Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 lutego 2016r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Jarosław Jaroń

Sędziowie: Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)

Sędzia SR del. Barbara Sudnik-Hryniewicz

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2016r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku R. H. (1)

przy udziale Skarbu Państwa – (...) w W.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Oławie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Strzelinie

z dnia 5 czerwca 2015r.

sygn. akt VI Ns 90/14

p o s t a n a w i a:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania 1200 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc Sędzia SO Jarosław Jaroń Sędzia SR del. Barbara Sudnik-Hryniewicz

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 czerwca 2015r. Sąd Rejonowy w Oławie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Strzelinie ( sygn. akt VI Ns 90/14 ) w sprawie z wniosku R. H. (1) przy udziale Skarbu Państwa – (...) w W. o stwierdzenie zasiedzenia oddalił wniosek ( pkt I ) i zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania 2.400 zł kosztów postępowania ( pkt II ).

Sąd ten ustalił, iż:

Skarb Państwa, którego uprawnienia w tym zakresie realizuje (...) z siedzibą we W. jest właścicielem nieruchomości położonej w województwie (...), w powiedzie (...), w gminie W., w obrębie miejscowości Ł.. Nieruchomość ta składa się z działek ewidencyjnych numer(...). Działki numer (...) powstały z podziału działki (...) przeprowadzonego w dniu 20 września 1994 roku. Działki (...) powstały na skutek przekształcenia działek (...) dokonanego w dniu 23 października 1990 roku.

Działka (...), obejmująca obszar obecnych działek (...), została przekazana (...) Skarbu Państwa decyzją Wojewody (...) z dnia 16 kwietnia 1994 roku wydaną w sprawie o sygn. akt (...).

R. H. (1) prowadzi gospodarstwo rolne. Przejął je w latach osiemdziesiątych XX wieku od ojca, R. H. (2).

Mając takie ustalenia na względzie Sąd Rejonowy oddalił wniosek szeroko omawiając problematykę zasiedzenia nieruchomości w ogóle i nieruchomości stanowiących w przeszłości własność Skarbu Państwa, a następnie uczestnika. Sąd wskazał, że wnioskodawca nie wykazał ani by był posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości, ani by był jej posiadaczem w zakresie przez niego wskazanym ani też by upłynął termin niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy zauważył, że nie zostało przez wnioskodawcę wykazane, jakie nieruchomości wchodzą w skład należącego do niego gospodarstwa rolnego i w jakim zakresie korzysta on z nich. Niezależnie od powyższego Sąd wskazuje, że nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawca użytkował (posiadał) sporną działkę w całości, nie sposób jego posiadania uznać za posiadanie samoistne. Wobec niewykazania faktu, że wnioskodawca był posiadaczem całości (a jeżeli części, to jakiej) spornej nieruchomości oraz niewykazania, by był on posiadaczem samoistnym spornych gruntów, bezprzedmiotowe byłoby badanie okresu posiadania oraz dobrej lub złej wiary posiadacza.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył wnioskodawca, zaskarżonemu postanowieniu zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:

a) art. 339 kc poprzez niezastosowanie wyrażonego w tym przepisie domniemania prawnego samoistnego posiadania nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...) przez wnioskodawcę, które to domniemanie w toku przeprowadzonego postępowania nie zostało obalone dowodem przeciwnym,

b) art. 6 kc w zw. art. 339kc i 234 kpc z poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że na wnioskodawcy spoczywał obowiązek udowodnienia samoistnego charakteru posiadania nieruchomości objętej wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia, podczas gdy samo udowodnione władztwo wnioskodawcy nad objętą wnioskiem nieruchomością nie było pomiędzy stronami sporne, a charakter posiadania wnioskodawcy korzysta z domniemania prawnego samoistności, które w toku postępowania nie zostało obalone przez uczestnika postępowania;

2) naruszenie przepisów postępowania, to jest:

a)  art. 233 § 1 kpc w zw. z art. 65 § 1 kc poprzez dokonanie sprzecznej z zasadami logicznego rozumowania oraz dyrektywami wykładni oświadczeń woli, oceny oświadczenia zawartego w piśmie wnioskodawcy do (...) Skarbu Państwa z dnia 28 listopada 2013r., wyrażający się w nadaniu temu oświadczeniu znaczenia rozstrzygającego o zależnym charakterze posiadania spornej nieruchomości przez niego oraz jego poprzednika prawnego - R. H. (1), od końca lat 70-tych XX wieku do dnia orzekania, podczas gdy wewnętrzna logiczna analiza tego oświadczenia nakazuje traktować je jako niejasne, niejednoznaczne, pozbawione waloru ścisłej wypowiedzi o stosunkach prawnych łączących uczestników postępowania oraz jako element negocjacji wnioskodawcy z uczestnikiem postępowania w sytuacji wezwania go do zapłaty odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości objętej wnioskiem, podczas gdy z pozostałego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym z zeznań świadków i wnioskodawcy nie sposób wysnuć wniosku o zależnym charakterze posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę,

