Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2016 r. w Gdańsku

sprawy P. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji P. F.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 czerwca 2015 r., sygn. akt VII U 1836/14

oddala apelację.

SSA Alicja Podlewska SSA Maciej Piankowski SSA Aleksandra Urban

Sygn. akt III AUa 1440/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.03.2014 r. pozwany organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. stwierdził, że P. F. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (...) w G. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym) oraz ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w okresie od 01.01.2008 r. do nadal.

Ubezpieczony P. F. wniósł o uchylenie powyższej decyzji wskazując, iż została ona wydana z naruszeniem art. 9 ust. 4c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczony twierdził, że przyznane mu świadczenie w postaci renty specjalnej, nie wynika z tytułu niezdolności do pracy, lecz jest świadczeniem specjalnym (emeryturą) przyznaną decyzją organów administracji, finansowaną z budżetu państwa, zatem nie jest przyznana na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Kolejną decyzją z dnia 07.05.2014 r. pozwany organ rentowy stwierdził, że ubezpieczony z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (...) w G. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu) oraz ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w okresie od 01.01.2008 r. do nadal.

Ubezpieczony wniósł o uchylenie także i tej decyzji wskazując, iż pozwany dokonał błędnej interpretacji art. 9 ust. 4c. Ubezpieczony w uzasadnieniu odwołania przywołał argumentację, która lega u podstaw jego odwołania od decyzji z dnia 13.03.2014 r.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania od decyzji z 07.05.2014 r., umorzenie postępowania w zakresie odwołania od decyzji z 13.03.2014 r. (uchylonej w całości po stwierdzeniu nieważności decyzją z 24.04.2014 r.), połączenie obu spraw z odwołań ubezpieczonego do wspólnego rozpoznania oraz zasądzenie od wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany powołał się na argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji z 07.05.2014 r.

Wyrokiem z dnia 16.06.2015 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie odwoławcze od decyzji z dnia 13.03.2014 r. (pkt 1), oddalił odwołanie od decyzji z dnia 07.05.2014 r. (pkt 2) oraz zasądził od ubezpieczonego na rzecz pozwanego 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczony (ur. (...)) decyzją pozwanego z 26.06.1971 r. ma ustalone prawo do renty inwalidzkiej od 15.12.1970 r.

Decyzją Prezesa Rady Ministrów z dnia 27.08.1991 r. płatnik przyznaną ma od dnia 01.08.1991 r. rentę specjalną z tytułu zasług.

Renta inwalidzka od 2000 r. zastąpiona została rentą z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną wnioskodawcy na stałe, której wysokość powiększona została o świadczenie z „NZAD”, tj. rentę specjalną.

Ubezpieczony od 16.06.1995 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą P. S. Do chwili obecnej posiada aktywny status indywidualnej działalności gospodarczej.

Decyzją z dnia 19.08.1995 r. pozwany stwierdził, że ubezpieczony z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia klubu jeździeckiego, nie podlega od 16.06.1995 r. ubezpieczeniom społecznym unormowanym ustawą z 18.12.1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, bowiem jak wynika ze złożonego przez wnioskodawcę oświadczenia, uprawniony jest on do renty stałej przyznanej przez ZUS od 15.12.1970 r.

Ubezpieczony w okresie od 01.07.2007 r. nie miał przyznanego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Od 01.01.2008 r. ubezpieczony nie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Zaskarżoną decyzją z dnia 13.03.2014 r. pozwany stwierdził, że ubezpieczony z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (...) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym) oraz ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w okresie od 01.01.2008 r. do nadal.

Decyzją z dnia 24.04.2014 r. pozwany stwierdził nieważność decyzji z 13.03.2014 r., bowiem błędnie został określony NIP płatnika, przez co decyzja została skierowana do osoby niebędącą stroną w sprawie.

Zaskarżoną decyzją z dnia 07.05.2014 r. pozwany stwierdził, że ubezpieczony z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (...) w G. (NIP: (...)) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym) oraz ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w okresie od 01.01.2008 r. do nadal.

