Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 14 stycznia 2016 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie XI Wydział Gospodarczy w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Jakub Idziorek

Protokolant: Gabriela Wierzgacz

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2016 r. w Szczecinie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko (...) w W.

- o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 300,00 zł (trzysta zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 13 listopada 2013 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz pozwanego (...) w W. kwotę 318,13 zł (trzysta osiemnaście zł trzynaście gr) tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje zwrócić powodowi od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego szczecin – Centrum w Szczecinie kwotę 202,34 zł (dwieście dwa złote trzydzieści cztery grosze) tytułem nadpłaconych kosztów sądowych.

Sygn. akt XI GC 1077/14

UZASADNIENIE

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S. w pozwie skierowanym przeciwko (...) wniosła o zasądzenie kwoty 2 826,50 zł z ustawowymi odsetkami od wskazanych kwot, kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu podniosła, że w dniu 11 października 2013 roku doszło do kolizji podczas której uszkodzeniu uległ pojazd marki F. (...) nr rej. (...) należący do D. J.. Sprawca kolizji nie uiścił wymaganej składki z tytułu ubezpieczenia OC. W trakcie kolizji pojazd uległ takiemu uszkodzeniu, że był niezdatny do dalszej eksploatacji. Z tego względu poszkodowany celem prowadzenia działalności gospodarczej zmuszony był do dokonania najmu pojazdu zastępczego. Poszkodowany korzystał z pojazdu zastępczego w okresie od dnia 15 października 2013 roku od dnia 22 października 2013 roku (czynsz najmu 200 zł netto za każdą rozpoczętą dobę) oraz od dnia 22 października 2013 roku do dnia 29 października 2013 roku (czynsz najmu 180 zł netto za każdą rozpoczętą dobę). Koszt podstawienia i odbioru samochodu wyniósł kwotę po 50 zł. Strony ustaliły limit dobowy na poziomie 250 km, a koszt każdego przejechanego kulometru ponad limit na kwotę 0,35 zł. Powódka wystawiła poszkodowanemu D. J. fakturę VAT na kwotę 4 214,60 zł brutto tytułem 7 dni najmu za cenę 200 zł netto za dobę, 1 dnia najmu za cenę 180 zł netto za dobę, podstawienia i odebrania samochodu oraz ilości przejechanych kilometrów ponad ustalony limit. Poszkodowany na podstawie umowy cesji przelał na powódkę wierzytelność przysługującą mu wobec ubezpieczyciela. Pozwana uznała swoją odpowiedzialność co do zasad i wypłaciła powódce kwotę 600 zł.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu zarzuciła nieważność umowy cesji, ponieważ jej przedmiotem było przeniesienie wierzytelności przysługującej poszkodowanemu wobec (...), a nie również wobec sprawcy. Dalej wskazała, że faktura VAT została wystawiona bezpodstawnie. Zakwestionowała również okres wynajmu pojazdu zastępczego podnosząc, iż nie był on w żaden sposób zasadny oraz zarzuciła zawyżenie stawki czynszu. Kończąc wskazała, że poszkodowany winien minimalizować szkody, czego nie uczynił, ponieważ skorzystał z usług droższego przedsiębiorcy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 października 2013 roku uszkodzeniu uległ samochód marki F. (...) o nr. rej. (...) stanowiący własność poszkodowanego D. J.. Sprawcą szkody nie uiścił wymaganej składki z tytułu ubezpieczenia OC. Poszkodowany prowadził działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób i towarów, m.in. transfery na lotniska w B., G., P. i innych miastach. Poszkodowany świadczył również usługi wynajmu budów i aut osobowych. W dniu zdarzenia szkodowego poszkodowany organizował przewóz dla pracowników D. S.. Wyłączenie z eksploatacji któregokolwiek pojazdu wiązałoby się dla niego ze stratami oraz zarzutem, że w sposób nienależyty wywiązuje się ze zobowiązań.

