Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

04 grudnia 2015

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I. Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Błażej Łój

po rozpoznaniu na rozprawie 26 listopada 2015 we Wrocławiu

sprawy z powództwa M. T.

przeciwko Gminie D.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Gminy D. na rzecz powoda M. T. kwotę 98.339,67 zł ( dziewięćdziesiąt osiem tysięcy trzysta trzydzieści dziewięć złotych sześćdziesiąt siedem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od 26 października 2011 do dnia zapłaty;

II.  oddala dalej idące powództwo;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.725 zł tytułem kosztów procesu;

IV.  nakazuje powodowi M. T., aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 106,56 zł ( sto sześć złotych pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem brakujących wydatków na wynagrodzenie biegłego;

V.  nakazuje pozwanemu Gminie D., aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 237,20 zł ( dwieście trzydzieści siedem złotych dwadzieścia groszy) tytułem brakujących wydatków na wynagrodzenie biegłego.

Sygn. akt I C 1485/12

UZASADNIENIE

Pozwem z 07 marca 2012 powód M. T. domagał się zasądzenia od pozwanej Gminy D. kwoty 142.040,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 26 października 2011 do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powód podał, że wygrał przeprowadzony przez pozwaną przetarg na przeprowadzenie budowy i rozbudowy świetlicy wiejskiej w K.. 20 kwietnia 2010 strony zawarły umowę. Powód składał ofertę oraz podpisywał umowę opierając się na ślepym kosztorysie. Po wejściu na teren budowy powód stwierdził różnice pomiędzy stanem faktycznym a projektem. Powód zwrócił się pismem z 24 czerwca 2010 do pozwanej o wyjaśnienie różnic i ustosunkowanie się do zaproponowanych przez powoda rozwiązań. Pozwana zwróciła się do pracowni projektowej (...) o odpowiedź na złożone przez powoda zapytanie. Pracownia projektowa w swoich pismach określiła zakres dodatkowych robót niezbędnych do wykonania. Wójt Gminy D. uwzględniając zalecane roboty dodatkowe wystąpił z wnioskiem do Starosty (...) w sprawie wydania decyzji zmieniającej udzielone pozwolenie budowlane. Starosta decyzję wydał 03 stycznia 2011 zatwierdzając projekt zamienny. Powód wykonując prace, również dodatkowe, kierował się treścią pozwolenia na budowę, specyfikacją istotnych warunków zamówienia, umową, odpowiedzią na zapytanie przetargowe, pismami pracowni projektowej (...), jak również zasadami sztuki budowlanej oraz zaleceniami inspektora. Wszelkie wykonane prace były niezbędne dla osiągnięcia efektu określonego w przetargu oraz z punktu widzenia zasad sztuki budowlanej. Wszystkie prace opisywane były w dzienniku budowy i zatwierdzane przez kierownika budowy. Powód zmuszony był wykonać prace nieobjęte umową zawartą z pozwaną, która nie przewidziała konieczności wykonania niektórych prac w momencie ogłoszenia przetargu i podpisywania umowy. W miarę prowadzenia prac na powoda nałożone zostały obowiązki wykonania niezbędnych prac dodatkowych tj. ścianek systemowych w WC i łazienkach, okien w obiekcie, kratek ściekowych, dodatkowego gniazda 230 V w kotłowni oraz podłączenia grzałki elektrycznej, dodatkowych podciągów stalowych, dodatkowego okna w kotłowni wraz z jego osadzeniem oraz nadproża, umywalki w kotłowni częściowej wymiany więźby, wykonania opierzeń, rynien i rur spustowych, pokrycia dachówką, wstawienie okna dachowego. Powód wykonał dodatkowe prace zgodnie ze zleceniem i oczekiwał zapłaty. Fakturę powód wystawił dopiero po okresie negocjacji z pozwaną dotyczących warunków i terminu zapłaty należności. Powód pismem z 07 listopada 2011 wezwał pozwaną do zapłaty w terminie 7 dni należności, która nie została uregulowana. Pozwana nie została obciążona wszystkimi wykonanymi dodatkowo pracami, gdyż powód niechcący pominął w fakturze za prace dodatkowe koszty zlikwidowania 2 szamb.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając odpowiedź na pozew pozwana wskazała, iż bezspornym jest, że wynagrodzenie wynikające z zawartej przez strony umowy zostało w całości uregulowane. Za wykonanie przedmiotu umowy strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 882.468,22 zł brutto, które obejmowało wszystkie koszty związane z realizacją umowy. Wykonane przez powoda i wskazane w pozwie prace dodatkowe za wyjątkiem prac prowadzonych w starej części świetlicy mieściły się w kwocie zapłaconego już wynagrodzenia. Pozwana nie udzielała ani zamówienia dodatkowego, ani uzupełniającego w trybie przewidzianym przez przepisy Prawa zamówień publicznych, dlatego twierdzenia jakoby były zlecone jakiekolwiek prace dodatkowe jest bezzasadne. W myśl SIWZ zmiana postanowień umowy mogła