Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Joanna Dorota Toczydłowska

Protokolant: Katarzyna Waśko

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2016 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko Gminie S. i Skarbowi Państwa – Powiatowi(...)

o zapłatę i ustalenie

I.  Zasądza od pozwanych Gminy S.i Skarbu Państwa – Powiatu (...) na rzecz powoda J. B. kwotę 1.986,20 (jeden tysiąc dziewięćset osiemdziesiąt sześć, 20/100) złotych wraz z ustawowymi odsetkami w stosunku rocznym liczonymi od dnia 05 maja 2014r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie w stosunku rocznym liczonymi od 01 stycznia 2016r. do dnia zapłaty.

II.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

III.  Odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu.

UZASADNIENIE

Powód J. B., po ostatecznym sprecyzowaniu swojego stanowiska w sprawie, wnosił o:

1.  zasądzenie solidarnie od pozwanych Skarbu Państwa – Powiat (...) oraz Gminy S.lub według zasad słuszności za brak dostępu do drogi publicznej działki nr (...) położonej w mieście S.:

a)  odszkodowania za szkodę na mieniu w kwocie 42,84 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2003r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej kwotę nakładu w postaci podatku od nieruchomości, który to nakład z powodu braku dostępu działki do drogi publicznej nie zwrócił się powodowi w dochodzie z uprawy warzyw;

b)  odszkodowania za szkodę na mieniu w kwocie 1.161,17 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2004r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej wartość dochodu z uprawy warzyw, wyliczoną przez biegłego w sprawie I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce dla roku 2003;

2.  zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności za brak dostępu do drogi publicznej dawnej działki nr (...) położonej w mieście S. zadośćuczynienia za krzywdę w kwocie 1.730,38 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2008r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej wartość dochodu z uprawy warzyw, wyliczoną przez biegłego w sprawie I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce dla roku 2003 i przeliczoną dla l m ²;

3.  zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności za brak dostępu do drogi publicznej działki nr (...) położonej w mieście S.:

a)  odszkodowania za szkodę na mieniu w kwocie 89,88 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2003r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej kwotę nakładu w postaci podatku od nieruchomości, który to nakład z powodu braku dostępu działki do drogi publicznej nie zwrócił się powodowi w dochodzie z uprawy warzyw;

b)  odszkodowania za szkodę na mieniu w kwocie 2.698,02 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2003r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej wartość dochodu z uprawy warzyw, wyliczoną przez biegłego w sprawie I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce dla roku 2003 i przeliczoną dla 1 m ²;

4.  zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności za brak dostępu do drogi publicznej dawnej działki nr (...) położonej w mieście S. zadośćuczynienia za krzywdę w kwocie 68,31 złotych za każdy jeden rok pozbawienia dostępu do drogi publicznej począwszy od 2008r. (01 stycznia), a stanowiącego zrewaloryzowaną w oparciu o wskaźnik płacy minimalnej wartość dochodu z uprawy warzyw, wyliczoną przez biegłego w sprawie I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce dla roku 2003 i przeliczoną dla 1 m ²;

5.  zasądzenie od pozwanej Gminy S. lub Skarbu Państwa - Powiatu (...) odszkodowania za utracone pożytki prawa z części działek nr (...), a stanowiące opłaty za bezumowne użyczenie (zajęcie) gruntu pod budowę drogi publicznej - ulicy (...) bez wywłaszczenia i komunalizacji mienia prywatnego w kwocie 20 zł za jeden metr kwadratowy rocznie (zgodnie z stawkami opłat Starostwa Powiatowego w S.) wraz z ustawowymi odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia 16 stycznia każdego roku i doliczanymi do należności głównej na koniec każdego roku kalendarzowego, tj. i dla części działki nr (...) o powierzchni 46 m ^{( 2)} + 117 m ^{( 2)} począwszy od 07 listopada 2002 roku, czyli kwoty 3.260 (trzy tysiące dwieście sześćdziesiąt) złotych rocznie; i dla części dawnej działki nr (...) o powierzchni 45 m ^{( 2)} począwszy od 09 listopada 2007r., czyli kwoty 900 (dziewięćset) złotych rocznie

w łącznej wysokości 105.652,58 zł.

Wnosił ponadto o ustalenie po stronie pozwanych obowiązku corocznego, do dnia 15-stycznia każdego roku, dobrowolnego regulowania należności odszkodowawczych z pkt 1-5, samodzielnego przeliczania przez zobowiązanych tych należności do czasu uregulowania przez pozwanych stanu prawnego spornych nieruchomości i zapewnienia dostępu do drogi publicznej oraz uznanie obowiązku zapłaty ustawowych odsetek za zwłokę w razie nieuiszczania tychże należności we wskazanych terminach (powództwo o ukształtowanie). Jako podstawę prawną wskazał art. 189 k.p.c.

Żądał także od pozwanych odszkodowania tytułem równowartości uiszczonego podatku od nieruchomości za każdy jeden rok pozbawienia dostępu jego działek do drogi publicznej. Pismem z dnia 10.10.2016r. rozszerzył powództwo i alternatywnie żądał zadośćuczynienia z tytułu ochrony dóbr osobistych w postaci zdrowia psychicznego w wysokości dochodzonej pozwem. Podniósł, że mechanizm naruszenia opisany został w opinii sądowo-psychiatrycznej przedłożonej do akt sprawy, a polega w szczególności na podważaniu przez pozwanych tytułu prawnego do nieruchomości objętych pozwem, bezprawne dokonanie eksmisji, groźby karalne.

Powód sformułował również żądanie alternatywne, tj. zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności na jego rzecz zadośćuczynienia jak w pkt 2 (od dnia 01.01.2004r.) i 4 (od dnia 01.01.2008r.) pozwu, a także i odpowiednio w pkt 5 pozwu za naruszenie dobra osobistego w postaci: godności, prawa dostępu do drogi oraz zakazu dyskryminacji; nakazanie pozwanej Gminie S. zaniechania dalszego naruszania dóbr osobistych poprzez urządzenie na wywłaszczonych, dawnych działkach nr (...) drogi publicznej, zgodnie z zasadami jej urządzania (wykonanie wjazdów), ewentualnie zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności odszkodowania w kwotach podanych w pkt 3 pozwu oraz odpowiednio w pkt 5 pozwu za bezpodstawne wzbogacenie się pozwanych o prawo własności części działki (...) w następstwie czynu zabronionego egzekucji z nieruchomości bez komornika oraz całości tej działki w następstwie wyroku zapadłego w sprawie I C 26/12 Sądu Rejonowego w Sokółce (k. 2-4, 125, 136, e-protokół z dnia 06.08.2015r., 568, 623-626, 741).