Dowód:

-niesporne, a nadto zeznania D. J., k. 103-105

Poszkodowany poszukiwał samochodu zastępczego z silnikiem diesla. W dniu 15 października 2013 roku poszkodowany zawarł z powódką umowę najmu samochodu marki S. (...) nr rej. (...), napędzanego olejem napędowym, ustalając czynsz najmu na kwotę 200 zł netto za każdą rozpoczętą dobę. Samochód został zwrócony dnia 22 października 2013 roku. Tego samego dnia strony zawarły kolejną umowę najmu tego samego pojazdu zastępczego, za cenę 180 zł netto za każdą rozpoczętą dobę najmu. Samochód został zwrócony dnia 23 października 2013 roku. Strony zastrzegły kwotę za podstawienie i odbiór samochodu w wysokości po 50 zł oraz określiły limit dobowy w wysokości 250 km oraz koszt przejechania każdego kilometra ponad limit na kwotę 0,35 zł. W okresie najmu poszkodowany wykorzystywał go do prowadzenia swojej działalności gospodarczej

Dowód:

-umowy najmu pojazdu zastępczego wraz z potwierdzeniami zwrotu, k. 17-20;

-zeznania J. M., k. 105-106

W dniu 23 października 2013 roku poszkodowany zawarł z powódką umowę przelewu wierzytelności, aneksowaną dnia 16 czerwca 2014 roku. Na jej podstawie poszkodowany przelał na rzecz powódki wierzytelność przysługującą mu wobec pozwanego z tytułu odszkodowania za najem pojazdu zastępczego.

Dowód:

-umowa cesji, k. 21

Dnia 24 października 2013 roku powódka wystawiła poszkodowanemu fakturę VAT na łączną kwotę 4 214,60 z tytułem najmu samochodu zastępczego (7 dób z czynszem w wysokości 200 zł netto, 1 doba z czynszem w wysokości 180 zł netto, podstawienie i odebranie samochodu – łącznie 100 zł oraz kwota 1 746,50 zł netto za przejechanie 4990 km ponad ustalony limit).

Dowód:

-faktura VAT, k. 25

Uzasadniony i konieczny czas naprawy uszkodzonego pojazdu, a tym samym uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego wyniósł 4 dni robocze. Średnia stawka jednego dnia wynajmu pojazdu zastępczego, o klasie i parametrach zbliżonych do pojazdu uszkodzonego, wyniosłą kwotę 290 zł brutto.

-opinia biegłego, k. 112-127;

-zeznania W. S., k. 148-149

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie tylko w części.

Powód domagając się zapłaty kwoty dochodzonej pozwem wskazywał, iż jest nabywcą wierzytelności przysługującej poszkodowanemu wobec pozwanego w związku z likwidacją szkody. Powódka powołała się na umowę przelewu wierzytelności zawartą w dniu 23 października 2013 roku, następnie aneksowaną dnia 16 czerwca 2014 roku. Przeniesienie wierzytelności w drodze umowy jest w świetle art. 509 i nast. k.c. dopuszczalne. Pozwany kwestionował skuteczności umowy przelewu wierzytelności, wskazując że jej przedmiotem było przeniesienie wierzytelności jedynie wobec pozwanego, a nie również wobec sprawcy.

Legitymacja procesowa jest to przesłanka materialnoprawna skuteczności powództwa i oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego uprawnienie do wystąpienia w danym procesie w charakterze powoda (legitymacja procesowa czynna) oraz pozwanego (legitymacja procesowa bierna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1997 r., III CKN 152/97). Legitymacja procesowa jest pozytywną przesłanką jurysdykcyjną, podlegającą ocenie na podstawie przepisów prawa materialnego, zatem jej ewentualny brak skutkuje oddaleniem powództwa. Legitymacja czynna powódki wynikała z przeniesienia na nią, w trybie art. 509 § 1 k.c., wierzytelności przysługującej właścicielowi uszkodzonego pojazdu wobec pozwanej z tytułu odszkodowania. Sąd Rejonowy nie podziela zapatrywania, że umowa cesji wierzytelności nie obejmująca wierzytelności wobec samego sprawcy, jest sprzeczna z właściwością zobowiązania, a zatem jako sprzeczna z ustawą jest nieważna. Z właściwości zobowiązania solidarnego dłużników wynika, prawo wierzyciela wyboru czy dochodzić roszczenia od wszystkich dłużników czy od jednego wybranego. To jest istota solidarności. Z art. 509 § 1 k.c. nie wynika zakaz cesji wierzytelności obejmującej tylko jednego z dłużników. W przypadku takiej cesji sytuacja dłużnika nie zmienia się w ogóle – i to jest kluczowe w niniejszej sprawie. Wierzyciel ma prawo dochodzić całego roszczenia od wybranego dłużnika. Zdaniem Sądu Rejonowego taka umowa ogranicza tylko nabywcy wierzytelności możliwość wyboru, natomiast nie wpływa na sytuację prawną dłużników, ponieważ dłużnicy ci jako współodpowiedzialni za naprawienie szkody nadal między sobą mogę dochodzić regresu. W przypadku zaś spełnienia świadczenia przez jednego z dłużników, to w przypadku innego procesu pierwotnego wierzyciela przeciwko dłużnikowi nie objętemu umową cesji wierzytelności, on zawsze może powoływać się na spełnienie świadczenia, co skutkować będzie oddaleniem powództwa. Taka umowa cesji wierzytelności nie powoduje że z jednej wierzytelności powstają dwie. To nadal jedna i ta sama wierzytelność, tyle że ograniczona została możliwość wyboru dłużnika. W istocie taka umowa jest umową na niekorzyść wierzyciela. Solidarność dłużników to instytucja mająca na celu ochronę wierzyciela, dająca mu podstawę żądania spełnienia całego świadczenia od każdego z dłużników. Jeżeli wierzyciel z takiej możliwości rezygnuje w istocie korzysta ze swojej wolności i swojego prawa. Może się zdarzyć sytuacja gdy dłużnik z różnych powodów nie będzie realizował zobowiązania i nabywca takiej wierzytelności nie będzie miał wówczas faktycznej możliwości odzyskania roszczenia. To nabywca wierzytelności w takim układzie nie będzie miał możliwości dochodzenia roszczenia od dłużnika nie objętego umową cesji wierzytelności. Kolejna kwestia to możliwość dochodzenia tego samego roszczenia w kilku procesach. Taka możliwość istnieje niezależnie od umowy cesji wierzytelności np. przy dochodzeniu roszczenia przez wierzyciela w różnych procesach przeciwko różnym dłużnikom solidarnym, bądź przez różnych wierzycieli solidarnych w różnych procesach przeciwko różnym dłużnikom solidarnym. Sama możliwość jednak dochodzenia roszczenia nie oznacza, że pozwany nie będzie mógł powoływać się na spełnienie świadczenia. Wyrok na który powołuje się pozwany, w istocie odnoszący się do wyroku Sądu Najwyższego w sprawie V CSK 219/11, dotyczy innego aspektu tj. sposobu określenia jakich podmiotów dotyczyła umowa cesji wierzytelności. Zdaniem Sądu Rejonowego brak jest podstaw do absolutyzowania zawartego tam uzasadnieniem, zwłaszcza że jest ono dyskusyjne. Nieuprawnione zdaniem Sądu Rejonowego jest bowiem powoływanie się w tym miejscu na nieważność czynności prawnej na podstawie art. 58 § 1 k.c. Uzupełnienie normy prawnej zawartej w tym przepisie zawarte jest w art. 353 ¹ k.c.. Zgodnie z nim strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Przedstawiona pod rozwagę Sądu Rejonowego umowa cesji wierzytelności w żaden sposób nie pogarsza sytuacji dłużnika, stąd trudno zarzucać aby sprzeciwiała się ustawie. Z tych powodów Sąd Rejonowy przyjął istnienie legitymacji czynnej po stronie powodowej. Roszczenie przedstawione przez powódkę ma charakter roszczenia odszkodowawczego, znajdującego oparcie w przepisach art. 822 § 1 i 2 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i 98 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych (Dz.U. Nr 124, poz. 1152, ze zm.) oraz art. 436 § 2 k.c. i 415 k.c. Również legitymacja bierna pozwanego do występowania w niniejszym procesie, mająca za podstawę art. 19 ust. 1 powołanej wyżej ustawy, nie pozostawała przedmiotem sporu. Na podobnym stanowisku stanął Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie VIII Ga 325/15.

