Pełny tekst orzeczenia

216/3/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 1 kwietnia 2010 r.

Sygn. akt Ts 57/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Maria Gintowt-Jankowicz,



Po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Cecylii Ż. w sprawie zgodności:

art. 3982 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim wyłącza możliwość złożenia skargi kasacyjnej w sprawach majątkowych, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys. zł, w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Z 2005 r. Nr 13, poz. 98) z art. 8 ust. 2, art. 45 oraz art. 176 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 24 lutego 2009 r. skarżąca reprezentowana przez pełnomocnika z urzędu zarzuciła, że art. 3982 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim wyłącza możliwość złożenia skargi kasacyjnej w sprawach majątkowych, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50 tys. zł, w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98; dalej: ustawa zmieniająca z 2004 r.) jest niezgodny z art. 8 ust. 2, art. 45 oraz art. 176 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.

Wyrokiem z 12 grudnia 2006 r. (sygn. akt IV C 1430/05) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział IV Cywilny oddalił powództwo skarżącej o ustalenie przysługującego prawa własności, złożone 31 grudnia 2003 r. przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście Powiatu Nowodworskiego. Wartość przedmiotu sporu (47 200,00 zł) została określona w wysokości trzyletniego czynszu dzierżawnego, określonego dla sprawy w 2001 r., kiedy to wniesiono pozew o wydanie spornej nieruchomości. Apelacja w tej sprawie została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI – Wydział Cywilny z 18 lipca 2007 r. (sygn. akt VI ACa 342/07) z uwagi na brak interesu powódki (skarżącej) w żądaniu dokonania ustalenia.

Złożona w sprawie skarga kasacyjna, w której pełnomocnik zarzucił między innymi nieważność postępowania spowodowaną niepowiadomieniem skarżącej o terminie rozprawy, które doprowadziło do niemożności obrony praw skarżącej przed sądem II instancji, została postanowieniem z 3 stycznia 2008 r. (sygn. akt VI ACa 342/07) odrzucona przez Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny z powodu wartości przedmiotu zaskarżenia. Zażalenie w tej sprawie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 4 lipca 2008 r. (sygn. akt I CZ 56/08). Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone skarżącej 16 września 2008 r.

Pismem z 21 października 2008 r. skarżąca złożyła w Sądzie Najwyższym wniosek o ustanowienie adwokata w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Z uwagi na brak właściwości, 30 października 2008 r. Sąd Najwyższy przesłał wniosek do właściwego miejscowo sądu rejonowego. Postanowieniem z 17 listopada 2008 r. (sygn. akt I Co 1316/08) Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie – Wydział I Cywilny ustanowił dla skarżącej pełnomocnika. W wykonaniu powyższego postanowienia pismem z 26 listopada 2008 r. (znak SOU/1699/20573/08), doręczonym 1 grudnia 2008 r., Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie wyznaczyła pełnomocnika (adwokata).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 maja 2009 r. (doręczonym 8 czerwca 2009 r.) pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi poprzez: wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia (wraz z uzasadnieniem); wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącej i w jaki sposób zostały naruszone przez zaskarżony przepis; wskazanie daty doręczenia skarżącej postanowienia Sądu Najwyższego (wraz z uzasadnieniem) z 4 lipca 2008 r.; wskazanie daty wystąpienia przez skarżącą do Sądu Rejonowego w Warszawie – Wydział I Cywilny z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej oraz wskazanie daty doręczenia pełnomocnikowi skarżącej pisma Okręgowej Rady Adwokackiej z 26 listopada 2008 r.

Pismem z 15 czerwca 2009 r. pełnomocnik odniósł się do powyższych braków formalnych.

W ocenie skarżącej zaskarżony przepis, poprzez wyznaczenie dolnej granicy wartości przedmiotu zaskarżenia oraz brak możliwości – w przypadku długo toczących się postępowań sądowych – weryfikacji wcześniej ustalonej wartości przedmiotu zaskarżenia, odbiera skarżącej prawo do skargi kasacyjnej. Jednocześnie skarżąca podniosła, że powiadomienie przez sąd o terminie rozprawy apelacyjnej jedynie pełnomocnika, który nie wziął udziału w postępowaniu, przy jednoczesnym braku powiadomienia skarżącej, pozbawiło ją prawa do obrony swoich praw przed sądem II instancji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony wolności lub praw, którego rozpatrzenie wymaga uprzedniego spełnienia szeregu przesłanek, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej ustawa o TK). Skarga będąca przedmiotem niniejszego rozpoznania nie spełnia podstawowych warunków przekazania jej do merytorycznego rozpoznania.

Odnosząc zarzuty skarżącej do kwestii odmowy przyjęcia skargi kasacyjnej, należy przede wszystkim podkreślić, że prawo do rozpoznania tego środka przez Sąd Najwyższy nie ma charakteru prawa konstytucyjnego, a Konstytucja nie formułuje zakazu ograniczania przez ustawodawcę zakresu przedmiotowego skargi kasacyjnej. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał, że zarówno z Konstytucji, jak i z przepisów Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.) wynika, że standardem minimalnym odnoszącym się do postępowania sądowego jest dwuinstancyjność. Wszystko, co ponad ten standard wykracza, włącznie z instytucją kasacji i sposobem jej ukształtowania, jest podwyższeniem standardu minimalnego. Przepisy k.p.c. nie muszą zatem zapewniać stronom prawa do rozpatrzenia sprawy przez Sąd Najwyższy, a możliwość odwołania się do III instancji wykracza poza konstytucyjne minimum. Oznacza to, że strona nie ma roszczenia do państwa o takie ukształtowanie obowiązujących przepisów, które zapewniałyby jej rozpoznanie każdej sprawy przez Sąd Najwyższy (por. wyroki TK z: 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; 17 maja 2004 r., SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44; 6 października 2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 89; 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29; 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2).