b)  art. 229 kpc i art. 230 kpc poprzez ich niezastosowanie i w wyniku tego pominiecie w opisie stanu faktycznego zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia ustaleń dotyczących okoliczności władania dziatki gruntu numer 52/5 przez wnioskodawcę R. H. (1) oraz jego ojca R. H. (2) co najmniej od końca lat 70-tych XX wieku oraz jego zakresu, podczas gdy uczestnik postępowania w toku postępowania nie zakwestionował powyższej okoliczności, a z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż okoliczność ta była między stronami bezsporna, sporny był jedynie zależny lub samoistny charakter tego posiadania;

c)  art. 328 2 kpc poprzez pominięcie w treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia ustaleń faktycznych dotyczących zakresu i charakteru władztwa wnioskodawcy R. H. (1) w odniesieniu do dziatki (...), podczas gdy okoliczność ta ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy;

3) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia polegający na:

a)  przyjęciu, iż ojciec wnioskodawcy R. H. (2) nabył jako posiadacz zależny nieistniejącą działkę gruntu numer (...), podczas gdy ustalenie takie nie znajduje żadnego potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym;

b)  przyjęciu, iż działania właściciela gruntu - Skarbu Państwa polegające na dokonywaniu przekształceń i podziałów nieruchomości stanowiło faktyczne władztwo nad nieruchomością, podczas gdy czynności te miały charakter jedynie administracyjny nie były manifestowane wobec osób trzecich, nie były ujawniane w księdze wieczystej i nie mogły wpływać na ocenę charakteru posiadania nieruchomości przez wnioskodawcę.

W związku z powyższym wnioskodawca wniósł o :

I. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie zgodnie ze złożonym w sprawie wnioskiem;

II. zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Okręgowy na podstawie materiału dowodowego zebranego przez Sąd I instancji ustalił:

W dniu 5.09.2013r. (...) Oddział we W. wezwała wnioskodawcę do wydania zajmowanej bez tytułu prawnego działki nr (...) w dniu 5.12.2013r.

Wnioskodawca w odpowiedzi na wezwanie do wydania nieruchomości skierował do uczestnika pismo z dnia 28.11.2013r.

Kolejnym pismem z 11.12.2013r. wyznaczono termin wydania nieruchomości na dzień 3.01.2014r.

Pismem z dnia 29.10.2013r. wnioskodawca poinformował, że sporna działka przygotowana jest do przekazania (...). W dniu 3.01.2014r. w-ca odmówił wydania działki z uwagi na skierowanie sprawy do Sądu z wnioskiem o zasiedzenie.

Pozwem z dnia 20.05.2014r. (...) domaga się od R. H. (3) zapłaty 85.269 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Postanowieniem z dnia 12.11.2014r. postępowanie w sprawie zostało zawieszone na podstawie art. 177 par. 1 pkt 1 kpc do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania o zasiedzenie.

( dowód :

- pismo (...) k.37, 38

- pismo w-cy k. 35, 40,

- notatka k. 42,

- pozew w sprawie I C 1328/14 )

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja nie może być uwzględniona, a jej zarzuty są bezzasadne.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych po dokładnym przeprowadzeniu postępowania dowodowego, które poddał szczegółowej i wszechstronnej analizie. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, uznając jednocześnie, iż Sąd I instancji dokonał w zakresie kluczowych zagadnień prawidłowej oceny materiału dowodowego, i tym samym nie ma podstaw do podważenia wydanego w niniejszej sprawie rozstrzygnięcia.

Apelacja wnioskodawcy opiera się w istocie na zakwestionowaniu prawidłowości ustaleń Sądu Rejonowego polegającej na błędnej ocenie zebranego materiału dowodowego, konsekwencją czego było naruszenie przez Sąd orzekający przepisów prawa materialnego poprzez przyjęcie, że apelujący nie wykazał, że posiadał samoistnie nieruchomości gruntowej przez okres umożliwiający mu zasiedzenie.

Zarzut ten nie jest zasadny, bowiem w istocie rzeczy treść apelacji wnioskodawcy sprowadza się do ogólnej i gołosłownej polemiki z ustaleniami sądu pierwszej instancji i stanowi próbę odmiennej ich oceny, która w przekonaniu skarżącego nakazuje uznanie go jako samoistnego posiadacza przedmiotowej nieruchomości, a nadto skarżący kwestionuje ustalenia Sądu poczynione w szczególności w oparciu o pismo sporządzone przez wnioskodawcę z dnia 28.11.2013r.