Sąd Okręgowy wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu emerytalnego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd Okręgowy również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył , że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wobec stwierdzenia przez pozwanego nieważności decyzji z dnia 13.03.2014 r., odwołanie w tym zakresie było bezprzedmiotowe. Niemniej jednak rozstrzygnięcie pozwanego we wskazanej wyżej decyzji, jest w istocie tożsame z treścią decyzji z dnia 07.05.2014 r., czyli poddanej analizie Sądu w niniejszej sprawie.

Przedmiotem niniejszego postępowania było dokonanie weryfikacji trafności zawartego w spornej decyzji rozstrzygnięcia w zakresie w jakim organ rentowy stwierdził, iż ubezpieczony jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega od dnia 01.01.2008 r. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym oraz wypadkowemu) i zobowiązany jest do opłacenia składek za tenże okres.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, przy czym za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się między innymi osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt. 1 ustawy). Stosownie do art. 13 pkt. 4 tej ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Art. 12 ust. 1 powołanej ustawy wskazuje, iż obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - a zatem osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Według art. 18 ust. 8 oraz art. 20 ust. 1 w/w ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 01 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Spór w istocie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy ubezpieczony mający ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, z racji przyznanego decyzją Prezesa Rady Ministrów od 1991 r. prawa do renty specjalnej z tytułu zasług, zwolniony jest z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, innymi słowy czy przyznaną rentę specjalną kwalifikować należy jako emeryturę, która w myśl art. 9 ust. 4c ustawy systemowej zwalniałaby skarżącego z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności.

W kontekście rozpoznawanej sprawy istotnym jest dokonanie interpretacji treści art. 9 ust. 4c, zgodnie z którym osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Za osobę o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt. 1, uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Ustawodawca w art. 9 cyt. ustawy enumeratywnie wymienił przypadki, w których osoby mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym także z innego tytułu.

W piśmie informującym o przyznaniu prawa do renty specjalnej z dnia 25.09.1991 r. wyraźnie wskazano na rodzaj przyznanego świadczenia, określając jednoznacznie, iż przyznaje się rentę specjalną. Co więcej, doprecyzowano, iż przedmiotowe świadczenie zostało przyznane skarżącemu z tytułu zasług. Z tego samego pisma wynika, że od dnia 01.12.1991 r. ubezpieczonemu będzie przekazywana określona w tym piśmie kwota, składająca się z „renty specjalnej + świadczenia emerytalno – rentowego”. Powyższe wskazuje na swoiste rozróżnienie przyznawanych świadczeń – wypłacanych z budżetu państwa oraz wypłacanych z funduszu ubezpieczeń, a nadto uznaniowy charakter renty specjalnej i roszczeniowy charakter świadczeń z funduszu ubezpieczeń.

Jakkolwiek zgodzić się należy z odwołującym, iż sam pozwany w wydawanych przez siebie decyzjach wskazywał na przyznanie i kolejne waloryzację świadczenia w postaci emerytury, czemu dał wyraz w decyzjach przyznających świadczenia i decyzjach o ich waloryzacjach, to jednak w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, brak jest podstaw by stwierdzić, że skarżący rzeczywiście przyznane miał w spornych okresach prawo do tego świadczenia. Co istotne, sam skarżący niewątpliwie również miał świadomość, że nie posiada uprawnień do emerytury, bowiem nie podnosił w toku postępowania, aby otrzymywał środki finansowe z tego tytułu.

