Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2016 r. w Gdańsku

sprawy S. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 września 2015 r., sygn. akt V U 1008/14

oddala apelację.

SSA Grażyna Czyżak SSA Jerzy Andrzejewski SSO del. Maria Ołtarzewska

Sygn. akt III AUa 1869/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony S. M. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 20 października 2014r. odmawiającej mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Domagał się zmiany decyzji, zarzucając, iż organ rentowy nie uwzględnił mu wszystkich okresów pracy w warunkach szczególnych.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Pozwany podniósł, iż ubezpieczony na dzień 01.01.1999r. udowodnił okres składkowy i nieskładkowy zaledwie 18 lat, 6 miesięcy i 8 dni oraz że nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Podnosząc powyższe argumenty Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wskazał, że S. M. nie nabył prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Wyrokiem z dnia 16 września 2015 roku Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu S. M. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2014 roku oraz nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony S. M., urodzony w dniu (...), złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. wniosek o emeryturę w dniu 17 lipca 2014r. Ubezpieczony nie jest członkiem OFE. Na dzień 01.01.1999r. wykazał okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 18 lat, 6 miesięcy i 8 dni.

Zaskarżoną decyzją z dnia 20 października 2014r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury.

W okresie co najmniej od 1 listopada 1971r. do 30 czerwca 1990 r. ubezpieczony zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakładach (...) w L.. Od 1 listopada 1971 r. był członkiem związków zawodowych i opłacał składki.

Organ rentowy uwzględnił okres zatrudnienia:

- od 1 stycznia 1976 r. do 31 stycznia 1981 r.

- od 1 stycznia 1983 r. do 31 stycznia 1985 r.

- od 1 marca 1985 r. do 30 czerwca 1985 r

- od 1 sierpnia 1990 r. do 30 czerwca 1990 r

(...) Zakłady (...) były dużym zakładem w którym produkowano cegłę i wyroby ceramiczne, składał się 5 zakładów oraz kopalni, i zatrudnionych w nim było około 500 osób. W zakładzie w L. produkowano kafle. W toku zatrudnienia od 1 listopada 1971 r do 31 grudnia 1983 r. S. M. pracował w zakładzie nr 7 jako formiarz wyrobów ceramiki ognioodpornej. Ubezpieczony formował na prasie płytki do kuchenek kaflowych. Do produkcji używał oleju formieńskiego. W formy nakładał glinę, smarował olejem i przyciskał prasą. Kierownikiem zakładu był M. D. (1), który otrzymał od zakładu pracy świadectwo pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony pracował także z H. M., J. G.. Następnie ubezpieczony przeniesiony został na cegielnię do zakładu nr 8, gdzie pracował przy torach na terenie wydobycia gliny.

Ubezpieczony uzyskał w B. kwalifikacje maszynisty lokomotyw spalinowych w dniu 30 sierpnia 1985r. Od czasu nabycia uprawnień ubezpieczony jeździł lokomotywką spalinową. Praca odbywała się w systemie zmianowym od 6-14 oraz od 14-do 22. Do jego obowiązków należało dowożenia surowców na przemiałownię, mączkę, glinę do zakładu produkcji. Praca była przydzielana przez mistrza-S. C., który otrzymał świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

Od dnia 1 sierpnia 1990 roku S. M. podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Praca ubezpieczonego przez cały okres zatrudnienia w (...) Zakładach (...) w L. od 1 listopada 1971r. do 31 czerwca 1990 r. (18 lat, 8 miesięcy) była pracą w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony na dzień 01.01.1999r. posiada ponad 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony na dzień 01.01.1999r. po uwzględnieniu okresu zatrudnienia od 1 listopada 1971r. do 31 grudnia 1975 r. (4 lata, 2 miesiące), od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1982, od 1 do 28 lutego 1985 r., od 1 lipca 1985 r. do 31 lipca 1990 r. i okresu uwzględnionego przez organ rentowy tj. 18 lat, 6, miesięcy, 8 dni posiada 25-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Sąd Okręgowy wskazał, iż kwestią wymagającą rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, na podstawie art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst Dz. U. z 2015 roku, poz. 748) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że ubezpieczony S. M. na dzień wydania wyroku ma ukończone 60 lat, nie jest członkiem OFE.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zbadał czy ubezpieczony legitymuje się wymaganym 25–letnim okresem składkowym i nieskładkowym. W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony staż w powyższym wymiarze udowodnił w toku postępowania sądowego. Jako okresy składkowe i nieskładkowe uznać należało, bowiem ubezpieczonemu okresy zatrudnienia ubezpieczonego w (...) Przedsiębiorstwie (...) w L. nieuwzględnione przez organ rentowy. Dlatego też Sąd uznał jako okresy składkowe okresy: od 1 listopada 1971r. do 31 grudnia 1975 r., od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1982, od 1 do 28 lutego 1985 r., od 1 lipca 1985 r. do 31 lipca 1990 r., które po zsumowaniu z okresem uwzględnionym przez organ rentowy dają łącznie ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

