Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2016 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa S. W.

przeciwko D. S.

o zwolnienie spod egzekucji

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 9 listopada 2015 r. sygn. akt XI C 769/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w punkcie I i oddala powództwo w całości,

2.  w punkcie III i zasądzoną od powoda na rzecz pozwanego kwotę kosztów procesu podwyższa do 1.234 (jeden tysiąc dwieście trzydzieści cztery) złote,

3.  w punkcie IV i stwierdza, że brakujące koszty sądowe ponosi Skarb Państwa,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.795 (jeden tysiąc siedemset dziewięćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód S. W. wystąpił przeciwko pozwanym D. S. i Wojewódzkiemu Inspektoratowi Weterynarii w B. o zwolnienie spod egzekucji mienia ruchomego w postaci: kompletu szafek kuchennych z płyty (...) (14 szuflad górnych, 4 dolnych, 12 szuflad w kolorze ciemny brąz), piekarnika M., okapu M. (częściowo szklanego w kolorze czerwonym), kanapy rogowej skórzanej i jednego fotela w kolorze brązowym, stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą oraz telewizora (...)- zajętych przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku E. D. w postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km 492/14. Wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany D. S. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w B. wniósł o odrzucenie pozwu z uwagi na brak zdolności sądowej.

Postanowieniem z dnia 18 czerwca 2015 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku odrzucił pozew wobec pozwanego Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w B..

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2015 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku zwolnił od egzekucji ruchomości: szafki kuchenne komplet (...) (14 szuflad górnych, 4 dolne i 12 szuflad) kolor ciemny brąz, piekarnik M., okap M. (częściowo szklany, w kolorze czerwonym), kanapę rogową skórzaną z fotelem koloru brązowego, telewizor (...), zajęte przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku E. D. w dniu 16 lutego 2015 r. w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego z wniosku D. S. i innych pod sygnaturą akt ED Kmp 492/1 (pkt I). Oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II). Zasądził od powoda S. W. na rzecz pozwanego D. S. kwotę 224,46 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III). Nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Białymstoku od powoda kwotę 190,92 zł, a od pozwanego kwotę 454,08 zł, tytułem brakującej opłaty sądowej (pkt IV).

Sąd I instancji ustalił, że powód S. W. jest właścicielem ruchomości w postaci: kompletu szafek kuchennych z płyty (...) (14 szuflad górnych, 4 dolnych, 12 szuflad w kolorze ciemny brąz), piekarnika M., okapu M. (częściowo szklanego w kolorze czerwonym), kanapy rogowej skórzanej i jednego fotela w kolorze brązowym oraz telewizora (...), czego dowodem były dołączone przez niego do pozwu karty gwarancyjne na ww. przedmioty oraz paragony fiskalne z ich zakupu (k. 7-10). Wartość wskazanych przedmiotów stanowi kwotę 11.900 zł. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku E. D. prowadzi przeciwko dłużnikowi K. W. postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 492/14 na podstawie tytułu wykonawczego – nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 25 lutego 2014 r. wydanego w sprawie I Nc 135/14, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 25 marca 2014 r., wszczętego z wniosku wierzyciela D. S. (k. 9 akt komorniczych). W ramach prowadzonego postępowania komornik dokonał w dniu 16 lutego 2015 r. zajęcia ruchomości w postaci: kompletu szafek kuchennych z płyty (...) (14 szuflad górnych, 4 dolnych, 12 szuflad w kolorze ciemny brąz), piekarnika M., okapu M. (częściowo szklanego w kolorze czerwonym), kanapy rogowej skórzanej i jednego fotela w kolorze brązowym, stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą oraz telewizora (...) znajdujących się na nieruchomości położonej w J. (...) będącej we władaniu dłużnika K. W. (protokół zajęcia – k. 103, 104 akt komorniczych). W protokole tym zaznaczono, że według informacji podanej przez K. W., rzeczy opisane w pozycjach 1-6 protokołu są własnością osoby trzeciej – S. W., stąd dokonano zawiadomienia powoda o zajętych ruchomościach. Powód wystosował skargę na czynność komornika polegającą na dokonaniu zajęcia ruchomości będących jego własnością. Komornik nie uwzględnił skargi.

