Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2016 r. w Szczecinie

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty socjalnej

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 lutego 2015 r. sygn. akt VII U 3385/12

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążenia A. P. kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 318/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 września 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. P. prawa do renty socjalnej, ponieważ Lekarz Orzecznik ZUS, jak i Komisja Lekarska ZUS uznali, że ubezpieczona nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy.

W odwołaniu od decyzji A. P. zakwestionowała dokonaną ocenę stanu jej zdrowia, wskazując, że stwierdzona u niej, w wieku dziewięciu miesięcy, wada słuchu czyni ją całkowicie niezdolną do pracy i od dziecka pozostaje pod opieką lekarzy specjalistów z zakresu laryngologii i otolaryngologii.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

A. P., urodzona (...), ukończyła Zasadniczą Szkołę Zawodową (...) o profilu kucharz. Nigdy nie była zatrudniona zgodnie z wyuczonym zawodem. Podczas wakacji pracowała w (...). Ubezpieczona od listopada 1993 r. jest pod opieką (...) w S.. W ośrodku tym była diagnozowana i protezowana. Na podstawie badań stwierdzono głęboki niedosłuch odbiorczy i w oparciu o to rozpoznanie otrzymała orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, i doradztwo w wyborze zawodu. A. P. nie wykształciła mowy, posługuje się językiem migowym i trochę czyta z ruchu warg. Aktualnie nie nosi aparatów słuchowych.

Sąd Okręgowy ustalił, że dotychczas ubezpieczona nie pobierała renty socjalnej.

Sąd Okręgowy badając prawidłowość wydanej decyzji ustalił, że obecnie u A. P. występuje głęboki niedosłuch odbiorczy. Nie czyni on jednak ubezpieczonej osobą całkowicie niezdolną do pracy. Uszkodzenie narządu słuchu wystąpiło w okresie niemowlęctwa, jest trwałe i nie rokuje poprawy. Fakty te zostały uwzględnione przy wydawaniu orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i wzięte pod uwagę przy wyborze zawodu. Sąd I instancji nie stwierdził dodatkowych okoliczności uniemożliwiających wykonywanie wyuczonego zawodu. A. P. jest wydolna oddechowo, krążeniowo oraz sprawna ruchowo. Uwzględniając ogólny stan zdrowia, Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczona może wykonywać prace fizyczne, pracować z wykorzystaniem komputera. Nie może jedynie podjąć zatrudnienia, gdzie istnieje konieczność stałego kontaktu słownego, rozumienia mowy i udzielania odpowiedzi.

Odnosząc powyższe ustalenia do treści przepisów art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej w związku z art. 12-14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Okręgowy w Szczecinie uznał odwołanie ubezpieczonej za bezzasadne.

W niniejszej sprawie kwestią sporną wymagającą oceny było ustalenie czy aktualny stan zdrowia A. P.powoduje całkowitą niezdolność do pracy.

Mając na uwadze, że ustalenie powyższej okoliczności wymagało wiadomości specjalnych z zakresu medycyny, Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu laryngologii, otolaryngologii oraz medycyny pracy.

W oparciu o przeprowadzone dowody z opinii biegłych Sąd I instancji stwierdził, że u ubezpieczonej występuje głęboki niedosłuch odbiorczy i zważył, że stopień jego zaawansowania nie powoduje całkowitej niezdolności do pracy. W ocenie Sądu Okręgowego opinie sporządzone w toku postępowania wydane zostały przez biegłych sądowych - specjalistów posiadających wieloletnią praktyką zawodową, po uprzednio przeprowadzonym badaniu wnioskodawczyni oraz analizie treści wcześniejszej dokumentacji lekarskiej dotyczącej ubezpieczonej. Wydane opinie Sąd I instancji uznał za logiczne i spójne, a wnioski w nich zawarte zostały prawidłowo uzasadnione. W ocenie Sądu opinie sądowo – lekarskie wydane w sprawie niniejszej przez biegłych powyższych specjalności dały spójny obraz stanu zdrowia ubezpieczonej, a ich precyzja i kategoryczność w ocenie zdolności ubezpieczonej do pracy, pozwoliła uznać je za podstawę wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Odnosząc się do zarzutów odwołania Sąd Okręgowy dodatkowo wskazał, że sytuacja ekonomiczna osoby ubiegającej się o prawo do renty socjalnej czy realna możliwość znalezienia zatrudnienia nie mogą mieć znaczenia przy rozpoznawaniu sprawy o rentę. Ochroną ubezpieczeniową objęta jest bowiem niemożność świadczenia jakiejkolwiek pracy z przyczyn leżących wyłącznie w organizmie ubiegającego się o prawo do renty. Nie jest zaś chroniona przez system ubezpieczeń społecznych niemożność czy trudność w znalezieniu pracodawcy, jak również trudna sytuacja materialna i brak środków do życia czy na leczenie.

Sąd Okręgowy przyjął więc, że ubezpieczona nie spełnia ustawowych przesłanek do przyznania prawa do renty socjalnej. Z tych względów odwołanie, jako nieuzasadnione, podlegało oddaleniu, o czym Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła ubezpieczona A. P., domagając się jego zmiany poprzez przyznanie jej prawa do renty socjalnej. Apelująca podniosła, że głęboki niedosłuch odbiorczy skutkujący niewykształceniem mowy, istniejący od dzieciństwa powoduje, że jest ona mało komunikatywna, a nadto dysponuje orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym. Dodatkowo podkreśliła, że w związku z bezskutecznością dotychczasowych poszukiwań pracy renta byłaby jej jedynym źródłem utrzymania.