Uzasadniając swoje stanowisko podkreślił, że dochodzi roszczeń nie tylko za brak dostępu do drogi publicznej, ale też za bezumowne i bez podstawy prawnej korzystanie przez Gminę S. z nieruchomości należących do powoda (działki (...)), co determinuje zasądzenie na jego rzecz odszkodowania za wszystkie lata. W wyniku postępowania prowadzonego przed Sądem Rejonowym w Sokółce, sygn. I C 39/02, Sąd podzielił jego argumentację w części i zasądził na jego rzecz odszkodowanie za 2003r. z analogicznej podstawy prawnej, aczkolwiek wyłącznie dla jednej działki. Niniejsze postępowanie dotyczy natomiast wszystkich działek. Brak dostępu do drogi publicznej – w jego ocenie – stanowiło poniżenie godności powoda. Jest płatnikiem podatków, przez co może żądać dostępu do drogi. Podniósł również, że dawne działki (...) pozostają w użytkowaniu rolniczym przez pozwanych jako użytki zielone, zaś naprzeciwko nie ma wykonanych wjazdów na nieruchomość (jest chodnik). W ten sposób, od strony ulicy (...) jest zablokowany do nich dostęp, co uniemożliwia ich użytkowanie rolnicze.

Pozwany Skarb Państwa – Starosta (...), w piśmie z dnia 19.05.2014r. stanowiącym podpowiedź na pozew, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz wydanie rozstrzygnięcia o kosztach (k.84-85, 238-242).

W uzasadnieniu zaprzeczył, aby działania organu nosiły znamiona pozbawienia powoda dostępu do drogi publicznej lecz wiązały się z realizacją wydanych wcześniej orzeczeń organów administracyjnych i sądowych. Przyznał, że w ewidencji gruntów m. S. działki o nr (...) zapisane są na własność powoda, zaś działka nr (...) jest własnością małżonków B.. Zaprzeczył, aby Starosta (...) w jakikolwiek sposób pozbawił właścicieli dostępu do dróg publicznych oraz zabraniał uprawy warzyw bądź innych czynności, co skutkuje brakiem związku przyczynowego pomiędzy sugerowaną bezczynnością organu a powstałą szkodą. Powód nie wskazał podstawy prawnej swojego żądania oraz z jaką aktywnością Powiatu łączy swoje roszczenie. Podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, albowiem żądania powoda wykracza w części poza 10-letni okres, określony treścią przepisu 118 k.c., gdyż obejmuje czas od 01.01.2003r. Podkreślił, że Starosta odpowiada za aktualność danych w ewidencji, nie zaś za zapewnienie działkom dostępu do drogi publicznej. W kategoriach nieudowodnionych należy traktować twierdzenia powoda, jakoby nie posiadały dostępu do drogi publicznej oraz, że z uwagi na brak tego dostępu nie była możliwa uprawa warzyw na przedmiotowych gruntach. Z załączonych do pozwu dokumentów, w tym decyzji Burmistrza S. w sprawie ustalenia wysokości łącznego zobowiązania pieniężnego na 2011r. wynika, że działki nr (...) (powstałe z podziału działki (...)) oraz działka nr (...) stanowią grunty orne klasy III b, a więc nieruchomości stanowiące użytki rolne, przeznaczone do prowadzenia działalności rolniczej.

Pozwana Gmina S., w odpowiedzi na pozew, wniosła o oddalenie powództwa oraz o obciążenie powoda kosztami procesu stosownie do obowiązujących norm przepisanych, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Ustosunkowując się do rozszerzonego powództwa o żądanie zapłaty na rzecz powoda zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych podniosła, że działania pozwanej Gminy zarówno w postępowaniach sądowych oraz administracyjnych nigdy nie zmierzały do ich naruszenia, w szczególności że to powód kieruje swoje roszczenia względem innych podmiotów, a więc to na nim – zgodnie z treścią art. 6 k.c., spoczywa ciężar udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Zaakcentowała, że celem udzielenia powodowi pomocy w załatwieniu szeregu spraw, które wszczął przed organami administracji publicznej, Burmistrz S. występował do Sądu Rejonowego w Sokółce o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym ojcu powoda, a ustalenie kręgu spadkobierców było wymogiem dla ich rozstrzygnięcia (k. 91-94, 371-372, 586-588, 708-709).

Argumentując zasadność swojego stanowiska opisała proces podziału i wywłaszczania działek będących m.in. przedmiotem żądania powoda, jak również uprawnienia właścicielskie. Zaznaczyła, że działki o nr (...) od dnia 01.01.2003r. miały zapewniony dostęp do drogi publicznej, a zatem roszczenie powoda o zapłatę odszkodowania z tytułu poniesionej rzekomej szkody wynikającej z niezapewnienia dostępu do drogi publicznej nieruchomościom z pozwu nie zasługuje na uwzględnienie. Gmina odstąpiła od budowy drogi z uwagi na fakt, iż mieszkańcy ulicy (...), przy której znajdują się działki, nie domagali się jej urządzenia. W ocenie pozwanej, postępowanie prowadzone przed Sądem Rejonowym w Sokółce pod sygn. I C 39/02 dotyczyła wydarzeń z lat 1987-2003r., a więc przed datą wytyczenia i uporządkowania terenu ul. (...). Podnosiła również, że żądanie odszkodowania za działki (...) (objętych decyzją uwłaszczeniową) jest nieuprawnione, albowiem powód nie wykazał, że jest następcą prawnym po swoim ojcu, dodatkowo zaś Gmina rozliczyła się w przeszłości ze zmarłym W. B.. Zakwestionowała żądanie wydania powodowi działek nr (...), objętych rozstrzygnięciem decyzji Wojewody Podlaskiego z dnia 25.10.2007r. w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Miasta i Gminy S. z dnia 07.07.1983r. o wywłaszczeniu nieruchomości położonych w S. przy ul. (...), albowiem decyzja Wojewody nie jest podstawą do ich wydania. Decyzje nie zostały wydane z rażącym naruszeniem prawa, nie zostały uchylone ani nie stwierdzono ich nieważności w postępowaniu administracyjnym. W ocenie pozwanej, sąd w postępowaniu cywilnym nie jest uprawniony do kwestionowania orzeczeń administracyjnych, w szczególności ich merytorycznej zasadności. Z ostrożności procesowej, podniosła także zarzut przedawnienia.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

W 1978 r. w rejestrze gruntów dla miasta S., w jednostce rejestrowej nr (...)zostały wpisane dwie działki - o numerach (...) o powierzchni 0,0486 ha oraz (...) o powierzchni 0,0507 ha. Jako właściciela tych nieruchomości oznaczono W. B. (ojca powoda).