Mając na uwadze jednoznaczne brzmienie cytowanego wyżej art. 9 ust. 4c obowiązującego od 01.01.2008 r. na podstawie art. 2 pkt. 1 lit. b ustawy z dnia 01.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2005 r., nr 169, poz. 1412), Sąd Okręgowy stwierdził, że w stosunku do ubezpieczonego nie wystąpiły przesłanki pozwalające na przyjęcie, iż z racji przyznanego mu prawa do renty specjalnej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw, aby zgodzić się z ubezpieczonym, iż przyznana mu renta specjalna winna być kwalifikowana jako świadczenie emerytalne, które w świetle cytowanego przepisu zwalniałby z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Z literalnego brzmienia cytowanego przepisu, w sposób niebudzący wątpliwości, wynika - zdaniem Sądu Okręgowego - że chodzi jedynie o prawo do emerytury, nie zaś inne świadczenia, w tym rentę specjalną.

Sąd Okręgowy podkreślił, że przepisy regulujące materię ubezpieczeń społecznych mają charakter bezwzględnie obowiązujących; oznacza to, iż w sytuacjach w nich określonych muszą być one stosowane przez organ rentowy w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca (wyrok Sądu Najwyższego z 08.11.2006 r., I UK 138/06). Brak zatem możliwości zmiany charakteru przyznanego faktycznie świadczenia w postaci renty specjalnej, na świadczenie emerytalne.

Sąd Okręgowy przywołał stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone co prawda w sprawie o odmiennym stanie faktycznym, jednakże wyrażające podgląd o konieczności ścisłej wykładni przepisów rozszerzających obowiązek ubezpieczenia co do osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy i prowadzących działalność gospodarczą: „W odniesieniu do art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w doktrynie podkreśla się, że osoby posiadające status emeryta lub rencisty (z wyjątkami przewidzianymi w ust. 4 i 4c) nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowego z tytułów wymienionych w art. 6 ustawy, natomiast na mocy ogólnej normy kompetencyjnej zawartej w art. 9 ust. 5 mogą przystąpić do ubezpieczenia społecznego (emerytalnego i rentowego) na swój wniosek (dobrowolnie). Od 1 stycznia 2007 r. nastąpiło w stosunku do tych osób rozszerzenie obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego na osoby pobierające renty z tytułu niezdolności do pracy i prowadzące jednocześnie działalność gospodarczą (do czasu ustalenia na ich rzecz prawa do emerytury – art. 9 ust. 4c ustawy). Jest to unormowanie szczególne, wymagające wykładni ścisłej. Obowiązek ubezpieczenia i związana z nim konieczność opłacania składek dotyczy zatem tylko tych osób, które uzyskały prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z systemu powszechnego, z wyłączeniem rent wynikających z przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych lub policji, ubezpieczenia społecznego rolników, rent rodzinnych (T. Bińczycka-Majewska, Kumulacja i rozłączność tytułów ubezpieczenia społecznego, PiZS 2007 nr 1, s. 22)”.

Mając na uwadze powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego, obowiązek ścisłej wykładni przepisów art. 9 ustawy systemowej dotyczy nie tylko świadczeń, które nakładają obowiązek dodatkowego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ale również zwalniają z tego obowiązku jak w przypadku emerytury z art. 9 ust. 4c.

Na marginesie Sąd Okręgowy nadmienił, że ubezpieczony powołując się na okoliczność, iż w chwili zmiany przepisów ustawy systemowej tj. w 2008 r. w zakresie dotyczącego go obowiązku opłacania składek z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, zasięgał informacji w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w żaden sposób tego nie wykazał. Co prawda, pozwany wydając wspomniane decyzję błędnie określał świadczenie jako emeryturę, to jednak wobec świadomości skarżącego o faktycznym nieposiadaniu prawa do takowego świadczenia, nie można mówić że pozostawał on w mylnym przekonaniu o uprawnieniu do świadczeń zwalniających z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia z tytułu działalności gospodarczej. Skoro skarżący sam wskazuje, że miał świadomość zmiany przepisów w zakresie go dotyczącym, a nadto posiadał wiedzę o rodzaju przyznanych mu dotychczas świadczeń – renty z tytułu niezdolności i renty specjalnej, brak jest podstaw by zgodzić się z jego stanowiskiem, że utwierdzony był w przekonaniu o braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia z tytułu działalności gospodarczej.

