Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA – Ewa Stefańska

Sędzia SA – Krzysztof Tucharz (spr.)

Sędzia SO (del.) – Beata Waś

Protokolant – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej

przy udziale zainteresowanej (...) S.A. w W.

o zmianę umowy

na skutek apelacji pozwanego i zainteresowanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 28 czerwca 2012 r., sygn. akt XVII AmT 213/09

1) oddala apelacje;

2) zasądza od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej i (...) S.A. w W. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty po 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił, na skutek powództwa (odwołania) wniesionego przez (...) S.A. w W. decyzję pozwanego Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej z dnia 13 lipca 2009 r., nr (...) i obciążył go obowiązkiem zwrotu stronie powodowej kosztów postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W dniu 1 października 2001 r. (...) sp. z o.o. w W. zawarła z zainteresowanym – (...) S.A. w W. umowę o wzajemnej współpracy w zakresie połączenia sieci i zasadach rozliczeń zmienioną następnie w drodze szeregu aneksów.

Decyzją z dnia 17 lipca 2006 r., w(...) Prezes UKE uznał (...) sp. z o.o. w W. za przedsiębiorcę telekomunikacyjnego posiadającego znaczną pozycję rynkową na rynku własnym usług zakańczania połączeń głosowych w ruchomej sieci telekomunikacyjnej i nałożył na tego przedsiębiorcę obowiązek polegający na ustalaniu opłat z tytułu dostępu telekomunikacyjnego w oparciu o ponoszone koszty ich świadczenia.

Wobec stwierdzonych rozbieżności między kosztami świadczenia usługi a opłatami stosowanymi przez operatora Prezes UKE wydał w dniu
22 października 2008 r. decyzję nr (...) (tzw. Decyzję MTR 2008), w której zobowiązał (...) do dostosowania stawki z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu – 0,2162 zł/minutę w okresie od 1 stycznia 2009 r. do 230 czerwca 2009 r., - 0,1677 zł/minutę, od 1 lipca 2009 r.

W nawiązaniu do tej ostatniej decyzji organ regulacyjny zmienił decyzją z dnia 13 lutego 2009 r. nr (...) postanowienia umowy łączącej (...) z (...) w zakresie stawek MTR, korzystając z uprawnienia przewidzianego w art. 17 Prawa telekomunikacyjnego z zastrzeżeniem mocy obowiązującej przedmiotowej decyzji do dnia 6 sierpnia 2009 r.

W międzyczasie strony umowy miały prowadzić z sobą negocjacje w celu uregulowania stawek MTR zgodnie z decyzją MTR 2008.

Wobec nieosiągnięcia porozumienia pomiędzy powodem z zainteresowanym Prezes UKE wszczął z urzędu postępowanie zmierzające do wydania decyzji zmieniającej warunki rzeczonej umowy po dniu
6 sierpnia 2009 r. W dniach od 12 maja 2009 r. do dnia 12 czerwca 2009 r. organ regulacyjny przeprowadził postępowanie konsultacyjne dotyczące proponowanego rozstrzygnięcia w tej sprawie a decyzją z dnia 13 lipca 2009 r. zmienił postanowienie, zawartej między (...) sp. z o.o. w W. a (...) z siedzibą w W. umowy w następujący sposób:

1)  w Załączniku Finansowym, w rozdziale B „Usługi świadczone przez (...) i stawki rozliczeniowe w § 5 ust. 3 wprowadzono zmiany w Tabeli B4 w ten sposób, że dodana została stawka za zakańczanie przez (...) połączeń w sieci ruchomej (...) o wartości 0,1677 zł/min w okresie taryfikacyjnym TK1, TK2, TK3 od dnia 7 sierpnia 2009 r.;

2)  w Załączniku Finansowym, w rozdziale B „Usługi świadczone przez (...) i stawki rozliczeniowe w § 5 ust. 3 pod Tabelą w B4 wprowadzono zapis odnoszący się do zakańczania przez (...) połączeń w sieci ruchomej (...): „Usługi świadczone przez (...) i stawki rozliczeniowe w § 5 ust. 3 w Tabeli B4 odnoszących się do Zakończenia przez (...) połączeń w sieci ruchomej (...) o wartości 33,87 gr/min w okresie taryfikacyjnym TK1, TK2, TK3. W sytuacji gdy jakiekolwiek postanowienia Umowy odnoszą się do opłat określonych w rozdziale B § 5v 3 Tabeli B4 Zakończenie przez (...) połączeń w sieci ruchomej (...) od dnia 7 sierpnia 2009 r. postanowienia te nakazano odnosić wyłącznie do opłaty 0,1677 zł/min w okresie taryfikacyjnym TK1,TK2,TK3 od dnia 7 sierpnia 2009 r.

