Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2015r. w Gliwicach

sprawy z powództwa P. G. (G.)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w K.

o ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 23 kwietnia 2015 r. sygn. akt VI P 80/15

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 67,50 zł (sześćdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu apelacyjnym.

(-) SSR del. Renata Stańczak (spr.) (-) SSO Teresa Kalinka (-) SSO Jolanta Łanowy

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygnatura akt VIII Pa 136/15

UZASADNIENIE

P. G. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w K. 597,54 zł tytułem ekwiwalentu za bezpłatny węgiel, z ustawowymi odsetkami od dnia 1 maja 2014 roku oraz obciążenia pozwanego kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że powód był zatrudniony w kopalni węgla kamiennego należącej do pozwanej bądź jej poprzedników prawnych, aktualnie zaś pobiera świadczenia emerytalno – rentowe. Na podstawie par. 10 Porozumienia z 20.12.2004 r. zawartego pomiędzy Zarządem (...) S. A. a organizacjami związków zawodowych przysługiwał mu bezpłatny węgiel deputatowy na zasadach określonych w załączniku nr 14 do Porozumienia. Porozumienie zastąpiło w tym względzie zakładowy układ zbiorowy pracy, który regulował uprzednio kwestię uprawnień do bezpłatnego węgla deputatowego dla emerytów, rencistów innych uprawnionych. Dnia 6 lutego 2014 roku zarząd pozwanej spółki i organizacje związków zawodowych zawarły porozumienie w trybie art. 9 ¹ k.p. w związku z trudną sytuacją ekonomiczną zakładu pracy, na podstawie którego zmniejszono wymiar bezpłatnego węgla przysługującego osobom niebędącym pracownikami o jedną tonę rocznie na okres dwóch lat. W tym zakresie zmieniono porozumienie z 20.12.2004 r. opisane wyżej. Osoby uprawnione nabyły uprawnienie do bezpłatnego węgla z dniem 1 stycznia 2014 r. jako ze zasadą jest prawo do bezpłatnego węgla w pełnym rocznym wymiarze formie ekwiwalentu pieniężnego, który wypłacany jest z góry, najpóźniej do 31 marca lub kwietnia roku, za który prawo do tego węgla przysługuje, co wynika z treści załącznika nr 14 do Porozumienia z 20.12.2004 r. w szczególności poprzez zapis par. 1.2 pkt 2 oraz par. 2.4. Dlatego też ograniczenie uprawnienia do bezpłatnego węgla Porozumieniem z dnia 6.02.2014 r. narusza konstytucyjną zasadę nie retroaktywności prawa potwierdzoną orzecznictwem tak Sądu Najwyższego jak i Trybunału Konstytucyjnego.

Strona pozwana w odpowiedzi na pozew domagała się oddalenia powództwa powoda i zasądzenia od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Na uzasadnienie podano, że prawo do bezpłatnego węgla byłych pracowników zlikwidowanej Kopalni (...) reguluje ustawa z dnia 7 września 2007 roku o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015 (Dz.U. z 2007 roku, Nr 192, poz. 1379) – zwana ustawą restrukturyzacyjną. Uprawnieni mogą realizować prawo do deputatu węglowego w dwojaki sposób: w naturze (art. 13 ustawy), a w przypadku złożenia oświadczenia o rezygnacji z uprawnienia do pobierania bezpłatnego węgla w naturze (art. 12 ust. 3 ustawy), w formie ekwiwalentu pieniężnego, który jest wypłacany obok emerytury (renty) wyłącznie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy wG. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie VIP 80/15 oddalił powództwo powoda P. G. i zasądził od powoda na rzecz pozwanej 135 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy podał, że ustalił i zważył co następuje:

Powód P. G. był pracownikiem zlikwidowanej KWK (...). Powód posiada uprawnienie do deputatu węglowego wypłacanego mu przez ZUS.

Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powoda P. G. nie zasługuje na uwzględnienie w szczególności z uwagi na brak legitymacji procesowej pozwanej spółki.

Z dniem 1 lutego 2003 roku (...) Spółka Akcyjna w K. na podstawie art. 23 ¹ k.p. przejęła pracowników (...) Spółki Akcyjnej w G. ( (...) S.A.), w skład której wchodziła między innymi zlikwidowana Kopalnia (...).

Zgodnie z § 36 ust. 1 (...) byłym pracownikom kopalń – emerytom, rencistom,[…] przysługuje deputat węglowy – wg załącznika nr 23.