Nie jest słuszny zarzut pozwanego nieistnienia szkody. Byłby on słuszny tylko w sytuacji gdyby pozwany wykazał, że samochód był wypożyczony za darmo. Data pokrycia kosztów najmu nie ma wpływu na powstanie wierzytelności. Gdyby wierzytelność miałby istnieć tylko w sytuacji gdy została opłacona – bo do tego sprowadza się ten zarzut, w zasadzie wszystkie procesy oz zapłatę powinny kończyć się oddaleniem powództwa. Został zawarta umowa najmu pojazdu zastępczego, tego pozwany nie kwestionuje i już z tego wynika fakt powstania wierzytelności, jako że najem zawsze jest odpłatny. W niniejszej sprawie nie miało znaczenia to, że poszkodowany nie uiścił bezpośrednio opłaty za najem, a wysokość stawki samodzielnie ustalił podmiot wynajmujący, który następnie przeniósł wierzytelność o jej zapłatę na powoda. Sąd miał na uwadze to, że w uzasadnieniu powołanej wyżej uchwały z dnia 17 listopada 2011 r. (III CZP 5/11) Sąd Najwyższy wskazał, że strata majątkowa powstaje dopiero z chwilą poniesienia kosztów najmu pojazdu zastępczego. Nie można jednak z tego stwierdzenia wyprowadzać wniosku, że poszkodowany może domagać się zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego tylko jeśli faktycznie poniósł te koszty poprzez zapłatę stosownej kwoty na rzecz podmiotu, od którego został wynajęty pojazd zastępczy. Sąd Najwyższy wskazał, że co do roszczeń o naprawienie szkody powstałej bezpośrednio w pojeździe w orzecznictwie ukształtował się pogląd, że naprawa uszkodzonego pojazdu nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania, bo istotne znaczenie ma fakt powstania szkody, a nie jej naprawienie.

Z tych też przyczyn Sąd uznał, że normalnym następstwem w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. wyrządzonej szkody w postaci uszkodzenia pojazdu jest niemożność korzystania z samochodu przez poszkodowanego, a co za tym idzie konieczność skorzystania z pojazdu zastępczego. Konsekwentnie uznać zatem należało, że strona pozwana ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą również w zakresie konieczność pokrycia poniesionych przez poszkodowanego kosztów najmu.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż strona powodowa wykazała zasadność wynajęcia przez poszkodowanego D. J. pojazdu zastępczego (prowadzenie działalności gospodarczej). Samochód, z którego korzystał poszkodowany w ramach umowy najmu jest porównywalnej klasy z samochodem, którego jest właścicielem i nie jest pojazdem nadmiernie luksusowym.

Spór między stronami dotyczył wysokości dziennej stawki najmu oraz uzasadnionego czasu korzystania przez poszkodowanego z pojazdu zastępczego. Ustalenie powyższych okoliczności wymagało wiadomości specjalnych, stąd w sprawie dopuszczono dowód z pisemnej opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej. W ocenie Sądu opinia została sporządzona przez osobę dysponującą odpowiednią wiedzą specjalistyczną i doświadczeniem zawodowym. Biegły oparł się na całokształcie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a wykonana opinia była sformułowana w sposób jasny i precyzyjny. Konkluzje opinii były kategoryczne, przy czym zostały logicznie uzasadnione i powiązane z przedstawionym w opinii procesem rozumowania.

Jak wynika z opinii biegłego, uzasadniony i konieczny czas naprawy uszkodzonego pojazdu, a tym samym uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego w realiach niniejszej sprawy wyniósł 4 dni robocze, zaś średnia stawka jednego dnia wynajmu pojazdu zastępczego o klasie i parametrach zbliżonych do pojazdu uszkodzonego kwotę 290 zł brutto.

Biegły na rozprawie w dniu 7 stycznia 2016 r. złożył ustne wyjaśnienia, w toku których odniósł się do zarzutów stawianych przez strony. W sposób szczegółowy tłumaczył założenia i wnioski sformułowane w opinii. Wskazał, iż należy odróżnić technologiczny czas naprawy od czasu rzeczywistego na który składają się dodatkowe czynności. Odnośnie przyjętej stawki najmu biegły wyjaśnił, że rynek najmu pojazdów analizuje od 2010 roku i od trzech lat utrzymuje się – co do zasady- na niezmienionym poziomie i podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w kwestii wysokości stawki najmu.

Należy zauważyć, że obowiązkiem poszkodowanego jest podejmowanie działań zmierzających do zminimalizowania szkody, co wynika z art. 354 k.c.. Brak z jego strony takiego działania nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. Zdaniem Sądu nie znajduje uzasadnienia ukierunkowanie poszkodowanego na najem pojazdu tylko z sinikiem diesla. Obecnie cena paliwa do tego typu silnika jest bardzo podobna do ceny benzyny, a nowoczesne silniki benzynowe zużywają podobną ilość paliwa, a w tym zakresie znacznie większe znaczenia niż parametry silnika, ma sposób jazdy kierowcy. Kolejna sprawa to praktyczna nieporównywalność zużycia paliwa, które różni się miedzy poszczególnymi markami samochodów z konkretnym wyposażeniem. Jeżeli miałoby to być porównywalne poszkodowany musiałby wynająć również F. (...) z identycznym silnikiem. Wynajmując S. przyjął i zaakceptował inne zużycie paliwa.