Decyzją Naczelnika Miasta i Gminy w S. Nr (...)z dnia 07 lipca 1983 r. o wywłaszczeniu nieruchomości położonych w S. przy ul. (...) zatwierdzono podział powstały w wyniku sporządzonego operatu technicznego Rozgraniczenie ulicy obręb (...) (...) z 1981 roku. Zgodnie z wykazem zmian gruntowych znajdujących się w tymże operacie podziałowi uległy działki: działka nr (...) na działki nr (...) o pow. 0,0012 ha i nr (...) o pow. 0,0474 ha oraz działka nr (...) na działki nr (...) o pow. 0,0304 ha i nr (...) o pow. 0,0203 ha.

Mocą decyzji Nr (...) z dnia 07 lipca 1983 r. nowopowstałe działki nr (...) o pow. 0,0012 ha oraz nr (...) o pow. 0,0303 ha przeszły na własność Skarbu Państwa. Natomiast działki: nr (...) o pow. 0,0474 ha oraz nr (...) o pow. 0,0204 ha zostały pozostawione we władaniu ich dotychczasowego właściciela W. B..

Aktem notarialnym z dnia 06 kwietnia 1987 r. sporządzonym w Państwowym Biurze Notarialnym w S. za numerem Repertorium ”A” (...) I. i W. B. przekazali na rzecz swojego syna J. B. - w trybie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin - swoje gospodarstwo rolne w skład którego wchodziły między innymi działki oznaczone numerami (...). W dniu 14 maja 1987 r. w wykonaniu § 5 wskazanego aktu notarialnego dokonano wpisów w księdze wieczystej KW Nr (...) (aktualnie KW Nr (...)) poprzez dołączenie w dziale I między innymi działek nr (...) oraz wpisanie w dziale II nowego właściciela w osobie J. B..

Naczelnik Miasta i Gminy w S. wydał dnia 29 października 1987 r. decyzję nr G.IV. (...) (...), zatwierdzającą projekt podziału gruntów położonych w S. między ulicami (...) (obecnie Kresowa), Przemysłową, G. i K. (obecnie M.). Mocą tej decyzji działka nr (...) (0.0303 ha, po zmianie powierzchni 0,0304 ha) została podzielona na działkę nr (...) (o pow. 0,0045 ha), która weszła w skład ul. (...) oraz działkę nr (...), która stanowi własność Skarbu Państwa (o pow. 0,0259 ha). Natomiast działka nr (...) o pow. 0,0474 ha została podzielona na działki nr (...) o pow. 0,0046 ha, nr (...) o pow. 0,0117 ha oraz nr (...) o pow. 0,0311 ha. Działka o numerze (...) o pow. 0,0046 ha, która została przeznaczona do wywłaszczenia pod ulicę (...) oraz działka nr (...) o pow. 0,0045 ha zostały włączone w granice działki nr (...) o pow. 0,4286 ha. Decyzja zawierała stwierdzenie, iż grunty wydzielone pod budowę ulicy, oznaczone w projekcie podziału jako działka (...), z mocy art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ( Dz. U. Nr 22 poz. 99 ), przechodzą na własność Państwa za odszkodowaniem z dniem uprawomocnienia się decyzji, przy czym ustalenie odszkodowania nastąpi odrębną decyzją. Działka (...) jako ulica (...) została ujęta w uchwale Nr (...)Rady Miejskiej w S. z dnia 28 kwietnia 1998 r. w sprawie opinii o zaliczeniu dróg do kategorii dróg lokalnych miejskich oraz w Rozporządzeniu Nr (...)Wojewody Białostockiego z dnia 23 czerwca 1998 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta S. do kategorii dróg lokalnych miejskich. Następnie została ujęta w uchwale Nr (...)Rady Miejskiej w S. z dnia 15 czerwca 2000 r. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg gminnych. Decyzją Wojewody Podlaskiego z dnia 27 sierpnia 2001 r„ Nr (...).I. (...)-6/01 działka nr (...) stała się własnością Gminy S..

Uchwałą z dnia 30.06.1982r. Rada Narodowa Miasta Gminy S. zmieniła dotychczasowe przeznaczenie działki powoda nr (...) z drogowej na rolną. Dostęp do działki o nr (...) miał być realizowany dzięki zaprojektowanej ulicy (...) przebiegającej pomiędzy działkami (...) oraz dzięki działce łączącej ulicę (...) z ulicą (...), przy czym ulica (...) nie została faktycznie urządzona.

Ojciec powoda W. B. zmarł w dniu 24 stycznia 1990 r. w (...), gdzie ostatnio stale zamieszkiwał. W tym też roku, w rejestrze gruntów w jednostce rejestrowej Nr (...) prowadzonej na rzecz J. B. dokonano zmian uwzględniających podział wynikający z decyzji Naczelnika Miasta i Gminy w S. Nr (...)z dnia 07 lipca 1983 r. dotyczącej wywłaszczenia nieruchomości i odszkodowania (zmiana nr (...)) i w miejsce działek nr (...) wpisano działki nr (...) o pow. 0,0474 ha oraz (...) o pow. 0,0204 ha.

Od 2002 roku właściciele nieruchomości zlokalizowanych przy ulicy (...) zaczęli składać wnioski o urządzenie ulicy. Ulica (...) została wytyczona, a następnie utwardzona w taki sposób, aby możliwe było zapewnienie dojazdu do nieruchomości przy niej zlokalizowanych. Dokonana przez Sąd analiza protokołu oględzin z dnia 22.05.2005r. w sprawie wykonania robót budowlanych na ulicy (...) w S. Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego nie pozostawia wątpliwości co do istnienia utwardzenia zjazdów, połączenia jej z ulicą (...) i wykonania na niej prac (k.661-662), przy czym na datę 24 października 2002r. żadne prace nie były prowadzone, a zostało wystawione wyłącznie zlecenie MPO w S. (k.663-664, 665-668). Zarząd Miejski w S. na posiedzeniu w dniu 15 października 2002 r. zlecił (...) Urzędu Miejskiego w S., aby w dniu 23 października 2002 r. nastąpiło uporządkowanie ulicy (...). W tym dniu do Miejskiego Przedsiębiorstwa (...) w S. zostało skierowane zlecenie wykonania prac porządkowych w pasie drogowym ulicy (...). Tego rodzaju prace były wykonywane również w innych dniach: 7 listopada 2002 r. i 13 listopada 2002 r., przy czym Pan J. B. swoim zachowaniem utrudniał lub uniemożliwiał ich wykonywanie.

Wyrokiem z dnia 12.02.2004r., sygn. I C 39/02, Sądu Rejonowego w Sokółce ustalono, że Skarb Państwa, na podstawie decyzji wywłaszczeniowej Naczelnika Miasta i Gminy S. z dnia 07.07.1983r., (...) nabył własność działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o pow. 303 m ², położonej w S., oddalił powództwo o ustalenie w części dotyczącej działki (...), a także zasądził na rzecz powoda od pozwanego Skarbu Państwa - Starosty Powiatowego w S. kwotę 9.400 zł od dnia 12.04.2004r. do dnia zapłaty. Sąd przyjął, że na skutek dokonanych zmian w planie zagospodarowania przestrzennego oraz nieurządzenia drogi ulicy (...), jak również drogi dojazdowej z ulicy (...) powód utracił dostęp do stanowiącej jego własność nieruchomości oznaczonej numerem (...), albowiem nie dysponując do niej dostępem nie był w stanie w rezultacie jej uprawiać i przez szereg lat ponosił z tego tytułu szkodę majątkową (akta sprawy I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce). Sprawa ta dotyczyła wydarzeń z lat 1987-2003, a więc z lat przed wytyczeniem i uporządkowaniem terenu ulicy (...) przez Gminę S..

