 5, § 19 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.).

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.