Brak konstytucyjnego prawa do kasacji powoduje, że zarzuty dotyczące tego środka zaskarżenia nie mogą stanowić podstaw skargi konstytucyjnej. Powyższa sytuacja nie oznacza jednak, że przepisy ustalające zakres skargi kasacyjnej nie mogą stać się przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem Trybunału, jeżeli ustawodawca zwykły przewidział prawo skorzystania ze skargi kasacyjnej, to przepisy określające tę procedurę muszą spełniać standardy konstytucyjne wynikające z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. W standardach tych nie mieści się jednak zakaz uzależniania prawa do kasacji od określonej wartości przedmiotu zaskarżenia (por. wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29 i cytowane tam orzecznictwo).

Jednocześnie w odniesieniu do zarzutu skarżącej, że formułując przepisy proceduralne dotyczące dopuszczalności rozpoznania skargi kasacyjnej, ustawodawca nie przewidział żadnych regulacji umożliwiających weryfikację wartości przedmiotu zaskarżenia, Trybunał zwraca uwagę na dwa zagadnienia. Po pierwsze, jak wskazano powyżej, kwestia dopuszczalności rozpoznania skargi kasacyjnej nie mieści się w gwarancjach art. 45 ust. 1 Konstytucji, po drugie, przedmiotem rozpoznania Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej może być wyłącznie przepis aktu normatywnego, którego zastosowanie w konkretnej sprawie doprowadziło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw lub wolności. Tymczasem jednym z zarzutów skargi jest brak regulacji możliwości zmiany wartości przedmiotu zaskarżenia w trakcie toczącego się postępowania sądowego. Tym samym skarga konstytucyjna w tej części zmierza do wykazania niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu nie poprzez wadliwość jego treści, lecz pozostawienie luki w jego unormowaniu. Trybunał Konstytucyjny nie orzeka o zaniechaniach ustawodawcy, jednak dopuszcza ocenę danego aktu z punktu widzenia tego, czy w jego przepisach nie brakuje unormowań, bez których, ze względu na naturę objętej danym aktem regulacji, może on budzić wątpliwości natury konstytucyjnej (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 1996 r., K 25/95, OTK ZU nr 6/1996, poz. 52). Trybunał przyjmuje, że linia demarkacyjna oddzielająca „zaniechanie ustawodawcze” od „regulacji fragmentarycznej i niepełnej” związana jest z odpowiedzią na pytanie, czy istotnie w danej sytuacji zachodzi jakościowa tożsamość (albo przynajmniej daleko idące podobieństwo) materii unormowanych w danym przepisie i tych, pozostawionych poza jego zakresem. W skardze konstytucyjnej, pomimo wezwania do wskazania, w jaki sposób zaskarżone przepisy naruszają wolności lub prawa skarżącej, pełnomocnik skarżącej nie wyjaśnił, czy skarżąca naruszenie swych praw utożsamia z zaniechaniem czy pominięciem ustawodawcy. W tym stanie rzeczy, należy jedynie podkreślić, że zakres kognicji Trybunału Konstytucyjnego nie przewiduje orzekania o zaniechaniach ustawodawcy, a tym samym nie ma możliwości wnoszenia takich spraw pod rozstrzygnięcie Trybunału. Dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego wskazuje bowiem jednoznacznie, że brak określonej regulacji w systemie prawnym nie może stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej. (zob. postanowienie TK z 8 czerwca 2000 r., Ts 182/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 172; podobnie m.in. postanowienia TK z: 14 września 1999 r., Ts 80/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 14; 22 września 1999 r., Ts 122/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 27; 26 października 1999 r., Ts 126/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 30; 14 marca 2000 r., Ts 148/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 165).

W odniesieniu do ostatniego z zarzutów skargi konstytucyjnej, dotyczącego powiadomienia przez sąd o terminie rozprawy apelacyjnej jedynie pełnomocnika, który nie wziął udziału w postępowaniu, przy jednoczesnym braku powiadomienia skarżącej, Trybunał zwraca uwagę, że zarzut ten dotyczy płaszczyzny stosowania prawa i z oczywistych względów nie może być poddany ocenie Trybunału Konstytucyjnego.

Jednocześnie Trybunał podkreśla, że w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną można wnieść na zasadach określonych w ustawie wyłącznie w sytuacji naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Wskazane zatem art. 8 ust. 2 oraz art. 176 Konstytucji nie mogą stanowić wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Z powyższych przepisów nie wynikają dla skarżącej żadne prawa lub wolności. Pierwszy z powołanych przez skarżącą wzorców statuuje jedynie zasadę bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji, drugi odnosi się do zagadnień ustrojowych władzy sądowniczej, przesądzając, że postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Z jego treści nie podobna wyprowadzić wniosku o istnieniu konstytucyjnego prawa jednostki o charakterze podmiotowym.



Tym samym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.