Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Aneta Fiałkowska - Sobczyk

Protokolant: Aneta Łokaj

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2016 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa A. R. i J. P. (1)

przeciwko K. R.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza solidarnie od powodów A. R. i J. P. (1) na rzecz pozwanej K. R. kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 1786/14

UZASADNIENIE

Powodowie A. R. i J. P. (1) w pozwie z dnia 4 listopada 2014 r. wnieśli o zasądzenie solidarnie na ich rzecz od pozwanej K. R. kwoty 141 498 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powodowie wskazali, że w okresie od października 2002 r. do 6 maja 2013 r. przeprowadzili prace budowlane wykończeniowe pierwszego piętra nieruchomości położonej we W. przy ul. (...). Powodowie przedmiotowy remont wykonali za zgodą i akceptacją pozwanej, która jest właścicielką powyższej nieruchomości. Wartość prac budowlanych i wykonania instalacji sanitarnych i elektrycznych w budynku położonym we W. przy ul. (...) wyniosła 141 498 zł. Przed przystąpieniem do prac budowlanych wykończeniowych budynku, strony ustaliły zasady przystąpienia do prac wykończeniowych oraz zasady zamieszkania w nieruchomości przez powodów. Pozwana nie dysponowała środkami finansowymi na wykończenie górnej części nieruchomości. Strony podjęły we wrześniu 2002 r. rozmowy na temat warunków rozpoczęcia prac wykończeniowych i wprowadzenia się powodów do nieruchomości na górne piętro. Powodowie byli zapewniani przez pozwaną że po uzyskaniu pełnoletniości przez siostrę powódki — A. W., załatwieniu spraw podatkowych oraz upływie 10 lat od zamieszkania pozwanej w domu przy ul. (...) we W., „góra domu zostanie przepisana na powódkę", tym samym powódka zostanie współwłaścicielką nieruchomości.

Po tak dokonanych ustaleniach, powodowie rozpoczęli w październiku 2002 r. roboty budowlane, montaż instalacji sanitarnych i elektrycznych i inne prace wykończeniowe. Górne piętro budynku, w którym powodowie mieli zamieszkać składało się z klatki schodowej, holu, łazienki, toalety, kuchni 4 (czterech) pokoi, garderoby. Przedmiotowe prace obejmowały demontaż i montaż 8 (ośmiu) okien i 5 (pięciu) drzwi balkonowych, rozprowadzenie instalacji CO, wodnej, kanalizacyjnej i gazowej. Zamontowano również dwufunkcyjny piec gazowy i 8 (osiem) grzejników. Wszystkie ściany w pomieszczeniach w pomieszczeniach zostały otynkowane płytami regipsowymi. Dodatkowo założono płyty regipsowe na suficie w kuchni, jednym pokoju, łazience i toalecie. W kolejnym etapie wykańczano łazienkę i toaletę. Zamontowano armaturę białą baterie, glazurę, terakotę, drzwi, lustra. Na podłogach we wszystkich pokojach i na holu, założono mozaikę dębową oraz listwy przypodłogowe i przysufitowe. Na schodach zamontowano stopnie i poręcze dębowe, a wokół schodów balustradę. Kolejnym etapem była zabudowa kuchni, gdzie wykonano meble na wymiar, położono glazurę i terakotę. Biorąc pod uwagę brak ocieplenia dachu, powodowie pokryli dach blacho-dachówką szwedzką i ocieplili strych wełną mineralną. Ponadto całe mieszkanie zostało pomalowane na pastelowe kolory, a podłogi wylakierowane.

Wyżej wymieniony zakres prac został wykonany do początku maja 2003 r. Istotą wykonanych prac było uniezależnienie górnej części od dolnej. Powodowie wykonali w całości niezależną instalację gazu, prądu, kanalizacji, wody. Obecnie dolna i górna część nieruchomości w ramach jednego budynku tworzą dwa odrębne lokale mieszkalne. W maju 2003 r. powodowie wprowadzili się do mieszkania usytuowanego na górnej kondygnacji budynku przy ul. (...) we W.. Po wprowadzeniu się powodowie w dalszym ciągu wykonywali prace wykończeniowe, obejmujące wykonanie izolacji wewnętrznych tarasów o pow. ok. 60 m ² grubą papą wraz z jego ociepleniem i montażem balustrad drewnianych. Ostatecznie prace wykończeniowe zostały zakończone w listopadzie 2006 r. Część prac wykonywał powód samodzielnie, część zostało zleconych firmom specjalistycznym. Po wprowadzeniu się powodów, zakończeniu prac wykończeniowych i uzyskaniu pełnoletniości przez siostrę powódki oraz zbliżaniu się okresu upływu 10 lat od rozpoczęcia zamieszkiwania przez pozwaną w domu przy ul. (...) we W., powodowie dążyli do uregulowania sytuacji prawnej nieruchomości zgodnie z wcześniej dokonanymi ustaleniami. Według powodów zostały spełnione warunki do ustanowienia powódki współwłaścicielką nieruchomości.