W uzasadnieniu powyższej decyzji Prezes UKE wskazał, że istniała konieczność zmiany umowy że względu na obowiązek dostosowania stawek za zakończanie połączeń zgodnie z harmonogramem określonym w Decyzji MTR 2008, co pozwoli stworzyć warunki dla równoprawnej i skutecznej konkurencji w zakresie świadczenia usług telefonicznych. Powyższe obniżenie stawek było, w opinii Prezesa UKE, korzystne dla operatorów sieci stacjonarnej, gdyż umożliwiło im podjęcie skutecznej konkurencji z ofertami operatorów mobilnych. Pozwany uznał, że zachodził tu przypadek koniecznego zapewnienia ochrony interesów użytkowników końcowych oraz skutecznej konkurencji co pozwoliło wydać zaskarżoną decyzję w oparciu o art. 29 Prawa telekomunikacyjnego, która podlegała natychmiastowym wykonaniem.

W odwołaniu od tej decyzji (...) sp. z o.o. zarzuciła naruszenie:

- art. 3 ust. 2 i 3 dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (tzw. Dyrektywy Ramowej) w zw. z art. 146 ust. 4 pkt 4 i art. 148 pkt 2 i 7 Konstytucji RP poprzez wydanie decyzji przez organ, który nie spełniał kryteriów niezależnego organu regulacyjnego w rozumieniu powołanych przepisów;

- art. 29 Prawa telekomunikacyjnego poprzez wszczęcie z urzędu postępowania zakończonego wydaniem zaskarżonej decyzji;

- art. 28 ust. 1 pkt 1 Prawa telekomunikacyjnego w zw. z art. 30 Pt przez przyjęcie, że obniżenie stawek MTR jest uzasadnione interesem użytkowników sieci telekomunikacyjnej, podczas gdy owo obniżenie uwzględnia wyłącznie interes (...)oraz art. 28 ust. 1 pkt 5 Pt wskutek błędnego założenia, że obniżka stawek MTR będzie dynamizować rozwój konkurencyjnego rynku telekomunikacyjnego a także art. 29 Pt wobec wadliwego poglądu, że wydanie zaskarżonej decyzji uzasadnione jest potrzebą zapewnienia ochrony interesów użytkowników końcowych;

- art. 15 pkt 3 Pt i art. 16 ust. 1 Pt przez udostępnienie do konsultacji projektu decyzji o węższym zakresie rozstrzygnięcia niż zawarty w zaskarżonej decyzji;

- art. 18 Pt w zw. z art. 15 pkt 3 Pt poprzez wydanie zaskarżonej decyzji bez poprzedzenia jej postępowaniem konsolidacyjnym.

Wskazując na powyższe zarzuty powodowa spółka wnosiła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości lub ewentualnie o jej zmianę.

Pozwany Prezes UKE oraz zainteresowany – (...) S.A. w W. wnosili o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie kosztów postępowania.

W dniu 10 maja 2010 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał wyrok w sprawie o sygn. akt XVII Amt 40/09, w którym uchylił decyzję Prezesa UKE z dnia 22 października 2008 r. (tzw. Decyzję MTR 2008) a apelację pozwanego oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 10 listopada 2010 r.

W ocenie Sądu Okręgowego wniesione odwołanie zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na naruszenie przez zaskarżoną decyzję art. 28 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 29 oraz art. 30 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne. Sąd podniósł, że kompetencja organu regulacyjnego do dokonania zmiany w drodze decyzji podjętej z urzędu, treści umowy o dostępie telekomunikacyjnym, powinna być wykorzystana tylko w szczególnie istotnych, rażących i nie cierpiących zwłoki przypadkach zagrożenia funkcjonowania rynku telekomunikacyjnego, wymienianych w art. 29 Pt.