nastąpić wyłącznie za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie pod rygorem nieważności. Wniosek o zmianę postanowień umowy musiał być wyrażony na piśmie. Pozwana zaprzeczyła jakoby kiedykolwiek powód zwracał się do niej w formie pisemnej o zmianę łączącej strony umowy o roboty budowlane oraz że do takiej zmiany doszło. Pozwana nigdy nie prowadziła z powodem rozmów dotyczących zlecenia częściowej naprawy więźby, wykonania opierzeń, rynien i rur spustowych, pokrycia dachówką i wstawienia okna dachowego w starej części świetlicy, które to prace powód wycenił na 68.650 zł. Pozwana nie posiadała pozwolenia na budowę obejmującego wykonanie robót budowlanych w starej części świetlicy. Na realizację przedmiotu umowy pozwana otrzymała dofinansowanie ze środków unijnych i wobec tego nie mogła przeznaczyć środków tych na pokrycie innych wydatków oraz na inne cele niż wynikające z umowy. W dzienniku budowy brak jest jakichkolwiek wpisów obejmujących prace w starej części świetlicy. Prace te, o ile zostały wykonane, wykonano samowolnie bez wiedzy i zgody pozwanej, z czego powód doskonale zdawał sobie sprawę. Prace te nie były przedmiotem jakiejkolwiek łączącej strony umowy. Powód samowolnie przystąpił do wykonywania prac na starej części świetlicy bez uzyskania pozwolenia na budowę oraz wpisu do dziennika budowy osób, którym zostało powierzone kierownictwo, nadzór i kontrola techniczna robót budowlanych, naruszając w ten sposób normy prawa budowlanego. O samowolnie przeprowadzonych pracach pozwana dowiedziała się z pisma powoda, czego wyrazem była odmowa uznania bezzasadnych roszczeń powoda. Powód w żaden sposób nie wykazał, że wykonane przez niego prace były niezbędne dla osiągnięcia efektu określonego w przetargu oraz z punktu widzenia zasad sztuki budowlanej. Sama umowa realizowana była niezgodnie z wiedzą i sztuką budowlaną. W trakcie realizacji umowy inspektor nadzoru niejednokrotnie wskazywał na liczne nieprawidłowości związane z wykonywaniem przez powoda robót budowlanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny, istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Pozwana Gmina D. wszczęła postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego na „Przebudowę i rozbudowę świetlicy wiejskiej w K.”. Zgodnie ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia szczegółowy zakres robót zawarty był w projekcie budowlano-wykonawczym oraz kosztorysie ślepym, który oferenci wypełniony mieli dołączyć do oferty (ust. 3 SIWZ). Cenę ofertową brutto należało podać w formie ryczałtu (ust. 14.1 i 14.2 SIWZ). Cena oferty musiała zawierać wynagrodzenie za kompletne wykonanie przedmiotu zamówienia określonego w SIWZ, w szczególności z uwzględnieniem wszystkich zapisów wynikających z dokumentacji projektowej. Na cenę ofertową poza wynagrodzeniem składać miały się koszty z tytułu: ewentualnych prowizji i rabatów, zorganizowania zaplecza budowy, podłączenia mediów i kosztów ich eksploatacji przez cały okres budowy, zapewnienie zaplecza socjalnego dla pracowników, zabezpieczenia terenu, usunięcia wszelkich szkód i awarii spowodowanych w trakcie realizacji robót, dozorowania budowy, dokumentacji powykonawczej, badań powykonawczych wymaganych przepisami, wyposażenia placu budowy w sprzęt BHP, p. poż. i remontowo-naprawczy, ustawienia tablic informacyjnych i innych tablic wymaganych dokumentacją projektową lub związanych z promocją projektu, wszelkich opłat i odszkodowań za szkody, koszty i straty wynikłe w związku z robotami, wszelkich działań wynikających z ustawy o odpadach i ustawy Prawo ochrony środowiska, innych czynności niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia oraz udzielenia gwarancji jakości (ust. 14.3 SIWZ). Wykonawca zobowiązany był obliczyć cenę oferty poprzez sporządzenie metodą uproszczoną kosztorysów ofertowych w oparciu o załączone do SIWZ przedmiary robót (ust. 14.4 SIWZ). Pozwana dopuszczała możliwość zmiany postanowień zawartej umowy w przypadku dokonania zmian w projekcie budowlanym. Zmiana w zakresie terminu zakończenia umowy o czas opóźnienia możliwa była m.in. w przypadku konieczności wykonania w trakcie budowy nieprzewidzianych robót. Zmiana postanowień umowy mogła nastąpić wyłącznie za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie pod rygorem nieważności, a wniosek o zmianę musiał być złożony w formie pisemnej (ust. 16 SIWZ).

W toku postępowania powód złożył zapytanie m.in. zwracając się o zamieszczenie zestawień stolarki okiennej i drzwiowej. Pozwana udzielając odpowiedzi podała, iż projekt budowlany nie obejmował zestawień stolarki okiennej i drzwiowej, a przed zamówieniem stolarki należało zweryfikować wymiary okien i drzwi na rysunku numer 2 – rzut przyziemia. Oferta złożona przez powoda została wybrana przez pozwaną.

