Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku VIII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Wiesław Oksiuta

Protokolant Aneta Chardziejko

przy udziale oskarżyciela publicznego Marty Kalickiejz Państwowej Inspekcji Pracy w Białymstoku

po rozpoznaniu w dniu 5 i 26 września 2013 roku

sprawy M. M.

obwinionej o czyny z art. 281 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy ( Dz. U. z 1998r Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908 ) w zw. z art. 22 §1, art. 221, art. 22 § 12 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy ( Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908 ); z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy ( Dz. U. z 1998r Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908 ) w zw. z art. 129 §1, art. 153 ³ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy ( Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908 )

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 17 kwietnia 2013 roku sygn. akt VIII W 24/ 13

I.  Zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy.

II.  Kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

M. M. został obwiniona o to, że:

1) Jako osoba działająca w imieniu Pracodawcy, naruszyła w (...),
na ul. (...), przepisy prawa pracy w ten sposób, że zawarła
z pracownikami Spółdzielni, tj.

- M. G.,

- M. S.,

- K. B. (1),

- D. U.,

- K. B. (2),

- I. D.,

- K. G.,

- A. M.,

- J. P.,

- I. P.,

- B. S.,

- E. T.,

- J. W.,

- J. S.

świadczącymi pracę w sklepie (...)(Sklep nr (...)) w (...)
i posiadającymi umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej
za powierzone mienie, umowę cywilnoprawną (zbiorczą umowę zlecenie),
na przeprowadzenie czynności inwentaryzacyjnych, polegających
na ustaleniu stanu towaru, gotówki i opakowań w (...), w dniu 11.11.2012 r. (w święto), w warunkach, w jakich czynności te powinny być wykonane w ramach umowy o pracę, tj, o wykroczenie z art. 281 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908), w związku z art. 22 § 1, art. 221, art. 22 § 12 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908),

2) Jako osoba działająca w imieniu Pracodawcy, naruszyła w (...), na ul. (...)II 1, przepisy prawa pracy w ten sposób, że nie zapewniła pracownikowi Spółdzielni, w przyjętym i stosowanym trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym, obejmującym miesiące styczeń - marzec 2012 r., przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w związku ze świadczeniem pracy przez pracownika w szóstym dniu tygodnia pomimo wcześniejszego świadczenia pracy przez pierwsze pięć dni danego tygodnia

- J. G. (1), w okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń - marzec 2012 r. tj. o wykroczenie z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908) w związku z art. 129 § 1, art. 151 ³ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908).

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim Zamiejscowy VIII Wydział Karny z siedzibą w Siemiatyczachwyrokiem z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII W 24/13 uniewinnił obwinioną M. M.od popełnienia zarzucanych jej czynów.

Kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości oskarżyciel publiczny zarzucając mu brak przesłanek do uniewinnienia obwinionej przy jednoczesnej znacznej szkodliwości społecznej wykroczenia popełnionego przez obwinioną na zasadzie art. 109§2 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w związku z art. 438 k.p.k., a w szczególności poprzez:

1. błędy w ustaleniach faktycznych, które doprowadziły Sąd I instancji do nieprawidłowych wniosków polegających na przyjęciu, iż działanie obwinionej było niezawinione, a przez to nie nosiło znamion wykroczenia;

2. obrazę prawa materialnego, tj. art. 1§2 w zw. z art. 6§2 kodeksu wykroczeń oraz art. 281 pkt 1 i 5 kodeksu pracy, poprzez ich błędną wykładnię prowadzącą do uznania, iż czyny obwinionej nie stanowiły wykroczeń, o których mowa w art. 281 pkt 1 i 5 kodeksu pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna nie zasługuje na uwzględnienie.

Abstrahując od wadliwości konstrukcji zarzutów sformułowanych przez apelującego polegającej na jednoczesnym wskazaniu na popełnienie w zaskarżonym rozstrzygnięciu błędów w ustaleniach faktycznych i obrazy prawa materialnego, niezasadna okazała się również argumentacja podniesiona na ich poparcie.

Sąd I instancji w pisemnych motywach wyroku odniósł się do wszystkich zagadnień istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, w tym podnoszonych w apelacji, w związku z czym powtarzanie tych samych argumentów na obecnym etapie postępowania staje się zbędne i niecelowe. Należy jedynie zwrócić uwagę na kilka zagadnień kluczowych, w tym takich, które skupiły uwagę apelującego.

