Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Topczewska (spr.)

Sędziowie: SO Karol Jaszkowski

SO Irena Cywoniuk

Protokolant: Małgorzata Gromotowicz

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku Prezydenta Miasta B.

z udziałem uczestnika postępowania R. K.

o zakazanie założenia stowarzyszenia zwykłego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 6 maja 2013 roku, sygn. akt XII Ns - Rej KRS (...)

p o s t a n a w i a:

1.  Zmienić zaskarżone postanowienie i oddalić wniosek.

2.  Oddalić wniosek uczestnika postępowania o obciążenie wnioskodawcy kosztami postępowania.

VII Ga 131/13

UZASADNIENIE

Prezydent Miasta B. jako organ nadzoru wystąpił do sądu rejestrowego z wnioskiem o zakazanie założenia stowarzyszenia zwykłego o nazwie (...) w B. podnosząc , iż regulamin stowarzyszenia nie spełnia wymogów z art. 40 ustawy z dnia 07.04.1989r. Prawo o stowarzyszeniach ( Dz.U. z 2001r. Nr 79 poz. 855 ze zm.) .

R. K. jako jeden z trzech współzałożycieli stowarzyszenia zwykłego w odpowiedzi na wniosek wskazał, iż zastrzeżenia organu nadzoru są nieuzasadnione, a złożony regulamin nie narusza prawa.

Sąd Rejonowy w Białymstoku XII Wydział Krajowego Rejestru Sądowego po rozpoznaniu skargi na orzeczenie referendarza uwzględniające złożony wniosek, postanowieniem z dnia 06.05.2013r. zakazał uczestnikom postępowania: M. W. ,R. K. i E. M. założenia stowarzyszenia zwykłego o nazwie (...) w B. i zasądził od każdego z uczestników postępowania na rzecz wnioskodawcy po 13 zł. tytułem zwrotu opłaty sądowej od wniosku.

Sąd I instancji uznał, że regulamin stowarzyszenia jest niezgodny z przepisami prawa, albowiem nazwa stowarzyszenia powiela nazwę istniejącego (...) stowarzyszenia, pozostającego w fazie likwidacji. Ponadto istnieje sprzeczność co do przyszłego obszaru działania nowoutworzonego stowarzyszenia zwykłego, a także zachodzi możliwość prowadzenia przez stowarzyszenie działalności gospodarczej, co wynika z zamiaru prowadzenia działalności wydawniczej i kolportażowej.

Sąd o kosztach postępowania orzekł na mocy art. 520 ust. 2 i 3 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył pełnomocnik uczestnika postępowania R. K.. Orzeczeniu zarzucił naruszenie art. 10 ust. 1 pkt 1, art. 40 i art. 42 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach oraz niewłaściwą interpretacją regulaminu stowarzyszenia, co w ocenie skarżącego stanowiło naruszenie art. 3 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i uwzględnienie wniosku o założenie stowarzyszenia, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje.

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Prawo do stowarzyszania się stanowi ważny element wolności obywatelskich zagwarantowanych Konstytucją ( por. art. 12 i art. 58 Konstytucji RP ). Prawo to do wynika także z art. 11 Konwencji o ochronie praw człowiek i podstawowych wolności.

Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie powoływał się na bezpośredni związek, jaki istnieje pomiędzy demokracją, pluralizmem a wolnością stowarzyszania się, a także ustanowił zasadę, iż jedynie przekonujące i pilne powody mogą uzasadnić ograniczenie wolności stowarzyszania się. Wszelkie ograniczenia tego typu podlegają rygorystycznej kontroli.( por. wyrok (...) z dnia 25-09-2012, sygn. akt 0641/05 w sprawie E. ve B. S. v. Turcja LEX nr 1218083).

Z treści art. 41 ust. 1 w zw. z art. 16 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (j.t. Dz.U.2001.79.855) zwanej dalej ustawą wynika ,iż sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może zakazać założenia stowarzyszenia zwykłego jeżeli regulamin jego działalności jest niezgodny z przepisami prawa lub założyciele nie spełniają wymagań określonych ustawą.

Wspomnianej niezgodności regulaminu działalności (...) w B. z przepisami prawa Sąd I instancji upatrywał w trzech okolicznościach. Po pierwsze, w nazwie stowarzyszenia będącej powieleniem nazwy innego istniejącego (...) stowarzyszenia. Po drugie, w sprzeczności wskazanego w regulaminie działalności terenu działania stowarzyszenia z dalszymi zapisami regulaminu. Po trzecie, w tym, że z celów działania stowarzyszenia można wnioskować, iż zamierza ono prowadzić działalność gospodarczą.