20 kwietnia 2010 strony zawarły umowę o roboty budowlane numer (...). Powód zobowiązał się do zrealizowania robót zgodnie z zakresem rzeczowym ujętym w dokumentacji projektowej, specyfikacji istotnych warunków zamówienia i harmonogramem rzeczowo – finansowym prac załączonym do oferty (§ 1 ust. 2 umowy). Do obowiązków powoda należało m.in. usunięcie wszelkich wad i usterek stwierdzonych przez nadzór inwestorski w trakcie trwania robót w terminie nie dłuższym niż termin technicznie uzasadniony i konieczny do ich usunięcia oraz niezwłoczne informowanie pozwanej (inspektora nadzoru inwestorskiego) o problemach technicznych lub okolicznościach, które mogą wpłynąć na jakość robót lub termin zakończenia robót (§ 5 ust. 2 pkt 17 i 19 umowy). Pozwana za wykonany przedmiot umowy zobowiązała się zapłacić wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 882.468,22 zł brutto. Wynagrodzenie obejmować miało wszystkie koszty związane z realizacją umowy (§ 6 umowy). Zmiana postanowień umowy mogła nastąpić wyłącznie w sytuacji określonej w art. 144 ust. 1 Prawa zamówień publicznych, na piśmie pod rygorem nieważności (§ 14 ust. 2 umowy).

(dowód: Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia k. 87 – 93,

kosztorys ślepy k. 25 – 29,

umowa o roboty budowlane numer (...) z 20 kwietnia 2010 k. 30 – 35,

odpowiedź na zapytanie przetargowe k. 41, 42,

wyciągi z projektu budowlanego k. 264 – 269, 393,

zeznania świadka D. S. (1) – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 00:04:21 – 00:34:59 k. 143, 144,

zeznania świadka M. M. – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 01:04:25 – 01:37:00 k. 143, 144,

zeznania świadka I. Z. – elektroniczny protokół rozprawy z 04 marca 2015 00:03:35 – 00:36:13 k. 175, 176,

zeznania świadka M. C. – elektroniczny protokół rozprawy z 04 marca 2015 00:37:52 – 00:45:04 k. 175, 176,

przesłuchanie powoda M. T. – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 00:22:14 – 01:03:17 k. 395, 396)

W trakcie realizacji umowy powód stwierdził występowanie różnic pomiędzy stanem faktycznym obiektu a projektem budowlanym. O różnicach tych inspektor nadzoru informował pozwaną. 23 czerwca 2010 stwierdzono, iż w miejscu dwóch studni przewidzianych w projekcie do zasypania znajdują się dwa szamba użytkowane przez właściciela sąsiedniego budynku. Wspólnie z przedstawicielami pozwanej i inspektorem nadzoru ustalono, iż zlikwidowane zostaną jedynie szamba kolidujące z projektowanym tarasem.

W piśmie z 24 czerwca 2010 powód wskazał, iż projekt budowlany zakładał wyburzenie ściany działowej pomiędzy pomieszczeniami oznaczonymi na projekcie jako 1.2 i 1.3. W ścianie występowało łączenie belek stropowych, które na ścianie tej się wspierały. Po konsultacjach z inspektorem nadzoru powód zaproponował wykonanie podciągu z dwuteowników stalowych. Według projektu część okien w budynku miała pozostać bez zmian. Inspektor nadzoru zasugerował, aby dokonać wymiany wszystkich okien. Powód zwrócił się do pozwanego z zapytaniem, czy pokryje koszt dodatkowych prac związanych z wymianą wszystkich okien. Projekt nie przewidywał żadnego okna w kotłowni, a inspektor nadzoru sugerował, aby takowe okno wykonać. W starej części świetlicy opracowanie przewidywało wykonanie jedynie prac wewnętrznych. Powód wskazał, iż konieczną była wymiana orynnowania oraz naprawa dachu tego budynku, choć wskazana byłaby wymiana dachu i poprawa elewacji poprzez pomalowanie bądź docieplenie. Według projektu zbiornik na nieczystości płynne znajdował się z tyłu budynku w znacznej odległości od drogi, co powodować mogło trudności w jego opróżnianiu. Powód zaproponował wykonanie instalacji ciśnieniowej do jego opróżniania. Projekt nie zakładał wentylacji przestrzeni stropodachu nad salą taneczną, którą zdaniem powoda należało wykonać. Pozwana wyraziła zgodę na wykonanie podciągu oraz wymianę okien.

W związku ze zgłaszanymi przez powoda uwagami pozwana zwracała się do projektanta – Pracowni Projektowej (...) z siedzibą w O. o ustosunkowanie się do twierdzeń powoda. W piśmie z 18 czerwca 2010 przedstawiciel projektanta podał, że pokrycie budynku świetlicy i jego orynnowanie znajdują się poza zakresem opracowania, cała stolarka w zakresie opracowania miała zostać wymieniona na nową, podłoga w sali tanecznej miała zostać wykonana z posadzki ceramicznej lub parkietu drewnianego, należało wykonać kratki ściekowe w pomieszczeniach kuchni, WC i kotłowni oraz ogrodzenie z siatki powlekanej PCV na słupkach stalowych. 05 lipca 2010 wskazano, iż skład opału zlokalizowany miał być w sąsiednim budynku (stara część świetlicy), remont dachu i elewacji budynku sąsiedniego nie został uwzględniony w projekcie i kosztorysie, w pomieszczeniu WC należało stosować kratki ściekowe podłączone do kanalizacji ogólnej, w celu wentylowania przestrzeni dachu nad salą taneczną należało dodatkowo wybić otwory w ścianie szczytowej, obciążenie stropu nad kuchnią będzie mniejsze od deklarowanego przez producenta, ale nośność stropu będzie wystarczająca do przeniesienia obciążenia użytkowego, śniegu i ciężaru własnego, wyburzaną ścianę nośną należało zastąpić podciągiem z belek stalowych (...) i wymienić istniejące podciągi betonowe z belek DZ na identyczne lub belki stalowe (...), a także w pomieszczeniu kotłowni należało przesunąć otwór drzwiowy, aby uzyskać odległość 2 m od krawędzi okna sali tanecznej, zastosować w kotłowni okienko rozwierane 120 x 60, dopływ powietrza do kotłowni zamiast w drzwiach można było wykonać w ścianie, studzienka schładzająca w kotłowni o przekroju 800 i wysokości 1 m miała mieć zasyfonowany odpływ.

Na zlecenie pozwanej Pracownia Projektowa (...) z siedzibą w O. wykonała projekt zamienny, który został przedłożony Staroście (...) do zatwierdzenia.

Decyzją numer (...) z 03 stycznia 2011 Starosta (...) zmienił swoją decyzję numer (...) z 28 stycznia 2010 dotyczącą zatwierdzenia projektu i udzielenia pozwolenia na budowę dla realizowanej przez powoda inwestycji poprzez zatwierdzenie projektu zamiennego w zakresie budowy szczelnego zbiornika na ścieki sanitarne o pojemności do 10 m ³ i wprowadzeniu zmian w pomieszczeniu kotłowni poprzez przesunięcie drzwi wyjściowych oraz wykonanie dodatkowego otworu okiennego oraz udzielenie pozwolenia na budowę w zmienionym zakresie.

W trakcie dokonywania odbiorów wykonanych przez powoda prac okazało się, iż w toaletach i łazienkach brak jest ścianek systemowych, które nie zostały wymienione w zakresie prac. W wyniku nieszczelności pokrycia dachu oraz niesprawnego działania orynnowania starej części świetlicy prace wykonane wewnątrz budynku przez powoda ulegały zalewaniu przez wody opadowe. Pozwana podjęła decyzję o konieczności przeprowadzania prac dodatkowych i zleciła je powodowi. Rozliczenie prac miało nastąpić w późniejszym terminie na podstawie kolejnej umowy obejmującej wszystkie prace dodatkowe. W związku z trudnościami finansowymi pozwanej strony prowadziły negocjacje w kwestii sposobu zapłaty kosztów prac dodatkowych.

(dowód: notatka z 23 czerwca 2010 wraz z załącznikiem k. 73, 74,

pismo powoda z 24 czerwca 2010 k. 36,

pismo projektanta z 18 czerwca 2010 k. 37,

pismo projektanta z 05 lipca 2010 k. 38,

decyzja Starosty (...) numer (...) z 03 stycznia 2011k. 39, 40,

wyciągi z projektu budowlanego k. 264 – 269, 393,

dziennik budowy k. 43 – 68,

zeznania świadka R. Ł. – elektroniczny protokół rozprawy z 25 lipca 2013 00:06:47 – 00:38:0 k. 121, 122,

zeznania świadka D. S. (1) – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 00:04:21 – 00:34:59 k. 143, 144,

zeznania świadka S. G. – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 00:35:24 – 01:04:25 k. 143, 144,

zeznania świadka M. M. – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 01:04:25 – 01:37:00 k. 143, 144,

zeznania świadka I. Z. – elektroniczny protokół rozprawy z 04 marca 2015 00:03:35 – 00:36:13 k. 175, 176,

przesłuchanie powoda M. T. – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 00:22:14 – 01:03:17 k. 395, 396)

Pozwana sporządziła i przesłała powodowi projekt umowy, której przedmiot stanowiło wykonanie remontu dachu na starej części świetlicy w K., budowa przyłącza kanalizacji deszczowej do budynku świetlicy wiejskiej w K. i wykonanie instalacji podciśnieniowej do opróżniania szamba. W zakres prac remontowych dachu wchodziła wymiana pokrycia dachowego, kompleksowa wymiana łat i kontrłat, założenie folii paroprzepuszczalnej, wymiana orynnowania, przebudowa komina i montaż okna dachowego. Pozwana zaproponowała wynagrodzenie w kwocie 30.000 zł, na co powód nie wyraził zgody i do zawarcia umowy nie doszło.