Wobec powyższego, z racji niekwestionowanego prowadzenia przez skarżącego w spornym okresie tj. 01.01.2008 r. i nadal, pozarolniczej działalności gospodarczej, zobowiązany on był do opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, mimo przyznanego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty specjalnej.

Podleganie określonemu rodzajowi ubezpieczeń społecznych wynika z przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym, które kreują określony stosunek ubezpieczenia z mocy samego prawa według stanu prawnego z daty powstania obowiązku ubezpieczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.02.1999 r., II UKN 461/98, OSNP-wkł. 1999/11/7).

Mając na uwadze, iż decyzja pozwanego z dnia 13.03.2014 r. z racji stwierdzenia przez pozwanego jej nieważności, przestała istnieć w obrocie prawnym, nie mogła stanowić przedmiotu zaskarżenia, Sąd Okręgowy w oparciu o art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w przedmiocie odwołania do tej decyzji jako bezprzedmiotowe.

Uznając natomiast odwołanie skarżącego od decyzji z dnia 07.05.2014 r. za bezzasadne, Sąd Okręgowy na podstawie przywołanych wyżej przepisów oraz w oparciu o art. art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł w punkcie 2 wyroku o jego oddaleniu.

W punkcie 3 wyroku Sąd Okręgowy, kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 3 ust. 1 w związku z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 r., poz. 490 ze zm.), obciążył skarżącego jako stronę przegrywającą, kosztami zastępstwa procesowego ubezpieczonego w wysokości 60 zł, zasądzając je w stawce minimalnej, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy, nakład pracy pełnomocnika oraz jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia sprawy i dokonania jej rozstrzygnięcia.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł ubezpieczony P. F., który zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w części obejmującej pkt. II i III.

Ubezpieczony zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia: polegający na bezpodstawnym ustaleniu, iż ubezpieczony znając treść art. 9 ust 4c ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązującego od 01.01.2008 r. na podstawie art. 2 pkt l lit. b ustawy z dnia 01.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych był świadomy, iż przyznane mu prawo do renty specjalnej nie zwalnia go z obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na dokonanie takiego ustalenia.

Ponadto apelujący zarzucił naruszenie art. 233 k.p.c. polegające na bezpodstawnym odmówieniu wiarygodności zeznań ubezpieczonego, iż udał się osobiście do siedziby ZUS oddział w G. w celu zaciągnięcia informacji, czy ma obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne i pominięciu fakt, iż na pozwanym zgodnie z art. 9 k.p.a., jako organie administracji publicznej, spoczywa obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków oraz naruszenie przez pozwanego zasady zawartej w treści art. 8 k.p.a.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenia co do istoty sprawy poprzez
uwzględnienie w całości odwołania od decyzji z dnia 07.05.2014 r. oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu w obu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, a w razie uznania przez Sąd II instancji, iż zachodzi przesłanka z art. 386 § 4 k.p.c., o uchylenie wyroku, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu oraz pozostawienie temu Sądowi orzeczenia o kosztach instancji odwoławczej.