Zgodnie z załącznikiem nr 23 uprawnienia do bezpłatnego węgla w naturze przysługują emerytom i rencistom w wymiarze: 3 ton rocznie (byłym pracownikom zakładów górniczych, których zobowiązania przejęła (...) S.A., o ile pracownicy ci przeszli na emeryturę lub rentę po dacie wejścia w życie w tych zakładach zakładowej umowy zbiorowej opartej na układzie zbiorowym pracy z dnia 21 grudnia 1991 roku) lub 2,5 ton rocznie (pozostałym byłym pracownikom zakładów górniczych, których zobowiązania przejęła (...) S.A., jeżeli uprawnienia przyznano im na podstawie układu zbiorowego pracy z dnia 1 lutego 1980 roku). Na wniosek osoby uprawnionej (...) S.A. wypłacała ekwiwalent pieniężny według ceny węgla deputatowego obowiązującej w dniu realizacji świadczenia. (...) dla (...) S.A. nie wskazuje terminu spełnienia świadczenia w postaci bezpłatnego węgla dla emerytów i rencistów.

Sąd I instancji podkreślił, że pozwana nie rozwiązała (...). Natomiast wprowadziła w życie porozumienie zawarte w dniu 20 grudnia 2004 roku pomiędzy zarządem (...) S.A. a organizacjami związków zawodowych (Porozumienie z dnia 20 grudnia 2004 roku), bowiem nie doszło do zawarcia nowego układu zbiorowego pracy.

Uprawnienia emerytów i rencistów (oraz innych osób niebędących pracownikami) przewidziane w (...) wygasły, jednakże zastosowanie mają postanowienia Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku, które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2005 roku. Powyższa kwestia nie była sporna w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy stwierdził nadto, że zgodnie z § 10 Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku, emerytom, rencistom i innym uprawnionym osobom przysługuje bezpłatny węgiel według zasad określonych w załączniku Nr 14 do Porozumienia.

Zgodnie z postanowieniami załącznika Nr 14 do Porozumienia, prawo do bezpłatnego węgla dla emerytów, rencistów i innych uprawnionych realizowane jest w ekwiwalencie pieniężnym; natomiast prawo to na wniosek uprawnionego może zostać zrealizowane w naturze (§ 1.2 i § 2). Bezpłatny węgiel w wymiarze wynikającym z nabytego uprawnienia przysługuje byłym pracownikom którzy do dnia wejścia w życie załącznika korzystali z uprawnienia do bezpłatnego węgla przysługującego zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi przed dniem wejścia w życie załącznika (§ 3.4.1).

Zgodnie z § 7 pkt 1 i 2 załącznika Nr 14 do Porozumienia przepisów niniejszego załącznika nie stosuje się do uprawnionych (emerytów, rencistów i innych osób), których prawo do bezpłatnego węgla realizowane jest na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 września 2007 roku o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015 (Dz.U.2007.192.1379 ze zm.) ze środków budżetu państwa. Prawo do bezpłatnego węgla dla uprawnionych węgla dla uprawnionych nie ulega zmianie.

Dalej Sąd Rejonowy zauważył, że zgodnie z art. 1 punkt 3 ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015 ustawa określa między innymi zasady wypłacania ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, zwanego dalej „ekwiwalentem pieniężnym”, rent wyrównawczych, wydawania bezpłatnego węgla w naturze, a także wypłaty zaległych wynagrodzeń. Zgodnie z art. 12 ustęp 1 ustawy byłemu pracownikowi kopalni postawionej w stan likwidacji przed dniem 1 stycznia 2007 roku, uprawnionemu do bezpłatnego węgla, który uzyskał emeryturę lub rentę przed tym dniem, jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oprócz emerytury lub renty, ekwiwalent pieniężny. Na mocy natomiast art. 13 ustęp 1 punkt 3 ustawy przedsiębiorstwo górnicze wydaje bezpłatny węgiel w naturze, który jest finansowany z dotacji budżetowej, uprawnionemu do jego otrzymania pracownikowi kopalni postawionej w stan likwidacji przed dniem 1 stycznia 2007 roku, której składniki majątkowe zostały wniesione do spółki, o której mowa w art. 9 ustęp 1, który uzyska emeryturę lub rentę przed dniem 1 stycznia 2016 roku. Ilość pobieranego bezpłatnego węgla w naturze nie może być wyższa niż 3 Mg węgla kamiennego rocznie (art. 13 ustęp 2 ustawy).

Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że byłym pracownikom kopalń, które uległy likwidacji w relewantnym czasie, przysługuje prawo dochodzenia uprawnień do bezpłatnego węgla w dwojaki sposób. Uprawniony pracownik może albo dochodzić od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wypłaty ekwiwalentu pieniężnego, albo od danego przedsiębiorstwa górniczego może żądać wydania bezpłatnego węgla w naturze. Niedopuszczalne jest natomiast dochodzenie ekwiwalentu pieniężnego od przedsiębiorstwa górniczego. Pracownik realizujący prawo do bezpłatnego węgla w naturze może jednak zwrócić się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wypłatę ekwiwalentu, jeżeli złoży byłemu pracodawcy pisemne oświadczenie o rezygnacji z uprawnienia do pobierania węgla deputatowego w naturze (zob. art. 12 ustęp 3 ustawy). W konsekwencji uprawnienie do bezpłatnego węgla realizowane w ramach ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015 wyklucza możliwość jego jednoczesnej realizacji na mocy postanowień układów zbiorowych pracy czy porozumień zbiorowych.

Sąd Rejonowy wskazał, że uprawnienie powoda P. G. z tytułu bezpłatnego węgla za 2014 rok winno być zrealizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Tym samym skoro uprawnienie do bezpłatnego węgla nie może być realizowane dwubiegunowo czyli z mocy ustawy i porozumienia zbiorowego, to powództwo o ekwiwalent pieniężny było nieuzasadnione i podlegało oddaleniu. Pozwana nie posiada legitymacji biernej w niniejszym procesie w stosunku do tego powoda.

Na marginesie Sąd Rejonowy wskazał również, że zgodnie z art. 9 ¹ § 1 k.p. jeżeli jest to uzasadnione sytuacją finansową pracodawcy, może być zawarte porozumienie o zawieszeniu stosowania w całości lub w części przepisów prawa pracy, określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy; nie dotyczy to przepisów Kodeksu pracy oraz przepisów innych ustaw i aktów wykonawczych. W trybie powyższego porozumienia nie jest możliwe zawieszenie przepisów o charakterze ustawowym i wykonawczym (Kodeksu pracy, innych ustaw określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców oraz wydanych na ich podstawie aktów wykonawczych). Oznacza to, że pomimo zawieszenia Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku (a tym samym §7 załącznika nr 14 ) na sferę uprawnień powoda ma wpływ ustawa o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015.

Powód P. G. nie posiadał prawa do ekwiwalentu pieniężnego na podstawie Porozumienia z dnia 20 grudnia 2004 roku zawartego między zarządem (...) S.A. a organizacjami związków zawodowych (§ 7 załącznika Nr 14 do Porozumienia). (...) S.A. w K. nie jest biernie legitymowana w niniejszym postępowaniu.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., oraz § 6 pkt 2, § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. Nr 163, poz.1348 z późn.zm.).

Apelację od wyroku wniósł powód P. G. zaskarżając wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a to:

- art.233§1 k.p.c.w zw.z art. 464 §1 k.p.c. oraz art.199§1 pkt 1 k.p.c. poprzez niezastosowanie tychże przepisów i rozpoznanie sprawy pomimo wystąpienia w sprawie podstaw do ustalenia niedopuszczalności drogi sądowej i podstaw do przekazania sprawy do ZUS,

- art.328 §2 k.p.c.poprzez niewyjaśnienie z jakich powodów Sąd I instancji merytorycznie rozpoznaje powództwo ustalając jednocześnie na podstawie pisma pozwanej, że powodowi może przysługiwać świadczenie w formie ekwiwalentu pieniężnego od ZUS na podstawie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008 – 2015,

- art.98 k.p.c.poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj.uznanie powoda za stronę przegrywającą i orzeczenie o kosztach poprzez ich zasądzenie na rzecz pozwanej w sytuacji, w której nie sposób uznać sprawy za sprawę podlegającą rozpoznaniu przez sąd powszechny,

ewentualnie

- art. 102 k.p.c.poprzez jego niezastosowanie pomimo zajścia ku temu przesłanek.