W dniu 18 sierpnia 2004 r. działka nr (...) została dołączona do księgi wieczystej nr KW (...) (aktualnie KW III 1S/ (...)). Jak właściciel została ujawniona Gmina S..

Decyzją z dnia 25 października 2007 r., Nr WG.IV.BK. (...) Wojewoda (...) stwierdził nieważność decyzji Naczelnika Miasta i Gminy w S. Nr (...)z dnia 07 lipca 1983 r. o wywłaszczeniu nieruchomości położonych w S. przy ulicy (...) w części dotyczącej działek nr (...) będących w chwili wywłaszczenia własnością W. B..

Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w sprawie sygn. akt II SAB/Bk 19/08 zobowiązał Burmistrza S. do wydzielenia z nieruchomości drogowych ulicy (...) — działka nr (...) i ulicy (...) - działka nr (...), działek geodezyjnych odpowiadających działkom o dawnych numerach (...) i (...) objętych decyzją Naczelnika Miasta i Gminy w S. Nr (...)| dnia 07 lipca 1983 r., której nieważność w odniesieniu do działek nr (...) została stwierdzona decyzją Wojewody Podlaskiego z dnia 25 października 2007 r., Nr WG.rV.BK. (...).

Jednakże, powód w dalszym ciągu bowiem traktował sporną część ulicy (...) jak swoją własność. Niejednokrotnie, jeszcze przed zainicjowaniem niniejszego postępowania, zarzucał organom administracyjnym miasta S. fałszowanie dokumentacji oraz nieuprawnione przyjęcie, że teren ten nie należy do niego. Komenda Powiatowa Policji w S. (nr (...) (...)) prowadziła czynności wyjaśniające dot. zaistniałego w dniu 28.12.2013r. w S. na ul. (...) zniszczenia drogi w strefie zamieszkania poprzez jej zaoranie (wykroczenie z art. 99 § 1 pkt 2 k.w.) (k.143-190, mapa ewidencyjna, obrazująca usytuowanie działek (...) (k.373), pismo Starostwa Powiatowego w przedmiocie dostępu działek do drogi publicznej (k.377), decyzja w sprawie ustalenia łącznego zobowiązania pieniężnego za 2015r. (k.380-384)).

Wyrokiem z dnia 20 marca 2014r. w sprawie I C 26/12 Sąd Rejonowy w Sokółce oddalił powództwo J. B. przeciwko Skarbowi Państwa – Staroście (...) i Gminie S. o ustalenie, wydanie nieruchomości i przywrócenie stanu zgodnego z prawem oraz o odszkodowanie przyjmując, że powód nie miał interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. Sąd przyjął, że działki oznaczone numerami (...), wywłaszczone decyzją z dnia 07.07.1983r., w dacie zawierania umowy przekazania własności gospodarstwa rolnego nie były własnością małżonków W. i I. B.. Nie mogli więc oni przekazać nieruchomości, których faktycznie nie posiadali, a co także nie zostało ujęte w treści aktu notarialnego. Samo natomiast stwierdzenie nieważności tej decyzji w części dotyczącej wyżej wymienionych działek nie powoduje jednak, że stały się częścią składową przekazywanego powodowi gospodarstwa. Powód jest bowiem współwłaścicielem działek nie na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego z dnia 06.04.1987r. a na podstawie dziedziczenia. Ponadto, w ocenie Sądu Starosta (...) nie miał do spornych działek uprawnień właścicielskich, albowiem wchodziły one w skład masy spadkowej po zmarłym ojcu powoda. Na potrzeby tego postępowania, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego dotyczącą analizy zmian dokonanych w ewidencji gruntów dotyczących działek położonych w S., oznaczonych w rejestrze gruntów z 1978r., nr (...) i (...) (k.259-312, 337-339).

W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego powód przyznawał, że możliwość dojazdu do spornych działek powstała w dniu 08 grudnia 2004r., a nie w maju jak wskazuje strona pozwana, aczkolwiek formalnie droga nie została dopuszczona do użytkowania (e-protokół z dnia 26.08.2016r., 00:07:32).

Pozwana Gmina S. kilkukrotnie sygnalizowała, że nie jest możliwym przedłożenie Sądowi dokumentacji potwierdzającej, iż już w okresie października – listopada 2002r. ul. (...) została urządzona, albowiem ulegają one zniszczeniu po upływie 5-letniego terminu niezbędnego dla ich przechowywania.

Z informacji uzyskanych z (...) Sp. z o.o. w S. wynika, że znajdująca się pod ulicą (...) kanałowa sieć ciepłownicza wraz z komorą ciepłowniczą nie powodują ograniczenia w możliwości korzystania z tej ulicy oraz ul. (...) i nie są wprowadzone z powodu ich usytuowania ograniczenia w ruchu pojazdów (k.507).

Charakter sprawy oraz stopień skomplikowania zagadnień związanych z koniecznością dokonania oceny, czy wskazywane przez powoda działki mają ograniczony dostęp do drogi publicznej, bądź zostały takiego dostępu całkowicie pozbawione, determinowały konieczność zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Sąd dopuścił z urzędu dowód z oględzin miejscowych nieruchomości położonych w S., oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) z udziałem biegłego z zakresu geodezji na okoliczność, czy posiadają one dostęp do drogi publicznej oraz jak są wykorzystywane gospodarczo, w szczególności wobec twierdzeń powoda o niemożliwości uprawy należących do niego terenów, zaś następnie zlecił biegłemu sporządzenie opinii na okoliczność, czy od dnia 28.05.2004r. (data uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce) istniał faktycznie i prawnie zagwarantowany dostęp wyżej wymienionych nieruchomości do drogi publicznej (postanowienie z dnia 28.01.2016r., e-protokół, 00:01:45-00:07:18).