Pozwana konsekwentnie unikała ostatecznego rozwiązania sprawy, przekonując powoda do realizacji i wykonania kolejnych prac związanych z nieruchomością. Przy czym pozwana wykorzystując sytuację, że powodowie nie są małżeństwem dążyła do ich skłócenia. Nie osiągając swojego celu, pozwana w grudniu 2006 r. „usunęła" powoda z nieruchomości, uniemożliwiając mu zamieszkiwanie wspólnie z rodziną. Powódka natomiast ostatecznie wyprowadziła się z nieruchomości w dniu 14 kwietnia 2007 r. Powodowie wspólnie mieszkali do grudnia 2006 r. w wykończonej części domu przy ul. (...) we W..

Wyprowadzając się z mieszkania przy ul. (...), powodowie pozostawili pozwanej kompletnie wykończoną górę domu, nadającą się do zamieszkania. Wartość poczynionych nakładów przez powodów na majątek pozwanej w postaci prac budowlanych, robót instalacyjno sanitarnych i elektrycznych oraz materiałów wyniosła 141 498 zł, według cen z 2008 r. Tym samym, pozwana uzyskała bezpodstawnie korzyść majątkową kosztem powodów. Pozwana pomimo wezwania przez powodów, będąc do tego zobowiązaną, nie dokonała zwrotu uzyskanej kosztem powodów korzyści.

W odpowiedzi na pozew pozwana K. R. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie pozwana przede wszystkim podniosła zarzut przedawnienia wszelkich ewentualnych roszczeń powodów w stosunku do pozwanej.

Pozwana zakwestionowała także podany przez powodów czas - od października
2002 r. do 6 maja 2013 r., w jakim wedle twierdzeń powodów przeprowadzone miały być prace remontowe. Zdaniem pozwanej powodowie wprowadzili się do oddanej im do korzystania górnej części nieruchomości należącej do pozwanej K. R. w maju
2003 r. Termin ten jest również terminem, w którym zakończone zostały wszelkie prace budowlane, elektryczne i sanitarne przedmiotowej nieruchomości. Po wprowadzeniu się do nieruchomości powodowie nie dokonywali żadnych prac remontowych, wykończeniowych, w związku z czym wszelkie roszczenia wysuwane przez powodów, nawet gdyby istniały i były zasadne, przedawniły się w maju 2013 r.

Nadto pozwana wskazała, że w żadnym przypadku nie udostępniała powierzchni 120 m ² na piętrze swojej nieruchomości bez świadczenia ekwiwalentnego ze strony powodów. Świadczeniem tym było prawo do zamieszkiwania w części przedmiotowej nieruchomości, bez konieczności uiszczania stosownego czynszu najmu, a to w zamian za dokonanie prac wykończeniowych. W związku z tym należy uznać, że strony nie mogą wysuwać względem siebie żadnych dodatkowych roszczeń z uwagi na charakter łączącego je stosunku prawnego. Co więcej, jak przyznali powodowie, umowa była faktycznie wykonywana w okresie od maja 2003 r. do maja 2007 r., co dodatkowo umacnia twierdzenia o chęci związania się stron niniejszego procesu umową o charakterze wzajemnym.

Odnosząc się do wyceny dokonanej przez powodów, pozwana wskazała, że jest na oczywiście zawyżona, a przede wszystkim bezpodstawna. Przedłożony kosztorys jest dokumentem prywatnym i nie ma żadnej mocy dowodowej. Przy czym powód J. P. (1), już wcześniej gdy dochodziło do wzajemnych kłótni i nieporozumień, wysuwał wobec powódki (partnerki powoda) żądanie zapłaty sumy 39 000 zł tytułem zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość. Suma ta zdaje się być już bardziej zbliżona do rzeczywistej wartości poniesionych przez niego nakładów, choć prawdopodobnie i tak jest wciąż znacznie zawyżona.

Ponadto pozwana podała, że w świetle okoliczności sprawy, a zwłaszcza braku zatrudnienia powódki i uzyskiwania przez nią dochodów w okresie ciąży oraz po urodzeniu córki, nieprawdopodobne wydaje się być dysponowanie przez nich tak dużymi środkami, które mogliby przeznaczyć na remont o wartości 140 000 zł.

Pozwana podkreśla również, iż w okresie zamieszkiwania przez powodów w części nieruchomości należącej do pozwanej miały miejsce liczne awantury domowe spowodowane agresywnym zachowaniem powoda J. P. (1). Te okoliczności z pewnością wpływały ujemnie na komfort zamieszkania K. R. oraz jej młodszej córki. Wielokrotnie w omawianym okresie miały tam miejsce interwencje policji. Okoliczności te sprawiły, że pozwana zdecydowała się usunąć powoda J. P. (1) z należącej do niej nieruchomości.

