Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Gdańsk, dnia 06 kwietnia 2016r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku, Wydział IV Rodzinny i Nieletnich

w składzie:

Przewodniczący: SSR Ewa Szczutowska

Protokolant: Marta Maczuga

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2016r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa I. A. (1)

przeciwko A. A. (1)

o alimenty

I zasądza od pozwanego A. A. (1) na rzecz I. A. (1) alimenty w wysokości po 500 zł (pięćset złotych 00/100) miesięcznie, począwszy od dnia 21 czerwca 2013r. płatne z góry do 10-ego dnia każdego miesiąca;

II w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III zasądza od pozwanego A. A. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku kwotę 300,00 zł (trzysta złotych 00/100) tytułem opłaty;

IV zasądza od pozwanego A. A. (1) na rzecz adwokata M. L. kwotę 1476,00 zł brutto (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego udzielonego powódce z urzędu, oddalając wniosek w pozostałym zakresie;

V wyrokowi w punkcie I nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt RC 795/13

UZASADNIENIE

Powódka I. A. (2) wniosła o alimenty od pozwanego A. A. (2) w wysokości po 4.500 zł miesięcznie oraz wstecz od rozwodu od dnia 13 maja 2011 roku po 4.500 zł miesięcznie. Jednocześnie powódka złożyła wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia poprzez zobowiązanie pozwanego do uiszczania jej kwoty po 4.500 zł miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu powódka podała, że Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał związek małżeński stron wyrokiem z dnia 11 maja 2011 roku bez orzekania o winie. Od 2000 roku to powódka głównie pokrywała koszty utrzymania mieszkania, siebie, młodszej córki i pomagała starszej córce w trakcie jej studiów we W. i pobytów w Polsce. W 2006 roku pozwany wyprowadził się pozostawiając powódkę z długami, m.in. ponad 15.000 zł po zarządzonym przez niego remoncie mieszkania. W 2007 roku pozwany zmusił powódkę do rozdzielności małżeńskiej majątkowej. Przez lata pozwany ukrywał swoje dochody i oszczędności. Sytuacja życiowa po opuszczeniu przez męża w 2006 roku i po rozwodzie była powodem poważnych problemów zdrowotnych i finansowych powódki oraz zaciągania przez nią pożyczek, które spłaca do dziś. Od lutego 2012 roku powódka z powodu złego stanu zdrowia i utraty pracy przebywa na świadczeniu rehabilitacyjnym przyznanym do 10 lipca 2013 roku. Powódka nie jest w stanie pokryć potrzeb życiowych, szczególnie comiesięcznych opłat mieszkaniowych, opłat za energię elektryczną, kosztów lekarstw itp. Po utracie świadczenia rehabilitacyjnego powódka pozostanie bez środków do życia. Miesięczny koszt utrzymania powódki to około 4.500 zł. Powódka otrzymuje zaś jedynie 2.100 zł tytułem świadczenia rehabilitacyjnego. Dalej wyjaśniono, że powszechnie wiadome jest, że pozwany jest bardzo zamożnym człowiekiem, a wysokość jego dochodów nie jest powódce do końca znana. Według informacji posiadanych przez powódkę jest to kwota co najmniej 30.000 zł netto miesięcznie. Nadto pozwany posiada duży majątek m.in. luksusowo urządzony nowy dom, 2-pokojowe mieszkanie, drugą działkę budowlaną, lokaty w 8 bankach i 3-4 funduszy emerytalnych, obligacje. Zaznaczono również, że pozwany gra na giełdzie i prowadzi luksusowy tryb życia. Miesięcznie koszty utrzymania powódka oszacowała na kwotę 4.360 zł.

/pozew – k.2-5/

Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2013 roku tut. Sąd oddalił wniosek o zabezpieczenie.

/ postanowienie z dnia 29.06.2013 r. – k.32-34/

W odpowiedzi na pozew z dnia 13 sierpnia 2013 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu wskazał, że przedstawiony przez powódkę miesięczny koszt utrzymania jest znacznie zawyżony, a część z zamieszczonych tam pozycji nie można uznać za usprawiedliwione potrzeby. Zdaniem pozwanego nie dysponuje on środkami, które bez uszczerbku dla siebie mógłby przeznaczyć na alimenty dla powódki.

/odpowiedź na pozew – k.42-46/

W kolejnych pismach procesowych z dnia 5 listopada 2013 roku, z dnia 30 marca 2014 roku i z dnia 4 kwietnia 2014 roku powódka podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko.