Przeprowadzone oględziny, analiza akt sprawy wraz z dołączonymi aktami I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce, dokumentacja uzyskana z Powiatowego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w S. oraz dane z pomiarów własnych umożliwiły biegłemu dokonanie ustaleń, w świetle których ustalił, że w obrębie ul. (...) istnieje położona sieć CO. W ocenie biegłego, urządzenie ulicy nastąpiło pomiędzy 1997r. a 2006r., zaś na podstawie załączonych dokumentów (k.447-458) wynika, że prace urządzeniowe prowadzone były w 2002r. W dniu 28.05.2004r. istniał faktycznie i prawnie zagwarantowany dostęp do przedmiotowych nieruchomości od drogi publicznej (ul. (...)). Ustosunkowując się do zastrzeżeń strony powodowej wskazał, że jakkolwiek przedłożona do akt sprawy Decyzja Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego ze stycznia 2005r. (k.510-513) nakazuje zaniechanie dalszych prac budowlanych na części działki nr (...) oraz na części działki nr (...), nie zmieniło to faktu prawnego dostępu do działek (k.428, 436-446, 469-470, 524, 530).

Uzupełniająco, biegły podtrzymał dotychczas poczynione ustalenia. Podkreślił z całą stanowczością, że na dzień 28.05.2004r. istniał faktycznie i prawnie zagwarantowany dostęp nieruchomości do drogi publicznej – ul. (...). Od dnia 02.01.2004r. ulica (...) była przecięta, wyburzono zabudowania, co wynika z dokumentów (k.447-458). Bezpośrednio od tej ulicy są dostępy do działek. Końcowo wskazał, że aby zobrazować umiejscowienie krawężników oraz dziełek, przedłożył do akt dokumentację fotograficzną (e-protokół z dnia 14.10.2016r.).

W świetle poczynionych przez biegłego z zakresu geodezji ustaleń, postanowieniem z dnia 26.08.2016r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa na okoliczność ustalenia rozmiaru ewentualnej szkody poniesionej przez powoda w związku z brakiem dostępu do drogi publicznej nieruchomości gruntowej (...) położonej w S. za okres: od dnia 12.02.2004r. do dnia 28.05.2004r. oraz od dnia 12.02.2004r. do dnia 08.12.2004r., a także nieruchomości gruntowych (...) i (...) położonych w S. za okres: od dnia 02.01.2004r. do dnia 28.05.2004r. oraz od dnia 02.01.2004r. do dnia 08.12.2004r. z uwzględnieniem przeznaczenia działek pod uprawy warzywne (e-protokół z dnia 26.08.2016r., 00:21:26-00:23:56). Posiłkując się m.in. treścią opinii w sprawie I C 39/02 w zakresie cech charakterystycznych upraw warzyw, do której nadają się działki będące przedmiotem oceny biegłego, z uwzględnieniem rodzaju użytku i klasę bonitacyjną (k.198-201 akt sprawy Sądu Rejonowego w Sokółce, I C 39/02). Do ustalenia dochodu z uprawy przyjmuje się następujące dane: powierzchnie działek przeznaczone na uprawy, pomniejszone o 13-14,5% na ścieżki technologiczne, gatunki warzyw: kapusta, buraki, marchew, ogórki, cebula, pomidory, truskawki, kalafiory, fasola, pietruszka i wsiewki kopru, rzodkiewki i sałaty, plony poszczególnych warzyw opracowane i podane przez Urząd Statystyczny w B. w 2004r., średnie ceny warzyw notowane na giełdzie warzywnej w B.. W ocenie biegłego, przy uwzględnieniu braku możliwości dostępu do drogi publicznej działek do dnia 28.05.2004r. wykonanie prac uprawowych, wyrównanie powierzchni, nawożenie organiczne byłoby możliwe po tej dacie, ale pod uprawę warzyw w 2005r., gdyż na siew i sadzenie warzyw w 2004r. byłoby już zbyt późno. Ostateczny termin siewu warzyw to pierwsza dekada maja, a sadzenia druga dekada maja. W tej sytuacji, nie dokonanie wysiewu i sadzenia warzyw przy braku dostępu do drogi publicznej działek należy uznać za przyczynę poniesienia szkody przez powoda. Niemożliwość zaś dostępu do drogi publicznej działek do 08.12.2004r. nie pozwoliło również na wykonanie jakichkolwiek zabiegów pod uprawę w 2004r. W obu przypadkach, zdaniem biegłego, powód poniósł szkodę z tytułu niemożliwości uprawy warzyw o wartości dochodu globalnego 2.648,27 zł pomniejszonego o nieponiesione koszty na zakup materiału siewnego, środków ochrony roślin, którego wielkość określa się szacunkowo na 25% wielkości dochodu globalnego. Wielkość dochodu z uprawy warzyw wynosi więc w przypadku powoda – 1.986,20 zł, w każdy z wymienionych okresów, dla wszystkich trzech działek (k.590-594).

Ustosunkowując się do zastrzeżeń stron postępowania (k.625, 627-628), biegły podtrzymał dotychczasowe ustalenia. Podkreślił, że na potrzeby sprawy I C 39/02 sporządzał opinię tylko do jednej działki ( (...)), która była najmniejsza i nie wymagała wykonywania uprawy sprzętem mechanicznym. Przyjęte przez niego ceny do dokonanej wyceny są z handlu detalicznego, a nie hurtowego, aktualne na dzień ustalenia odszkodowania. Dokonał ich porównania z 2003r. i co do zasady nie różniły się, albowiem rynek warzywny jest dość ustabilizowany.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych przedstawionych przez strony procesu, których treść co do zasady nie była kwestionowana, zeznań powoda, dokumentów wymienionych w treści uzasadnienia, opinii biegłych oraz dołączonych akt sprawy I C 39/02 Sądu Rejonowego w Sokółce.

W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd przyjął, iż podstawą prawną roszczenia powoda w części dotyczącej zapłaty na jego rzecz odszkodowania za uniemożliwienie mu korzystania z działek poprzez brak zagwarantowania im dostępu do drogi publicznej, stanowi art. 417 k.c. W świetle bowiem postanowień wówczas ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. 1985r., Nr 22, poz. 99 z późn. zm.), niezrealizowany obowiązek urządzenia planowanej drogi, umożliwiającej powodowi dostęp do jego nieruchomości spoczywał, na organach państwowych i to w rezultacie Skarb Państwa, na podstawie art. 417 k.c., obciążają finansowe konsekwencje zaistniałych zaniedbań, to jest powinność naprawienia szkody, jaką poniósł powód.