W dalszej kolejności Sąd I instancji zbadał czy ubezpieczony spełnił kolejną przesłankę niezbędna do przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia, tj. legitymowanie się przez niego 15–letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Rodzaje prac ustala się na podstawie powołanego już wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, który w załączniku A w Działach od I do XIV wymienia rodzaje prac, które są pracą w warunkach szczególnych.

Jako praca w szczególnych warunkach wymieniona została w wykazie A Dział V poz. 11 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 08.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, praca przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych. W zarządzeniu Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. ujęto w Wykazie A Dziale V poz. 11 punkt 1 prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych i wyrobów ceramicznych – zestawiacz surowców i mieszanek, w punkcie 7 – robotnik w przemyśle materiałów budowlanych wykonujący stale prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów ceramicznych lub materiałów ogniotrwałych. W Dziale VIII poz. 13 wymieniona jest– praca zakładowych służb kolejowych bezpośrednio związana z utrzymaniem ruchu pociągów. Maszynista, starszy maszynista, młodszy maszynista pojazdu trakcyjnego (parowego, spalinowego, elektrycznego) normalnotorowego i wąskotorowego wymieniony jest również w punkcie 14 Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz.Urz.MB.1983.10.77).

Sąd I instancji przypomniał, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił ubezpieczonemu żadnego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Tymczasem jak wynika z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego na podstawie kart wynagrodzeń, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej i związkowej oraz zeznań świadków ubezpieczony był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) w L. w okresie co najmniej od 1 listopada 1971 roku do 30 czerwca 1990 r., a nie jak przyjął organ rentowy - od 1 stycznia 1976 r. do 31 stycznia 1981 r., - od 1 stycznia 1983 r. do 31 stycznia 1985 r., od 1 marca 1985 r. do 30 czerwca 1985 r, od 1 sierpnia 1990 r. do 30 czerwca 1990 r. Dokonując oceny pracy ubezpieczonego w /w zakładzie Sąd I instancji przeprowadził wnikliwe postępowanie dowodowe celem ustalenia rzeczywistego charakteru pracy ubezpieczonego w spornym czasokresie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, poprzez zeznania świadków M. D. (2), H. M., J. G. i S. C. oraz wyjaśnienia ubezpieczonego złożone w charakterze strony zostało bezsprzecznie wykazane, że ubezpieczony w toku zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w L. od 1 listopada 1971 r. do 31 grudnia 1983 r. pracował przy obsłudze maszyny do produkcji ceramiki ognioodpornej, formując na prasie płytki do kuchenek kaflowych, następnie ubezpieczony przeniesiony został na cegielnię do zakładu nr 8, gdzie pracował przy torach na terenie wydobycia gliny, by od zdobycia uprawnień 30 sierpnia 1985 r. wykonywać pracę manewrowego lokomotywki spalinowej zajmując się transportem surowca do zakładu. Sąd w pełni dał wiarę zeznaniom świadków – współpracowników ubezpieczonego albowiem w ocenie Sądu są to zeznania precyzyjne, szczegółowe, obrazujące sposób pracy i zakres zadań w (...) Przedsiębiorstwie (...) w L. oraz korespondowały z dokumentacją zgromadzona w aktach sprawy.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika zatem, iż ubezpieczony w toku zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie (...) w L. pracował w warunkach szczególnych w rozumieniu obowiązujących, wyżej wymienionych przepisów cały okres od 1 listopada 1971r. co najmniej do 31 grudnia 1983r. (12 lat i 2 miesiące), bo z zeznań świadków wynika, iż mniej więcej w tym czasie była reorganizacja zakładu i ubezpieczony przeszedł do pracy do kopalni, ale skoro wykazał, iż kurs operatora lokomotywki ukończył 30.08.1985r., to kolejny okres pracy w warunkach szczególnych należy liczyć od dnia 1 września 1985r. do 30 czerwca 1990r. (4 lata, 10 miesięcy). Uznając zatem powyższe okresy jako okresy pracy przez ubezpieczonego w szczególnych warunkach Sąd I instancji stwierdził, iż legitymuje się on wymaganym 15–letnim okresem zatrudnienia w tych warunkach, albowiem okres ten wynosi łącznie 17 lat.

Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w ten sposób, że przyznał S. M. prawo do emerytury od dnia 1 lipca 2014 r., o czym orzekł jak w punkcie I sentencji

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd I instancji nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji albowiem ubezpieczony nie wykazał wymaganymi dokumentami okresu pracy w warunkach szczególnych, jak również okresu ubezpieczenia.

Na zakończenie Sąd Okręgowy nadmienił, iż ustalając ogólny okres ubezpieczenia według stanu na dzień 01.01.1999r. dopuścił się omyłki rachunkowej, którą spostrzegł w toku sporządzania uzasadnienia.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 rok o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst 2015 rok, poz. 748 ze zm.) poprzez błędne ustalenie stażu pracy na dzień 1 stycznia 1999 roku. .

Wskazując na powyższą podstawę apelacji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że Sąd I instancji błędnie dodatkowo uznał okres składkowy od 1 sierpnia 1985 roku do 31 marca 1990 roku oraz od 1 maja 1990 roku do 30 czerwca 1990 roku, ponieważ ten okres został uwzględniony przez organ rentowy przy wydawaniu zaskarżonej decyzji. Łączny okres składkowy przy uwzględnieniu dodatkowo prawidłowo ustalonego okresu składkowego i nieskładkowego przez Sąd I instancji daje łącznie staż pracy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 24 lata, 8 dni. Ubezpieczony nie udokumentował wymaganego 25-letniego stażu pracy na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Ubezpieczony S. M. wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: „ustawy emerytalnej”). Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej: „rozporządzenia”), określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25-letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. oraz nieprzystąpienie do OFE albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Spór stron w postępowaniu przed Sądem I instancji dotyczył spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz tego, czy ubezpieczony legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy zaliczył bowiem wnioskodawcy jedynie 18 lat 6 miesięcy i 8 dni stażu ogólnego oraz nie uwzględnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego z dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego oraz z udziałem świadków Sąd Okręgowy uznał, iż ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych w (...) Zakładach (...) w okresie od 1 listopada 1971 r. do 31 czerwca 1990 r. (18 lat i 8 miesięcy). Nadto Sąd Okręgowy doliczył wnioskodawcy do stażu ogólnego okresy zatrudnienia od 1 listopada 1971r. do 31 grudnia 1975 r., od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1982, od 1 do 28 lutego 1985 r., od 1 lipca 1985 r. do 31 lipca 1990 r. Po zsumowaniu ich z okresami zaliczonymi przez pozwanego, Sąd I instancji uznał, iż wnioskodawca ma ponad 25 lat stażu ogólnego.

Na etapie postępowania drugoinstancyjnego spór stron sprowadzał się wyłącznie do spełnienia przesłanki 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, bowiem organ rentowy nie kwestionował już przesłanki co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Rację należy przyznać skarżącemu, iż Sąd Okręgowy niezasadnie do zaliczonych przez pozwanego okresów doliczył okresy od 1 sierpnia 1985 r. do 31 marca 1990 r. oraz od 1 maja 1990 r. do 30 czerwca 1990 r., które zostały już uwzględnione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na etapie wydawania zaskarżonej decyzji. Skoro więc okresy te uwzględnione zostały dwukrotnie, ustalając staż ogólny wnioskodawcy, od zaliczonego przez Sąd Okręgowy stażu w wymiarze 28 lat 10 miesięcy i 8 dni (tj. 18 lat 6 miesięcy i 8 dni zaliczone przez ZUS oraz 10 lat 4 miesiące doliczone przez Sąd Okręgowy) należało zatem odjąć 5 lat i 2 miesiące, co w rezultacie dawało 23 lata 11 miesięcy i 8 dni.

Niemniej jednak w toku postępowania drugoinstancyjnego wnioskodawca przedłożył zaświadczenie, z którego wynikało, iż pracę w (...) Zakładach (...)
Budowlanej rozpoczął już w dniu 2 maja 1970 r. Tym samym więc do stażu pracy ubezpieczonego należało doliczyć jeszcze 5 lat 7 miesięcy i 29 dni (okres od 2 maja 1970 r. do 31 grudnia 1975 r.). W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny ustalił, iż wnioskodawca posiada 29 lat 6 miesięcy i 16 dni okresów składkowych i nieskładkowych, a tym samym spełnił wszystkie przesłanki przyznania mu prawa do emerytury.

Uznając zatem, iż wyrok Sądu I instancji odpowiada prawy, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego.

SSA Grażyna Czyżak SSA Jerzy Andrzejewski SSO del. Maria Ołtarzewska