W replice na odpowiedź na pozew powodowie A. R. i J. P. (1) podtrzymali dotychczasowe twierdzenia i wywody zawarte w treści pozwu. W ich ocenie żądanie zapłaty kwoty 141 498 zł jest w pełni uzasadnione stanem faktycznym i prawnym. Okolicznością bezsporną jest, że poczynione zostały przez powodów i za ich środki nakłady na nieruchomość pozwanej w okresie od października 2002 r. do listopada 2006 r., obejmujące wszelkie prace budowlane elektryczne i sanitarne i to powodowie w całości ponieśli koszty materiałów i robocizny. Stan górnej kondygnacji nieruchomości przed przystąpieniem do prac wykończeniowych przez powodów nie kwalifikował się do zamieszkania, a wykonane roboty były konieczne. Stan na dzień 06.05.2003 r. pozwalał na wprowadzenie się i kontynuowanie prac wykończeniowych. Powód do końca swojego zamieszkiwania, tj. do listopada 2006 r., w dalszym ciągu realizował konieczne prace remontowo - budowlane, m.in. ocieplenie całego budynku, obłożenie drewnem betonowych schodów. Z prac wykonanych przez powodów, pozwana w dalszym ciągu korzysta, a więc po jej stronie nastąpiło przysporzenie w kwocie 141 498 zł.

Natomiast twierdzenia pozwanej o udostępnieniu części nieruchomości za ekwiwalent w formie niepłacenia czynszu, jest nieprawdziwe, nielogiczne oraz sprzeczne z doświadczeniem życiowym. Strony miały pełną świadomość stanu faktycznego ustaleń przed przystąpieniem powodów do realizacji prac wykończeniowych górnej części nieruchomości pozwanej. Pozwana K. R. zgadzała się na wykończenie budynku, bowiem dążyła do zrealizowania swoich wcześniej deklarowanych planów o podziale nieruchomości położonej przy ul. (...) we W. na dwie niezależne kondygnacje, po jednej dla każdej z córek, tj. A. R. i A. S..

W odpowiedzi na pismo powodów pozwana K. R. jeszcze raz podtrzymała swoje dotychczasowe twierdzenia. Potwierdziła, że istotnie nakłady na nieruchomość pozwanej zostały poniesione przez powodów, ale wskazała, że istnieje szereg spornych okoliczności z owymi nakładami powiązanych, a mianowicie ich zakres, poniesiony koszt i okres, w którym zostały dokonane.

Powołując się na pismo powodów pozwana podniosła jeszcze, że sam pełnomocnik powodów wskazał, że przysporzenie po stronie pozwanej w zakresie kwoty 141 498 zł absolutnie nie świadczy, że powodowie wydali taką ilość środków finansowych na prace wykończeniowe. Dlatego też żądanie pozwu na podstawie tego stwierdzenia jest mocno wątpliwe, a w konsekwencji bezpodstawne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka A. R. jest córką pozwanej K. R..

A. R. pozostawała w nieformalnym związku z powodem J. P. (1). W październiku 2002 r. powodowie A. R. i J. P. (1) spotkali się u pozwanej K. R. i oświadczyli, że A. R. spodziewa się dziecka. W czasie wspólnej rozmowy wszyscy razem uzgodnili, że powodowie zamieszkają w górnej części domu należącego do pozwanej, stanowiącego budynek w zabudowie szeregowej przy ul. (...) we W.. Ustalili również, że w przyszłości możliwe będzie przepisanie tej części nieruchomości na powódkę A. R.. Ta górna cześć nieruchomości pozwanej w zamierzeniach stron stanowić miała odrębną nieruchomość. Dolna część budynku natomiast, w której zamieszkiwała pozwana, przeznaczona miała być dla młodszej córki pozwanej A. S. (dawniej W.), która w owym czasie była jeszcze niepełnoletnia.

( dowód: przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40 - 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22- 01:10:10);

Od października 2002 r. powodowie przystąpili do prac remontowych i wykończeniowych górnej części budynku przy ul. (...) w W.. Środki finansowe na przeprowadzenie remontu pochodziły z pracy zawodowej powoda, który prowadził firmą transportową oraz - w części - z pomocy finansowej rodziny powoda. Powódka A. R. w tym czasie nie była zatrudniona.

Powodowie dysponowali także możliwością zamieszkania w innych nieruchomościach, albo w mieszkaniu matki powoda przy ul. (...) we W. albo wraz z dziadkami powódki w mieszkaniu przy ul. (...) we W..

(dowód: zeznania świadka K. P., e-protokół z 26.05.2015r. 24:42 - 37:45, zeznania świadka J. P. (2), e-protokół 26.05.2015 r. 237:45 - 01:01:37, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40 - 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22 - 01:10:10);

Górne piętro budynku, w którym powodowie mieli zamieszkać składało się z klatki schodowej, holu, łazienki, toalety, kuchni 4 pokoi, garderoby, łącznie około 120 m ². Stan tej części budynku w październiku 2002 r nie nadawał się do zamieszkanie – był to stan surowy zamknięty.