Zgodnie bowiem z treścią § 1 powyższej regulacji, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Artykuł ten stanowi realizację na płaszczyźnie ustawowej wyrażonej w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP zasady odpowiedzialności państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone niezgodnymi z prawem działaniami i zaniechaniami o charakterze władczym (w sferze imperium). Treść komentowanego przepisu opiera się na założeniu, że podmiot sprawujący władzę, a nie obywatel, powinien ponosić ekonomiczne konsekwencje niewłaściwego wykonania tej władzy. Ewolucja zasad odpowiedzialności władzy publicznej odzwierciedla zmiany, jakie nastąpiły w relacji państwo – jednostka ( M. S., K.J. M. , Odpowiedzialność odszkodowawcza, s. 16). Konstrukcja art. 417 k.c. oparta jest na ogólnej formule deliktu. Przesłanki odpowiedzialności w świetle komentowanego przepisu są następujące: 1) szkoda; 2) szkoda ta musi być wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (w sferze imperium); 3) istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy a powstaniem szkody (art. 361 k.c.). Stanowisko takie zaprezentowane zostało w orzecznictwie, które Sąd w niniejszej sprawie w pełni aprobuje i przyjmuje za własne (por. uchwała SN z 15.5.2013 r., III CZP 23/13, OSNC 2013, Nr 11, poz. 122; wyr. SA w Białymstoku z 4.11.2015 r., I ACA 310/15, Legalis; Z. Banaszczyk, w: Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2015, s. 1368, Nb 30). Do art. 417 k.c. znajdują zastosowanie ogólne przepisy dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej, w szczególności art. 362 k.c. (zmniejszenie odszkodowania w przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody) oraz art. 441 k.c. (dotyczący zbiegu odpowiedzialności), przy czym należy z całą stanowczością podkreślić, że strona pozwana – reprezentowana przez profesjonalnych pełnomocników, nie podnosiła powyższych zarzutów, stąd też pozostały one poza sferą rozważań Sądu.

W ślad za zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności opiniami biegłych oraz twierdzeniami powoda, które w tej części zasługiwały na obdarzenie ich walorem wiarygodności, Sąd przyjął, że już w 1987r. powód utracił dostęp do drogi publicznej i nie mógł rolniczo wykorzystywać swoich działek o nr (...) wskutek niemożności prowadzania tam maszyn rolniczych.

Sąd uznał przy tym opinie obu biegłych za sporządzone w sposób prawidłowy i rzetelny, w pełni zasługujący na obdarzenie ich walorem wiarygodności. Poddają się one bowiem pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria takie jak: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy sporządzającej, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w opinii wniosków ( tak m.in. postanowienie SN z dn.07.11.2000 roku, OSNC2001/4/64, I CKN 1170/98). Biegli w sposób nie budzący wątpliwości przedstawili tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych opinii. Nadto podkreślić należy, iż są oni specjalistami w swoich dziedzinach, posiadają odpowiednią wiedzę i doświadczenie, a treści sformułowali na podstawie materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy. Końcowo, żadna ze stron nie wnosiła o ich dalsze uzupełnienie bądź dopuszczenie. Tym samym, Sąd w całości podzielił stanowisko w nich wyrażone, co w świetle przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego doprowadziło do uwzględnienia powództwa, aczkolwiek wyłącznie w części.

W myśl art. 232 zd. 2 k.p.c. sąd może dopuścić dowód niewskazany przez strony, niezależnie od obowiązującej zasady kontradyktoryjności. Uprawnienie to przysługuje sądowi w sytuacjach szczególnych, gdy według jego (obiektywnej i weryfikowalnej w toku instancji) oceny zebrany w toku sprawy materiał dowodowy nie wystarcza do jej rozstrzygnięcia (m.in. uzasadnienie wyroków Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r„ III CKN 6/96, OSNC 1997/3/29; z dnia 25 września 1997 r„ II UKN 271/97, OSNP 1998/14/430). Odnosząc powyższe rozważania do sprawy niniejszej podnieść należy, iż dowód z opinii biegłego geodety dopuszczony i przeprowadzony z urzędu nie prowadził do naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. Dowód ten służył ustaleniu jakie zmiany w ewidencji gruntów nastąpiły w odniesieniu do działek oznaczonych pierwotnie numerami (...) i (...), jakie były ich podziały i połączenia. Pozwoliło to na uporządkowanie i zweryfikowanie danych wynikających z dokumentów składanych w toku postępowania.

Jednocześnie wymaga podkreślenia, że w odniesieniu do działki o nr (...) Sąd ustalił datę początkową dla obliczeń biegłego na dzień 12.02.2004r., tj. datę wydania orzeczenia Sądu Rejonowego w Sokółce w sprawie I C 39/02 i zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania w odniesieniu do tej nieruchomości, albowiem w odniesieniu do okresu wcześniejszego stosowna kwota została mu już przyznana, w zakresie natomiast działek (...) – od dnia 02.01.2004r., tj. od daty, od której zasadnym jest obliczenie 10-letniego terminu przedawnienia roszczeń, w świetle dyspozycji art. 118 k.c., do dnia wniesienia pozwu w niniejszej sprawie (02.01.2014r.). Nie zasługiwała bowiem na uwzględnienie argumentacja powoda, jakoby pozew nadał w polskiej placówce pocztowej w dniu 31.01.2013r. i przez niemalże rok czasu nie udało się ustalić, jaki status miała korespondencja skierowana do Sądu. Nie przedłożył na powyższe twierdzenia żadnych dowodów, jak chociażby pisma reklamacyjne. Ponadto, data stempla pocztowego na kopercie (k.12), determinuje przyjęcie, że z całą pewnością list został nadany w dniu 31.12.2013r.

W świetle powyższych ustaleń, podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia za okres sprzed daty 02.01.2004r. w pełni zasługiwała na uwzględnienie.

Należy również podkreślić, iż zgodnie z treścią ewidencji gruntów m. S., działki o nr (...) stanowią własność powoda, w związku z czym wyłącznie w odniesieniu do tych nieruchomości Sąd badał zasadność i ewentualną wysokość odszkodowania za niemożliwość korzystania z nich w sposób zgodny z uprawnieniami właściciela.

Decyzja Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 20.01.2005r. obejmująca nakaz zaniechania dalszych robót budowlanych, na którą powołuje się powód, nie oznacza, iż automatycznie doszło do wyłączenia z użytkowania ulicy (...). Ze znajdujących się w aktach dokumentów, w szczególności kserokopii wniosku powoda o wszczęcie postępowania administracyjnego celem zapobieżenia samowoli budowlanej oraz zlecenia UM w S. kierowanego do MPO Sp. z o.o. w S. (k.553, 567) wynika, że już w dniach 23-24 październiku 2002r. miały rozpocząć się prace budowlane związane z wykonaniem ulicy (...).

W odniesieniu do uiszczanego przez powoda podatku od nieruchomości, którego zwrotu również się domagał i żądał uwzględnienia przez biegłego w treści opinii, z uwagi na niemożność korzystania z działek, Sąd uznał powództwo za nieuzasadnione. Uiszczając należność publicznoprawną powód realizował spoczywający na nim obowiązek podatkowy. Możliwość uczynienia zadość roszczeniu istniałaby wyłącznie w przypadku wystąpienia przesłanek z art. 410 § 2 k.c., tj. odpadnięcie podstawy prawnej tego świadczenia. W ocenie Sądu, na zaistnienie takiej okoliczności powód nie wskazywał.