Sąd Okręgowy po poddaniu analizie zapisów regulaminu doszedł do przekonania , że zawarte w nim zapisy nie uchybiają żadnej normie prawnej. Także organ nadzoru występując z wnioskiem o zakazanie założenia stowarzyszenia zwykłego nie wskazał stosownego w tym względzie przepisu. Tymczasem w wypadku sporu organ państwowy powinien wskazać podstawę prawną dla ograniczenia wolności obywateli ( por postanowienie s. apel w W. z dnia 24.04.1998r. I ACa 17/98 ) .

Odnosząc się zatem do nazwy stowarzyszenia zwrócić należy uwagę na treść art. 40 ust. 2 ustawy Prawo o stowarzyszeniach , który określa co powinien zawierać regulamin działalności stowarzyszenia zwykłego. Do elementów koniecznych zalicza się między innymi nazwę stowarzyszenia. W przepisie tym brak jest jednak wskazania, podobnie jak w treści art. 10 ust. 1 dotyczącym statutu stowarzyszenia wpisywanego do Krajowego Rejestru Sądowego, że nazwa stowarzyszenia ma odróżniać je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji. Pozostaje to w zasadzie w korelacji z art. 43 ustawy stanowiącym, iż w sprawach nieuregulowanych odmiennie w tym rozdziale do stowarzyszenia zwykłego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy, z tym że nie stosuje się przepisów art. 9-13, a więc również art. 10.

Pozwala to zatem na wyciągnięcie wniosku, że nazwa stowarzyszenia zwykłego nie musi różnić się od nazwy innego stowarzyszenia. Za takim stanowiskiem przemawia zasada racjonalnego działania ustawodawcy, który nazwie stowarzyszenia wpisywanego do Krajowego Rejestru Sądowego posiadającego osobowość prawną postawił wyższe wymagania niż nazwie stowarzyszenia zwykłego - takiej osobowości nie posiadającej. Rozróżnienie w tym względzie może być celowe biorąc pod uwagę okoliczność, że stowarzyszenie wpisywane do Krajowego Rejestru Sądowego może prowadzić działalność gospodarczą (art. 34 ustawy), zaś stowarzyszenie zwykłe tego czynić nie może (art. 42 ust. 1 pkt. 4 ustawy). Stowarzyszenie wpisywane do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzące działalność gospodarczą staje się wówczas przedsiębiorcą działającym pod firmą. Zgodnie natomiast z art. 43 ³ kc firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku. Firma nie może wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia. Ma to znaczenie w tym sensie, że firma podlega ochronie prawnej na podstawie Kodeksu Cywilnego oraz ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2003.153.1503 j.t.).

Ponadto jeżeli chodzi o nazwę stowarzyszenia, którego dotyczył wniosek, to nie sposób całkowicie zgodzić się z podzielonym przez Sąd Rejonowy stanowiskiem wnioskodawcy, że jego nazwa jest całkowicie tożsama z nazwą innego (...) stowarzyszenia. Co prawda główny człon tej nazwy pozostaje identyczny, jednakże nie można stracić z pola widzenia okoliczności, że drugie stowarzyszenie posługujące się nazwą (...) w B. pozostaje obecnie w likwidacji. Determinuje to stwierdzenie, że w jego nazwie znajduje się jeszcze człon ,,w likwidacji”, co dostatecznie odróżnia oba podmioty. Oznaczenie ,,w likwidacji” stanowi ważny i zasadniczy element nazwy stowarzyszenia, albowiem pozwala na ustalenie jego aktualnej sytuacji prawnej i w ocenie Sądu Odwoławczego zapewnia jego wystarczającą identyfikację. Należy tu jeszcze podkreślić, że w okresie likwidacji stowarzyszenia likwidator obowiązany jest podać do publicznej wiadomości informację o wszczęciu postępowania likwidacyjnego (art. 37 ustawy), co może, poza dodaniem w nazwie stowarzyszenia określenia ,,w likwidacji”, dodatkowo zapobiegać ewentualnym omyłkom co do tożsamości podmiotów.

Ponadto znamiennym też pozostaje, że stowarzyszenie którego dotyczy ta sprawa jest stowarzyszeniem zwykłym, a więc uproszczoną formą stowarzyszenia niemającego osobowości prawnej.Stowarzyszenie zwykłe nie jest wpisywane co rejestru, a tylko założyciele informują o jego powstaniu organ nadzoru. To również odróżnia je od (...) w B. w likwidacji, które posiada osobowość prawną i jest wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie bez znaczenia jest także okoliczność ,iż stowarzyszenie zwykłe w istocie stanowi grupę osób i nie ma organów, co ma miejsce w przypadku stowarzyszenia wpisywanego do KRS

Powyższe legło u podstaw stwierdzenia, że regulamin działalności (...) w B. w zakresie wskazanej tam nazwy stowarzyszenia zwykłego nie pozostaje w sprzeczności z przepisami prawa. Powodowało to, że nie mogło to stanowić podstawy uwzględnienia wniosku o zakazanie założenia stowarzyszenia zwykłego.