Zgodnie z treścią art. 28 ust. 1 pkt 2 Pt w zw. z art. 30 Pt Prezes UKC podejmuje decyzję o zmianie umowy o dostępie telekomunikacyjnym biorąc pod uwagę kryterium obowiązków nałożonych na przedsiębiorców, przez co w niniejszej sprawie należy rozumieć przede wszystkim decyzję w dnia
22 października 2008 r. Zaskarżona decyzja została wydana w oparciu o Decyzję MTR 2008 w zakresie dostosowania stawek rozliczeniowych za zakończanie połączeń w ruchomej sieci telefonicznej (...) do poziomu określonego w Decyzji MTR 2008. Z uzasadnienia zaskarżonej decyzji jednoznacznie wynika, że stanowi ona realizację obowiązku określonego w Decyzji MTR 2008 w zakresie stawek, a ta ostatnia decyzja została prawomocnie uchylona, co rodzi skutek ex tunc, to znaczy – tak jakby w ogóle a decyzja nie istniała. Wyeliminowanie jej z obrotu prawnego ma zatem bezpośredni wpływ na decyzję, której dotyczy rozpoznanie obecne odwołanie powoda.

W rezultacie nastąpiło naruszenie przez organ regulacyjny art. 28 ust.1 pkt 2 Pt z uwagi na fakt, że decyzja Prezesa UKE z dnia 22 października 2008 r. (Decyzja MTR 2008) nie mogła stanowić podstawy do kluczowego kryterium wydania zaskarżonej decyzji, którym były obowiązki nałożone na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego. Byt prawny tych obowiązków był bowiem ukształtowany Decyzją MTR 2008 a skoro została ona uchylona musi to skutkować w nieunikniony sposób ich unieważnieniem. Tak istotna wada zaskarżonej decyzji nie polega konwalidacji w postępowaniu sądowym i dlatego też nalegało uchylić przedmiotową decyzję.

Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że z uwagi na merytoryczny charakter rozpoznania spraw z odwołania od decyzji organów regulacyjnych Sady powszechne zobowiązane są brać pod uwagę stan faktyczny i prawny istniejący w chwili orzekania, a w dacie wydania niniejszego wyroku decyzja MTR 2008 była już prawomocnie uchylona.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzi konieczność analizowania pozostałych zarzutów odwołania gdyż przytoczone wcześniej okoliczności usprawiedliwiały w sposób wystarczający uchylenie w całości decyzji pozwanego z dnia 13 lipca 2009 r.

Od tego wyroku apelację wnieśli pozwany i zainteresowany.

Prezes UKE zarzucił w swojej apelacji:

I.  naruszenie przepisów postępowania tj.

a)  art. 479 ^{( 64)} § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy odwołanie nie zawierało zarzutów uzasadniających jego uwzględnienie oraz gdy istniała podstawa prawna do wydania decyzji oraz art. 479 ^{( 64)}§ 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu zaskarżonej decyzji, gdy nie było ku temu przesłanek oaz na wadliwym działaniu Sądu, który w niniejszej sprawie rozstrzygał jako Sąd formalnie kontrolujący wydanie decyzji przez Prezesa UKE a nie jak Sąd merytorycznie badający sprawę;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. wskutek błędnej oceny zebranego materiału dowodowego, błędne ustalenie stanu faktycznego i przyjęcie uchylenia Decyzji MTR 2008 po wydaniu zaskarżonej decyzji, a nawet utracie przez nią mocy obowiązującej miało skutek
ex tunc – gdy tymczasem skutki uchylenia Decyzji MTR 2008 nastąpiły ex nunc;

c)  art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 16 k.p.a., art. 110 k.p.a. a także art. 145 ust. 1 pkt 8 k.p.a. przez błędne uznanie, że prawomocne usunięcie z obrotu prawnego Decyzji MTR 2008 skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonej decyzji;

d)  art. 316 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że wyrokowanie w przedmiotowej sprawie Sąd winien wziąć pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

art. 27 ust. 1 Prawa telekomutacyjnego przez błędne uznanie, że uchylenie decyzji MTR 2008s skutkowało tym, że odpadła podstawa do wydania zaskarżonej decyzji, określona w art. 28 ust. 1 Pt.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o zmianę w całości zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania powoda i zasądzenie mu kosztów postępowania według norm przepisanych a jako ewentualny zgłosił wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Z kolei zainteresowany podniósł następujące zarzuty:

1.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 479 ⁶⁴ § 1 k.p.c. poprzez nieoddalenie odwołania w sytuacji gdy nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a podstawy przyjęte przez Sąd są błędne;

2.  obrazę art. 328 § 2 k.p.c. przez sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób uniemożliwiający kontrolę prawidłowości dokonanej przez Sąd analizy podstawy prawnej wyroku, wskutek:

a)  braku wyjaśnienia przyczyn uznania przez Sąd, iż uchylenie decyzji administracyjnej wywołuje skutek ex tunc,

b)  brak analizy przesłanek z art. 29 Pt mimo stwierdzenia, że doszło do jego naruszenia;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 29 w zw. z art. 28 ust. 1 pkt 2 Pt poprzez:

a)  uznanie, że zaskarżoną decyzja została wydana z naruszeniem art. 29 Pt mimo, że zostały spełnione wszystkie przesłanki wymienione w w/w przepisie i mogła być ona wydana z urzędu,

b)  uznanie, że decyzja została wydana mimo braku obowiązków nałożonych na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, mimo że taki obowiązek w chwili wydawania decyzji istniał, ponieważ obwiązywała decyzja administracyjna ustanawiająca taki obowiązek.

W nawiązaniu do powyższych zarzutów zainteresowany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania powoda i zasądzenie od niego kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Powód wniósł o oddalenie obu apelacji i zasądzenie na jego rzecz, od skarżących, kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Żadna z apelacji nie może odnieść zamierzonych skutków prawnych.

Jeżeli chodzi o wspólny dla obu apelacji zarzut, któremu obaj skarżący słusznie przypisują pierwszoplanowe znaczenie tj.- czy uchylenie Decyzji MTR 2008 po dacie wydania zaskarżonej decyzji ma wpływ na ocenę prawidłowości wydania tej ostatniej, to należy w tym względzie podzielić stanowisko Sądu Okręgowego. Wprawdzie zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku pogląd o tym, że uchylenie decyzji administracyjnej rodzi skutek ex tunc nie został poparty stosownym wywodem prawnym ale tego rodzaju uchybienie nie miało wpływu na wynik sprawy.

Podobnie jak w przypadku szeregu innych spraw, rozpoznawanych przez tut. Sąd Apelacyjny, dotyczących identycznej problematyki trzeba wskazać, iż nie można porównywać wprost skutków decyzji uchylonych przez Sądy powszechne z decyzjami, które są uchylone w postępowaniu administracyjnym. W gruncie rzeczy uchylenie decyzji Prezesa UKE przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów odpowiada sytuacji przewidzianej w art. 156 § 1 k.p.a. tj. stwierdzeniu przez organ administracyjny nieważności decyzji, przy czym nie powoduje to obowiązku przekazania sprawy organowi regulacyjnemu do ponownego rozpoznania. Natomiast wydanie takiego rozstrzygnięcia oznacza, że następuje pozbawienie skutków prawnych, wywołanych przez wadliwą decyzję od samego początku
( ex tunc).