Uzasadniając apelację ubezpieczony podał, że od 1995 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...). Do dnia 31.12.2007 r., zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, nie podlegał obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Od 01.01.2008 r., zgodnie z dokonaną nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w oparciu o art. 9 ust. 4 4c ubezpieczonego miał objąć obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne. W związku z wejściem w życie powyższej nowelizacji ubezpieczony udał się do oddziału ZUS w G. w celu uzyskania informacji, czy ma obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Uzyskał informację, iż z racji posiadanych świadczeń - renty z tytułu niezdolności do pracy oraz „emerytury" nie podlega obowiązkowi opłaty składek za ubezpieczenie społeczne, z wyjątkiem składki zdrowotnej. Potwierdzeniem powyższego była decyzja z dnia 01.03.2008 r. o waloryzacji emerytury, takie decyzje ubezpieczony otrzymywał również w latach 2009 oraz 2010. Takie postępowanie ZUS utwierdziło ubezpieczonego w przekonaniu, iż nie ma on obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. W przedmiotowej sprawie ustalenia faktyczne, dotyczące kwestii świadomości ubezpieczonego o ciążącym na nim obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne dokonane przez Sąd I instancji należy uznać za zasadniczo błędne. Nie ma wątpliwości, iż kluczową kwestią jest fakt, iż ubezpieczony nie posiada wiedzy prawniczej pozwalającej na prawidłową interpretację znowelizowanych przepisów dotyczących osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. W związku z czym ubezpieczony udał się do oddziału ZUS w G. w celu uzyskania informacji, czy w świetle znowelizowanych przepisów, jest on od dnia 01.01.2008 r. zobowiązany do uiszczania składek na ubezpieczenie. Ubezpieczony uzyskał tam informacje, iż nie podlega obowiązkowi opłaty składek za ubezpieczenie społeczne, z racji posiadanych świadczeń - renty z tytułu niezdolności do pracy oraz „emerytury". Poza tym, w czasie 38 lat pobierania świadczenia wielokrotnie zmieniły się przepisy, ubezpieczony próbował sprawę wyjaśniać w ZUS i P.. P. poinformował ubezpieczonego, że składka nie podlega refundacji właśnie ze względu na specjalny charakter przyznanego mu świadczenia - emerytury, a przecież taka była idea ustawy, by rencistom prowadzącym działalność gospodarczą opłacającym składki, P. je refundował na początku nawet w 100%, a potem częściowo. Gdyby w tamtym czasie ubezpieczony nie był wprowadzony w błąd, miałby możliwość uzyskania znacznej refundacji składek, a jeżeli na początku były one refundowane w 100%, nie miał żadnego interesu ich unikać. Jednakże Sąd I instancji nie uwzględnił powyższej okoliczności, gdyż w ocenie Sądu ubezpieczony nie posiada dowodu na poparcie stanowiska ZUS i P.. Również w treści decyzji wydanej przez ZUS w dniu l marca 2008 r. pozwany wskazał na przyznanie ubezpieczonemu świadczenia w postaci emerytury, a w następnych decyzjach w latach 2009 i 2010 wskazywał na waloryzację przyznanego świadczenia emerytalnego. Powyższe stanowisko ZUS oraz treść wydanych przez pozwanego decyzji utwierdziło ubezpieczonego, iż nie jest on zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, bowiem zgodnie z art. 9 k.p.a. organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Zgodnie bowiem z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, w momencie gdy ubezpieczony zapoznał się ze stanowiskiem ZUS w jego sprawie wraz z późniejszymi decyzjami o waloryzacji świadczenia, niewątpliwym stało się dla niego to, iż przyznane mu świadczenie w grudniu 1970 r. jest świadczeniem emerytalnym i z racji powyższego nie podlega on obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. ZUS mając wiedzę na temat prowadzonej przez ubezpieczonego pozarolniczej działalności gospodarczej, opłacanej przez skarżącego składki zdrowotnej oraz o wypłacanych mu świadczeniach przez cały sporny okres, pozwany wystąpił z roszczeniem do ubezpieczonego dopiero w 2014 roku, a zatem po ponad 6 latach od nowelizacji przepisów. Przy czym w powyższym okresie ubezpieczony wielokrotnie udawał się do oddziału ZUS w G. w celu zaciągnięcia informacji czy od momentu wejścia w życie nowelizowanych przepisów wyżej cytowanej ustawy, stał się zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne.

