Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Janina Kacprzak

Sędziowie: SSA Lucyna Guderska (spr.)

SSA Iwona Szybka

Protokolant: st. sekr. sąd. Kamila Tomasik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 marca 2016 r. w Ł.

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 17 grudnia 2014 r. sygn. akt V U 5339/14,

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

L. G. J. I. S.

Sygn. akt III AUa 309/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił M. P. prawa do emerytury górniczej wskazując, że nie udokumentował wymaganego 25 letniego okresu pracy górniczej, a jedynie 19 lat, 7 miesięcy i 16 dni, w tym 13 lat, 8 miesięcy i 27 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1. Do pracy górniczej i do pracy w wymiarze półtorakrotnym organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy okresu pracy od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. oraz od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. wskazując, że stanowiska murarz-tynkarz oraz betoniarz nie są pracą górniczą i nie figurują w załączniku nr 2 i 3 rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r.

W odwołaniu od tej decyzji M. P. wniósł o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury górniczej, poprzez zaliczenie do pracy górniczej okresu od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. oraz od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. w wymiarze półtorakrotnym. W uzasadnieniu podniósł, że w spornych okresach był zatrudniony jako górnik kopalni odkrywkowej i pomimo posiadanych angaży (murarz-tynkarz, betoniarz, górnik odwadniacz złoża), wykonywał prace bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymienione pod pozycją 1 dział III załącznika Nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 roku. Wskazał nadto, że od 31 października 1996 r. do 16 listopada 2006 r. oraz od 17 listopada 2006 r. do 31 maja 2007 r. był zatrudniony na oddziale ir-2 z angażem górnik odwadniacz złoża, górnik odwadniacz złoża na odkrywce i organ rentowy zaliczył część tego okresu, tj. od 1 października 1998 r. do 31 maja 2007 r., jako pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym, zaś pozostałej części tego okresu tj. od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. z przyczyn niezrozumiałych nie zaliczył, pomimo że wnioskodawca w całym okresie był zatrudniony na tym samym oddziale i pomimo zmian organizacyjnych w zakładzie pracy faktycznie i stale wykonywał tę samą pracę górniczą.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że do okresów pracy górniczej oraz pracy w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczył wnioskodawcy okresów zatrudnienia od:

- 1 kwietnia 1994 r. do 31 maja 1995 r. na stanowisku murarz, murarz-tynkarz,

- 1 czerwca 1995 r. do 1 października 1996 r. na stanowisku betoniarz,

- 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. na stanowisku betoniarz, ponieważ nie figurują w załączniku nr 2 i 3 rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r.

Zaskarżonym wyrokiem z 17 grudnia 2014r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim zmienił decyzję organu rentowego i przyznał M. P. prawo do emerytury górniczej od dnia 12 czerwca 2013r.

Sąd ustalił, że M. P., urodzony (...), w dniu 5 czerwca 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Organ rentowy do dnia 6 czerwca 2013 r. zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej ogółem 19 lat, 7miesięcy i 16 dni, w tym 13 lat, 8 miesięcy i 27 dni pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do pracy górniczej, jak i do pracy w wymiarze półtorakrotnym okresów od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. oraz od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. podnosząc, że praca na stanowiskach murarz-tynkarz oraz betoniarz nie jest praca górniczą oraz nie figurują w zał. nr 2 i 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

M. P. od 25 listopada 1986 r. do chwili obecnej jest zatrudniony w (...) z siedzibą w R. (poprzednio Kopalni (...) w B.) na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pierwsza umowa o pracę została zawarta na okres próbny od 25 listopada 1986 r. do 8 grudnia 1986 r. Wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku murarz-tynkarz na oddziale ir-2. W dniu 8 grudnia 1986 r. została zawarta z wnioskodawcą umowa o pracę na czas nieokreślony od 9 grudnia 1986 r. na tym samym stanowisku, nadal pracował on na stanowisku murarz-tynkarz na oddziale ir-2. W angażach z okresu od 1 maja 1988 r. do 1 grudnia 1989 r. jego stanowisko pracy nazywane było murarz na oddziale ir-2.