Chybione są zarzuty pozwanego jak i zainteresowanego, że Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia przepisu art. 479 ^{( 64)}§ 1 k.p.c. poprzez nieoddalenie odwołania powoda jak również zarzut pozwanego, że nastąpiło niewłaściwe zastosowanie art. 479 ^{( 64)}§ 2 k.p.c. polegające na uchyleniu zaskarżonej decyzji. Znaczenie faktu uchylenia Decyzji MTR 21008 na byt przedmiotowej decyzji jest oczywiste. Pozwany w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji jednoznacznie wskazał, że motywem który skłonił go do jej wydania było niedostosowanie przez (...) stawek z tytułu świadczenia usługi zakańczanie połączeń głosowych pomimo, że taki obowiązek ciążył na tym operatorze z mocy decyzji z dnia 22 października 2008 r. (Decyzji MTR 2008). Skoro okazało się następnie, że strony powodowej nie miała w rzeczywistości obowiązku stosowania stawki 0,1677 zł/min, pozwany od dnia 1 lipca 2009 r. wobec uchylenia decyzji regulacyjnej, oznacza to, że w istocie Prezes UKE nie mógł zastosować przepisu art. 29 Prawa telekomunikacyjnego i dokonać zmiany łączącej powoda z zainteresowanym i zmuszenie w ten sposób (...) do stosowania tych stawek. Trzeba w tym miejscu podkreślić, że wydanie zaskarżonej decyzji nie zostało poprzedzone przeprowadzeniem odrębnej analizy kosztów świadczenia usług MTR przez (...) S.A. a organ regulacyjny przyjął wprost stawkę określoną w decyzji MTR 2008, podczas gdy rozstrzygnięcie to nie miało ostatecznego charakteru i uzyskało moc obowiązującą jednie wskutek nadania tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Słusznie zatem uznał Sąd Okręgowy, że dalsze funkcjonowanie w obrocie prawnym decyzji z dnia 13 lipca 2009 r. nie ma żadnego uzasadnienia. Stracił bowiem całkowicie na swej aktualności argument, że stosowanie przez (...) stawki niezgodnej z nałożonymi na (...) obowiązkami spowoduje poważne zaburzenia w konkurencyjności na całym rynku świadczenia usług telekomunikacyjnych. W tej sytuacji nie może się ostać zarzut zainteresowanego, że zostały sepełnione wszystkie przesłanki wymienione w art 29 Pt. Z kolei chybiony był zarzut pozwanego o naruszeniu przez Sąd Okręgowy art. 28 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego gdyż całkowicie bezzasadne jest twierdzenie skarżącego, jakoby Sąd I instancji przyjął, że przesłanki określone w tym przepisie stanowiły podstawy do wydania zaskarżonej decyzji oraz że po uchyleniu Decyzji MTR 2008 odpadła określona w powyższej normie podstawa do wydania tej decyzji.

Z przytoczonego w apelacji fragmentu uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sądowi I instancji chodzi w gruncie rzeczy o zdezaktualizowaniu się jednego z kryteriów z art. 28 ust. 1 Pt, którymi kierował się organ regulacyjny zmieniając z urzędu postanowienia umowy o dostępie telekomunikacyjnym. Uchylenie Decyzji MTR 2008 nie zniosło w stosunku do (...) ustalonego w decyzji z dnia 17 lipca 2006 r. nr (...) obowiązku ustalania opłat w oparciu o ponoszone koszty ale spowodowało likwidacje obowiązku dostosowania wysokości opłat z tytułu zakańczania połączeń głosowych w publicznej ruchomej sieci telefonicznej (...) do harmonogramu ustalonego w decyzji MTR 2008 a jak już była o tym mowa, to wyłącznie na ustalenia zawarte w tej decyzji powoływał się Prezes UKE wskazując na konieczność wydania zaskarżonej decyzji. Dlatego też, nie ma racji zainteresowany podnosząc, że Sąd Okręgowy powinien był dokonać analizy przesłanek z art. 29 Pt, co oznaczałoby konieczności przyjęcia przez ten Sąd w całości roli organu regulacyjnego.

Pozwany potraktował zaskarżoną decyzję jako swoisty „akt wykonawczy” w stosunku do decyzji z dnia 22 października 2008 r. W wyniku uchylenia tej ostatniej zachodzi wadliwość zaskarżonej decyzji o takim ciężarze gatunkowym, który uniemożliwia Sądowi wydanie rozstrzygnięcia co do meritum sporu zaistniałego pomiędzy powodem a zainteresowanym.

Sąd Apelacyjny nie podziela również zarzutu pozwanego, że miało miejsce naruszenie przepisu art. 316 § 1 k.p.c. poprzez uwzględnienie przez Sąd Okręgowy stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy.

Sąd Okręgowy nie mógł przejść do porządku dziennego nad faktem uchylenia Decyzji MTR 2008 z mocą wsteczną i brać jedynie pod uwagę okoliczności faktyczne i prawne istniejące w dacie wydania zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto zgodne z art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

af