Biorąc pod uwagę powyższe nasuwają się wątpliwości czy sam ZUS wiedział jak należy interpretować znowelizowane przepisy powyższej ustawy, ponieważ jak inaczej tłumaczyć fakt, iż w spornym okresie od roku 2008 do 2014 roku, ZUS wydał 3 decyzje w treści których nazywał przysługujące świadczenia skarżącemu - rentą z tytułu nie zdolności do pracy oraz emeryturą, utwierdzając przy tym ubezpieczonego, iż jedno z przysługujących mu świadczeń jest emeryturą, w związku z czym nie jest on zobowiązany do oprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne. Świadczenie to wielokrotnie zmieniało nazwę. Na początku była to renta z tytułu wypadku przy pracy, chociaż ubezpieczony wtedy nie pracował - był uczniem - miał 17 lat. W późniejszym czasie była to renta specjalna, wojskowa, emerytura, był dodatek kombatancki itp. Początkowo wypłacane były 2 świadczenia w 2 różnych terminach, z których to specjalne wypłacane było na podstawie decyzji Prezesa Rady Ministrów. Później wypłacano 2 świadczenia, rentę i to drugie specjalne (różnie nazywane) w tzw. zbiegu, czyli w jednym terminie. Również opłacanie na bieżąco przez ubezpieczonego składek na ubezpieczenie zdrowotne nie może być w żaden sposób interpretowane na jego niekorzyść, a wręcz przeciwnie powyższe potwierdza fakt działania ubezpieczonego w dobrej wierze zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami. Reasumując, stanowisko zaprezentowane przez ZUS w dwóch wydanych decyzjach, jedna nieważna ze względu na błędne oznaczenie osoby płatnika w przedmiotowej sprawie, stanowi naruszenie art, 8 k.p.a., który to wyraża zasadę, iż organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej. Zgodnie bowiem z orzecznictwem opartym na omawianej zasadzie nie można interpretować w ten sposób przepisów, że w razie wątpliwości należy sprawę rozstrzygać na niekorzyść obywatela, wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie ważny interes społeczny; tylko takie bowiem postępowanie może pogłębić zaufanie obywateli do organów państwa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia i rozważania poczynione przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oraz przyjmując je za własne co oznacza, że nie zachodzi konieczność ich szczegółowego powtarzania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27.03.2012 r., III UK 75/11, LEX nr 1213419; z 14.05.2010 r., II CSK 545/09, LEX nr 602684; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, LEX nr 602700; z 20.01.2010 r., II PK 178/09, LEX nr 577829; z 08.10.1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999 nr 3, poz. 60).

Jedynie dla porządku należy powtórzyć, że ubezpieczony P. F. na podstawie decyzji organu rentowego z dnia 26.06.1971 r. posiadał prawo do renty inwalidzkiej (od 15.12.1970 r.), zaś decyzją Prezesa Rady Ministrów z dnia 27.08.1991 r. ubezpieczony od dnia 01.08.1991 r. ma przyznaną również rentę specjalną z tytułu zasług. Od 2000 r. renta inwalidzka zastąpiona została rentą z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną ubezpieczonemu na stałe, a jej wysokość została powiększona o świadczenie z „NZAD”, tj. rentę specjalną.

Jednocześnie od 16.06.1995 r. ubezpieczony prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą P. S.

Decyzją z dnia 19.08.1995 r. organ rentowy ustalił, że ubezpieczony z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia klubu jeździeckiego, nie podlega od 16.06.1995 r. ubezpieczeniom społecznym unormowanym ustawą z 18.12.1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, bowiem był on uprawniony do renty stałej od 15.12.1970 r.

Ubezpieczony w okresie od 01.07.2007 r. nie miał przyznanego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Od 01.01.2008 r. ubezpieczony nie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, przy czym za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się między innymi osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych (art. 8 ust. 6 pkt. 1 ustawy). Wg art. 13 pkt. 4 cyt. ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 12 ust. 1 cyt. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - a zatem osoby prowadzące pozarolniczą działalność. Według art. 18 ust. 8 oraz art. 20 ust. 1 w/w ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 01 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie z art. 9 ust. 4c ustawy systemowej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury.