Sąd Rejonowy odwołał się do regulacji art. 841 § 1 – 3 k.p.c. i stwierdził, iż analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego wykazała, że wymienione powyżej ruchomości (z wyjątkiem stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą) należą do powoda. Świadczą o tym dołączone do akt sprawy karty gwarancyjne na ww. przedmioty oraz paragony fiskalne. Wskazał, że zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skoro z podniesionych zarzutów strona pozwana wywodziła korzystne dla siebie skutki prawne, to winna udowodnić ich prawdziwość. Strona powodowa zgodnie z ogólną regułą dowodzenia nie jest zobligowana do wykazywania bezzasadności faktów, które nie zostały udowodnione przez stronę przeciwną, a jedynie podniesione w formie zarzutu. Sąd Rejonowy zatem wskazał, że skoro powód przedłożył karty gwarancyjne oraz paragony fiskalne na wymienione w pozwie przedmioty (za wyjątkiem stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą), to mamy tu do czynienia z przerzuceniem ciężaru dowodu. Tymczasem pozwany nie udowodnił, że wspomniane ruchomości nie są własnością powoda. Tym samym - w ocenie Sądu I instancji zajęcie przedmiotowych ruchomości narusza prawo własności powoda, który nie jest zobowiązany do żadnych świadczeń wobec pozwanego. Powód dowiódł, że to on jest właścicielem wszystkich wymienionych w pozwie przedmiotów, za wyjątkiem stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą. W tym zakresie bowiem powód nie przedstawił żadnych dowodów, które by to potwierdziły. Powód nie posiadał paragonu zakupu i nie wskazał dokładnych wymiarów tych przedmiotów. Nie opisał ich w sposób, który by je indywidualnie scharakteryzował.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia i mając na uwadze, iż powództwo zostało uwzględnione w 70,40% (wartość przedmiotu sporu stanowiła kwotę 16.900 zł, zaś powód wygrał w zakresie kwoty 11.900 zł z uwagi na oddalenie powództwa w części dotyczącej stołu jadalnego i 12 krzeseł o wartości 5.000 zł). Z tego względu Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego tytułem zwrotu części kosztów procesu kwotę 224,46 zł. O brakującej opłacie sądowej orzekł na mocy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w części, to jest w jego punkcie I i IV. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść poprzez uznanie, że powód jest właścicielem szafek kuchennych kompletu (...) (14 szuflad górnych, 4 dolnych i 12 szuflad) koloru ciemny brąz, piekarnika M., okapu M., kanapy rogowej skórzanej z fotelem, telewizora (...), który to błąd w ustaleniach stanowił konsekwencję naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą, bo niepełną i sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez uznanie, że paragony fiskalne i karty gwarancyjne stanowią dowody własności.

Wskazując na powyższe, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku:

1.  w punkcie I i oddalenie powództwa,

2.  w punkcie III i podwyższenie kwoty 224,46 zł do kwoty 1.234 zł,

3.  w punkcie IV i podwyższenie należnej od powoda kwoty o kwotę 454,08 zł i uchylenie obowiązku zapłaty tej kwoty przez pozwanego

oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy podziela zarzut poczynienia przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych w konsekwencji dokonania wadliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Skarżący zasadnie zarzucił, iż powód nie udowodnił, że jest właścicielem ruchomości zajętych w toku egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi K. W. w sprawie o sygn. akt ED Km 492/14.