W okresie od 30 maja 1990 r. do 31 marca 1991 r. wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym w związku z podjęciem zatrudnienia na budowie eksportowej w Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej na stanowisku płytkarza. Po powrocie z kontraktu, wnioskodawca ponownie podjął zatrudnienie na oddziale ir-2 na stanowisku murarz.

Od 11 stycznia 1993 r. do 11 kwietnia 1993 r. wnioskodawca został oddelegowany do pracy na oddział ir-1, a z dniem 1 kwietnia 1993 r. na stałe został oddelegowany do pracy na tym oddziale, tj. ir -1, przy czym nadal pracował na stanowisku murarz-tynkarz. Na tym stanowisku i wydziale pracował do 31 marca 1994 r.

M. P. z dniem 1 kwietnia 1994 r. został przeniesiony z oddziału ir-1 do oddziału ir-5, przy czym jego stanowisko pracy tj. murarz-tynkarz nie zmieniło się. Z dniem 1 stycznia 1995 r., w związku ze zmianą symboli oddziału ir -5 na ir-2 i zmianami organizacyjnymi, wnioskodawca otrzymał angaż o pracy na oddziale ir-2. Wnioskodawca nadal zajmował stanowisko murarz-tynkarz. Z dniem 1 czerwca 1995 r. zostało mu powierzone stanowisku betoniarz.

W okresie od 2 do 30 października 1996 r. wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym.

W związku z nie uznaniem przez organ rentowy stanowiska betoniarz jako rzemieślnika wg poz. 32 wykazu stanowisk pracy uważanej za pracę górniczą, wyszczególnionym pracownikom (...) B. zatrudnionym na oddziale ir-2, w tym M. P., uwzględniając profil robót pod kątem świadczeń emerytalnych, zostały powierzone stanowiska górnik odwadniacz złoża.

Z dniem 1 października 1998 r. M. P. zostało powierzone stanowisku górnik odwadniacz złoża na oddziale ir-2.

M. P. w spornych okresach tj. od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. w Kopalni (...) w B. pracował początkowo na oddziale ir-5, który następnie zmienił nazwę na ir-2. Wnioskodawca na tych oddziałach pracował na odkrywce, w przodku. Do stałych obowiązków wnioskodawcy należała budowa systemu odwodnienia wyrobiska w przodku na odkrywce. Wnioskodawca wykonywał prace ziemne związane z budową rowów korytkowych służących do odwadniania, tzn. budował rowy, osadniki, rowy korytkowe. Wykonywał również umocnienia skarp zbiorników i pochylni. Wszystkie te prace wnioskodawca wykonywał w wyrobisku lub na zwałowisku.

W dniu 17 maja 2007 r. w związku z zarządzeniem Nr 73/061 Prezesa Zarządu Dyrektora Generalnego (...) S.A. z dnia 28 grudnia 2006 r. przełożeni wnioskodawcy wystąpili z wnioskiem o zmianę nazwy stanowiska pracy na górnika kopalni odkrywkowej. Angażem z dnia 1 czerwca 2007 r. wnioskodawcy powierzono z dniem 1 czerwca 2007 r. stanowisko górnika kopalni odkrywkowej, na którym pracuje on nadal.

Powołana przez pracodawcę wnioskodawcy Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 4 marca 2013 r. ustaliła, że M. P. w okresach od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. oraz od 31 października 1996 r. do 16 listopada 2006 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał pracę górnika kopalni odkrywkowej. Komisja weryfikacyjna wskazała, że pomimo posiadania angaży na stanowiska murarz- tynkarz, betoniarz i górnik odwadniacz złoża wykonywał prace odpowiadające charakterem pracy stanowisku górnika kopalni odkrywkowej.

W dniu 6 czerwca 2013 r. (...) z siedzibą w R. wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała, że w okresie zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 16 listopada 2006 r. oraz od 1 czerwca 2007 r. do nadal na stanowisku górnika na odkrywce wymienionej w rozporządzeniu (...) z dnia 23 grudnia 1994 r. w zał. Nr 3 dział III poz. 1 a od 17 listopada 2006 r. do 31 maja 2007 r. na stanowisku górnik odwadniacz złóż na odkrywce wymienionym w rozporządzeniu (...) z dnia 23 grudnia 1994 r. w zał. Nr 2 poz. 2.