(dowód: wiadomość elektroniczna z 07 lipca 2011 k. 171,

projekt umowy o roboty budowlane k. 172, 173,

zeznania świadka D. S. (1) – elektroniczny protokół rozprawy z 19 listopada 2013 00:04:21 – 00:34:59 k. 143, 144,

przesłuchanie powoda M. T. – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 00:22:14 – 01:03:17 k. 395, 396)

18 października 2011 powód sporządził i przedłożył pozwanej fakturę VAT numer (...) z tytułu wykonanych robót dodatkowych w związku z umową numer (...) opiewającą na kwotę 115.480 zł netto (142.040,40 zł brutto) z terminem zapłaty do 25 października 2011. Do faktury VAT powód dołączył kosztorys netto wykonanych przez siebie prac dodatkowych. Ścianki systemowe w WC i łazienkach powód wycenił na 22.000 zł (18.600 zł materiał + 3.400 zł montaż), okna w obiekcie, które na rzucie przyziemia w projekcie budowlanym opisano jako nieistniejące na 16.100 zł, kratki ściekowe na 150 zł, dodatkowe gniazda 230 V w kotłowni na 150 zł, podłączenie grzałki elektrycznej zasobnika ciepłej wody użytkowej na 150 zł, wykonanie dodatkowych podciągów stalowych na 6.800 zł, dodatkowe okno w kotłowni na 590 zł, dodatkowe nadproże dla okienka w kotłowni z osadzeniem na 240 zł, umywalkę w kotłowni na 650 zł oraz częściową wymianę więźby, wykonanie opierzeń, rynien i rur spustowych, pokrycia dachówką i wstawienie okna dachowego w budynku starej części świetlicy na 68.650 zł.

Pismem z 31 października 2011, doręczonym powodowi 08 listopada 2011, pozwana odmówiła zapłaty należności wynikającej z faktury VAT numer (...) zaprzeczając istnieniu wierzytelności powoda z tego tytułu.

Pismem z 07 listopada 2011, doręczonym 14 listopada 2011, powód wezwał pozwaną do zapłaty w terminie 7 dni kwoty 142.040,40 zł.

(dowód: faktura VAT numer (...) k. 70,

pismo powoda z z 23 lutego 2011 k. 69,

pismo pozwanej z 31 października 2011 wraz z potwierdzeniem odbioru k. 85, 86,

wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem odbioru k. 71, 72,

zeznania świadka D. S. (2) – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 00:02:13 – 00:21:37 k. 394, 396)

Prace dodatkowe wykonane przez powoda to: wykonanie ścianek systemowych, demontaż 5 sztuk okien i wbudowanie w ich miejsce okien plastikowych o wymiarach 2100 x 1500 z nadprożem i parapetami zewnętrznym i wewnętrznym, montaż 3 sztuk kratek ściekowych i podłączenie ich do sieci kanalizacyjnej, montaż dodatkowego gniazda 230 V w kotłowni, podłączenie grzałki elektrycznej do zasobnika ciepłej wody użytkowej, wykonanie dodatkowych podciągów stalowych z dwuteowników 2 x 240 i 2 x 160 o długości 3,34 m, wbudowanie w kotłowni okna plastikowego o wymiarach 60 x 120, montaż umywalki w kotłowni i podłączenie jej do sieci kanalizacyjnej.

W ramach prac w starej części świetlicy jako dodatkowe wykonano: rozbiórkę istniejącego pokrycia dachowego z dachówki ceramicznej karpiówki, rozbiórkę łacenia, rozbiórkę obróbek blacharskich, rynien i rur spustowych, demontaż okienka i rozbiórkę elementów tzw. bawolego oka, skucie tynku na trzcinie i demontaż deskowania od strony wewnętrznej poddasza, przemurowanie i remont okładzin istniejących kominów w części ponad dachem, wymianę i wzmocnienie krokwi, montaż nakładek na połączeniu krokwi w kalenicy, montaż membrany przepuszczalnej, nabicie kontrłat i łat, obróbki blacharskie, pokrycie dachowe z dachówki zakładkowej, wymianę wyłazu dachowego, montaż rynien i rur spustowych oraz podbitkę dachu. Prace związane z wymianą pokrycia dachu były konieczne do wykonania dla zabezpieczenia wykonanej elewacji i budynku przed zalewaniem. Zakres tych prac nie mieścił się w ryczałcie zawartej umowy, lecz był przedmiotem innych ustaleń.

Całkowita wartość wykonanych przez powoda prac dodatkowych wyniosła 80.606,29 zł (brutto 98.339,67 zł).

(dowód: wyciągi z projektu budowalnego k. 264 – 269, 393,

dziennik budowy k. 43 – 68,

opinia biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. H. k. 228 – 254,

inwentaryzacja wykonanych robót k. 400 – 404,

pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. H. k. 306 – 311,

zeznania świadka R. Ł. – elektroniczny protokół rozprawy z 25 lipca 2013 00:06:47 – 00:38:0 k. 121, 122,

zeznania świadka D. S. (2) – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 00:02:13 – 00:21:37 k. 394, 396)

Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w O. prowadził pod sygnaturą akt (...) postępowanie w przedmiocie zmiany pokrycia dachowego z likwidacją lukarny na budynku starej świetlicy w K. bez pozwolenia budowlanego. Decyzją Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 03 listopada 2014 postępowanie w sprawie samowolnie wykonanych robót bez stosownych pozwoleń i zgłoszeń przez powoda na obiekcie zlokalizowanym na działce o numerze ewidencyjnym (...) (...) obręb K., gmina D. zostało umorzone, gdyż powoda nie można było uznać za stronę postępowania administracyjnego. Decyzją numer (...) (...)Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego we W. uchylił decyzję Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 03 listopada 2014 i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w O. prowadził następnie postępowanie w przedmiocie samowolnego wykonania robót budowlanych bez stosownych pozwoleń i zgłoszenia przez pozwaną. Po przekazaniu przez pozwaną inwentaryzacji robót wykonanych przez powoda Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w O. umorzył postępowanie.

(dowód: postanowienie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 27 stycznia 2014 k. 155, 156,

zażalenie powoda na postanowienie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 27 stycznia 2014 k. 167 – 170,

postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. numer (...) z 04 marca 2014 k. 179, 180,

wniosek powoda o stwierdzenie nieważności postanowienia (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. numer (...) z 04 marca 2014 k. 190 – 193,

postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. numer (...) z 22 kwietnia 2014 k. 204, 205,

postanowienie (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. numer (...) z 04 czerwca 2014 k. 210 – 212,

postanowienie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z 23 lipca 2014 k. 220 – 222,

decyzja Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 03 listopada 2014 k. 290 – 292,

odwołanie pozwanej od decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 03 listopada 2014 k. 358, 359,

decyzja (...) Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego we W. numer (...) z 19 stycznia 2015 k. 356, 357,

zawiadomienie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. z 16 lutego 2015 k. 355,

postanowienie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. numer (...) z 24 lutego 2015 k. 353, 354,

przesłuchanie wójta pozwanej W. G. – elektroniczny protokół rozprawy z 29 października 2015 01:03:17 – 01:06:38 k. 395, 396)

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

W przedmiotowej sprawie powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 142.040,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od 26 października 2011 do dnia zapłaty tytułem wykonanych na zlecenie pozwanej dodatkowych robót budowlanych w ramach inwestycji „Przebudowa i rozbudowa świetlicy wiejskiej w K.”.

Pozwana Gmina zarzucała natomiast, iż owe roboty dodatkowe rozliczone zostały przez strony w ramach łączącej je umowy o roboty budowlane numer (...) z 20 kwietnia 2010, która przewidywała ryczałtowe wynagrodzenie powoda za wykonane prace. W ocenie Sądu z takowym stanowiskiem w okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób się zgodzić. Zgodnie z treścią art. 632 § 1 k.c. jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Jednakże przepis ten nie znajdzie w niniejszym przypadku zastosowania. Nie ulega wątpliwości, iż stanowiące podstawę żądania pozwu prace nie stanowiły przedmiotu umowy numer (...) i wykraczały poza roboty wyszczególnione w treści dokumentacji projektowej i kosztorysu ślepego stanowiącego załącznik do specyfikacji istotnych warunków zamówienia.

Nie można również przyjąć, iż strony w toku realizacji umowy zdecydowały się na modyfikację jej postanowień poprzez rozszerzenie zakresu robót zleconych powodowi. Wprawdzie w toku procesu budowlanego powód zgłosił konieczność przeprowadzenia prac dodatkowych, a pozwana reprezentowana przez inspektora nadzoru inwestorskiego prace te uznała za niezbędne i wyraziła zgodę na ich przeprowadzenie przez powoda. O fakcie tym świadczy chociażby konsultacja z autorem projektu budowlanego i sporządzenie projektu zamiennego, który zatwierdzony został następnie przez organ nadzoru budowlanego. Wszelkich ustaleń pomiędzy powodem a pozwaną bądź jej reprezentantem dokonano w formie ustnej. Tymczasem zarówno sama umowa, jak i specyfikacja istotnych warunków zamówienia przewidywały możliwość zmiany postanowień umowy wyłącznie w formie pisemnej. Co więcej specyfikacja istotnych warunków zamówienia przewidywała możliwość modyfikacji postanowień umownych jedynie w wąskim, ściśle określonym zakresie. Zmiany umowy można było dokonać w przypadku dokonania zmian w projekcie budowlanym. Jak ustalono w wyniku zgłoszenia przez powoda rozbieżności pomiędzy projektem budowlanym a stanem faktycznym, dokonano modyfikacji projektu, aczkolwiek zmiana dotyczyła jedynie kwestii budowy szczelnego zbiornika na ścieki sanitarne i przesunięcia drzwi wyjściowych do kotłowni oraz wykonania w jej ścianie dodatkowego otworu okiennego. Jedynie zatem w tym zakresie strony mogły zmienić treść umowy o roboty budowlane z 20 kwietnia 2010, czego jednakże nie uczyniły. Ponadto specyfikacja istotnych warunków zamówienia przewidywała możliwość modyfikacji umowy tylko w zakresie ceny bądź terminu zakończenia inwestycji. Ust. 16 specyfikacji istotnych warunków zamówienia stanowił m.in., że w przypadku konieczności wykonania w trakcie budowy nieprzewidzianych robót możliwa była zmiana terminu zakończenia umowy. Zapis ten w sposób jednoznaczny wskazuje, iż konieczność wykonania robót dodatkowych, które nie powodowały modyfikacji projektu budowlanego nie mogła prowadzić do zmiany przedmiotu umowy. Wobec tego wysunąć można wniosek, iż potrzeba przeprowadzenia dodatkowych prac pociągała za sobą konieczność zawarcia przez strony dodatkowej umowy i roboty te nie mogły być realizowane w ramach istniejącego kontraktu. Taką interpretację postanowień umownych łączących strony potwierdza fakt przesłania powodowi przez pracownika pozwanej drogą elektroniczną projektu umowy o roboty budowlane, której przedmiot stanowiły roboty dodatkowe wykonane przez powoda. Aczkolwiek do zawarcia tejże umowy ostatecznie nie doszło.