/pismo z dnia 5.11.2013 r. –k.82-95, pismo z dnia 30.03.2014 r. – k. 117-121, pismo z dnia 4.04.2014 r. –k.123-124/

W dniu 22 października 2014 roku powódka, reprezentowana przez pełnomocnika, wniosła o zabezpieczenie powództwa poprzez zobowiązanie pozwanego do uiszczania na jej rzecz kwoty po 4.500 zł alimentów. W uzasadnieniu wskazała, że znajduje się w niedostatku. Powołała się także na liczne schorzenia. Wyjaśniła również, że na mocy orzeczenia lekarza orzecznika ZUS jest ona osobą zdolną do pracy, co powoduje utratę renty. Zły stan zdrowia powódki, uniemożliwia jej znalezienie pracy, tym bardziej, iż może ona wykonywać pracę tylko w warunkach pracy chronionej.

/wniosek o zabezpieczenie – k.199-200/

Postanowieniem z dnia 7 listopada 2014 roku tut. Sąd oddalił wniosek powódki o udzielenie zabezpieczenia.

/postanowienie z dnia 7.11.2014 r. –k.221-223/

Wskutek zażalenia powódki Sąd Okręgowy w Gdańsku na mocy postanowienia z dnia 21 lipca 2015 roku, w sprawie o sygn. II 1 Cz 306/15, zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zabezpieczył powództwo poprzez zobowiązanie pozwanego A. A. (1) do łożenia na utrzymanie powódki kwoty po 500 zł miesięcznie płatnej z góry do dnia 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności każdej raty poczynając od dnia 22 października 2014 roku. W pozostałym zakresie wniosek i zażalenie oddalił.

/postanowienie z dnia 21.07.2015 r. – k.278-284/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 13 maja 2011 roku w sprawie o sygn. II C 864/11 Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód bez orzekania o winie. W powyższym wyroku nie rozstrzygnięto w żaden sposób o alimentach pomiędzy byłymi małżonkami.

/dowód: akta sprawy II C 864/11 – wyrok z dnia 13.05.2011 r. – k.27-28/

I. A. (1) ma wyższe wykształcenie ekonomiczne. W czasie orzekania o rozwodzie stron powódka pracowała w Stoczni (...) uzyskując dochód w wysokości 3300 zł netto. W związku ze złym stanem zdrowia powódka otrzymywała czasowo zasiłek rehabilitacyjny oraz rentę. I. A. (1) jest osobą wobec której orzeczono o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Ma możliwość podjęcia pracy w warunkach pracy chronionej. Pomimo istnienia u niej szeregu chorób takich jak depresja, zaburzenia lękowe, niedoczynność tarczycy, polipy strun głosowych, żylaki, nadciśnienie, przewlekły zespół barkowy oraz zapalenie błony śluzowej żołądka powódka na mocy orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 24 września 2014 roku uznana została za osobę, która nie jest niezdolna do pracy. I. A. (1) korzysta z wsparcia finansowego matki oraz córek. Obecnie jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. Urząd Pracy ani razu nie przedstawił jej oferty pracy. W 2014 roku uzyskała dochód w wysokości 21.764,35 zł.

/dowód: orzeczenie lekarza orzecznika ZUS –k.202, zaświadczenie o stanie zdrowia powódki z dnia 8.08.2014 r. –k.204, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powódki –k. 127, 206, dokumentacja medyczna –k. 129-134,k.139-179, k.181-186, k.207-219, zeznanie podatkowe za 2014 rok –k.295-298, zeznania powódki – k.338, k.371; akta sprawy II C 864/11- zeznania A. A. (3)– k.113--116 zeznania I. A. (1) k.:303-305 /

A. A. (1) pracuje w Instytucie (...) w PAN na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Jego zarobki stałe wynoszą 3800 zł netto. Pozwany uzyskuje również dodatkowe dochody związane ze zleceniami. Pozwany w 2012 roku uzyskał dochód w wysokości 198.650,11 zł. W latach 2011-2013 uzyskiwał on dochód roczny w wysokości 200.000-300.000 zł.

/dowód: zeznanie podatkowe za 2012 rok –k.68-70, zeznania pozwanego –k.340-341/

Strony posiadają dwie samodzielne córki A. A. (3), mieszkającą oddzielnie z narzeczonym i dwuletnim synkiem oraz M. A., która również jest samodzielna. Córki mogą liczyć na pomoc finansową ojca-pozwanego w niniejszej sprawie. Powódka opiekuje się wnukiem w sytuacjach kiedy ten wymaga opieki.