Wnioskodawca w okresie od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. przepracował 557 dniówek, zaś od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. 374 dniówki.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przywołując treść art. 50 a ust. 1 i 2, art. 50 b oraz art. 50 c ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że zgodnie z treścią art. 50 c ust. 1 pkt 4 za pracę górniczą uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą zawiera załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Sąd podkreślił, że w przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawca posiada wymagany 25-letni okres pracy górniczej. Organ rentowy zakwestionował bowiem, aby w okresie zatrudnienia w Kopalni (...) w B. (obecnie w (...) z siedzibą w R.) od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. wnioskodawca wykonywał pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym. Zdaniem organu rentowego z angaży wynika, że wnioskodawca w spornym okresie nie pracował na stanowisku górnika na odkrywce, ale na stanowisku murarz-tynkarz i betoniarz, które nie są wymienione w załączniku nr 2 i 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 1994 r.

Sąd wskazał, że charakter pracy wnioskodawcy w okresach od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. wynika z zeznań świadków J. W. i R. P. oraz wnioskodawcy. Z dowodów tych wynika jednoznacznie – zdaniem tego Sądu - że w spornych okresach wnioskodawca pracował w przodku na kopalni, na odkrywce, bezpośrednio przy budowie systemów odwodnieniowych wyrobiska. Wnioskodawca budował rowy, osadniki, rowy korytkowe, wykonywał umocnienia skarp zbiorników i pochylni. Sąd podkreślił, że o wykonywaniu pracy górniczej nie decyduje nazwa zajmowanego stanowiska pracy, ale rodzaj faktycznie wykonywanej pracy.

Sąd I instancji stwierdził, że wnioskodawca wykonywał prace górnika kopalni odkrywkowej, tj. prace wymienione w art. 50c ust. 4 ustawy emerytalnej - na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Zdaniem tego Sądu, prace, jakie wykonywał wnioskodawca, to prace górnika kopalni odkrywkowej, prace górnika-odwadniacza złóż na odkrywce, a prace te jako prace górnicze, są wymienione w pkt 1 i 2 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą.

Sąd podkreślił, że górniczy charakter pracy wnioskodawcy w okresie od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. został potwierdzony także przez jego pracodawcę - Kopalnię (...) w B. Oddział w R. w piśmie z 11 lipca 2013 r.

Poświadczenie pracy górniczej przez pracodawcę w oparciu o protokół Komisji Weryfikacyjnej, jest w ocenie tego Sądu wiarygodne, gdyż weryfikacji stanowiska pracy ubezpieczonego dokonano i protokół sporządzono nie tylko na podstawie akt osobowych, ale także w oparciu o zeznania świadków i przełożonego ubezpieczonego, dysponujących szczegółową wiedzą na temat faktycznej pracy skarżącego, a także miejsca jej świadczenia.

Skoro zatem wnioskodawca w spornych okresach od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. i od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r., stale wykonywał obowiązki górnicze związane z odwodnieniem powierzchniowym wyrobiska w polach wydobywczych na przodku w odkrywce, które to prace są zaliczane do prac górniczych na podstawie art. 50c ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z pkt 1 i 2 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r., zasadnym jest doliczenie spornego okresu do stażu pracy górniczej uwzględnionego przez organ rentowy, co daje ubezpieczonemu wymagany 25-letni okres pracy górniczej, w tym ponad 15 lat pracy wymienionej w art. 50c ust. 1 ustawy o emeryturach z FUS. Zdaniem Sądu I instancji, okresy te zaliczyć należy w wymiarze półtorakrotnym, albowiem praca "na odkrywce" w kopalniach węgla brunatnego jest odpowiednikiem pracy "w przodkach" pod ziemią, oczywiście wtedy, gdy polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z pozyskiwaniem węgla brunatnego ze złoża (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), a w ocenie Sądu powód taką pracę wykonywał. Okresy pracy górniczej uwzględniane w wymiarze półtorakrotnym przy ustaleniu prawa do emerytury górniczej, o których mowa w art. 50c w związku z art. 51 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, oblicza się przy tym według przebytych dni kalendarzowych pracy powiększonych o połowę (wymiar półtorakrotny).