I tak wskazać należy, że wniosek o ukaranie M. M.– osoby działającej w imieniu pracodawcy, z którym wystąpił oskarżyciel publiczny – inspektor pracy Okręgowego Inspektoratu Pacyw Białymstokuobjął dwa zachowania, jako pierwsze naruszenie przepisów prawa pracy poprzez zawarcie z wymienionymi pracownikami świadczącymi pracę w sklepie (...)(Sklep nr (...)) w (...)i posiadającymi umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie, umowę cywilnoprawną (zbiorczą umowę zlecenie), na przeprowadzenie czynności inwentaryzacyjnych, polegających na ustaleniu stanu towaru, gotówki i opakowań w sklepie (...), w dniu 11.11.2012 r. (w święto), w warunkach, w jakich czynności te powinny być wykonane w ramach umowy o pracę, tj. o wykroczenie z art. 281 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908), w związku z art. 22 § 1, art. 221, art. 22 § 12 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami oraz z 2012 r. poz. 908).

Zgodnie z treścią art. 281§1 pkt 1 kp karze podlega ten, kto będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22§1 powinna być zawarta umowa o pracę.

W ocenie Sądu Okręgowego dyspozycja w/w przepisu nie pozostawia wątpliwości odnośnie tego, że odpowiedzialność za wskazane wykroczenie może ponieść jedynie osoba, która zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22§1 powinna być zawarta umowa o pracę.

Mając to na uwadze w pełni zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że w realiach przedmiotowej sprawy w żadnym razie nie można uznać, że przedmiotowe czynności inwentaryzacyjne polegające na ustaleniu stanu towaru, gotówki i opakowań w(...), w dniu 11.11.2012 r. winny być przeprowadzone w ramach stosunku pracy, zamiast czego pracodawca zawarł z przeprowadzającymi je osobami umowy zlecenia.

Przede wszystkim nie ulega wątpliwości, że żaden przepis nie ustanawia zakazu zawarcia umowy zlecenia do dokonania inwentaryzacji, a mianowicie szeregu czynności jakie należy wykonać w celu ustalenia rzeczywistego stanu mienia. Strony mają swobodę w kształtowaniu tego stosunku prawnego. Brak jest również podstaw do stwierdzenia, że czynności te powinny być wykonane w ramach umowy o pracę.

Wbrew stanowisku apelującego także fakt, że umowa o odpowiedzialności materialnej wiążąca pracowników jest w pewien sposób powiązana z umową o pracę (wszakże dotyczy pracowników) nie uniemożliwia zawarcia następnie z pracownikami – jako osobami fizycznymi – umowy zlecenia. Czym innym jest bowiem zobowiązanie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie, czym innym jest natomiast fakt, że na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 04 października 1974 roku w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie, pracownicy, którzy przyjęli taką odpowiedzialność mają prawo udziału w przeprowadzanej inwentaryzacji. W żadnym razie nie można postawić znaku równości pomiędzy tym prawem, a przyjętym w ramach umowy zlecenia dobrowolnie i odrębnie opłaconym zobowiązaniem do przeprowadzenia takiej czynności. W szczególności również, że zgodnie z §22 pkt 2 w/w rozporządzenia w razie niemożności wzięcia udziału w inwentaryzacji z powodu choroby lub innej ważnej przyczyny, pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną może wskazać na piśmie inną osobę, która za zgodą pracodawcy weźmie udział w przeprowadzeniu inwentaryzacji. Nie musi być zatem obecny pracownik osobiście.

Dlatego też słusznie Sąd Rejonowy słusznie uznał, że obwiniona nie może odpowiadać za czyn z art. art. 281§1 pkt 1 kp, bowiem podpisanie przez nią przedmiotowej umowy nie narusza dyspozycji tego przepisu. Znamiennym jest również, że w ten sam sposób, wskazując, że czyn nie stanowi czynu zabronionego jako wykroczenie wypowiedział się również Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim w treści postanowienia z dnia 23 lutego 2012 roku w sprawie o sygn. akt VIII Ko 1597/11, którym uchylił mandat karny nałożony na M. J. (również działającą w imieniu Zarządu Spółdzielni) za tożsame zdarzenie faktyczne, choć inaczej zakwalifikowane przez inspektora pracy (k. 44 – 45 akt o sygn. VIII Ko 1597/11 Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim).

Na marginesie nie umknęło Sądowi Okręgowemu, że kwalifikacja prawna czynu zarzuconego M. M. przez inspektora pracy objęła również przepis art. 221 kp dotyczący dopuszczalności stosowania substancji chemicznych i niebezpiecznych (a więc przedmiotu zupełnie niezwiązanego z zarzuconym obwinionej zachowaniem) i przepis „art. 22§12 kp”, którego to przepisu wskazana ustawa w ogóle nie przewiduje.