Organ rentowy, jak i Sąd Okręgowy prawidłowo przyjęli, że pobieranie przez ubezpieczonego renty specjalnej z tytułu zasług nie powodowało uchylenia obowiązku podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, gdyż renta ta została przyznana nie ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego (z powodu starości), a ubezpieczony nie ma ustalonego prawa do emerytury.

Tym samym ubezpieczony mający ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, z racji przyznanego decyzją Prezesa Rady Ministrów prawa do renty specjalnej z tytułu zasług, nie jest też zwolniony jest z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Przyznanej renty specjalnej nie można było kwalifikować jako emerytury, która zwalniałaby ubezpieczonego z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności.

Podzielić należy pogląd Sądu Okręgowego, który wyjaśnił, że w piśmie informującym o przyznaniu prawa do renty specjalnej z dnia 25.09.1991 r. wyraźnie wskazano na rodzaj przyznanego świadczenia, określając jednoznacznie, iż przyznaje się rentę specjalną. Doprecyzowano też, że przedmiotowe świadczenie zostało przyznane ubezpieczonemu z tytułu zasług. Z tego samego pisma wynika, że od dnia 01.12.1991 r. ubezpieczonemu była przekazywana określona w tym piśmie kwota, składająca się z „renty specjalnej + świadczenia emerytalno – rentowego”. Powyższe wskazuje na swoiste rozróżnienie przyznawanych świadczeń – wypłacanych z budżetu państwa oraz wypłacanych z funduszu ubezpieczeń, a nadto uznaniowy charakter renty specjalnej i roszczeniowy charakter świadczeń z funduszu ubezpieczeń.

Rację ma apelujący, który zarzuca, że w wydawanych przez organ rentowy decyzjach wypłacane świadczenie określane było jako emerytura, to jednak w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, brak jest podstaw by stwierdzić, że ubezpieczony w okresie objętym sporem miał przyznane prawo do emerytury. Nadto ubezpieczony miał świadomość, że nie posiada uprawnień do emerytury, bowiem w toku postępowania nie podnosił takiego argumentu.

Przepisy dotyczące podlegania ubezpieczeniom społecznym i obowiązkom z tym związanym są regulowane przez normy bezwzględnie obowiązujące. Decyzja dotycząca stwierdzenia podlegania ubezpieczeniom ma charakter deklaratoryjny, czyli jedynie ustalający określony stan. Organ rentowy zatem nie wydaje w tym zakresie decyzji kształtujących. Powyższe należy też odnieść do twierdzeń apelującego jakoby był on mylnie informowany przez pracowników organu rentowego w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. Nawet mylne informowanie w powyższym zakresie nie mogło doprowadzić do uchylenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom, o ile ubezpieczony spełniał kryteria przewidziane prawem do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Powyższa kwestia może mieć natomiast istotne znaczenia w zakresie rozważania obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia, na co zresztą zwrócił też uwagę organ rentowy w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (ewentualna możliwość umorzenia należności z tytułu składek). Zaskarżona decyzja powyżej kwestii jednak nie dotyczyła, zaś przedmiot postępowania odwoławczego wyznacza treść zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze jednoznaczne brzmienie cytowanego wyżej art. 9 ust. 4c obowiązującego od 01.01.2008 r. na podstawie art. 2 pkt. 1 lit. b ustawy z dnia 01.07.2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2005 r., nr 169, poz. 1412), podzielić należało stanowisko Sądu Okręgowego, że w stosunku do ubezpieczonego nie wystąpiły przesłanki pozwalające na przyjęcie, iż z racji przyznanego mu prawa do renty specjalnej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Także w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do przyjęcia, jakoby przyznana ubezpieczonemu renta specjalna mogła być kwalifikowana jako świadczenie emerytalne, które w świetle cytowanego przepisu zwalniałby z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Reasumując, wobec nieuzasadnionych zarzutów apelacji (naruszenia przez Sąd I instancji dyspozycji art. 233 k.p.c.) oraz prawidłowego zastosowania norm prawa materialnego, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

SSA Alicja Podlewska SSA Maciej Piankowski SSA Aleksandra Urban