Nie sposób również przyjąć, iż koszt wykonanych przez powoda prac dodatkowych to określony w ust. 14.3 specyfikacji istotnych warunków zamówienia koszt innych czynności niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia. Regulacja ta dokonywała podziału ceny ofertowej, a ostatecznie również ceny realizacji umowy, na dwa składniki – wynagrodzenie wykonawcy i poniesione przez niego koszty dodatkowe. Kierując się zasadami doświadczenia życiowego uznać należało, iż na wynagrodzenie składały się cena materiałów użytych w trakcie budowy oraz cena robocizny. Natomiast ewentualne koszty dodatkowego zostały w sposób wyczerpujący wyszczególnione w przywołanej regulacji specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Na koszty te składały się chociażby wydatki uboczne związane z prowadzeniem procesu budowlanego (zabezpieczenie i oznaczenie placu budowy, jego dozór i odpowiednie wyposażenie, dostarczenie i opłacenie mediów, wywóz odpadów itp.), czy odpowiedzialność odszkodowawcza i gwarancyjna. Pomimo szczegółowego wymienienia dodatkowych kosztów, które mógł ponieść wykonawca istniała możliwość powstania innych kosztów o charakterze ubocznym. W celu zabezpieczenia się przed roszczeniami wykonawcy za tego rodzaju koszty pozwana wprowadziła rzeczoną regulację dotyczącą kosztów innych czynności niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia. Mając na uwadze charakter wykonanych przez powoda prac nie sposób było uznać je za czynności uboczne związane z realizacją przedmiotu umowy, a zatem nie stanowiły one innych czynności niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, iż nie było możliwym przyjęcie, iż wypłacone powodowi wynagrodzenie ryczałtowe na podstawie umowy numer (...) obejmowało również należności za wykonane prace dodatkowe.

Przedmiotowe prace wykonane zostały przez powoda w wyniku dokonanych z pozwaną ustnie ustaleń. O ile strony osiągnęły konsensus w zakresie przedmiotu i sposobu wykonania prac dodatkowych, o tyle porozumienia nie osiągnięto w zakresie wysokości należnego powodowi wynagrodzenia, co ostatecznie było przyczyną niezawarcia przez strony umowy w formie pisemnej. Okoliczność ta nie pozwalała na ustalenie odpowiedzialności kontraktowej pozwanej.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentacji związanej z realizacją przedmiotu umowy oraz zeznań świadków nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, iż wykonane przez powoda prace były niezbędne do prawidłowej realizacji umowy numer (...). W szczególności dotyczy to kwestii wymiany poszycia dachowego i orynnowania budynku starej części świetlicy. Nieszczelności w dachu oraz nieprawidłowe odprowadzanie przez rynny wody opadowej powodowało zalewanie elewacji budynku oraz jego wnętrza, uniemożliwiając tym samym wykonanie powodowi zgodnie ze sztuką budowlaną robót stanowiących przedmiot umowy zawartej z pozwaną, co znalazło swoje odzwierciedlenie w zeznaniach świadków. Okoliczność ta została dodatkowo potwierdzona przez sporządzającego w niniejszej sprawie opinię biegłego sądowego z zakresu budownictwa. Ponadto dokumentacja związana z prowadzonym przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w O. pod sygnaturą akt (...)postępowaniem jednoznacznie wyklucza przypisywane przez pozwaną powodowi samowolne prowadzenie prac związanych z wymianą poszycia dachowego i orynnowania starej części świetlicy w K..

Z poczynionych przez Sąd ustaleń wynika jednoznacznie, iż zakres prac dodatkowych wskazanych przez powoda jako zrealizowane tj. wykonanie ścianek systemowych w WC i łazienkach, wymianę 5 okien, montaż i podłączenie 3 kratek ściekowych, wykonanie dodatkowych podciągów stalowych, prac w kotłowni (montaż dodatkowego gniazda elektrycznego, podłączenie grzałki zasobnika ciepłej wody, wbudowanie okna, montaż i podłączenie umywalki) oraz wymiany poszycia dachowego i orynnowania starej części świetlicy w pełni pokrywał się z rzeczywistością. Fakt wykonania tych prac wynika z wpisów dokonywanych w dzienniku budowy, zeznań świadków, a także w sposób pośredni potwierdzony został przez pozwaną, która sporządziła na żądanie organu nadzoru budowlanego inwentaryzację wykonanych przez powoda prac objętych postępowaniem administracyjnym.

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, iż w wyniku wykonania przez powoda prac dodatkowych pozwana o koszt tychże prac się wzbogaciła względem powoda. Mając na uwadze charakter odniesionej przez pozwaną korzyści, jej zwrot nastąpić mógł wyłącznie poprzez zapłatę wartości wykonanych przez powoda robót.

Dokonując ustaleń w zakresie rozmiaru korzyści majątkowej odniesionej przez pozwaną Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa T. H. i oparł się na dokonanych przez biegłego ustaleniach. Ustalenia te stanowią wiadomości specjalne, dlatego też Sąd wnioskami opinii biegłego jest związany. Zgodne z zasadami logiki i wiedzy powszechnej wnioski opinii są jasne, kategoryczne i przekonujące dla Sądu. Poziom wiedzy biegłego jest odpowiedni do jego specjalizacji, podstawy teoretyczne opinii nie budzą wątpliwości. Sposób motywowania opinii oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków jest właściwy. Opinia sporządzona została po dokonaniu przez biegłego oględzin nieruchomości położonej w K., na której powód prowadził na zlecenie pozwanej roboty budowlane. Po zapoznaniu się z zarzutami stron do sporządzonej przez siebie opinii biegły sądowy przychylił się w treści pisemnej opinii uzupełniającej do większości zastrzeżeń powoda za wyjątkiem kwestii związanych z wymianą krokwi, co biegły argumentował faktem, iż obmiaru budynku dokonano w trakcie jego oględzin. Mając na uwadze fakt, iż w czynności oględzin uczestniczyli przedstawiciele obu stron, którzy nie kwestionowali dokonywanych wówczas pomiarów, Sąd nie dopatrzył się w poczynionych przez biegłego ustaleniach żadnych nieprawidłowości. Ostatecznie biegły sądowy wyliczył, iż wartość prac dodatkowych wykonanych przez powoda wynosiła netto 80.606,29 zł, a po podwyższeniu o stawkę podatku od towarów i usług wyniosła 98.339,67 zł. Taką też kwotę należało zasądzić na rzecz powoda.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na wszechstronne i precyzyjne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Dowody z dokumentów uzupełnione zostały zeznaniami świadków oraz przesłuchaniem powoda, które wzajemne się uzupełniały i dały pełny obraz realizacji projektu przez powoda oraz wzajemnych relacji stron w trakcie procesu budowlanego. Szczególnie cennymi okazały się dla Sądu zeznania świadków I. Z., który w trakcie procesu budowlanego pełnił funkcję inspektora nadzoru inwestorskiego i byłego pracownika pozwanej M. M.. Pomimo, iż świadek I. Z. reprezentował na budowie pozwaną i w sposób wielce rygorystyczny podchodził do wykonywanych przez powoda robót, potwierdził on zakres oraz konieczność przeprowadzenia wykonanych przez powoda prac dodatkowych, a także wskazywał, iż wszystkie prace dodatkowe wykonane zostały na zlecenie pozwanej. Świadek M. M. zeznała natomiast, iż zdarzały się przypadki ustnego zlecania robót, które nie wymagały sporządzenia projektu zamiennego.

O odsetkach od kwoty zasądzonej orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powód przedłożył pozwanej fakturę VAT obejmującą wynagrodzenie za prace dodatkowe oznaczając termin płatności na 25 października 2011. Pozwana pozostawała zatem stosownie do treści art. 455 k.c. w opóźnieniu w zapłacie począwszy od 26 października 2011.

Z tych wszystkich względów, Sąd orzekł, jak w punkcie I sentencji wyroku, oddalając dalej idące powództwo w punkcie II.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Powód wygrał proces w 69 %, zaś pozwana w tym zakresie go przegrała. Na poniesione przez powoda koszty składały się: kwota 1.776 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, kwota 3.000 zł tytułem przyznanego i wypłaconego biegłemu sądowemu wynagrodzenia oraz kwota 90 zł tytułem zwrotu kosztu stawiennictwa świadka I. Z. na rozprawie. Ogółem poniesione przez powoda koszty procesu wyniosły 8.466 zł, co przy uwzględnieniu wyniku sporu czyniło zasadnym żądanie zwrotu tych kosztów w 69 %, to jest w kwocie 5.841,54 zł. Pozwana natomiast poniosła ogółem koszty procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł. Z ogólnej kwoty poniesionych przez pozwaną kosztów należne było jedynie 31 % tych kosztów, co stanowiło kwotę 1.116 zł. Po wzajemnej kompensacji poniesionych przez strony kosztów, w punkcie III sentencji wyroku Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda zaokrągloną kwotę 4.725 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (5.841 zł – 1.116 zł).

Przyjęta stawka kosztów zastępstwa procesowego wynikała z treści § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 490).

Wynagrodzenie biegłego sądowego wyniosło łącznie 3.343,76 zł i składało się na nie wynagrodzenie za sporządzenie opinii w sprawie w kwocie 2.548,62 zł oraz wynagrodzenie za sporządzenie pisemnej opinii uzupełniającej w kwocie 795,14 zł. Wynagrodzenie to w kwocie 3.000 zł pokryte zostało z zaliczki uiszczonej przez powoda, a w pozostałym zakresie tj. w kwocie 343.76 zł tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2014, poz. 1025 z późn. zm.) stanowi, że kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Mając na względzie wynik procesu należało nakazać uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu powodowi kwotę 106,56 zł (31 % z 343.76 zł), a pozwanej kwotę 237,20 zł (69 % z 343.76 zł), o czym orzeczono w puntach IV i V sentencji wyroku.