W odpowiedzi organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługiwała na uwzględnienie. W opinii Sądu Odwoławczego, Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych. Oceniając zebrany materiał Sąd I instancji nie naruszył także zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się podstawą rozstrzygnięcia oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu I instancji w całości przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303). Również rozważania prawne, które skłoniły Sąd I instancji do oddalenia odwołania od zaskarżonej decyzji są prawidłowe i Sąd Odwoławczy podziela je także w całości.

Renta socjalna ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a do nabycia prawa do niej istotne jest, by przyczyna naruszenia sprawności organizmu osoby ubezpieczonej (choroba) – powodująca całkowitą niezdolność do pracy – powstała nie później niż w okresach wymienionych w art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o rencie socjalnej. Zgodnie z art. 4 ustawy o rencie socjalnej z 27 czerwca 2003r. Nr 35 poz. 1268 z późniejszymi zmianami, świadczenie to przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki lub nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Podkreślenia wymaga, że świadczenie w postaci renty socjalnej ma charakter szczególny, tzn. ma na celu kompensację braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy lub naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego powstało przed jego wejściem na rynek pracy (tak w wyrokach Sądu Najwyższego z 2 lutego 2010 r., sygn. II UK 172/09, LEX nr 584202; oraz z 8 kwietnia 2008 r., sygn. I UK 264/07, M. P. Pr. 2008/10/548). Przy ocenie niezdolności do pracy w myśl art. 12 ustawy emerytalnej o niezdolności nie przesądza wyłącznie ocena medyczna stwierdzająca występowanie określonych jednostek chorobowych i ich decydujący wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka, tylko znaczenie ma ocena prawna dokonana w oparciu o okoliczności natury medycznej i okoliczności innej natury (obiektywne), w tym zwłaszcza poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w zakresie tych kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998r Dz. U nr 153 z 2009r poz. 1227 z późniejszymi zmianami, w związku z art. 278 § 1 k.p.c.). Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy, w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to sąd nie może przyznać prawa do renty socjalnej. Samo istnienie schorzeń nie stanowi zatem samodzielnej przyczyny przyznania prawa do świadczenia.

Ubezpieczona A. P., z uwagi na rozpoznany głęboki niedosłuch odbiorczy, istniejący od dzieciństwa i nie rokujący poprawy niewątpliwie ma ograniczone możliwości zarobkowania. Ubezpieczona posiada jednak wyuczony zawód kucharza, w którym może pracować a nadto, jak stwierdzili biegli orzekający w postępowaniu pierwszoinstancyjnym jest wydolna oddechowo, krążeniowo oraz sprawna ruchowo. Może więc wykonywać prace fizyczne, sprzątać pomieszczenia, pracować chałupniczo, czy też pracować z wykorzystaniem komputera. Nie może jedynie podjąć zatrudnienia, gdzie istnieje konieczność stałego kontaktu słownego, rozumienia mowy i udzielania odpowiedzi. Dodatkowo należy mieć na względzie, że ubezpieczona jest osobą młodą i może z powodzeniem podwyższać swoje kwalifikacje w celu podjęcia zatrudnienia.

W odpowiedzi na zarzut apelacji należy mieć na uwadze, że jak słusznie argumentował Sąd I instancji, zarzuty oparte zasadniczo na charakterystyce rynku pracy, trudności w jej znalezieniu oraz wynikającej z tego trudnej sytuacji materialnej ubezpieczonej, w świetle obowiązujących przepisów, są bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Okręgowy, a obecnie Sąd Apelacyjny nie może uznać ich za zasadne. Obowiązujące regulacje prawne przesądzają, że renta socjalna nie jest świadczeniem pomocy społecznej, lecz świadczeniem z zakresu zabezpieczenia społecznego.

Dodatkowo Sąd Apelacyjny wyjaśnia, mając na uwadze zarzuty apelującej, że w judykaturze funkcjonuje powszechnie przyjęty pogląd, że niepełnosprawność jest pojęciem szerszym niż niezdolność do pracy, a zatem nie każda osoba niepełnosprawna jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. W toku postępowania nie kwestionowano, że ubezpieczona cierpi na schorzenie, które bez wątpienia znacznie utrudnia jej sytuację życiową, w tym podjęcie zatrudnienia. Stwierdzone u ubezpieczonej schorzenie, nie wyklucza jednak całkowicie możliwości podjęcia zatrudnienia, zwłaszcza, że poza stwierdzonymi schorzeniami i stwierdzoną od dzieciństwa niepełnosprawnością stan zdrowia ubezpieczonej jest ogólnie dobry.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny nie miał wątpliwości co do trafności ocen Sądu I instancji. Opinie biegłych zostały wydane przez biegłych lekarzy, którym nie można zasadnie zarzucić braku rzetelności czy fachowości. Zostały one przekonująco i profesjonalnie uzasadnione. Konkluzje opinii są zgodne, stanowcze i jednoznaczne wynika z nich, że wnioskodawczyni A. P. nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu powołanych przepisów, a więc nie spełnia podstawowej przesłanki z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej.

Tak argumentując Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosków apelacji i na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił jako nieuzasadnioną.

Mając na uwadze trudną sytuację materialną ubezpieczonej, która nie pracuje, jest na utrzymaniu swoich rodziców i ma na utrzymaniu małe dziecko, które jest niepełnosprawne, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania apelującej kosztami zastępstwa procesowego o zasądzenie, których wniósł organ rentowy.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak SSA Zofia Rybicka - Szkibiel