Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy

z dnia 23 lipca 2013 r. sygn. akt VII U 642/13

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2013 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z dnia 14 marca 2013 r., w ten sposób, że nakazał stronie pozwanej Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w W. uchylenie decyzji z dnia 29 września 2011 r. w części w jakiej zawiesza, na podstawie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do emerytury wnioskodawczyni E. S. za okres od dnia 01 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. i wypłatę powyższego świadczenia.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny sprawy:

Decyzją z dnia 14 marca 2013 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił uchylenia decyzji zawieszającej wnioskodawczyni prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

W odwołaniu od decyzji, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, wnioskodawczyni domagała się jej zmiany przez nakazanie organowi rentowemu wypłaty emerytury za sporny okres.

Strona pozwana w odpowiedzi na odwołanie domagała się jego oddalenia. Podnosiła, że „wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/2012, Trybunał Konstytucyjny orzekł o utracie mocy prawnej art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. W/w wyrok został ogłoszony w dniu 22 listopada 2012 r.” i na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji z tym też dniem dopiero nastąpiła utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego. ZUS zwrócił uwagę, że Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu nie wskazał innej daty utraty mocy przez zakwestionowany przepis. Tym samym w ocenie organu rentowego wskazywany wyrok nie ma zastosowania do okresu zawieszenia emerytury z przed dnia ogłoszenia.

Na podstawie wniosku z dnia 11 sierpnia 2009 r., decyzją z dnia 16 września 2009 r., została wnioskodawczyni od dnia 1 sierpnia 2009 r. przyznana emerytura. Decyzją z dnia 23 września 2011 r. zawieszono wypłatę emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia (art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych i art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Decyzją z dnia 27 grudnia 2012 r. poczynając od 22 listopada 2012 r. wznowiono wypłatę emerytury.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd orzekł, że odwołanie wnioskodawczyni było uzasadnione i jako takie na podstawie art.477 ¹⁴ § 2 kpc skutkowało zmianą decyzji. Nie można zgodzić się z argumentacją organu rentowego, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy świadczeń, których wypłata była zawieszona przed jego opublikowaniem. Sąd Najwyższy i sądy powszechne reprezentują ugruntowany pogląd, że zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny przepis może być uznany przez sąd za sprzeczny z Konstytucją już od jego uchwalenia. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy, o którym mowa w art.103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej jako erFUS) nie ma zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., gdyż w tym okresie, z mocą wsteczną, wprowadzał nowe ryzyko emerytalne. Wnioskodawczyni prawo do emerytury nabyła w sierpniu 2009 r. Przepis art. 103a erFUS nie mógł zatem skutecznie pozbawiać jej prawa do emerytury. Takiej też podstawy zawieszenia dotyczy rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. Nie oznacza to, że wnioskodawczyni świadczenie emerytalne należne jest za cały sporny okres i w pełnej wysokości. Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu wyraźnie wskazał, że niedopuszczalne jest wsteczne tworzenie przez ustawodawcę ryzyk emerytalnych i tylko to zakwestionował. Ograniczenie prawa do wysokości emerytury uzależnione od osiąganego dochodu nie jest ryzykiem emerytalnym, a poza tym funkcjonowało ono (art. 104 erFUS) w dacie przechodzenia przez wnioskodawczynię na emeryturę. Wykonując zatem – po uprawomocnieniu – niniejszy wyrok strony muszą mieć na uwadze, że w spornym okresie, jakkolwiek nie miał zastosowania do świadczenia wnioskodawczyni przepis art.103a erFUS, to jednak organ rentowy będzie uprawniony do uwzględnienia reguł z art. 104 erFUS.

Z wyrokiem nie zgodził się organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

-

naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w/w przepisów polegające na niezasadnym przyjęciu, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) utracił moc obowiązującą przed ogłoszeniem w dniu 21 listopada 2012 r. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12, podczas gdy z treści art. 190 ust 1 i 3 Konstytucji nie wynika retrospektywny skutek orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego – z regulacji art. 190 ust 1 i 3 Konstytucji wynika, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego powoduje utratę mocy obowiązującej aktu prawnego jedynie na przyszłość.