Mając na uwadze, iż wnioskodawca w okresie od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. przepracował 557 dniówek, zaś od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. 374 dniówki, Sąd stwierdził, iż wymiar półtorakrotny oznacza przyjęcie 837 dniówek w okresie od 1 kwietnia 1994 r. do 1 października 1996 r. (837 :22 dni robocze =38,04 miesięcy) i 561 dniówek za okres od 31 października 1996 r. do 30 września 1998 r. (561:22 dni robocze =25,5 miesięcy).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki, od których zależało jego prawo do emerytury górniczej, i dlatego na mocy art. 477.14 § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył organ rentowy, zarzucając:

- przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów- art. 233 k.p.c.- przez niesłuszne przyjęcie, że odwołujący w okresach 1.04.1994r. - 31.05.1995r., 1.06.1995r. - 01.10.1996r. i 31.10.1996r. - 30.09.1998r. wykonywał pracę górniczą jako murarz, murarz-tynkarz, betoniarz, a zatem górnik- odwadniacz na odkrywce,

-naruszenie prawa materialnego - art. 50c ust. 1 pkt 4 przez uznanie tej pracy za pracę górniczą, co spowodowało niesłuszne przyznanie emerytury górniczej, chociaż ubezpieczony nie wykazał stażu 25 lat pracy górniczej,

- naruszenie prawa materialnego, a to art. 50c ust. l pkt 4 ustawy o rentach i emeryturach z FUS przez niesłuszne uznanie, że ubezpieczony nie tylko wykonywał pracę górniczą, ale była to praca przodkowa, chociaż praca górnika-odwadniacza na odkrywce nie figuruje w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r., a zatem nie może być liczona do prawa do emerytury górniczej w wymiarze półtorakrotnym, zaś staż pracy górniczej powoda liczony pojedynczo wynosi tylko 24 lata i 16 dni, więc przyznanie prawa do emerytury górniczej od dnia 12.06.2013 r. jest przedwczesne;

Podnosząc powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługuje na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczy spełnienia przez ubezpieczonego określonej w art. 50a ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz. U. z 2013r., poz. 1440 z późn.zm.) przesłanki 25 lat pracy górniczej w rozumieniu art. 50 c ust. 1 pkt 4 tej ustawy, sprowadzając się do oceny zasadności jego żądania w zakresie zaliczenia okresu pracy w Kopalni (...) w B. od 1 kwietnia 1994r. do 1 października 1996r. i od 31 października 1996r. do 30 września 1998r. jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, wymienionej w art. 50 d ust. 1 pkt 1 tej ustawy.

Ustawodawca nakazuje odróżniać pracę górniczą, którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) – oraz pracę górniczą, którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 tej ustawy). Szczegółowe określenie stanowisk pracy, na których zatrudnienie zalicza się dla celów emerytalnych w wymiarze półtorakrotnym, powinno nastąpić w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa (art. 50d ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach). Nowe rozporządzenie wykonawcze nie zostało jednak wydane i na podstawie art. 194 ustawy o emeryturach i rentach (w zakresie niesprzecznym z przepisami tej ustawy) zachowało moc obowiązujące rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. Nr 2, poz. 8). W rozporządzeniu tym stwierdza się w szczególności, że pracą górniczą w kopalniach węgla brunatnego są okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do tego rozporządzenia (§ 2), natomiast okresami pracy w kopalniach węgla brunatnego zaliczanymi w wymiarze półtorakrotnym są okresy pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia (§ 3).

O uznaniu konkretnej pracy za pracę górniczą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym - zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego - decyduje charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika, a nie treść umowy o pracę łączącej go z pracodawcą ani nazwa zajmowanego stanowiska określona w angażach lub w zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach (por. wyroki z 25 marca 1998 r., II UKN 570/97, OSNAPiUS 1999/6/213; z 22 marca 2001 r., II UKN 263/00, OSNAPiUS 2002/22/553; z 2 czerwca 2010 r., I UK 25/10, LEX nr 621137). Nie mają też decydującego znaczenia zakładowe wykazy stanowisk oraz protokoły komisji weryfikacyjnej kwalifikujące określone zatrudnienie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 2011 r., I UK 331/10, LEX nr 811826).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w okresie od 1 kwietnia 1994r. M. P. zatrudniony był na stanowisku murarz i murarz-tynkarz, od 1 czerwca 1995r. na stanowisku betoniarz, zaś od 1 września 1998r. powierzono mu stanowisko górnika – odwadniacza złoża, przy czym ta ostatnia zmiana stanowiska została przez pracodawcę dokonana w związku z odmową uznania przez ZUS stanowiska betoniarza jako pracy górniczej, tj. rzemieślnika, wymienionej w poz. 32 załącznika nr 2 do w/w rozporządzenia (...) z 23 grudnia 1994r. Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w całym spornym okresie, niezależnie od nazwy zajmowanego stanowiska, ubezpieczony pracował na odkrywce na przodku, wykonując prace ziemne związane z budową rowów korytkowych służących do odwadniania wyrobiska, tj. budował rowy, osadniki, rowy korytkowe oraz umocnienia skarp, zbiorników i pochylni. Wszystkie te prace wnioskodawca wykonywał w wyrobisku lub zwałowisku.

Porównanie treści załączników do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty prowadzi do wniosku, że w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do tego rozporządzenia wymieniono 32 stanowiska pracy w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą. Wśród tych stanowisk wymieniono pod pozycją 2 „górnika-odwadniacza złóż na odkrywce”, zaś pod pozycją 25 – „robotnika robót melioracyjnych i rekultywacji górniczej na odkrywce”. Natomiast wykaz stanowiący załącznik nr 3 do tego rozporządzenia w części III wymieniający stanowiska pracy, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze półtorakrotnym w kopalniach węgla brunatnego obejmuje tylko 8 stanowisk. Nie ma wśród nich stanowiska górnika-odwadniacza złóż na odkrywce, jak również nie ma stanowiska robotnika robót melioracyjnych i rekultywacji górniczej na odkrywce.

Tym samym, tylko nieliczne spośród stanowisk pracy górniczej uzasadniają zaliczenie pracy w wymiarze półtorakrotnym. Przykładowo można podać, że załącznik nr 2 obejmuje trzy stanowiska pracy górnika (górnik na odkrywce, górnik-odwadniacz złóż na odkrywce, górnik strzałowy na odkrywce i jego pomocnik). Załącznik nr 3 obejmuje dwa stanowiska pracy górnika: górnika kopalni odkrywkowej i górnika strzałowego kopalni odkrywkowej. Pominięte zostało stanowisko górnika odwadniacza. Skoro zatem stanowiska pracy górnika – odwadniacza złóż na odkrywce, podobnie jak i robotnika robót melioracyjnych i rekultywacji górniczej na odkrywce zawarte w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 nie zostały objęte wykazem - załącznikiem nr 3, to oznacza to niemożliwość zaliczenia pracy wykonywanej na tych stanowiskach w wymiarze półtorakrotnym.

Podkreślić przy tym należy, że wykaz stanowisk pracy określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na mocy art. 50d ust. 1 pkt 1 (poprzednio art. 37 ust. 1 pkt 1) ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Za prace wymienione w załączniku nr 3, mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie "inne prace w przodku" musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornego okresu pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj i miejsce powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych).