O odsetkach orzeczono na zasadzie art. 481 k.c., aczkolwiek odmiennie od żądania sformułowanego w pozwie (tj. od dnia wniesienia pozwu), przyjmując jako początek ich biegu dzień, w którym pozwanym doręczono odpis pozwu, tj. 05 maja 2014r. W ocenie Sądu, dopiero wówczas było możliwe zapoznanie się z treścią roszczeń powoda i uczynienie im zadość.

Powód wnosił ponadto o ustalenie po stronie pozwanych obowiązku corocznego dobrowolnego regulowania należności odszkodowawczych, samodzielnego przeliczania przez tych należności do czasu uregulowania przez pozwanych stanu prawnego spornych nieruchomości i zapewnienia dostępu do drogi publicznej oraz uznanie obowiązku zapłaty ustawowych odsetek za zwłokę w razie nieuiszczania tychże należności we wskazanych terminach (powództwo o ukształtowanie). Jako podstawę prawną wskazał art. 189 k.p.c.

Zgodnie z treścią w/w przepisu, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, gdy ma w tym interes prawny. Należy podkreślić, iż regulacja ta, aczkolwiek zamieszczona w Kodeksie postępowania cywilnego, ma charakter materialnoprawny, stanowi bowiem podstawę dochodzenia roszczeń. Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może być uwzględnione jedynie wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa /tak SN w wyroku z dnia 27 czerwca 2001 roku, II CKN 898/00, Lex nr 52613/. Występującego z powództwem o udzielenie ochrony prawnej na podstawie art. 189 obciąża obowiązek wykazania faktów uzasadniających interes prawny, o którym mowa w tym przepisie (art. 6 k.c.). Interes prawny musi być ponadto zgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego, jak również celem, któremu służy art. 189 (wyrok SN z dnia 28 listopada 2002 r., II CKN 104/00, Lex nr 75344). W orzecznictwie i judykaturze wskazuje się na przyczyny odmowy udzielenia ochrony prawnej interesów w sytuacji, gdy:

a)  w wyniku ustalenia stosunku prawnego miałoby dojść do świadczenia niemożliwego lub sprzecznego z dobrymi obyczajami;

b)  interes jest sprzeczny z celem procesu cywilnego, np. gdy powód wytacza proces fikcyjny, lub gdy powództwo o ustalenie ma przeciwdziałać przesłuchaniu uczestnika jako świadka, lub przy pozwaniu i jego skutkom;

c)  według powszechnego poglądu interes powoda ma tak znikome znaczenie, że nie stwarza dostatecznych podstaw do korzystania z państwowych urządzeń ochrony prawnej; np. gdyby powód żądał ustalenia, że przysługuje mu prawo noszenia przydomku szlacheckiego.

Z art. 189 wynika, że warunkiem uzyskania ochrony jest wykazanie przez powoda konkretnego interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa.

Odnosząc się do powyższych przesłanek, niezbędnych do uwzględnienia powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, należy przede wszystkim stwierdzić, że powód (niezależnie od przesłanki „interesu prawnego”, którą w ocenie Sądu udowodnił w stopniu wystarczającym, m.in. poprzez dysponowanie tytułem właścicielskim do działek, za które domaga się zapłaty), nie udowodnił on istnienia prawa, którego zasadności ustalenia żąda w niniejszym postępowaniu. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie pozostawiło wątpliwości, iż pozwani zapewnili mu dostęp do drogi publicznej co najmniej od daty 08.12.2004r. Tym samym, w ocenie Sądu, nie ma podstaw do ustalenia na jego rzecz zapłaty za kolejne lata, w tym na przyszłość – do czasu uregulowania przez pozwanych stanu prawnego spornych nieruchomości, albowiem stanowiłoby to nieuprawnioną ingerencję w postępowania nieobjęte żądaniem pozwu, a jednocześnie wykraczające poza zakres roszczenia. Należy przy tym zaznaczyć, że negatywne skutki procesowe niewykazania istnienia wymienionych wyżej okoliczności ponosi strona, które z faktów tych wywodziła skutki prawne, na niej bowiem spoczywał ciężar złożenia odpowiednich dowodów, które by je potwierdzały. Powyższe znajduje oparcie w art. 6 k.c. stanowiącym, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne oraz w art. 232 k.p.c. zgodnie, z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Tymczasem, powód nie uczynił zadość powyższym wymaganiom, od spełnienia których zależała skuteczność żądania.

Brak przesłanek warunkujących uwzględnienie powództwa w tej części przemawiał za jego oddaleniem.

Końcowo, należy odnieść się do żądania alternatywnego zasądzenia od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności na rzecz powoda zadośćuczynienia jak w pkt 2 (od dnia 01.01.2004r.) i 4 (od dnia 01.01.2008r.) pozwu, a także i odpowiednio w pkt 5 pozwu za naruszenie dobra osobistego w postaci: godności, prawa dostępu do drogi oraz zakazu dyskryminacji; nakazanie pozwanej Gminie S. zaniechania dalszego naruszania dóbr osobistych poprzez urządzenie na wywłaszczonych, dawnych działkach nr (...) drogi publicznej, zgodnie z zasadami jej urządzania (wykonanie wjazdów), ewentualnie zasądzenie od pozwanych solidarnie lub według zasad słuszności odszkodowania w kwotach podanych w pkt 3 pozwu oraz odpowiednio w pkt 5 pozwu za bezpodstawne wzbogacenie się pozwanych o prawo własności części działki (...) w następstwie czynu zabronionego egzekucji z nieruchomości bez komornika oraz całości tej działki w następstwie wyroku zapadłego w sprawie I C 26/12 Sądu Rejonowego w Sokółce.

Prawo cywilne przewiduje dwojakiego rodzaju ochronę dóbr osobistych majątkową i niemajątkową. Powód w niniejszym procesie dochodził ochrony majątkowej (zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego godności). Podstawą prawną tej ochrony są przede wszystkim art. 23 i 24 k.c. Pierwszy z tych przepisów wymienia przykładowy jedynie katalog dóbr osobistych, chronionych przez prawo cywilne, drugi zaś precyzuje przesłanki udzielenia ochrony niemajątkowej naruszonemu dobru osobistemu, oraz roszczenia przysługujące pokrzywdzonemu w takim wypadku. Przepis ten wymienia dwa roszczenia przysługujące wobec naruszyciela – zaniechanie działania naruszającego dobra osobiste oraz dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków (ustawa przykładowo wymienia tu złożenie oświadczenia odpowiedniej treści w odpowiedniej formie).