Przechodząc do oceny zarzutów zawartych w apelacji w pierwszej kolejności analizie poddać należało te, dotyczące naruszenia przepisów postępowania oraz kwestionujące dokonane przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne. Niewątpliwie bowiem, dla oceny trafności zarzutów odnoszących się do wskazywanych przez skarżącego naruszeń prawa materialnego miarodajnym jest stan sprawy, który legł u podstaw wydania skarżonego wyroku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7.03.1997 r., II CKN 18/97, OSNC 1997, nr 8, poz.112).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie wnioskodawca nie wykazał zaistnienia wszystkich przestanek zawartych w art. 172 k.c. definiującego legalną instytucję zasiedzenia rzeczy nieruchomych, w szczególności posiadania samoistnego. Posiadanie samoistne należy rozumieć jako faktyczne wykonywanie wszelkich uprawnień, które składają się na prawo własności i może wchodzić w grę nie tylko w sytuacji, gdy posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, lecz także wówczas gdy wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać rzecz i posiada ją tak, jakby był jej właścicielem, czyli włada nieruchomością samodzielnie we własnym imieniu i z reguły we własnym interesie. Na zewnątrz – przez otoczenie – postrzegany jest jak właściciel (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1994 r. sygn. akt III CRN 18/94, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2004 r. sygn. akt I CK 398/03). Natomiast ten, który włada cudzą rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą jest posiadaczem zależnym. Różnica między posiadaczem zależnym i samoistnym sprowadza się do ukierunkowania woli posiadacza. Posiadanie właścicielskie jest wykonywane tak jakby rzecz była własnością posiadacza, posiadanie zależne jest wykonywane tak jakby posiadaczowi przysługiwało określone prawo korzystania z cudzej rzeczy. Ostatecznie więc istotą posiadania zależnego jest władanie rzeczą w swoim imieniu, ale w zakresie odpowiadającym innemu niż własność prawu rzeczowemu.

Apelacja w-cy dotyczyła naruszenia przez Sąd art. 339 kc. Istotnie, ustawodawca przyjął w art. 339 k.c. domniemanie, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Domniemanie to może być w toku postępowania przed Sądem obalone, jeśli z okoliczności powołanych przez stronę postępowania wynika, że władanie rzeczą przez posiadacza nie miało cech władztwa quasi-właścicielskiego, tj. posiadacz rzeczą władał nie „jak właściciel", lecz np. ,,jak dzierżawca" albo „jak użytkownik". Wprawdzie istnieje domniemanie posiadania samoistnego zgodnie z art. 339 k.c., ale w tym wypadku sam wnioskodawca wywodził, że objął działkę w posiadanie, wiedząc że nie jest właścicielem. W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca nie był posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości. Bezspornie świadczy o tym pismo sporządzone przez wnioskodawcę w dniu 28.11.2013r. będące odpowiedzią na wezwanie do wydania działki. Nie sposób również przyjąć jak chce tego wnioskodawca, że „wewnętrzna logiczna analiza tego oświadczenia nakazuje traktować je jako niejasne, niejednoznaczne, pozbawione waloru ścisłej wypowiedzi o stosunkach prawnych łączących uczestników postępowania oraz jako element negocjacji wnioskodawcy z uczestnikiem postępowania w sytuacji wezwania go do zapłaty odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości objętej wnioskiem”. Z pisma tego bowiem wynika, że wnioskodawca „ przejął sporną nieruchomość po ojcu, który ją dzierżawił. Umowa dzierżawy była bezterminowa…, używając działki myślałem, że wiąże mnie umowa, która została zawarta 30 lat temu na czas nieokreślony, …zawsze myślałem, że ta nieruchomość należy do Gminy W.. „