Tymczasem z ustaleń dokonanych przez Sąd Okręgowy jednoznacznie wynika, że wnioskodawca w okresie od 1 kwietnia 1994r. do 1 października 1996r. i od 31 października 1996r. do 30 września 1998r. pracując na oddziale IR5 (po zmianie symboli IR2), niezależnie od nazwy zajmowanego stanowiska, wykonywał prace związane z odwodnieniem powierzchniowym wyrobiska, to jest prace ziemne związane z budową rowów korytkowych odwadniających złoże i osadników, prace przy montażu rowów korytkowych, czyszczeniu tych rowów, umacnianiu skarp zbiorników i pochylni. Z zeznań ubezpieczonego wynika, że zakładał korytka odwodnieniowe, umacniał skarpy, pochylnie, na których następnie były kładzione taśmociągi. Jako górnik odwadniacz złoża ubezpieczony wykonywał tożsame czynności, jak uprzednio w charakterze murarza-tynkarza i betoniarza. W spornym okresie ubezpieczony wykonywał pracę bezpośrednio w wyrobiskach lub na zwałowiskach, ale czynności te nie były związane z bezpośrednim wydobyciem. Ubezpieczony zajmował się przygotowaniem terenu pod wydobycie węgla, umacniał skarpy, pochylnie, oraz odwadniał teren. Po tych czynnościach odpowiednia brygada montowała taśmociągi oraz inne urządzenia górnicze i przystępowano do urobku kopalin. Tym samym charakter jego pracy nie miał bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Prace ubezpieczonego nie miały tak kwalifikowanego charakteru. Zakres obowiązków pełnionych przez ubezpieczonego na stanowisku murarza-tynkarza, betoniarza czy górnika-odwadniacza złóż na odkrywce nie został wymieniony w załączniku nr 3 do w/w rozporządzenia (...) z 23.12.1994r., a okoliczność ujęcia analogicznego stanowiska pracy górniczej (górnik-odwadniacz złóż na odkrywce czy też robotnik robót melioracyjnych i rekultywacji górniczej na odkrywce) w załączniku nr 2 w pkt 2 i 25, powoduje niemożność jednoczesnego kwalifikowania takiego stanowiska pracy jako "innej pracy w przodku" wymienionej w art. 50d ust. 1 pkt 1 (poprzednio art. 37 ust. 1 pkt 1) ustawy emerytalnej, bowiem czyniłaby to zbędnym określanie takiego stanowiska pracy we wskazanym wyżej załączniku (por. poglądy wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyrokach z 11 lutego 2010 r., I UK 236/09, LEX nr 585722 oraz z 24 marca 2011 r., I UK 328/10, LEX nr 811825). W takiej sytuacji powoływanie się przez Sąd Okręgowy na pkt 1 części III załącznika Nr 3 rozporządzenia, gdzie stanowisko pracy zostało określone nieostro, nie mogło stanowić samoistnej podstawy do uwzględnienia pracy ubezpieczonego w wymiarze półtorakrotnym, ponieważ charakter pełnionych przez niego obowiązków pracowniczych górnika nie odpowiadał pracy w przodkach, tylko odpowiadał obowiązkom "zwykłej" pracy górniczej określonej w pkt 2 (górnik-odwadniacz złóż na odkrywce), określonej wykazem stanowisk pracy w załączniku Nr 2 rozporządzenia.