Powództwo interwencyjne uregulowane w przepisie art. 841 k.p.c., w myśl którego osoba trzecia może żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa, jest środkiem merytorycznej obrony przysługującej osobie trzeciej przed egzekucją prowadzoną przeciwko dłużnikowi zgodnie z przepisami postępowania egzekucyjnego, w której nastąpiło zajęcie przedmiotu majątkowego (rzeczy, wierzytelności, innego prawa majątkowego) formalnie prawidłowe, ale naruszające prawo podmiotowe osoby trzeciej. Powództwo to, w przeciwieństwie do powództwa opozycyjnego, nie jest ukierunkowane na zwalczanie tytułu wykonawczego, ale zmierza do przeciwstawienia się prowadzeniu egzekucji z określonych przedmiotów i uchylenia egzekucji jako niedopuszczalnej dlatego, że wkracza ona w sferę praw majątkowych osoby trzeciej. Naruszenie tego prawa może w szczególności zachodzić, gdy zajęty przedmiot stanowi własność osoby trzeciej. Jak wskazał Sąd Najwyższy wyroku z dnia 23 kwietnia 1998 r. (I CKN 628/97, LEX nr 518095) kwestią czysto dowodową jest ustalenie, czy osobie trzeciej przysługuje prawo własności do zajętego przedmiotu i czy zostało ono naruszone przez egzekucję. Ciężar dowodu, stosownie do art. 6 k.c., spoczywa w tym przypadku na tej osobie trzeciej.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie zasługuje na akceptację stanowisko Sądu I instancji, iż samo dołączenie do pozwu kart gwarancyjnych oraz paragonów fiskalnych zakupu (k. 7-10) dowodziło, iż to S. W. jest właścicielem ruchomości takich jak: szafki kuchenne komplet (...) (14 szuflad górnych, 4 dolne i 12 szuflad) kolor ciemny brąz, piekarnik M., okap M., kanapa rogowa skórzana z fotelem i telewizor (...), zajętych w toku postępowania egzekucyjnego w sprawie o sygn. akt ED Km 492/14 (Sąd Rejonowy omyłkowo wskazał w zaskarżonym wyroku sygnaturę Kmp). Podkreślenia wymaga, że żaden ze złożonych dokumentów nie jest dokumentem imiennym, potwierdzającym nabycie spornych przedmiotów przez powoda. Nie wyłączało to wprawdzie możliwości ustalenia tego faktu przy użyciu innych, dodatkowych środków dowodowych, jednakże takich w sprawie zabrakło. Sąd Rejonowy wskazał, iż powód zapewniał, że zajęte przedmioty stanowią jego własność. W sytuacji gdy twierdzenia pozwu były kwestionowane przez pozwanego, powód nie mógł poprzestać na takim zapewnieniu i złożeniu paragonów, z których nie wynika tytuł własności zajętych przez komornika ruchomości.

Sąd Rejonowy wadliwie uznał, iż skoro powód przedłożył karty gwarancyjne oraz paragony fiskalne na wymienione w pozwie przedmioty (za wyjątkiem stołu jadalnego z 12 krzesłami tapicerowanymi skórą), to mamy tu do czynienia z przerzuceniem ciężaru dowodu i to pozwany powinien był wykazać, że ruchomości te nie są własnością powoda. Jest to stanowisko sprzeczne z art. 6 k.c., z którego wynika, że co do zasady ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza, ponieważ generalnie nie można wymagać udowodnienia tzw. okoliczności negatywnej, czyli nieistnienia określonego faktu. Przepis art. 6 k.c. rozstrzyga o ciężarze dowodu w znaczeniu materialnoprawnym, wskazuje bowiem kogo obciążają skutki niewypełnienia obowiązku udowodnienia faktów, przez które należy rozumieć wszelkie okoliczności, z którymi normy prawa materialnego wiążą skutki prawne. Ciężar dowodu faktów tworzących prawo podmiotowe, na podstawie których powód wywodzi swoje roszczenie, zasadniczo spoczywa na powodzie. Jak zaś wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2009 r. (IV CSK 71/09, LEX nr 737288, OSP 2014/3/32) przedstawienie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach sprawy, z których wywodzi ona korzystne dla siebie skutki, nie jest jej prawem czy obowiązkiem procesowym, lecz ciężarem procesowym, wynikającym i zagwarantowanym przepisami prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony, jakim jest wygranie procesu, nakazuje jej podjąć wszelkie możliwe czynności procesowe w celu udowodnienia przedstawionych twierdzeń o faktach.