Skarżący podniósł, że mając na uwadze treść korespondencji kierowanej do ZUS pozostawał w błędzie, wywołanym przez samą pozwaną działaniami związanymi ze zmniejszeniem wymiaru przysługującego mu prawa do bezpłatnego węgla, którego w konsekwencji powód na dzień wnoszenia pozwu nie mógł otrzymać od organu rentowego, z uwagi na treść art. 12 ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, który nie określa ilości przysługującego mu deputatu węglowego. Pozwana w pismach z dnia 7 lutego 2014 roku i 12 grudnia 2014 roku kierowanych do ZUS wskazywała , iż zarówno porozumienie z dnia 6 lutego 2014 roku zmniejszające świadczenia z tytułu prawa do bezpłatnego węgla jak i podjęta w dniu 10 grudnia 2014 roku uchwała Zarządu (...) przywracająca prawo do bezpłatnego węgla „obejmują także uprawnionych (…) w stosunku do których wypłatę ekwiwalentu pieniężnego realizuje ZUS”. Na wypadek kwestionowania wskazanych okoliczności powód wniósł o zwrócenie się do ZUS O/Z. o udzielenie informacji co do trybu i podstaw prawnych wypłaty ekwiwalentu na rzecz powoda. Równocześnie powód wniósł o dopuszczenie dowodu z dokumentów w postaci decyzji emerytalnej powoda i pism pozwanej do ZUS z dnia 7 lutego 2014 roku i 12 grudnia 2014 roku na okoliczność ich treści.

W oparciu o wskazane wyżej zarzuty i okoliczności apelujący wniósł o :

1. zmianę wyroku Sądu Rejonowego w G. oraz przekazanie niniejszej sprawy na zasadzie art. 464§1 k.p.c.do ZUS O/Z., względnie uchylenie skarżonego orzeczenia oraz przekazanie niniejszej sprawy na zasadzie tego artykułu do ZUS O/Z.;

ewentualnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia w zakresie pkt 3 (orzeczenia o kosztach) poprzez odstąpienie od obciążania powoda kosztami na rzecz pozwanej na zasadzie art.102 k.p.c.,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Ewentualnie apelujący wniósł o uchylenie skarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I Instancji oraz pozostawienie temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania.

Powód nie zgodził się z oceną Sądu Rejonowego, iż pozwana pozbawiona była legitymacji biernej w sprawie, co było podstawą rozstrzygnięcia. Skarżący powołał się na treść art. 199 §1 pkt 1 k.p.c. wskazując na niedopuszczalność drogi sądowej w niniejszej sprawie. Dalej wskazał, iż w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych przepis ten uzupełnia norma wyrażona w art. 464 § 1 k.p.c., zgodnie z którą odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ; w tym wypadku Sąd przekaże mu sprawę. Natomiast warunkiem sądowej kontroli uprawnień pracowniczych powinno być uprzednie wydanie przez organ rentowy stosownej decyzji, a następnie wniesienie odwołania do sądu, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy o sus. Apelujący wskazał, iż w niniejszej sprawie powinien znaleźć zastosowanie przepis art. 464 § 1 k.p.c. W takim przypadku, skoro sprawa nie ma charakteru sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 k.p.c. to nie sposób dokonywać stosowania reguł rozliczających koszty procesu, skoro sprawa nie ma charakteru umożliwiającego orzekanie przez sąd powszechny. Z ostrożności skarżący wniósł o nieobciążanie strony powodowej ewentualnymi kosztami postępowania, na zasadzie art. 102 k.p.c. wobec zaistnienia szczególnego przypadku, za którym przemawia fakt pozostawania przez powoda w błędzie, wywołanym przez samą pozwaną działaniami związanymi ze zmniejszeniem wymiaru przysługującego im prawa do bezpłatnego węgla.

W odpowiedzi na apelację, pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania przed Sądem II instancji przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa procesowego wg.norm przepisanych.

Sąd drugiej instancji zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia odnośnie stanu faktycznego, przeprowadził niezbędne postępowanie dowodowe, a następnie w prawidłowy sposób, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dokonał oceny zebranych dowodów
i wyciągnął właściwe wnioski, które legły u podstaw wydania zaskarżonego wyroku.
W konsekwencji, Sąd Okręgowy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne
i rozważania prawne dokonane przez Sąd I Instancji, uznał je za własne, co oznacza,
iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu Odwoławczego.

Wskazać należy, że w myśl utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego sporządzonego zgodnie z wymaganiami art.328§2 k.p.c. spotyka się z pełną aprobatą sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia ( OSNP z 1998r., z.3, poz.104, OSNP z 1999r. z.24 , poz.776, OSNP z 2000r. z.4, poz.143 ).