Przesłanek do uwzględnienie wniosku organu nadzoru nie mógł także stanowić określony w regulaminie działalności stowarzyszenia zwykłego teren jego działalności jako Rzeczypospolita Polska. Nawet gdyby podzielić pogląd Sądu I instancji, że analiza podanych w tym regulaminie celów działalności stowarzyszenia może sugerować, że w istocie działalność stowarzyszenia rozciągnie się też poza granice naszego kraju, to nie dowodzi to tego, że regulamin jest niezgody z normami prawnymi. Może on co najwyżej być uznany za sprzeczny wewnętrznie, niemniej jednak stowarzyszenie ma pełną swobodę w określeniu terenu działania. Może więc określić, że będzie działało na terenie jednej gminy. Może też działać na terenie całego kraju. W związku z tym zasadny wydaje się prezentowany w piśmiennictwie pogląd, że stowarzyszenie o zasięgu lokalnym może prowadzić działalność na terenie całego kraju, skoro ustawa nie zakazuje działania stowarzyszenia poza terenem swojego działania (por. Stowarzyszenia i Fundacje, Paweł Suski, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2006). Ustawa nie zakazuje również działania stowarzyszeń poza granicami kraju, o ile nie stoi to w sprzeczności z prawem danego państwa (por. Fundacje i Stowarzyszenia Prawo i Praktyka, Dorota Bugajna- Sporczyk i inni, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2005). Przy czym zaznaczenia wymaga, że ograniczeniem w tym zakresie może być przy okazji stowarzyszeń zwykłych zakaz powoływania przez nie terenowych jednostek organizacyjnych (art. 42 ust. 1 pkt. 1 ustawy).

Nie wpływa to natomiast na ocenę, iż regulamin działalności (...) w B. także w zakresie dotyczącym terenu działania stowarzyszenia nie jest niezgodny z prawem.

Odnośnie płynącego ze wspomnianego regulaminu zamiaru prowadzenia przez stowarzyszenie zwykłe działalności gospodarczej, w sytuacji kiedy jest to przy tego typu stowarzyszeniu zakazane, Sąd Okręgowy jest zdania, że wyprowadzanie tego typu wniosków było w realiach tej sprawy nieuprawnione. Fakt, że stowarzyszenie chce prowadzić działalność wydawniczą czy kolportażową nie oznacza automatycznie , że działalność ta ma być nastawiona na osiąganie zysku i w związku z tym nosić znamiona działalności gospodarczej. Będąc bowiem finansowane ze składek członkowskich działalność taka może mieć przecież charakter charytatywny szczególne, że tego typu działalność została przewidziana w regulaminie jako jeden ze środków służących realizacji celów stowarzyszenia. Z tych powodów sugestie Sądu Rejonowego, że intencją stowarzyszenia wynikającą z regulaminu jest prowadzenie działalności gospodarczej, wydają się być zbyt daleko idące.

Konkludując należy przyjąć, że wbrew stanowisku Sądu I instancji regulamin działalności (...) w B. w zakresie dotyczącym jego nazwy, terenu działania i środków służących realizacji celów stowarzyszenia nie jest sprzeczny z prawem. W związku z tym brak jest podstaw do orzeczenia na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy zakazu założenia stowarzyszenia zwykłego.

W konsekwencji apelację należało uznać za zasadną i dokonać zmiany zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że na mocy art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc w zw. z art. 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.2007.168.1186 j.t.) oddalić wniosek Prezydenta Miasta B..

Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika uczestnika postępowania o zasądzenie od wnioskodawcy kosztów sądowych poniesionych w sprawie. Nie ulega wątpliwości , że z uwagi na fakt , iż uczestnik postępowania R. K. zwolniony był od kosztów sądowych w sprawie, to nie obciążał go obowiązek uiszczania opłaty sądowej od apelacji. Poza sporem jest także ,że skoro Sąd odwoławczy zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił złożony przez wnioskodawcę wniosek, to podmiot ten mógłby być uznany za przegrywającego sprawę, a co się z tym wiąże istniałyby podstawy do obciążenia go opłatą sądową od apelacji, od uiszczenia której zwolniony był skarżący.

Sąd odwoławczy miał jednak na uwadze specyfikę postępowania wszczętego na podstawie art. 41 powołanej wyżej ustawy, a w szczególności fakt , że wnioskodawca przedmiotowy wniosek złożył jako organ nadzoru, podejmujący działania zapobiegające naruszeniu prawa i mające na celu kontrolę legalności działań. W tym stanie rzeczy zaistniały podstawy do zastosowania w sprawie dyspozycji art. 102 k.p.c. i nie obciążenia wnioskodawcy kosztami postępowania w sprawie. Sąd Najwyższy bowiem w postanowieniu z dnia 02.03.2012r. wydanym w sprawie I Cz 170/11 dopuścił w postępowaniu nieprocesowym odpowiednie stosowanie powołanego wyżej przepisu.