Prowadzone przez powodów prace remontowe i wykończeniowe obejmowały: demontaż i montaż 8 okien, rozprowadzenie instalacji CO, wodnej, kanalizacyjnej i gazowej. Zamontowano również dwufunkcyjny piec gazowy i 8 grzejników. Wszystkie ściany w pomieszczeniach w pomieszczeniach zostały otynkowane płytami regipsowymi. Dodatkowo założono płyty regipsowe na suficie w kuchni, jednym pokoju, łazience i toalecie. Wykończono łazienkę i toaletę. Zamontowano armaturę, glazurę, terakotę, drzwi, lustra. Na podłogach we wszystkich pokojach i na holu, założono mozaikę dębową oraz listwy przypodłogowe i przysufitowe. W kuchni wykonano meble na wymiar, położono glazurę i terakotę. Część materiałów na mozaikę dębową uzyskano od pozwanej. Dużą część prac wykonywał sam powód, częściowo też zatrudniał specjalistyczne firmy. Wyżej wymieniony zakres prac został wykonany do początku maja 2003 r. Powodowie wykonali w całości niezależną instalację gazu, prądu, kanalizacji, wody, założyli odrębne liczniki, by móc opłacać niezależnie rachunki.

Dolna i górna część nieruchomości w ramach jednego budynku mogą tworzyć dwa odrębne lokale mieszkalne albowiem posiadają niezależne wejścia.

( dowód: zeznania świadka W. K., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 03:21- 16:18, zeznania świadka M. N., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 16:18 – 24:42, zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40- 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22- 01:10:10);

W maju 2003 r., zaraz po narodzinach córki powodów, wprowadzili się oni do tej części nieruchomości. W kolejnych miesiącach dokonywali dalszych prac wykończeniowych. Na schodach zamontowano stopnie i poręcze dębowe, a wokół schodów balustradę. Pokryto dach blacho-dachówką szwedzką i ocieplono strych wełną mineralną. Powodowie zburzyli też jedną ściankę działową tworząc większy salon. W 2006 r. powodowie dokonali także izolacji na górnym tarasie budynku.

(dowód: zeznania świadka W. K., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 03:21- 16:18, zeznania świadka M. N., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 16:18 – 24:42, zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40 - 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47 - 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22 - 01:10:10);

Po około 6 miesiącach zamieszkiwania przez powodów w domu przy ul. (...) zaczęły psuć się relacje pomiędzy powodami oraz pomiędzy powodem J. P. (1), a pozostałymi członkami rodziny. Dochodziło pomiędzy nimi do nieporozumień i awantur. Z czasem te relacje ulegały jeszcze pogorszeniu.

(dowód: zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, zeznania świadka M. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r., 01:01:37- 01:13:10, zeznania świadka D. Ż., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 01:54- 10:39, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40- 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22,, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22- 01:10:10);

W grudniu 2006 r. przy asyście Policji wyprowadzony został z mieszkania przy ul. (...) powód J. P. (1). Natomiast w kwietniu 2007 r. wyprowadziła się również powódka A. R.. Od tego czasu nie wrócili już do mieszkania przy ul. (...) we W.. Powodowie wyprowadzając się zabrali meble kuchenne i inne wolnostojące wyposażenie domu.

Obecnie powodowie mieszkają przy ul. (...) we W., które to mieszkanie powódka odziedziczyła po swoich dziadkach

(dowód: decyzja Prezydenta Miasta W. z dnia 29.10.2007 r. o wymeldowaniu, k. 69, zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, zeznania świadka M. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r., 01:01:37- 01:13:10, zeznania świadka D. Ż., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 01:54- 10:39, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40 - 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22- 01:10:10);

W 2008 r. powód wraz z rzeczoznawcą budowlanym, pod nieobecność pozwanej K. R. i jej córki A. S., dokonał oględzin i wyceny dokonanych przez powodów prac remontowych i wykończeniowych w górnej części nieruchomości zamieszkiwanej przez powodów. Na tej postawie rzeczoznawca Z. S. sporządził kosztorys powykonawczy wykonanych przez powodów robót, w którym wskazał, że wartość prac budowlanych i wykończeniowych, robót instalacyjno sanitarnych i elektrycznych oraz materiałów w wycenianej części nieruchomości, według cen z 2008 r. wyniosła 141 498 zł.

