Pełny tekst orzeczenia

797/II/B/2014

POSTANOWIENIE
z dnia 7 września 2010 r.
Sygn. akt Ts 16/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Zbigniew Cieślak,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej A.T. w sprawie zgodności:
art. 88 i następnych, art. 180 ust. 9 i art. 196 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 7, art. 9, art. 30, art. 32, art. 37, art. 38, art. 87, art. 90 oraz art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 16 stycznia 2010 r. skarżąca wniosła o stwierdzenie, że ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.; dalej ustawa o emeryturach i rentach z FUS) narusza jej prawa nabyte poprzez znaczne zaniżenie wysokości emerytury przy jej waloryzacji. Zaniżenie to jest wynikiem zastosowania „art. 88 i innych oraz art. 180 ust. 9 i art. 196” i uchybia zasadzie niedziałania prawa wstecz. Tym samym ustawa ta – w jej ocenie – jest niezgodna z art. 2, art. 5, art. 7, art. 9, art. 30, art. 32, art. 37, art. 38, art. 87, art. 90 oraz art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z ratyfikowaną przez Polskę Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 63, poz. 284, ze zm.; dalej: EKPCz, Konwencja).
Na podstawie zaskarżonych przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Olsztynie decyzją z 20 marca 2008 r. (nr 02390107-1/25/E) ustalił na nowo wysokość przypadającej skarżącej emerytury i ją zwaloryzował. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie – IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 19 czerwca 2008 r. (sygn. akt IV U 869/08). Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 10 grudnia 2008 r. (sygn. akt III AUa 787/08) oddalił apelację skarżącej. Sąd Najwyższy postanowieniem z 29 września 2009 r. (sygn. akt I UK 154/09) odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej wniesionej od orzeczenia Sądu Apelacyjnego.

Skarżąca naruszenie przysługujących jej praw konstytucyjnych upatruje w zasadach waloryzacji emerytur, które prowadzą do faktycznego zmniejszenia wartości emerytury, na potwierdzenie czego skarżąca przedstawiła szereg matematycznych wyliczeń. Zdaniem skarżącej, zaskarżona ustawa, a w szczególności jej rozdział II, nie da się pogodzić z art. 2 Konstytucji ani z EKPCz – przede wszystkim z jej art. 1 oraz art. 14. Skarżąca podkreśliła, że Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie wypowiadał się, że prawo do emerytury/renty należy uznać za mienie w rozumieniu art. 1 Konwencji. Tym samym powinno ono korzystać z ochrony przewidzianej w art. 14 Konwencji. W świetle powyższego uzasadnione, jej zdaniem, jest twierdzenie, że Konwencja nakłada na państwa, które ją ratyfikowały, obowiązek zapewnienia prawa do świadczenia emerytalnego oraz nakazuje zapewnienie prawa do korzystania z tego świadczenia bez dyskryminacji wynikającej z jakichkolwiek powodów.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 marca 2010 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. poprzez doprecyzowanie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, którym skarżąca zarzuca naruszenie przysługujących jej praw i wolności konstytucyjnych, a także określenie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej zostały naruszone na skutek wydania wskazanych w skardze konstytucyjnej rozstrzygnięć oraz określenie sposobu, w jaki naruszają one te prawa lub wolności.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej skarżąca raz jeszcze wskazała, że zastosowanie art. 88 i następnych, art. 180 ust. 9 i art. 196 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS narusza art. 2, art. 5, art. 7, art. 9, art. 30, art. 32, art. 37, art. 38, art. 87, art. 90 oraz art. 91 Konstytucji oraz ratyfikowaną przez Polskę EKPCz. Wykazując, jakie prawa konstytucyjne zostały naruszone, ponownie powołała się na naruszenie zasady niedziałania prawa wstecz i przepisów Konstytucji wymienionych już wcześniej w skardze konstytucyjnej. Dodatkowo podkreśliła znaczenie art. 1 EKPCz, zgodnie z którym każda osoba fizyczna i prawna ma prawo do poszanowania swojego mienia, zaś nikt nie może być pozbawiony swojej własności.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna w polskim prawie stanowi środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności. Jest to środek prawny, którego przesłanki wynikają z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Jednoznaczna treść tych przepisów nakłada na skarżącego obowiązek dokładnego wskazania, jakie przepisy czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej oraz określenia, jakie konstytucyjne wolności lub prawa o charakterze podmiotowym zostały naruszone na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o kwestionowane regulacje oraz opisanie sposobu tego naruszenia. Z art. 46 ust. 1 ustawy o TK wynika natomiast obowiązek wniesienia skargi w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia przesądzającego o wyczerpaniu drogi prawnej. Niespełnienie wskazanych powyżej przesłanek uzasadnia odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej skarżąca nie doprecyzowała zakresu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej. Nie budzi najmniejszej wątpliwości, że wskazanie w uzupełnieniu braków, iż przedmiotem skargi czyni się m.in. przepisy „art. 88 i n.”, nie spełnia tego wymogu.