W takim stanie rzeczy nie może budzić wątpliwości zasadność zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzona ocena dowodów może być skutecznie podważona w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych. W tej mierze Sąd Okręgowy podziela stanowisko apelującego, zarzucającego wadliwą, sprzeczną z zasadami doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez uznanie, że paragony fiskalne i karty gwarancyjne stanowią dowody własności, które w okolicznościach tej sprawy uzasadniały uwzględnienie powództwa z art. 841 k.p.c.

Trzeba też stwierdzić, że powód nie stawił się na żadnej z rozpraw, które miały miejsce w dniach 29 czerwca 2015 r., 10 sierpnia 2015 r., 30 września 2015 r. i 9 listopada 2015 r. Powód wnosił w pozwie o przesłuchanie w charakterze świadka dłużnika K. W.. Świadek trzykrotnie wezwany, pomimo nałożonych grzywien, nie stawił się celem złożenia zeznań, zaś Sąd Rejonowy pominął ten dowód, przy braku zastrzeżeń z art. 162 k.p.c. ze strony powoda. Zaoferowane dowody – karty gwarancyjne i paragony fiskalne nie uprawniały do uznania, iż powód jest właścicielem zajętych ruchomości i że jego prawa zostały naruszone egzekucją prowadzoną przeciwko dłużnikowi K. W.. Mając to na uwadze Sąd Odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I i oddalił powództwo w całości.

W konsekwencji podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w I instancji powinien stanowić przepis art. 98 § 1 i 3 k.p.c., nie zaś art. 100 k.p.c. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany poniósł koszty procesu w kwocie 1.234 zł w postaci kosztów zastępstwa procesowego w takiej wysokości ustalonych na podstawie § 2, § 4 ust. 1, § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późn. zm.), a także części IV załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225/2006r., poz. 1635 z późn. zm.) (pozwany był reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, którego substytutem był adwokat). W istocie uwzględniając wartość przedmiotu sprawy, właściwą podstawę prawną do określenia stawki minimalnej stanowił § 6 pkt 5 rozporządzenia. W sytuacji jednak, gdy apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie III i podwyższenie zasądzonej od powoda na rzecz pozwanego kwoty 224,46 zł do kwoty 1.234 zł, Sąd Okręgowy uwzględnił wniosek apelującego.

Zmianie podlegało ponadto orzeczenie w punkcie IV. Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż S. W. został postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 26 maja 2015 r. częściowo zwolniony od kosztów sądowych, mianowicie od opłaty sądowej ponad kwotę 200 zł. W myśl art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2014.1025 j.t.) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Jest to ramowy przepis dotyczący rozliczenia kosztów sądowych, zawierający odesłanie do innych uregulowań, w szczególności do zasad rozliczania kosztów procesu.

Niemożność ściągnięcia należności sądowych od przeciwnika strony zwolnionej od kosztów uprawnia do ściągnięcia należności od tej strony z zasądzonego na jej rzecz roszczenia (art. 113 ust. 2 ustawy) - co w sprawie niniejszej nie zachodziło. W tym wypadku koszty sądowe, których nie miał obowiązku uiścić powód, obciążają Skarb Państwa. Nie można bowiem obciążyć nimi pozwanego, ponieważ sprawę wygrał, nie można też obciążyć nimi powoda, zwolnionego od tych kosztów, choć sprawę przegrał. Powód uiścił 200 zł tytułem opłaty od pozwu, w pozostałym zakresie brakujące koszty sądowe ponosi zatem Skarb Państwa.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.795 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w II instancji, w tym 595 zł tytułem zwrotu opłaty od apelacji i kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Ich wysokość ustalono w oparciu o § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.409 j.t.). Wskazać należy, iż w sprawie niniejszej nie znajdują zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804), z uwagi na treść przepisu przejściowego w postaci § 21 rozporządzenia, zgodnie z którym do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (tj. 1 stycznia 2016 r.) stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.