Wbrew stanowisku apelującego nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu Okręgowego fakt uniewinnienia obwinionej także od czynu zarzucanego jej w punkcie 2 wniosku o ukaranie.

W myśl art. 281pkt 5 kp, którego naruszenie zarzucił obwinionej M. M. inspektor pracy karze podlega ten kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych.

Niekwestionowanym w sprawie pozostawało (k. 139v), co również podkreślił Sąd Rejonowy, że w przypadku jednego z pracowników (...) Spółdzielni (...)w (...) J. G. (2)przekroczona została norma czasu pracy w okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń – marzec 2012 roku. Pracownik ten w tym okresie świadczył pracę przez 65 dni przy 64 dniach przypadających do przepracowania z zachowaniem dni ustawowo wolnych od pracy i dni wolnych wynikających z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciotygodniowym tygodniu pracy.

Przepis art. 151§1 pkt 1 kp stanowi jednakowoż, że praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie szczególnych potrzeb pracodawcy.

Podzielić należy stanowisko Sądu Rejonowego, że w realiach niniejszej sprawy taka przesłanka dopuszczająca pracę w godzinach nadliczbowych zaistniała.

W ocenie Sądu Okręgowego nie ma racji apelujący, że absencje chorobowe nie były w rozpatrywanym przypadku podyktowane szczególną potrzebą pracodawcy (o której stanowi art. 151§1 pkt 2 kp), bowiem nie były wyjątkowe i nieoczekiwane, a obwiniona wiedząc o długotrwałych zwolnieniach lekarskich winna dokonać zmian w grafikach czasu pracy lub terminowo zatrudnić innych pracowników.

Z przedstawionej przez obwinioną dokumentacji wynika, że zwolnienia lekarskie przez pracowników zatrudnionych w Sklepie Nr (...) (...) były przedstawiane sukcesywnie, co wykluczyło możliwość zaplanowania innej organizacji pracy.

Faktem jest, że zgodnie z art. 153 ³ kp pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.

Nieudzielenie jednak dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego upoważnia pracownika do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli w okresie rozliczeniowym nastąpiło z tej przyczyny przekroczenie obowiązującej go przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy (art. 151 ¹ § 2 k.p. – Jaśkowski Kazimierz – komentarz do art. 153 ³ kp, LEX 2013). Bezspornym jest, że J. G. (2) otrzymał wynagrodzenie wraz z dodatkiem 100% za 8 godzin pracy nadliczbowej.

Przypomnieć również należy, że nie każde naruszenie przepisów prawa pracy, w tym wskazane w art. 281 kp stanowi wykroczenie. Tylko wtedy możemy mówić o popełnieniu wykroczenia, jeżeli naruszenie to ma ustawowe znamiona wykroczenia określone w przepisach części ogólnej kodeksu wykroczeń. Przede wszystkim, aby dany czyn mógł być uznany za wykroczenie, konieczne jest uznanie, że jest on społecznie szkodliwy (art. 1§1 k.w.), co ocenia się głównie według obiektywnych kryteriów. Ponadto wykroczeniem jest tylko czyn zawiniony; można go popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne (art. 5 k.w.).

W ocenie Sądu Okręgowego mając na uwadze okoliczności przedmiotowej sprawy, fakt, że jej zakresem objęte jest nie udzielenie przez pracodawcę – co należy podkreślić – jednego dnia wolnego od pracy i w zamian wypłacenie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, nie sposób uznać jego społecznej szkodliwości.

Jakkolwiek bowiem ustawodawca przewidział odpowiedzialność wykroczeniową za czyn polegający na naruszeniu przepisów o czasie pracy, to wyżej wskazane cechy tego konkretnego czynu (analizie nie podlega typ zachowania, a konkretne zachowanie) ujawniają tak dalece odbiegające od założonego przez ustawodawcę wzorca czynu zabronionego, że nie pozwalają przyjąć, iż czyn ten jest społecznie szkodliwy. Już zatem z tej przyczyny nie możemy mówić o odpowiedzialności wykroczeniowej obwinionej za zarzucone jej zachowanie.

Nie podzielając zatem w żadnym zakresie zarzutów apelującego zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono – w oparciu o zasadę odpowiedzialności za jego wynik (w związku z nieuwzględnieniem apelacji inspektora pracy) – na mocy art. 119 k.p.w. w zw. z art. 636§1 k.p.k.