Poszkodowany wynajmował od powoda samochód zastępczy przez 8 dni. Obowiązkiem powoda, stosownie do art. 6 k.c., jest wykazanie, że okres ten, decydujący o wysokości szkody, był okresem koniecznym i niezbędnym do naprawienia pojazdu. Tymczasem jak wynika z opinii biegłego, uzasadniony okres najmu wyniósł 4 dni robocze. Biegły szczegółowo wskazał, że technologiczny czas naprawy uszkodzonego pojazdu winien wynieść 1 dzień roboczy. Do tego okresu należy doliczyć 1 dzień na przyjęcie i wydanie pojazdu oraz 2 dni na zorganizowanie części zamiennych. Z opinii biegłego wynika nadto, iż średnia stawka na rynku lokalnym (bez limitu kilometrów) za dobę wynajmu samochodu marki S. (...) wynosi do kwoty 290 zł brutto (netto to kwoty w przedziale od 145 do 215 zł bez limitu kilometrów). Biorąc pod uwagę, że w umowie najmu strony czynsz najmu ustaliły na kwotę 200 zł netto za dobę, Sąd uwzględnił żądanie powódki o zwrot kosztów wynajmu pojazdu zastępczego za okres 4 dni w kwocie 800 zł netto. Bacząc na fakt, że pozwany wypłacił powódce kwotę 600 zł, zaś koszty podstawienia i wydania samochodu wyniosły łącznie, zasądzeniu podlegała kwota 300 zł, o czym orzeczono w jak w pkt. I wyroku. W zakresie odsetek Sąd oparła się o treść art. 481 k.c., a sam termin do zapłaty nie był kwestionowany. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt. II wyroku. Sąd nie uwzględnił żądania zapłaty związanego z przekroczeniem limitu o 4990 kilometrów. Stawka najmu, którą żądała spółka (...) znajdowała się w górnych limitach stawek obowiązujących na rynku, ale bez limitu kilometrów. Poszkodowany ma obowiązek minimalizacji skutków szkody. Jeżeli podejmował szerokie działania w celu odszukania oferty na najmu pojazdu z silnikiem diesla, to oznacza że miał on rozeznanie w stawkach najmu na rynku, a z góry zakładał znaczny przebieg. Należność związana z przekroczeniem limitu kilometrów jest o ponad 100% wyższa od samego czynszu najmu. Oczywiście na rynku nie ma stawek urzędowych najmu pojazdów zastępczych, nie ma postulowanych ryczałtów za wynajem pojazdów zastępczych, czynsz najmu jest i musi być różny. Natomiast obowiązek minimalizacji szkody nakłada na poszkodowanego obowiązek przy najmie pojazdu trzymania się w pewnych granicach. Jeżeli stawka najmu pojazdu bez limitu kilometrów może być niższa niż u powodowej spółki (czyli nawet 145 zł netto), nie ma żadnych racjonalnych powodów do zaakceptowania najmu z limitem kilometrów, zwłaszcza że został ona przekroczony bardzo znacznie

Powódka wygrała w 10,61%, a w 89,39 % przegrała. W takich proporcjach powinny być rozliczone koszty procesu. W punkcie III i IV Sąd Rejonowy popełnił błąd nieprawidłowo kwalifikując wpłaconą zaliczkę 1500 zł jako od strony powodowej, gdy tymczasem wpłaciła ją strona pozwana. W punkcie IV zwrot 202,34 zł jako różnicy miedzy kosztami opinii biegłego a ww. zaliczką powinien dotyczyć pozwanego.

Powódka poniosła koszty na poziomie 759 zł (600 zł wynagrodzenia pełnomocnika, 142 zł opłaty od pozwu i 17 zł opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa), więc pozwany powinien zwrócić jej 80,53 zł. Z kolei pozwany poniósł koszty na poziomie 1897,66 zł (600 zł wynagrodzenia pełnomocnika i 1297,66 zł efektywnie wykorzystanej zaliczki), z czego powódka powinna zwrócić 89,39% - czyli 1696,32 zł. Po skompensowaniu wskazanych kwot stronie pozwanej należy się od strony powodowej 1615,79zł. O ile wpłynie zażalenie na punkt III I IV Sąd Rejonowy rozważy zastosowanie art. 395 § 2 k.p.c. Dodać w tym miejscu należy, że wysokość wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników stron została określona na podstawie §2, § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron

3.  Akta z pismem lub za 30 dni.