(dowód: kosztorys powykonawczy, k. 11-57, zeznania świadka Z. S., e-protokół z dnia 17.09.2015 r., 10:39 - 18:44, zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, zeznania świadka M. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r., 01:01:37- 01:13:10, przesłuchanie powódki A. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 19:40 - 38:47, przesłuchanie powoda J. P. (1), e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 38:47- 56:22, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22- 01:10:10);

Na I piętrze budynku nieruchomości przy ul. (...) we W. w roku 2011 zamieszkała młodsza córka pozwanej (przyrodnia siostra powódki) A. S. wraz ze swoim mężem i mieszka tam do chwili obecnej. A. S. jest współwłaścicielką przedmiotowej nieruchomości, którą odziedziczyła po śmierci swojego ojca T. W..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydział XIV Cywilny z dnia 8.09.2004 r. o stwierdzeniu nabycia spadku po T. W., k. 67, zeznania świadka A. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r. 01:13:10 – 01:35:58, zeznania świadka M. S., e-protokół z dnia 26.05.2015 r., 01:01:37- 01:13:10, przesłuchanie pozwanej K. R., e-protokół z dnia 17.09.2015 r. 56:22 - 01:10:10);

Pismem z 21.12.2012 r powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 141 498 zł tytułem zwrotu nakładów na nieruchomości przy ul. (...) we W. poczynionych w okresie od listopada 2002 r. do września 2006 r. Pozwana odebrała powyższe pismo w dniu 02.01.2013 r. i pismem z dnia 17.01.2013 r. odmówiła zapłaty.

( dowód: ostateczne przesądowe wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru, k. 10, odpowiedź na wezwanie do zapłaty pełnomocnika pozwanej z dnia 17.01.2013 r. wraz zwrotnym potwierdzeniem odbioru przez pełnomocnika powodów, k. 65-66);

Sąd zważył, co następuje:

Powodowie w rozpoznawanej sprawie dochodzą od pozwanej zapłaty kwoty
141 498,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Przy czym według powodów dochodzona kwota stanowi równowartość nakładów poniesionych przez powodów - w okresie od października 2002 do listopada 2006 r. - na remont i wykończenie pierwszego piętra nieruchomości położonej we W. przy ul. (...), należącej do pozwanej. Dodatkowo powodowie podnosili, że nakłady w postaci przeprowadzonego remontu i wykończenia piętra domu wykonali za zgodą i akceptacją pozwanej, która w ten sposób uzyskała bezpodstawnie korzyść majątkową kosztem powodów.

Pozwana w odpowiedzi na pozew podniosła zarzut przedawnienia wszelkich ewentualnych roszczeń powodów. Jednocześnie pozwana wskazywała, że zakończenie wszelkich prac budowlanych, elektrycznych i sanitarnych przedmiotowej nieruchomości dokonane zostało w maju 2003 r. kiedy powodowie wprowadzili się do nieruchomości, w związku z czym wszelkie roszczenia wysuwane przez powodów, nawet gdyby istniały i były zasadne, przedawniły się w najpóźniej w maju 2013 r. Pozwana kwestionowała również wysokość dochodzonej przez powodów kwoty.

W niniejszej sprawie nie jest sporną kwestią to, że powodowie dokonali nakładów na nieruchomości pozwanej w postaci prac budowlanych i wykończeniowych górnej części budynku przy ul. (...) we W.. Wszyscy zeznający świadkowie w tej sprawie, również i ci powołani ze strony pozwanej potwierdzili, że jesienią 2002 r. ta część budynku znajdowała się w stanie surowym i nie nadawała się do zamieszkania. W okresie od października 2002 r do maja 2003 r., kiedy to powodowie wprowadzili się do tej nieruchomości, przeprowadzono szereg prac budowlanych i wykończeniowych, których zakres ustalony został na podstawie zeznań świadków, przesłuchania stron i prywatnej wyceny kosztorysowej. Nie była też przedmiotem sporu kwestia finansowania tych remontów. Otóż ze zgodnych zeznań stron, potwierdzonych przez zeznania świadków wynika, że zdecydowana większość środków finansowych na pokrycie kosztów remontów pochodziła z pracy zarobkowej powoda i po części ze wsparcia jego rodziny. Sporna była natomiast wartość poczynionych nakładów. Nade wszystko jednak decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia zasadności wysuwanego roszczenia, również w kontekście podniesionego zarzutu przedawnienia, było ustalenie podstawy prawnej żądania powodów o zwrot nakładów.

Roszczenie, jakie zgłosili powodowie wobec właściciela nieruchomości (pozwanej) obejmuje żądanie zwrotu równowartości nakładów, jakie na niej poczynili. Przy czym powodowie oprócz przedstawianych faktów nie powołali żadnej podstawy prawnej uzasadniającej dochodzenie omawianej należności. Wyjaśnić przy tym trzeba, że choć w chwili obecnej, w tej części nieruchomości, na którą czynione były nakłady, mieszka druga córka pozwanej - A. S., która też jest współwłaścicielem tej nieruchomości, to jednak nie stoi to na przeszkodzie wysuwaniu roszczenia przeciwko pozwanej jako jedynemu właścicielowi nieruchomości, w chwili gdy czynione były na tej nieruchomości nakłady (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r. III CZP 144/07).

W sprawach o zwrot nakładów w pierwszej kolejności wymagane jest rozstrzygnięcie, czy a jeżeli tak, to na podstawie jakiego stosunku prawnego czyniący nakłady posiadał nieruchomość. Jeżeli z właścicielem nieruchomości łączyła go umowa, trzeba określić jej charakter, oraz ustalić, jakie z tego stosunku prawnego wynikają uprawnienia i rozliczenia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2009 r. III CZP 6/09, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 r., III CKN 791/99, niepubl.; z dnia 11 czerwca 2008 r., V CSK 28/08, niepubl; z dnia 27 czerwca 2012 r., IV CSK 601/11, niepubl.).

W rozpoznawanej sprawie decydujące zatem znaczenie ma ustalenie na podstawie jakiego stosunku prawnego powodowie korzystali z nieruchomości pozwanej i w ramach jakiego stosunku prawnego poczynili na tej nieruchomości nakłady w postaci zagospodarowania piętra budynku tego domu. Jest to istotne dlatego, że jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwałach z dnia 30 września 2005 r. w sprawie III CZP 50/05 (OSNC 2006/3/40) oraz w uchwale z dnia 10 maja 2006 r. III CZP 11/06 (OSNC 2007/3/38) nie ma uniwersalnego, abstrakcyjnego modelu roszczenia o zwrot nakładów, który byłby możliwy do zastosowania w każdej sprawie, w której zgłoszono to roszczenie. Jeżeli z właścicielem łączyła powodów jakaś umowa, należy określić jej charakter oraz to, czy w uzgodnieniach stron uregulowano sposób rozliczenia nakładów. Jeżeli takie uzgodnienia były, one powinny być podstawą rozliczenia nakładów, chyba że bezwzględnie obowiązujące przepisy k.c. normujące tego rodzaju umowę przewidują inne rozliczenie nakładów, wtedy te przepisy powinny mieć zastosowanie. We wszystkich tych przypadkach do roszczenia o zwrot nakładów nie mają zastosowania przepisy art. 224-226 k.c. ani art. 405 k.c., a jedynie postanowienia umowy stron lub przepisy szczególne regulujące rozliczenie nakładów w danym stosunku prawnym. Natomiast jeżeli stosunek prawny, na gruncie którego dokonano nakładów, nie reguluje ich rozliczenia, wówczas, zgodnie z art. 230 k.c., mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 224-226 k.c. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2013 r. w sprawie V CSK 13/13 wskazując, że jeżeli regulacje dotyczące stosunku prawnego, na którego podstawie dokonane zostały nakłady nie obejmują rozliczeń z tego tytułu lub też strony nie uzgodniły sposobu rozliczeń z tytułu nakładów, wtedy zgodnie z art. 230 k.c., mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 224-226 k.c., które jednocześnie jako przepisy szczególne wobec art. 405 k.c. wyłączają możliwość rozliczeń na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia. Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 marca 1974 r. w sprawie III CRN 353/73.

Przenoszą powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy uznać należy, że powodów z pozwaną - właścicielką nieruchomości przy ul. (...) we W. łączyło porozumienie w kwestii zasad zamieszkiwania w nieruchomości i poczynionych na niego nakładów. Z dokonanych przez Sąd ustaleń bowiem wynika jednoznacznie, że powodowie, za zgodą i akceptacją pozwanej, zamieszkali w górnej części nieruchomości i podjęli się własnym kosztem dokonania prac budowlanych tego piętra budynku dla siebie, gdzie miało powstać ich mieszkanie, w którym mieli zamieszkać wraz z córką na stałe, a pozwana w sposób nieformalny obiecała „przepisanie" (czy „zapisanie") tego lokalu na piętrze budynku, który w zamierzeniach miał stanowić odrębną nieruchomość na rzecz powódki. Natomiast parter budynku miał zostać przeznaczony dla drugiej córki pozwanej. Powódka i jej partner mieli zatem sami i na własny koszt przygotować dla siebie mieszkanie na piętrze w domu pozwanej, które w chwili gdy prowadzili te rozmowy nie nadawało się do zamieszkania ( było w stanie surowym, posadowione były jedynie ściany działowe i wylewki oraz doprowadzone były media bez ich rozprowadzenia). Na taki kierunek uzgodnień wskazywali zgodnie zarówno powodowie jaki i sama pozwana, a zatem osoby bezpośrednio uczestniczące w tych rozmowach. Pozwana K. R. zeznała, że istotnie takiej treści były czynione ustalenia, ale dotyczyło to bliżej nieokreślonej przyszłości. Ponieważ jednak inaczej potoczyły się dalsze losy wspólnego zamieszkiwania powodów w nieruchomości pozwanej, plany te nie mogły zostać zrealizowane.

W tych okolicznościach po pierwsze nie sposób przyjąć, że powodowie czynili nakłady w ramach stosunku użyczenia (art. 710 i nast. k.c.). Dokonywali bowiem nakładów we własnym imieniu i na swoją rzecz, we własnym interesie, a nie w interesie właścicielki nieruchomości. Umowa użyczenia, motywowana najczęściej jest bezinteresownością i chęcią przyjścia z pomocą osobom bliskim, ma na celu przysporzenie przez użyczającego korzyści biorącemu, który bezpłatnie może korzystać z rzeczy użyczającego. Nie jest to umowa wzajemna: świadczeniu użyczającego nie odpowiada świadczenie biorącego, bowiem nie jest on zobowiązany do żadnych świadczeń. Jest to umowa jednostronnie zobowiązująca, w której biorący korzysta z rzeczy cudzej w sposób określony przez użyczającego, a jeżeli dokonuje nakładów na rzecz, to zgodnie z art. 752 k.c. w zw. z art. 713 k.c., czyni to nie dla siebie, lecz dla użyczającego, dla jego korzyści i tylko wtedy może żądać zwrotu uzasadnionych nakładów jak osoba prowadząca cudze sprawy bez zlecenia.

Ustalenia faktyczne poczynione co do okoliczności i przyczyn zarówno zamieszkania powódki z partnerem w domu swojej matki, jak i dokonania remontu piętra domu, nie odpowiadają wyżej opisanym cechom stosunku użyczenia i hipotezie art. 710 k.c.

Trudno też uznać, by podstawą uzgodnień było przeprowadzenie tak generalnego remontu i wykończenia tylko za możliwość zamieszkania w domu matki powódki bez konieczności uiszczania czynszu i to bez bliżej określonego okresu takiego zamieszkiwania. Tym bardziej trudno jest przyjąć takie założenie w sytuacji gdy powodowie - jak sami zeznawali i co nie było kwestionowane przez drugą stroną- mieli możliwość zamieszkania w innych nieruchomościach we W., czy to przy ul. (...) (należącej do matki powoda) czy przy ul. (...) (należącej do dziadków powódki, która miała być i została przepisana na powódkę).

Ustalony w sprawie stan faktyczny nie daje również podstaw do przyjęcia, że powodów łączyła z pozwaną inna umowa, np.: przedwstępna, bowiem, choć nie ma wątpliwości, że powodowie czynili nakłady na nieruchomość pozwanej we własnym imieniu i na swoją rzecz za zgodą pozwanej, to brak okoliczności świadczących o tym, aby oprócz obietnicy, że pozwana kiedyś przepisze piętro domu jako odrębną nieruchomość na powódkę, poczynione były konkretne ustalenia w tym zakresie.

Zatem zgodnie z przywołanym powyżej orzecznictwem przyjąć w tej sytuacji należy, że jeżeli stosunek prawny, na gruncie którego dokonano nakładów, nie reguluje ich rozliczenia, wówczas, zgodnie z art. 230 k.c., mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 224 - 226 k.c.

Dla przykładu jedynie można wskazać, że w sprawach o zbliżonym stanie faktycznym, Sąd Najwyższy stwierdził, iż osobę budującą na cudzym gruncie za zgodą właściciela, który zobowiązał się przenieść na nią własność części nieruchomości, należy traktować jak współposiadacza w dobrej wierze, któremu, jeżeli nie żąda przeniesienia udziału we współwłasności, przysługuje prawo żądania zwrotu nakładów na podstawie art. 226 k.c. (porównaj miedzy innymi uchwałę z dnia 20 sierpnia 1973 r. III CZP 17/73, OSNC 1974/4/66 oraz wyrok z dnia 8 marca 1974 r. III CRN 353/73, OSNC 1975/4/64). Przyjęto, że jeżeli nawet uznać, że czyniący nakłady był w takiej sytuacji posiadaczem zależnym, ale nakłady czynił dla siebie, we własnym interesie, w przekonaniu, że właściciel, zgodnie z umową, zapewni mu stosowane prawo do nich, do roszczenia o ich rozliczenie ma zastosowanie art. 226 w zw. z art. 230 k.c.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1974 r. (III CRN 353/73 OSNC 1975/4/64 ) Sąd ten wskazał, że jeżeli osoba działając pod wpływem obietnicy przeniesienia na nią własności nieruchomości czyniła na niej nakłady i nie żąda przeniesienia własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 k.c. i żądania takiego nie zgłosi właściciel gruntu na podstawie art. 231 § 2 k.c., to przysługuje jej prawo żądania zwrotu nakładów przewidziane w przepisie art. 226 § 1 k.c.

Mając powyższe na względzie Sąd doszedł do przekonania, że podstawą roszczeń powodów w niniejszej sprawie są przepisy art. 225 k.c. i art. 226 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Szczególnie, że trudno wyobrazić sobie, by powodowie rozpoczęli prace budowlane bez zawarcia jakiegoś (chociażby ustnego) porozumienia z pozwaną jako właścicielką całej nieruchomości. Okoliczność ta ma istotne znaczenie. Przyjmując bowiem, że strony uzgodniły jeszcze przed rozpoczęciem robót, iż po zbudowaniu domu pozwana przeniesie na swoją córkę własność pierwszego piętra domu, to trzeba uznać, że podstawą roszczeń powodów jest art. 226 § 1 k.c., a nie art. 405 k.c. ( por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 marca 1974 r. w sprawie III CRN 353/73, OSNC 1975/4/64).

Jak również wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 1972 r. w sprawie III CRN 91/72 (OSNC 1972/12/220) rozliczenie nakładów stosownie to treści art. 405 k.c., następuje w sytuacji, gdy po stronie właściciela nie powstało żadne zobowiązanie związane z nakładami, stron nie łączył stosunek prawny oraz nie ma podstaw do stosowania art. 224-226 k.c. Podstawowym bowiem warunkiem stosowania przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest uzyskanie przez wzbogaconego korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ma na celu przywrócenie między stronami równowagi majątkowej, zakłóconej bezpodstawnym uzyskaniem korzyści przez jedną z nich. W sytuacji gdy zaś jakaś umowa pomiędzy stronami istnieje zastosowanie znajdują jedynie przepisy art. 225- 226 k.c. w zw. 230 k.c. które jednocześnie jako przepisy szczególne wobec art. 405 k.c. wyłączają możliwość rozliczeń na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia.

To z kolei implikuje dalsze skutki dla oceny zasadności roszczenia powodów. Przyjmując bowiem za podstawę przepisy art. 225- 226 k.c. w zw. 230 k.c. należało dalszej części odnieść się do podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia.

Przepis art. 229 § 1 k.c. w zw. z art. 230 k.c. stanowi, że roszczenia właściciela przeciwko zależnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń zależnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.

Powodowie byli w posiadaniu nieruchomości, na której poczynili nakłady najpóźniej do kwietnia 2007 r., kiedy to z tej nieruchomości wyprowadziła się powódka A. R. (powód J. P. (1) opuścił nieruchomość w grudniu 2006 r.) W kwietniu 2007 r. A. R. opuściła nieruchomość i już do niej nigdy nie powróciła. Zatem termin do dochodzenia roszczenia o zwrot wartości nakładów upłynął najpóźniej z końcem kwietnia 2008 r.

W tym stanie rzeczy należy uznać za uzasadniony podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia. Skoro bowiem najpóźniej od kwietnia 2007 r. powodowie nie posiadali ww. nieruchomości, na której dokonane zostały przez nich nakłady, to w chwili wniesienia powództwa w niniejszej sprawie tj. w dniu 4 listopada 2014 r. dawno już roczny termin przedawnienia przewidziany w art. 229 w zw. z art. 230 k.c. został przekroczony. Powodowie przy tym nie wskazali żadnych nadzwyczajnych okoliczności, które uzasadniałyby tak znaczne opóźnienie w dochodzeniu przez nich niniejszego roszczenia, zatem brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, ze podniesiony w sprawie przez pozwaną zarzut przedawnienia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

Dodać w tym miejscu trzeba, że w literaturze prawniczej oraz w orzecznictwie sądowym przyjmuje się zgodnie, iż regulacje prawne w kwestii zwrotu nakładów stanowią przepisy szczególne do ogólnych norm o bezpodstawnym wzbogaceniu i posiadacz nieruchomości, który dokonał na nią nakładów, nie może po upływie terminu przedawnienia przewidzianego w art. 229 k.c. dochodzić ich równowartości na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (Kodeks cywilny - komentarz, t. I, Wyd. C.H. Beck 2011, komentarz do art. 226 i cytowane w nim orzecznictwo). Także w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 maja 2013 r. w sprawie I ACa 101/13 wskazano na brak możliwości dochodzenia przez posiadacza nieruchomości równowartości nakładów na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu po upływie terminu przedawnienia z art. 229 k.c.

Mając powyższe na uwadze, jako zbędny został oddalony dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny i rozliczenia kosztorysowego robót ogólnobudowlanych na okoliczność ustalenie wartości przeprowadzonych robót budowlanych instalacji sanitarno-kanalizacyjnych oraz budowlanych instalacji elektrycznych. Przy czym już tylko na marginesie wskazać natomiast można, że w świetle przepisów dotyczących zwrotu nakładów ich wartość ustala się według stanu i cen z chwili wydania rzeczy właścicielowi (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1990 r., III CZP 58/90- OSN 1991/5-6/57).

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd w całości roszczenie powodów oddalił jako bezzasadne w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach procesu w punkcie II sentencji wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).