Skarżąca nie wskazała także prawa podmiotowego o charakterze konstytucyjnym lub też konstytucyjnej wolności, których ochrony można by dochodzić w trybie wniesionej skargi. Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wywodzona z art. 2 Konstytucji zasada niedziałania prawa wstecz, na którą powołuje się skarżąca we wniesionej skardze konstytucyjnej, nie może stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. przede wszystkim postanowienia z dnia: 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60). Artykuł 2 Konstytucji wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na wywodzone z niego zasady, jak również na zakaz retroakcji, nie może być samodzielną podstawą skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 23 listopada 2005 r., Ts 7/05, OTK ZU nr 6/B/2005, poz. 244).

Należy także podkreślić, że skarga konstytucyjna służy badaniu zgodności aktów normatywnych z Konstytucją. Kontrola ich zgodności z przepisami umów międzynarodowych, w tym z EKPCz, leży poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego, rozpatrującego sprawy w trybie skargi konstytucyjnej. Także naruszenie praw podmiotowych, o których mowa w przepisach tej Konwencji, nie może uzasadniać wniesienia skargi konstytucyjnej.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna nie została także wniesiona w przewidzianym ustawowo terminie, tj. trzech miesięcy od doręczenia orzeczenia przesądzającego o wyczerpaniu drogi prawnej. Analiza orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wskazuje jednoznacznie, że do wyczerpania drogi prawnej – w rozumieniu wskazanego powyżej przepisu – dochodzi w momencie uzyskania prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących skarżącemu zwyczajnych środków odwoławczych. Wystąpienie przez skarżącego z innymi środkami zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnymi środkami (np. skarga kasacyjna w sprawach cywilnych, kasacja w sprawach karnych, skarga o wznowienie postępowania, czy też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia) wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK (zob. postanowienia TK z dnia: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129 i 130; 13 lutego 2007 r., Ts 162/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60).
Nie budzi także wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że skarga kasacyjna wniesiona od prawomocnego rozstrzygnięcia sądu II instancji w sprawach rozpatrywanych w trybie postępowania cywilnego nie mieści się w ramach tzw. zwyczajnych środków odwoławczych, których wniesienie jest z jednej strony warunkiem sine qua non merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, z drugiej zaś wyznacza moment (data doręczenia ostatniego z nich), od którego biegnie trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej.
Rozstrzygnięciem przesądzającym o wyczerpaniu drogi prawnej jest zatem w niniejszej sprawie wyrok Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 10 grudnia 2008 r. (sygn. akt III AUa 787/08). Biorąc pod uwagę datę orzeczenia wydanego na skutek wniesienia skargi kasacyjnej od tego rozstrzygnięcia (postanowienie SN z 29 września 2009 r., sygn. akt I UK 154/09) oraz fakt wystąpienia ze skargą konstytucyjną do Trybunału Konstytucyjnego 19 stycznia 2010 r., przyjąć należy, że przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi nie budzi najmniejszej wątpliwości.

Tym samym wniesionej skardze konstytucyjnej nie można nadać dalszego biegu ze względu na niespełnienie przesłanek wynikających z art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 i art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK.