Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko Gminie (...)

przy udziale (...) Rady Oświatowej

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 22 grudnia 2014 r., sygn. akt II C 320/08,

uchyla zaskarżony wyrok znosząc postępowanie począwszy od dnia 13 września 2013 roku i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy w K., pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 799/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo A. M. skierowane przeciwko Gminie (...), w ramach którego domagała się ona zasądzenia od pozwanej na swoja rzecz zadośćuczynienia w wysokości 80 000 zł w raz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lipca 2008r. oraz orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, iż począwszy od dnia 1 sierpnia1975r. powódka pełniła funkcję dyrektora Szkoły Podstawowej nr (...) w K.. W dniu 31 sierpnia 2003r. upływał pięcioletni okres kadencji sprawowania tej funkcji. Ostatnie dwie oceny pracy powódki przeprowadzone w dniu 23 stycznia 1998r. i 4 stycznia 2000r. były wyróżniające. Powódka nie odwołała się od nich. Najwyższą oceną pracy była wówczas ocena szczególnie wyróżniająca. Pismem z dnia 8 lutego 2003r. powódka wystąpiła do Prezydenta Miasta (...) z prośbą o przedłużenie jej nominacji do 3 lat z uwagi na 37-letni staż pracy nauczycielskiej, dotychczasowy dorobek i zamiar osiągnięcia 40-lecia pracy zawodowej. W odpowiedzi, pismem z dnia 25 marca 2003r. poinformowano powódkę, że zostanie ogłoszony konkurs w celu wyłonienia kandydata na zajmowane przez nią stanowisko. Doceniając wieloletni staż pracy i zaangażowanie powódki w pracę dydaktyczno-wychowawczą wyraził nadzieję, że jej wiedza i doświadczenie będą nadal wykorzystywane dla dobra dzieci i młodzieży. Pismem z dnia 23 kwietnia 2003r. Rada Pedagogiczna Szkoły Podstawowej nr (...) w K. wyraziła zaskoczenie brakiem przedłużenia powódce kadencji dyrektora, wskazując na zasługi powódki dla Szkoły. W odpowiedzi Prezydent poinformował Radę Pedagogiczną, iż kandydat na stanowisko dyrektora powinien legitymować się najwyższą oceną pracy, a powódka nie spełniała tego wymogu. Prezydent Miasta (...) w odpowiedzi na kolejny wniosek powódki z dnia 12 maja 2003r. o przedłużenie powierzenia jej stanowiska dyrektora, wystosował do powódki pismo z dnia 29 maja 2003r., w którym poinformował, że na to stanowisko zostanie ogłoszony konkurs, wskazując jednocześnie, że osobiście wystosował już do powódki trzykrotnie pisma informujące, iż zostanie ogłoszony konkurs. W dniu 3 lipca 2003r. odbył się konkurs na stanowisko dyrektora Szkoły Podstawowej nr (...) w K., w wyniku którego nie wyłoniono żadnego kandydata. Za powódką głosowało 6 członków komisji, 5 wstrzymało się od głosu. Regulamin konkursowy wymagał – w przypadku ubiegania się o stanowisko dyrektora przez dwóch kandydatów – 8 głosów „za”. W niniejszej sprawie żaden z kandydatów – w tym powódka – nie uzyskała wymaganej liczby głosów, dlatego konkurs nie został rozstrzygnięty . Powódka nie odwołała się od rozstrzygnięcia konkursu. Pismem z dnia 28 sierpnia 2003r. Prezydent powierzył powódce stanowisko dyrektora szkoły na okres jednego roku szkolnego od 1 września 2003r. do 31 sierpnia 2004r. Powyższe powierzenie było nowym aktem, po wygaśnięciu poprzedniego powierzenia, dlatego zostały ustalone nowe warunki wynagrodzenia, w tym nowy dodatek funkcyjny uwzględniający mniejszą ilość oddziałów w szkole niż poprzednio. W toku posiedzenia Komisji (...) w dniu 7 kwietnia 2004r., ustosunkowując się do pisma Przewodniczącego (...) Rady Oświatowej, Prezydent poinformował, że zna dokumentację dotyczącą powódki i określił całość sprawy jako przypadek żenujący i paranoiczny. Podał także, że podczas próby mediacji powódka nie była przygotowana do rozmowy, nie potrafiła przedstawić swoich racji i udowodnić stosowanego wobec niej mobbingu, w związku z czym ocenił roszczenia powódki jako bezzasadne. W wyniku złożonego przez powódkę pozwu z dnia 9.03.2004r. przeciwko Prezydentowi Miasta (...) o ustalenie, iż w okresie od 1 września 2003r. do 31 sierpnia 2008r. powódka jest zatrudniona na stanowisku Dyrektora Szkoły Podstawowej nr (...) w K., w dniu 1 czerwca 2004r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w K. wydał wyrok, sygn. akt XXI P 1120/04, w którym oddalił powództwo. W uzasadnieniu wyroku wskazano między innymi występowanie uzasadnionego przypadku powierzenia powódce stanowiska dyrektora szkoły na okres krótszy niż 5 lat.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że żądanie jest bezzasadne. Sąd wskazał, że zgodnie z treścią art. 24 § 1 kc ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia (...) na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego (...). Podkreślił Sąd, iż z powołanej regulacji wynika, że konieczną przesłanką naruszenia dóbr osobistych jest bezprawność działania, z którym związane jest zarzucane naruszenie. Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie „nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki w postaci jej zdrowia, godności, czci, dobrego imienia oraz wolności do wykonywania pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, zaś pozwany wykazał, że działania, z którymi związane są zarzuty powódki, nie były bezprawne”. W ocenie Sądu Okręgowego wszystkie zgłoszone przez powódkę twierdzenia dotyczące działań podejmowanych przez pozwanego, z którymi powódka wiązała naruszenie jej dóbr osobistych były bezzasadne i pozbawione podstaw, co przesądzało o oddaleniu powództwa.

W apelacji powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku przez zasadzenie od pozwanej na jej rzecz kwoty 80 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lipca 2008r. ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżąca m.in. zarzuciła, że postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte jest nieważnością, twierdziła, iż niewłaściwy był skład sądu orzekającego oraz przede wszystkim akcentowała, że dochodzone roszczenia wynikały ze stosunku pracy, co powoduje, iż winien był je rozpoznawać Sąd Pracy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, gdyż postępowanie przed Sądem I instancji dotknięte jest nieważnością, jakkolwiek z innych przyczyn, niż te, na które powołuje się skarżąca.

Wskazać należy, iż Sąd Okręgowy nie dostrzegł, że zgłoszone przez powódkę roszczenie należało zakwalifikować jako roszczenie związane ze stosunkiem pracy. O ile kwestia ta nie była oczywista w początkowej fazie procesu i w świetle sformułowań pozwu to już kolejne pisma procesowe powódki, w tym w szczególności pismo z dnia 3 września 2013r. (k. 599 – 618) wskazywało na konieczność dokonania takiej oceny źródła roszczenia powódki. Sąd Okręgowy natomiast bezpodstawnie przyjął, iż pismo to jedynie powiela wcześniejsze twierdzenia skarżącej. Tymczasem pismo to stanowiło doprecyzowanie oraz rozszerzenie zarzutów stanowiących podstawę faktyczną żądania, a które ujęte zostały w „22 etapy dyskryminacji”. W tychże twierdzeniach powódka odwoływała się do okresu, kiedy zajmowała stanowisko dyrektora szkoły i nauczyciela, upatrywała również szeregu naruszeń – m.in. z tytułu dóbr osobistych – na skutek dyskryminowania jej w stosunku pracy oraz naruszania przepisów Kodeksu pracy i ustawy Karta Nauczyciela. W tym, powódka postawiła zarzut dotyczący mobbingu i powołała się na przepis art. 94 ³ kp (k. 612,618).

W złożonej apelacji (oraz wystąpieniu na rozprawie apelacyjnej) podkreślone także zostało, że dochodzone roszczenie wynika ze stosunku pracy, nadto przywołane zostały m.in. przepisy art. 94 ³ kp.

Opisane okoliczności powodują zatem, że dochodzone roszczenie od strony przedmiotowej należało zakwalifikować jako roszczenie związane ze stosunkiem pracy, na co zresztą w toku procesu zwracał uwagę pozwany (k. 132). O tym, co leży u podstaw dochodzonego roszczenia decyduje powód przez powołanie określonych okoliczności faktycznych. Te okoliczności, ostatecznie uściślone przez skarżącą w owym piśmie z dnia 3 września 2013r., wskazywały zaś na potrzebę takiej kwalifikacji roszczenia powódki tj. jako związanego ze stosunkiem pracy (art. 476 § 1 pkt 1 kpc) i to najpóźniej z tą właśnie datą. Przyjąć bowiem można, że wcześniejsza ocena roszczenia powódki mogła budzić wątpliwości. Niemniej rzeczą Sądu I instancji było ową wątpliwość wyjaśnić, czego jednak Sąd ten zaniechał. Natomiast, jak już wskazano, ostatecznie to sama powódka w owym piśmie z dnia 3 września 2013 r. sprecyzowała podstawę faktyczną swojego roszczenia

Dodać przy tym należy, że bez znaczenia dla oceny charakteru roszczenia pozostaje kwestia doboru pozwanego podmiotu. Zagadnienie legitymacji biernej jest kwestią materialnoprawną, lecz wtórną wobec ustalenia źródła i charakteru roszczenia. Skarżąca zresztą utrzymuje, że pozwany jako pracodawca został prawidłowo zapozwany (k. 823). Nadto uwzględnić należy, że w postępowaniu przed Sądem I instancji istnieje możliwość dokonania przekształceń podmiotowych.

Zważywszy zatem na to, że wśród licznych zarzutów powódki pojawiły się i te oparte na konstrukcji mobbingu z art. 94 ³ § kp (wprost przywołane) jak i o przepisy o naruszeniu zasad równego traktowania w zatrudnieniu to stwierdzić należy, że sprawa ta nie tylko winna być zakwalifikowana jako sprawa z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 pkt 1 kpc), ale winna być rozpoznana przez sąd pracy w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników - art. 47 § 2 pkt 1) b i c kpc. Sprawę niniejszą rozpoznał natomiast Sąd Okręgowy w składzie jednego sędziego. Ta okoliczność powoduje więc, że istotnie w postępowaniu przed Sądem Okręgowym doszło do nieważności postępowania, skoro skład tego Sądu był sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 kpc). Nieważności tej jednak upatrywać należy od tej chwili procesu, kiedy ostatecznie wyjaśniona i doprecyzowana została podstawa żądania powódki czyli od owego pisma z dnia 3 września 2013 r.

Nadmienić jeszcze należy, że zgodnie z orzecznictwem, gdy wśród roszczeń z zakresu prawa pracy dochodzonych w jednym postępowaniu znajduje się roszczenie, do którego w pierwszej instancji właściwy jest sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników, to sąd w takim samym składzie jest właściwy także do rozpoznania pozostałych roszczeń (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2009 r., II PZP 14/08, OSNP 2009/17 – 18/218 oraz z dnia 20 marca 2009 r., I PZP 8/09, OSNP 2009/17 – 18/ 219).

Z podanych przyczyn, które jednocześnie powodują, że zbędne jest na tym etapie postępowania odniesienie się do pozostałych zarzutów apelacji, postępowanie przed Sądem Okręgowym w zakresie, w jakim toczyło się w warunkach nieważności podlegało zniesieniu, a zaskarżony wyrok uchyleniu, zaś sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy w K.( art. 386 § 2 kpc). Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego uzasadnia art. 108 § 2 kpc.