/dowód: zeznania pozwanego –k.340-341, zeznania A. A. (3)– k.113--116 zeznania I. A. (1) k.:303-305 /

Powiatowy Urząd Pracy w G. w okresie poprzedzającym styczeń 2016r. dysponował 168 ofertami pracy dla kobiet bez kwalifikacji zawodowych z orzeczonym stopniem niepełnosprawności (424 stanowiska pracy). W dniu 29 stycznia 2016r. dysponował 3 takimi ofertami pracy (6 stanowisk pracy). Wynagrodzenie kształtowało się od 188 zł do 2800 zł brutto –tj. od 113,62 zł do 2017,67 zł netto. Wśród opisywanych ofert 69 dotyczyło pracy w zakładach pracy chronionej (232 stanowiska pracy).

/dowód: pismo z PUP w G. k.: 350-351, 362-362V/

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na postawie zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego oraz dokumentów akt sprawy II C 963/01, IV RC 325/11. Sąd oparł się na treści dokumentów urzędowych załączonych do akt sprawy, gdyż zostały one sporządzone przez uprawnione do tego organy. W ocenie Sądu stanowią one wiarygodne źródło zawartych w nich informacji, a żadna ze stron nie podważyła ich autentyczności.

Sąd dał wiarę zeznaniom A. A. (1), w których przedstawił on swoją sytuację materialną i życiową oraz związaną z utrzymaniem. W opinii Sądu relacje te są spójne i logiczne. Sąd ocenił jednakże możliwości zarobkowe oraz stopę życiową pozwanego na poziomie wyższym od deklarowanej.

Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić wiarygodności zeznaniom I. A. (1) w zakresie jej sytuacji życiowej i zdrowotnej. Odnośnie sytuacji majątkowej powódki wskazać należy, iż Sąd bierze się pod uwagę potencjalne dochody, możliwe do uzyskania przy najpełniejszym wykorzystaniu środków danej osoby, a nie dochody rzeczywiście osiągane.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania A. A. (3), córki stron, która w miarę posiadanych informacji przedstawiła Sądowi swoją sytuację rodzinną, jak również sytuację finansową powódki i wzajemną pomoc pomiędzy matka a córką.

Sąd ocenił wydatki powódki: 700 zł czynsz za mieszkanie, 150 zł za energię elektryczną, 100 zł za tv, internet i telefon, 400 zł na wyżywienie, 100 zł na odzież i obuwie150 zł na środki czystości i higieny, 120 zł za korzystanie z komunikacji miejskiej, 50 zł na prasę, kulturę, 155 zł na leki. Zatem wydatki powódki miesięczne kształtują się na poziomie około 1900zł. I. A. (1) użycza swym córkom mieszkania w celu pomocy im w pracy zawodowej, opiekuje się dzieckiem córki. Powódka nie poszukiwała pracy w warunkach pracy chronionej. Niewątpliwie brak działań w tym zakresie nie mógł spowodować znalezienia takiej pracy.

Według art. 60 § 1 i 3 k.r.o. małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Wysokość alimentów Sąd zasądza na podstawie art. 60 § 1 k.r.o. w zw. z art. 61 k.r.o. i 135 k.r.o. uwzględniając odpowiednio usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. W judykaturze oraz doktrynie aprobowany jest pogląd, iż świadczenia alimentacyjne między rozwiedzionymi małżonkami stanowią kontynuację powstałego przez zawarcie małżeństwa obowiązku wzajemnej pomocy w zakresie utrzymania i trwają mimo rozwodu, aczkolwiek w postaci zmodyfikowanej (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 1955 r., I CO 27/55-OSN 1956, poz. 33).

W niniejszej sprawie, aby przesądzić o zasadności roszczenia powódki musiała zostać przez nią wykazana przesłanka pozostawania w niedostatku, a także przesłanka zaistnienia wyjątkowych okoliczności uzasadniających przedłużenie 5-letniego terminu istnienia ewentualnego obowiązku alimentacyjnego, bowiem rozwód stron orzeczono bez orzekania o winie.

Ustawodawca nie określił, co należy rozumieć pod pojęciem niedostatku, jednakże powyższe pojęcie pojawiało się często w rozważaniach doktryny oraz judykatury.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż kwestia niedostatku musi być oceniana w sposób zindywidualizowany. Należy porównać czy posiadane przez uprawnionego do alimentacji środki są wystarczające na pokrycie niezbędnych w ich sytuacji życiowej i zdrowotnej potrzeb. W orzecznictwie przyjęto, że niedostatek nie występuje tylko wtedy, gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, jednakże określa także taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Pomocny w interpretacji pojęcia niedostatku pozostaje art. 135 § 1 k.r.o. Mając na uwadze treść powyższego przepisu uznać można, że niedostatek występuje, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami z własnych środków zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Owe potrzeby to potrzeby materialne i niematerialne, których łączne zaspokojenie zapewnia godziwą egzystencję (por. wyrok SN z dnia 05.05.1998 r., I CKN 242/98, LEX nr 327913; wyrok SN z dnia 20.01.200 r., I CKN 1187/99, LEX nr 51632; wyrok SN z dnia 05.05.1998 r., I CKN 95/98, LEX nr 1223697; wyrok NSA w Warszawie z dnia 20.02.2002, (...) SA (...), LEX nr 76611).