Konsekwencją uznania, że sporny okres pracy wnioskodawcy w (...) w B. nie podlega zaliczeniu do stażu jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym jest stwierdzenie, że nie legitymuje się on wymaganym do nabycia prawa do emerytury górniczej na podstawie art. 50a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 25-letnim okresem pracy górniczej. Sporny okres (od 1 kwietnia 1994r. do 1 października 1996r. i od 31 października 1996r. do 30 września 1998r.) liczony pojedynczo (tj. 4 lata 5 miesięcy i 2 dni), łącznie z pozostałym okresem pracy wnioskodawcy od 1 października 1998r. w (...) w B. (obecnie (...) z siedzibą w R.) nie daje 25 lat. Nawet bowiem przy przyjęciu, jak uznał to organ rentowy w objętej sporem decyzji, że okres pracy wnioskodawcy od 1 października 1998 r. do 31 maja 2007 r. na stanowisku górnika odwadniacza złoża podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, to i tak jego łączny staż pracy górniczej jest niższy niż 25 lat.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Podnieść dodatkowo należy, że decyzją z 16 grudnia 2015r. organ rentowy uchylił decyzję z 13 sierpnia 2013r. i ponownie odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury górniczej wskazując, że na dzień 6.06.2013r. nie udowodnił on wymaganych 25 lat pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą a jedynie 13 lat 8 miesięcy i 27 dni, w tym 13 lat 8 miesięcy i 27 dni pracy górniczej wymienionej w art. 50 c ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej (k.94 akt). Organ rentowy nie zaliczył do pracy górniczej i do pracy w wymiarze półtorakrotnym okresu od 1 kwietnia 1994r. do 1 października 1996r. i od 31 października 1996r. do 30 września 1998r. a ponadto do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym nie zaliczył okresu od 1 października 1998 r. do 31 maja 2007 r. oraz od 1 czerwca 2007r. do 31 maja 2013r. Decyzja ta, zdaniem Sądu Apelacyjnego, pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy. Przepis art. 83 ust. 2 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych pozwala na weryfikację w postepowaniu administracyjnym ostatecznych decyzji ZUS pod warunkiem, że nie zostało od nich wniesione odwołanie do sądu powszechnego. Natomiast po wniesieniu odwołania weryfikacja taka jest możliwa wyłącznie przez organ, który wydał decyzję, a więc ZUS i tylko w dwóch przypadkach. Po pierwsze, w razie uwzględnienia słuszności odwołania przed przekazaniem sprawy do sadu (art. 83 ust.6 ustawy systemowej) i odpowiednio art. 477.9 § 2 k.p.c.), gdyż w takim wypadku uchylenie lub zmiana decyzji czyni odwołanie bezprzedmiotowym, co uzasadnia odstąpienie od nadania mu dalszego biegu. Po drugie zaś, w sytuacji wydania przez ZUS w toku sądowego postępowania odwoławczego decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony, co powoduje umorzenie postepowania sądowego w całości lub w części z uwagi na zbędność jego dalszego prowadzenia (art. 477.13 k.p.c.). Żadne inne zmiany decyzji organu rentowego, a także jej wykonanie nie mają wpływu na bieg postepowania w sprawie (art. 477.13 zdanie drugie k.p.c.). W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że co do zasady decyzja, o której stanowi art. 477.13 k.p.c., to nie tylko decyzja zmieniająca, ale każda forma decyzji anulującej decyzję wcześniejszą, a więc także decyzja uchylająca, byleby z niej wynikało, że rozstrzyga o przedmiocie tej decyzji wcześniejszej i to zgodnie z żądaniem odwołania (por. postanowienie z 5 maja 2000r., II UKN 191/00, OSNAPiUS 2002/4/96 i wyrok z 14 lipca 2011r., III UK 196/10, OSNP 2012/17-18/222). Niewątpliwie art. 477.13 k.p.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 355 k.p.c., gdyż określa szczególne względem wskazanych w jego § 1 przesłanki umorzenia postępowania. Wynika z tego, że wydanie decyzji, która uchyla decyzję, od której zostało wniesione odwołanie do sądu w indywidualnej sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych i rozstrzyga o żądaniu na niekorzyść strony skarżącej nie może powodować umorzenia postepowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., albowiem nie zachodzą warunki określone w art. 477.13 k.p.c., który pozwala na umorzenie postępowania sądowego wyłącznie w przypadku wydania decyzji uwzględniającej w całości lub w części wniosek strony. Brak jest również w takiej sytuacji przyczyn uzasadniających umorzenie postępowania na zasadach ogólnych określonych w art. 355 § 1 k.p.c., gdyż nie występuje ani zbędność wydania wyroku (nie został zrealizowany cel, dla którego złożono odwołanie od decyzji organu rentowego), ani następczy brak przesłanek procesowych warunkujących dopuszczalność procesu (art. 199 § 1 k.p.c.). Reasumując, w postępowaniu administracyjnym niedopuszczalna jest jakakolwiek ingerencja w decyzję, od której wniesione zostało odwołanie do sądu, poza przypadkami uregulowanymi w art. 83 ust. 6 ustawy systemowej (odpowiednio art. 477.9 § 2 k.p.c.) oraz art. 477.13 k.p.c. Ten ostatni przepis w zdaniu drugim nie pozwala na umorzenie postepowania sadowego w przypadku administracyjnej weryfikacji decyzji na niekorzyść strony. Istnienie w obrocie prawnym decyzji rozstrzygającej niekorzystnie dla strony o tym samym przedmiocie co wcześniejsza decyzja nie wywołuje skutków w sferze postepowania cywilnego.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.