Wobec tak przedstawionych zarzutów organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania wnioskodawczyni oraz orzeczenie o kosztach procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 kpc, nie popełnił też błędów w rozumowaniu, w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa. Sąd Apelacyjny podziela argumenty zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne.

W sprawie sporna kwestia sprowadzała się do ustalenia, czy w świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., wnioskodawczyni przysługuje prawo do wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

Organ rentowy swoje zarzuty skupił na zagadnieniu daty wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, podnosząc, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2011 r. odnosi skutki tylko na przyszłość od dnia jego ogłoszenia, wobec czego nie ma podstaw do uchylenia decyzji z dnia 12 października 2011 r. i w konsekwencji wnioskodawczyni nie przysługuje prawo do wypłaty emerytury za sporny okres.

Zarzut ten jest nietrafny.

Co prawda zgodnie z art. 190 Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, które mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, przy czym Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego, a termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. Jednak data wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego ma takie znaczenie, że powoduje zmianę obowiązującego do tej pory stanu prawnego przez wyeliminowanie z systemu prawnego przepisu niezgodnego z Konstytucją, przy czym istotne jest prawidłowe zrozumienie tego skutku. Mianowicie oceniany przez Trybunał Konstytucyjny przepis nie staje się niezgodny z Konstytucją od daty wejścia w życie wyroku Trybunału, lecz jest i był już niezgodny z ustawą zasadniczą w chwili wejścia w życie przepisu w brzmieniu nadanym mu przez ustawodawcę. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego stanowi jedynie potwierdzenie niekonstytucyjności badanej regulacji od chwili jej wprowadzenia.

Osobną kwestią jest natomiast żądanie wznowienia postępowania na podstawie art. 145a kpa. Przepis ten stanowi, że można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1). Przy czym skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (§ 2). Sens tej regulacji jest taki, że daje organowi rentowemu możliwość wzruszenia prawomocnej decyzji wydanej w sprawie, której podstawą rozstrzygnięcia był przepis od początku uznany za wadliwy, bo niezgodny z Konstytucją. Istotą wznowienia jest zatem możliwość ponownego orzekania, lecz tym razem na podstawie prawa już zgodnego z ustawą zasadniczą.

Dlatego też organ rentowy opierający się na twierdzeniu, że skutki prawne wyroku Trybunału wiążą tylko na przyszłość są o tyle nieuzasadnione, że właśnie przepisy o wznowieniu postępowania nakazują, w przypadku skutecznego złożenia skargi o wznowienie na podstawie art. 145a kpa, stosowanie niewadliwego prawa (nieobciążonego wadą niekonstytucyjności), a tym samym niwelowanie jego skutków w przeszłości, to jest w sprawach zakończonych już prawomocnymi decyzjami. Oczywiście dotyczy to tylko tych spraw, w których wadliwe prawo było podstawą rozstrzygnięcia decyzji.

W świetle tych rozważań należy stwierdzić, że słusznie Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 14 marca 2013 r. odmawiającą uchylenia decyzji z dnia 23 września 2011 r., w której na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wstrzymano wypłatę emerytury wnioskodawczyni i w konsekwencji przyznał jej prawo do wypłaty emerytury za sporny okres.

Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. bowiem wynika, że przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Z kolei w uzasadnieniu Trybunał sprecyzował, że niekonstytucyjność tego przepisu nie znajduje zastosowanie do wszystkich emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r., ale wyłącznie do tych emerytów, którzy uzyskali prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. W tym okresie bowiem nie istniał wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, jako warunku pobierania świadczenia. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że w stosunku do tych emerytów przepis art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., jest przepisem niekonstytucyjnym, bowiem narusza on zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.

Skutkiem wydanego przez Trybunał wyroku, jak wyżej wskazano, jest utrata mocy obowiązującej przez art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., z dniem 22 listopada 2012 r., w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. To oznacza, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury, nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w systemie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury we wcześniejszym okresie oraz w momencie jego wejścia w życie i później, to jest od dnia 1 stycznia 2011 r.

Skoro więc wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury od dnia 1 sierpnia 2009 r., a więc w okresie wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny w powyższym wyroku, to przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, stanowiący podstawę prawną decyzji z dnia 23 września 2011 r., nie ma względem niej zastosowania i tym samym przysługuje jej prawo do wypłaty zawieszonej emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację organu rentowego jako bezzasadną.