W ocenie Sądu II Instancji podniesione w apelacji strony powodowej zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Prawidłowo Sąd I Instancji stwierdził, że w przypadku roszczenia zgłoszonego przez powoda P. G. występuje po stronie pozwanej brak legitymacji biernej. Zgodnie z obowiązującą nadal ustawą z dnia 7 września 2007 roku
o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego ( Dz.U. z 2007 roku nr 192 pozycja 1379 z późn.zm.), byłemu pracownikowi kopalni postawionej w stan likwidacji przed dniem 1 stycznia 2007 roku, uprawnionemu do bezpłatnego węgla, który uzyskał emeryturę lub rentę przed tym dniem jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oprócz emerytury lub renty, ekwiwalent pieniężny. Warunkiem otrzymania ekwiwalentu pieniężnego jest przedłożenie pracodawcy pisemnego oświadczenia o rezygnacji z uprawnienia do pobierania bezpłatnego węgla w naturze. Stanowi o tym art. 12 ustęp 1 i 3 wskazanej ustawy. Powodowi nie przysługiwało uprawnienie do bezpłatnego węgla w świetle przepisów porozumienia z 20 grudnia 2004 roku. W treści paragrafu 7 punkt 1 i 2 załącznika numer 14 do tego porozumienia wyraźnie przewidziano bowiem, że przepisów załącznika numer 14 nie stosuje się do osób, których prawo do bezpłatnego węgła realizowana jest na podstawie przepisów ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Pozwana będąc zobowiązana do realizacji prawa do bezpłatnego węgla na rzecz uprawnionych z ustawy o funkcjonowaniu górnictwa…, zobowiązana jest wyłącznie do wydania uprawnionym węgla w naturze. Brak jest zatem podstaw prawnych do przyjęcia za zasadne żądania powoda zasądzenia na jego rzecz od pozwanej ekwiwalentu pieniężnego. Nie był natomiast sporny w toku postępowania fakt, iż powód ekwiwalent pieniężny z tytułu bezpłatnego węgla pobiera z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Reasumując stwierdzić należy, że powodowi nie przysługuje roszczenie przeciwko pozwanej (...) Spółce Akcyjnej o ekwiwalent pieniężny z tytułu do prawa do bezpłatnego węgla. Prawo do bezpłatnego węgla, zgodnie z przepisami ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, powód mógł realizować od strony pozwanej jedynie w formie bezpłatnego węgla w naturze, a w przypadku żądania ekwiwalentu pieniężnego podmiotem zobowiązanym do wypłaty tego świadczenia jest wyłącznie Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Prawidłowe jest też stanowisko Sądu Rejonowego, że w sprawie nie zachodzi brak dopuszczalności drogi sądowej. Powód, podobnie jak wielu innych emerytów i rencistów, wystąpił przeciwko pozwanej z roszczeniem cywilnym o zapłatę ekwiwalentu z tytułu prawa do bezpłatnego węgla. Dla rozpoznania tej sprawy powołane są sądy powszechne, jest to bowiem sprawa cywilna w rozumieniu artykułu 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Żaden przepis nie przekazuje rozpoznania takiej cywilnej sprawy
do właściwości innych organów. W przypadku gdyby przepis prawa przekazywał rozpoznanie takiej sprawy cywilnej do właściwości innych organów, to zgodnie z treścią art.2 paragraf 3 Kodeksu postępowania cywilnego taka sprawa nie byłaby rozpoznawana w postępowaniu przed sądem powszechnym. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest organem właściwym do rozpoznawania sporów powstałych pomiędzy byłymi pracownikami a ich pracodawcami lub następcami prawnymi pracodawców.
Droga procesu cywilnego jest więc w tej sprawie dopuszczalna. Jedynie w sytuacji, gdyby powód wystąpił przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o zapłatę ekwiwalentu pieniężnego zachodziłaby niedopuszczalność drogi sądowej i wówczas na mocy artykułu 464 §1 Kodeksu postępowania cywilnego nastąpiłoby przekazanie sprawy do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako organu właściwego. Powód jednak przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w rozpoznawanej sprawie nie wystąpił. Tak, więc w sprawie nie zachodziła niedopuszczalność drogi sądowej, która mogłaby prowadzić do przekazania sprawy właściwemu organowi na podstawie artykułu 464 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodów z decyzji emerytalnej powoda oraz pism pozwanej do ZUS z 7 lutego 2014 roku i 12 grudnia 2014 roku, albowiem powód miał możliwość zgłoszenia ich w toku postępowania przed sądem I instancji, czego jednak nie uczynił oraz z kopii pisma z dnia 5 października 2015 roku, albowiem okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione.

Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu art. 328 § 2 k.p.c., albowiem uzasadnienie jest wyczerpujące i zawiera wszystkie elementy wymienione w tym przepisie. Sprawa poddaje się kontroli instancyjnej.

Sąd Okręgowy podzielił również stanowisko Sądu Rejonowego w kwestii obciążenia powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej. Orzeczenie Sądu Rejonowego jest w tym zakresie prawidłowe i Sąd ten w sposób szczegółowy podał
w treści uzasadnienia motywy takiego a nie innego rozstrzygnięcia.

Powód nie był uprawniony do ekwiwalentu pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla u pozwanej a pobierał go z ZUS. Nawet jeżeli sam był przekonany
o słuszności roszenia, to będąc reprezentowany od początku procesu przez profesjonalnego pełnomocnika, miał szansę oceny zasadności tego roszczenia i konsekwencji przegrania procesu.

Wprawdzie art.102 k.p.c. daje Sądowi możliwość całkowitego lub częściowego odstąpienia od obciążania strony przegrywającej kosztami procesu, jednak Sąd Rejonowy słusznie nie dopatrzył się w przedmiotowej sprawie okoliczności pozwalających na zastosowanie tego przepisu.

Należy podkreślić, że sąd nie jest zobligowany do zastosowania powyższego przepisu art. 102 k.p.c., a jedynie ma taką możliwość, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy. Sądy posiadają swobodę kształtowania orzeczeń o kosztach procesu, a więc i kosztach zastępstwa procesowego, samodzielnie decydują czy na gruncie konkretnej sprawy zachodzą owe "szczególne okoliczności" o jakich mowa w powoływanym wyżej przepisie, pozwalające na odstąpienie od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania.

W postanowieniu z dnia 24 października 2013r. sygn. IV CZ 61/13 (LEX nr 1389013) Sąd Najwyższy wskazał, iż hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu.

W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (vide postanowienie z 14 stycznia 1974r., II CZ 223/73, LEX nr 7379, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 1976r. sygn. IV Pz 61/76, LEX nr 7856, postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1981r. sygn. IV Pz 11/81, LEX nr 8307, postanowienie Sądu Najwyższego 17 kwietnia 2013r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732.

Taką wyjątkową okolicznością nie jest w niniejszym postępowaniu charakter sprawy, tj. fakt, że powód wywodzi swoje roszczenie ze stosunku pracy Ustawodawca nie przewidział bowiem w zakresie postępowania odrębnego jakim jest postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy, żadnych przepisów szczególnych dotyczących zwrotu kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej, gdy stroną przegrywającą jest pracownik. Pracodawca czy też inny podmiot pozwany przez pracownika ma bowiem pełne prawo do reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika, a ten z kolei do stosowanego wynagrodzenia z tego tytułu. Brak bowiem normatywnej podstawy szczególnego uprzywilejowania pracownika w przypadku, gdy jest on stroną przegrywającą proces.

Bez znaczenia jest okoliczność, że powód był przekonany o słuszności swoich żądań, gdyż z istoty każdego postępowania procesowego wynika jego sporność i zwykle niepewność rozstrzygnięcia, a każda strona wnosząca pozew jest z reguły przekonana o słuszności swoich żądań i konieczności wystąpienia do Sądu. Zatem subiektywne przekonanie o słuszności żądania nie jest z pewnością okolicznością o jakiej mowa w art. 102 k.p.c., w przeciwnym razie art. 102 k.p.c. miałby zastosowanie w każdej sprawie,
w której powództwo zostałoby oddalone.

Nadto powód mimo posiadania fachowego pełnomocnika nie wykazał w toku postępowania przed Sądem Rejonowym innych okoliczności np. okoliczności świadczących o jego złej sytuacji majątkowej lub życiowej, która uzasadniałaby całkowite zwolnienie go z ponoszenia kosztów procesu.

W konsekwencji takiego stanowiska Sąd Okręgowy uznał zarzuty apelacji powoda za bezzasadne, sprowadzające się do nieuzasadnionej polemiki ze słusznym wyrokiem Sądu I instancji i stąd z mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako bezzasadną.

W punkcie 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego – na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 2 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 13 ust 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 461 ze zm.) – zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 67,50 zł.

Sąd miał na uwadze, że powód przegrał sprawę również w II instancji, natomiast ze wskazanych wyżej względów brak jest podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c.

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

(-) SSR del. Renata Stańczak (-) SSO Teresa Kalinka (-) SSO Jolanta Łanowy