Rozpoznając sprawę w przedmiocie ochrony dóbr osobistych Sąd powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy doszło do naruszenia dobra osobistego, a dopiero w przypadku pozytywnej odpowiedzi ustalić czy działanie pozwanej było bezprawne. Dowód, że dobro osobiste zostało naruszone ciąży na osobie poszukującej ochrony prawnej na podstawie art. 24 k.c. Natomiast na tym, kto podjął działania zagrożenia dobru osobistemu innej osoby lub naruszającej to dobro spoczywa ciężar dowodu, że nie było ono bezprawne. Obowiązujące prawo nie chroni przed każdym, jakimkolwiek naruszeniem dóbr osobistych. Przyznaje je wówczas gdy naruszenie dobra osobistego jest jednocześnie naruszenie prawa podmiotowego. Możność żądania ochrony prawnej nie jest więc uzależniona od tego, ażeby nastąpiło naruszenie uczucia ludzkiego przez naruszenie jakiegoś konkretnego obiektywnie ujętego dobra a więc np. czci, godności, wolności oraz co wiąże się z wymogami przepisu art. 24 § 1 bezprawnością działania.

Dobra osobiste są niemajątkowymi, indywidualnymi wartościami sfery przeżyć psychicznych wiążącymi się z osobowością człowieka, określającymi jego integralność i pozycję w społeczeństwie w ramach uznawanych przez system prawny. Jako takie mają charakter przyrodzony, nieprzenoszalny i niezbywalny (por. wyrok SN z 21.03.2007r. (...) 292/06). Ustrojową ochronę dóbr osobistych zapewnia art. 47 Konstytucji, stanowiący, że każdy ma prawo do ochrony czci i dobrego imienia. Jedną z tych wartości jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka, stanowiąca źródło wolności i praw człowieka, która konkretyzuje się w poczuciu własnej wartości i oczekiwaniu szacunku ze strony innych ludzi. Naruszenie godności (zniewaga) polega z reguły na ubliżeniu komuś lub obraźliwym zachowaniu wobec niego. Podobnie cześć charakteryzuje Sąd Najwyższy wskazując, że godność osobista (część wewnętrzna) stanowi wyobrażenie jednostki o własnej wartości, o swoim moralnym i etycznym nieposzlakowaniu, zaś część zewnętrzna obejmuje opinię (dobre imię, dobrą sławę, reputację), jaką inni ludzie mają o wartości osobistej i społecznej danego człowieka. Skutkiem takiego rozróżnienia jest to, że dla stwierdzenia naruszenia godności osobistej nie jest konieczne, aby zarzut sformułowany pod adresem danej osoby był rozpowszechniony, a nawet by w ogóle dotarł do wiadomości innych osób. Natomiast o naruszeniu czci zewnętrznej, która jest oceną jednostki w oczach innych, można mówić dopiero wówczas, gdy dyskredytująca jednostkę wypowiedź zostanie upubliczniona (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2005 r., IV CK 213/05, niepubl. oraz wyrok z 21 marca 2007 r., I CSK 292/06, Lex nr 308851). Katalog sposobów naruszenia czci jest szeroki i dotyczy funkcjonowania jednostki na wielu płaszczyznach życia społecznego, tj. osobistego, rodzinnego, czy zawodowego.

Istota sporu między stronami sprowadzała się do ustalenia, czy zachowanie pozwanych zachowanie stanowiło naruszenie dóbr osobistych powoda. Z okoliczności niniejszej sprawy nie sposób wywieść, aby Gmina S. bądź Starostwo Powiatowe swoimi zachowaniem wyczerpało znamiona powyższej wartości, a powód tych okoliczności nie udowodnił. Nie sposób przypisać pozwanym również działań wyczerpujących znamiona dyskryminacji powoda. Podnoszony przez powoda natomiast argument naruszenia jego dobra osobistego w postaci dostępu do drogi nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem tak sformułowany zarzut nie mieści się, w ocenie Sądu, w katalogu – wprawdzie jedynie przykładowo wymienionym przez ustawodawcę treścią art. 23 k.c. – dóbr osobistych.

Żądanie nakazania pozwanej Gminie S. zaniechania dalszego naruszania dóbr osobistych poprzez urządzenie na wywłaszczonych, dawnych działkach nr (...) drogi publicznej, zgodnie z zasadami jej urządzania (wykonanie wjazdów) z jednej strony nie mieści się w katalogu określonym treścią art. 23 k.c., z drugiej zaś nie zostało przeprowadzone postępowanie dowodowe w tym zakresie. Należy wyłącznie marginalnie zaznaczyć, że w trybie powództwa z art. 417 k.c. nie jest możliwe dochodzenie wykonania wjazdów na działki. Taką możliwość przewidują przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie bowiem z art. 120 tej ustawy – jeśli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania urządzeń ciąży na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie. Dokonanie wzruszenia decyzji z dnia 29.10.1987r., NR G.IV. (...)-39/87 zatwierdzającej projekt podziału gruntów otwiera powodowi możliwość ewentualnego rozważenia przez organ administracji dochodzenia w trybie art. 120 ustawy o gosp. nieruch. przebudowania chodnika w sposób umożliwiający wyjazd z działek powoda na ulicę. Przy czym, należy bezwzględnie podkreślić, że Sąd podziela opinie biegłych sporządzonych na potrzeby niniejszej sprawy, w świetle których nie istnieją przeciwwskazania do poruszania się przez powoda ul. (...).

Okoliczności podnoszone przez powoda, a dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia się pozwanych o prawo własności części działki (...) w następstwie czynu zabronionego egzekucji z nieruchomości bez komornika oraz całości tej działki w następstwie wyroku zapadłego w sprawie I C 26/12 Sądu Rejonowego w Sokółce pozostawały poza sferą rozważań Sądu, jako nieudowodnione. Dodatkowo, rozpoznawanie tak sformułowanego żądania prowadziłoby do kwestionowania orzeczeń zapadłych pomiędzy stronami na gruncie postępowania administracyjnego, co bezsprzecznie wykracza poza zakres niniejszej sprawy.

O kosztach orzeczono w oparciu o treść art. 102 k.p.c., zgodnie z zasadą słuszności. Ocena sądu, czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności rozpoznawanej sprawy (postanowienie SN z dnia 26 stycznia (...) III CZ 10/12, LEX nr 1144747, OSNC 2012/7-8/98). Sąd uznając, że zachodzą dostateczne przesłanki do odstąpienia od obciążenia powoda kosztami procesu, w tym zastępstwa procesowego strony przeciwnej oraz nieuiszczonymi w sprawie kosztami sądowymi (wydatki na opinie biegłych) uwzględnił całokształt okoliczności sprawy: przebieg procesu i jego ostateczny wynik, jak też sytuację majątkową i zarobkową powoda. Rozstrzygnięcie nie narusza reguł orzekania o kosztach procesu i w okolicznościach sprawy zasługuje na akceptację. Roszczenie powoda okazało się bowiem zasadne, aczkolwiek wyłącznie w niespełna 2% dochodzonej kwoty. W takiej sytuacji, obciążenie go wydatkami i kosztami procesu, których wartość kilkunastokrotnie przekracza wysokość uzyskanego odszkodowania, w ocenie Sądu pozostaje w sprzeczności z wyrażoną treścią przywoływanego przepisu zasadą.