Zawarte w niniejszym oświadczeniu sformułowania są w ocenie Sądu Okręgowego jednoznaczne i nie nastręczają żadnych trudności interpretacyjnych. Ponadto trzeba mieć na uwadze, co przemilcza pełnomocnik wnioskodawcy, że oświadczenie to zostało złożone swobodnie przez w-cę, tym samym pomniejszanie znaczenia tego pisma nie może być zaakceptowane. Oczywistym i zgodnym z doświadczeniem życiowym jest, że w sytuacji, gdy w-ca został wezwany do wydania działki, gdyby w przeświadczeniu w-cy był on właścicielem lub co najmniej samoistnym posiadaczem – winno to być natychmiast zamanifestowane, tymczasem wnioskodawca wyraźnie przyznał, że wie, iż działka nie jest jego własnością i powołał się na umowę dzierżawy. Jednocześnie wcześniejszym pismem z dnia 29.10.2013r. w-ca informował, że sporna działka jest przygotowana do przekazania (...). Sąd Okręgowy za Sądem Rejonowym wziął pod uwagę, że znaczna część tego pisma odnosi się do istniejącej w przeszłości działki nr (...), którą to nabył jako posiadacz zależny ojciec wnioskodawcy, nie zaś do spornej działki (...) – należy jednak zauważyć, że działka (...) powstała w wyniku podziału działki nr (...), którego to podziału wnioskodawca – jak wynika z treści jego pisma – nie był świadomy. Należy zatem uznać, że wnioskodawca pozostawał w przeświadczeniu o tym, że jest posiadaczem zależnym wszystkich działek składających się na dawną działkę nr (...), w tym spornej działki (...). Istotnie, kwestia zamiaru posiadacza, jest skomplikowana i częstokroć trudna dowodowo, jako że dotyczy sfery psychicznej, nie zawsze jednoznacznie ujawnianej na zewnątrz. Niemniej jednak niewątpliwie pismo wcy wskazuje na jego wiedzę i stan świadomości co do zajmowanej działki. Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy uznał, że świadczy to jednoznacznie o braku posiadania samoistnego (ze względu na brak elementu animus) po stronie wnioskodawcy, pozostającego przez lata użytkowania spornej nieruchomości lub jej części w przeświadczeniu o tym, że jest on posiadaczem zależnym.

Uznając za chybiony zarzut apelującego, jakoby był posiadaczem samoistnym spornej nieruchomości, albowiem wszedł w posiadanie gruntu bez zawierania umowy i nie łączył wnioskodawcę żaden stosunek prawny posiadania gruntu z innym podmiotem, Sąd Okręgowy wskazuje, że dla oceny rodzaju posiadania ma znaczenie, czy posiadacz objął rzecz w posiadanie z woli właściciela, czy wbrew jego woli czy świadomości. Objęcie rzeczy w posiadanie za zgodą właściciela, nawet tylko dorozumianą i posiadanie jej w zakresie przez właściciela określonym lub tolerowanym, świadczy o posiadaniu zależnym, choćby posiadacza z właścicielem nie łączył żaden stosunek prawny. Posiadacz włada wtedy rzeczą „jak” osoba mająca prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą i zgodnie z art. 336 k.c. jest posiadaczem zależnym (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r. sygn. akt I CSK 360/11).

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy po analizie dowodów przedstawionych w niniejszej sprawie, w tym zeznań samego wnioskodawcy - podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że apelujący w dacie objęcia działki w posiadanie nie był posiadaczem samoistnym spornego gruntu, zatem nie spełnił ustawowej przesłanki umożliwiającej rozpoczęcie biegu zasiedzenia nieruchomości.

Podzielając więc pogląd Sądu Rejonowego co do braku po stronie wnioskodawców niezbędnej do zasiedzenia w świetle art. 172 k.c. przesłanki samoistnego posiadania działki nie objętej użytkowaniem wieczystym Sąd Okręgowy - podobnie jak Rejonowy - nie widzi potrzeby szczegółowego rozważania czasu trwania posiadania wnioskodawców i ich poprzednika prawnego, gdyż niezależnie od tego czasu do zasiedzenia własności dojść w tym przypadku nie mogło.

Orzekając w przedmiotowej sprawie Sąd miał również na uwadze, iż zasadą konstytucyjnie określoną - od której tylko wyjątkowo wprowadza się odstępstwa - jest nienaruszalność prawa własności. Zasiedzenie jest odstępstwem od tej zasady i to bardzo daleko idącym. Dlatego wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności (innych praw majątkowych), bez względu na to, czy chodzi o własność (prawa majątkowe) osób fizycznych, jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa, czy innych podmiotów. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 października 2004 r., sygnatura akt II CK 33/04).

Z tych względów apelacje oddalono.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do art. 520 § 3 kpc. Wnioskodawca przegrał sprawę w postępowaniu odwoławczym, jego interes był sprzeczny z interesem uczestnika postępowania i dlatego wnioskodawcy winni zwrócić temu uczestnikowi postępowania poniesione przez niego koszty w postępowaniu odwoławczym obejmujące koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym. Wysokość należnych kosztów została ustalona w oparciu o § 7 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie oplot za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490, t. jedn.).

Sędzia SO Sędzia SO Sędzia SR del.

Dorota Stawicka-Moryc Jarosław Jaroń Barbara Sudnik-Hryniewicz