W doktrynie wskazano także, że o osobie ubiegającej się o alimenty z powodu niedostatku można mówić wówczas, gdy nie potrafi ona zaspokoić samodzielnie swych potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego, przy czym „nie potrafi" to znaczy, że nie posiada dostatecznych środków pomimo podejmowania starań, by je pozyskać (por. Andrzejewski Marek, Komentarz do art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, [w:] Andrzejewski Marek, Dolecki Henryk, Haberko Joanna, Lutkiewicz-Rucińska Anita, Olejniczak Adam, Sokołowski Tomasz, Sylwestrzak Anna, Zielonacki Andrzej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, LEX, 2013, LEX nr 152466).

Zważyć należy, iż nie jest możliwe ścisłe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako przejaw zbytku nie powinny być uwzględnione. Pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje (m.in. wiek, środowisko, z którego się wywodzi uprawniony). Zarazem roszczenie jest uzależnione od możliwości zobowiązanego. W każdym razie zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle będzie można określić potrzeby życiowo - materialne i intelektualne uprawnionego.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną jest, że rozwód pomiędzy stronami orzeczony został bez orzekania o winie.

Sytuacja finansowa i majątkowa pozwanego A. A. (1) pozwala mu na wykonywania orzeczonego obowiązku alimentacyjnego na poziomie 500 zł.

Przesłanką, która wymagała udowodnienia było pozostawanie przez powódkę w niedostatku. Stan niedostatku zachodzi wówczas, gdy osoba nie potrafi zaspokoić samodzielnie swych potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego, przy czym „nie potrafi" to znaczy, że nie posiada dostatecznych środków pomimo podejmowania starań, by je pozyskać. Niedostatek występuje więc, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami z własnych środków zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Powódka jest zdolna do pracy w warunkach chronionych. Sąd zwracał się do Powiatowych Urzędów Pracy w G. i w G. o wskazanie ofert zatrudnienia na dla osób w zawodzie powódki w warunkach pracy chronionej. Takich ofert w G. nie odnotowano. Odnotowano zaś takie ofert w G.. Przyjąć należy, iż powódka była w stanie uzyskać pracę z wynagrodzeniem na poziomie minimalnym. Inną jest kwestia jest czy rzeczywiście powódka poszukiwała takiej pracy, skoro w sposób stały i wzajemny pomagała swoim córkom, wnuczkowi, opiekując się dzieckiem córki, a córki pomagały powódce. Nielogiczne wydaje się aby powódka miał poszukiwać zatrudnienia np. jako opiekunka do dziecka, skoro opiekowała się jako babcia dzieckiem córki, w zamian córka udzielała jej wsparcia finansowego.

Przy ocenie, które z potrzeb uprawnionego powinny być uznane za potrzeby usprawiedliwione należy z jednej strony brać pod uwagę zakres i rodzaj potrzeb, z drugiej zaś możliwości zarobkowe zobowiązanego. Pojęcie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego oznacza zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Jednocześnie należy podkreślić, iż powódka nie ma podstaw rościć pretensji do stopy życiowej pozwanego i żądać zrównania swej stopy życiowej z tą stopą życiową pozwanego. Zatem uzasadnione będzie jej żądanie w zakresie w jakim kwota alimentów otrzymywana przez pozwanego, w jej obecnej sytuacji życiowej wydobędzie ją ze stanu niedostatku.

Z tego względu Sąd uznał, że kwota 500 zł będzie taką kwota, spełniającą kryteria przepisów prawa w kontekście sytuacji zdrowotnej, ekonomicznej stron, przy uznaniu ze powódka znajduje się w stanie niedostatku, przy założeniu że jest w stanie pracować w warunkach pracy chronionej i osiągać wynagrodzenie na poziomie płacy minimalnej. Z tego względu orzeczono jak w pkt I i II.

W punkcie III i IV Sąd na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167, poz. 1398) w zw. z pkt. 6 § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od pozwanego przegrywającego proces co do zasady, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 1476,00 zł. brutto, w zakresie w jakim Sąd zasądził powództwo. W pozostałym zakresie wniosek pełnomocnika powódki był nieuzasadniony i jako taki podlegał oddaleniu.