Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania B. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 10 września 2015r. znak: (...)

o emeryturę

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy B. S. prawo do emerytury od dnia (...) 2015r.;

II.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

III.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt IV U 1311/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony B. S. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 10 września 2015r., znak (...), odmawiającej mu prawa do emerytury. Skarżący podniósł, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku montera przy naprawie pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych oraz na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, na dowód czego zaproponował dowód z dokumentów (świadectwa pracy zwykłego i w warunkach szczególnych) oraz zeznania świadków. Skarżący domagał się ponadto zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, wskazując m.in. na art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna) oraz na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami; dalej: rozporządzenie RM z lutego 1983r.). Podniesiono, że skarżący nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego, natomiast przyznaniu emerytury w wieku obniżonym sprzeciwia się niewykazanie stażu 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. Organ rentowy domagał się w tej kwestii dopuszczenia dowodu z akt osobowych ubezpieczonego za oba sporne okresy zatrudnienia. Zakwestionowano wskazane w świadectwach pracy stanowiska montera i kierowcy. Co do pracy na stanowisku kierowcy organ rentowy powołał się na usterki formalne świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zaś co pracy na stanowisku montera – na nieprzedłożenie takiego świadectwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący urodził się w dniu (...), zatem w dniu (...) 2015r. ukończył 60 lat.

(bezsporne)

W okresie od dnia 1 września 1970r. do dnia 31 grudnia 1973r. skarżący był zatrudniony w Państwowym Ośrodku (...) w D. Filia w L., ostatnio na stanowisku ślusarza-mechanika.

(bezsporne, ponadto świadectwo pracy w pliku emerytalnym)

W okresie od dnia 1 stycznia 1974r. do dnia 30 czerwca 1985r. ubezpieczony pracował w Spółdzielni Kółek Rolniczych w L. Zakład Usług (...) (dalej: (...)) na stanowisku montera. Naprawiał pojazdy samochodowe i maszyny rolnicze, pracując stale i w pełnym wymiarze czasu w kanałach remontowych. W okresie tego zatrudnienia w dniach od 22 kwietnia 1975r. do 6 kwietnia 1977r. skarżący odbył zasadniczą służbę wojskową.

(dowód: świadectwo pracy w pliku emerytalnym, zeznania świadków W. P. i L. R. z rozprawy w dniu 18 stycznia 2016r. oraz P. K., Z. L. i R. S. z rozprawy w dniu 2 marca 2016r., zeznania wnioskodawcy z rozprawy w dniu 2 marca 2016r., także w związku z jego wyjaśnieniami, wyrok z dnia 1 marca 2011r. z uzasadnieniem oraz protokoły rozpraw w sprawie IV U 1350/10 tut. Sądu dot. ubezpieczonego Z. L., wyrok z dnia 22 czerwca 2011r. oraz protokoły rozpraw w sprawie IV U 267/11 tut. Sądu dot. ubezpieczonego L. R.)

W okresie od dnia 1 lipca 1985r. do dnia 31 sierpnia 2000r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w L. (dalej: (...)), gdzie co najmniej do dnia 30 czerwca 1997r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5t. Skarżący kierował starem i jelczem, którymi przewożone były surowce (skóry surowe, kwas, siarczki) oraz wyroby gotowe (skóry garbowane). Od dnia 1 lipca 1997r. przypisano ubezpieczonemu stanowisko referenta ds. zaopatrzenia, jednak w rzeczywistości nie pracował w biurze, co najwyżej zastępował wówczas sporadycznie kierowcę samochodu dostawczego.

(dowód: odpis świadectwa pracy w aktach KP, świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych w pliku emerytalnym, zeznania świadków K. R. i J. Ł. z rozprawy w dniu 18 stycznia 2016r., dokumentacja z akt osobowych koperta k.24)

Wnioskodawca nie miał innych okresów ubezpieczenia przed 1999r.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego zasługiwało na uwzględnienie, przy czym należy zaznaczyć, że wobec okoliczności, które można było ustalić dopiero w toku postępowania sądowego.

Pozwany kwestionował pracę skarżącego w warunkach szczególnych, jednak dowody zebrane w toku postępowania sądowego w postaci zeznań świadków i wnioskodawcy oraz dokumentacji z dostępnych akt osobowych (z okresu pracy w (...)), jak również z dokumentów w aktach dwóch innych ubezpieczonych zatrudnionych w (...) L. R. i Z. L. (jednocześnie świadków w rozpatrywanej sprawie) pozwoliły na ustalenie charakteru pracy wnioskodawcy w okresie do dnia 1 stycznia 1999r. Należy zaznaczyć, że zeznania zarówno świadków jak i wnioskodawcy korespondowały ze sobą i się uzupełniały (nie były ze sobą wzajemnie sprzeczne), dając ostatecznie spójny obraz odnośnie tego, że skarżący wykonywał pracę w warunkach szczególnych w trakcie zatrudnienia w (...) jako monter w kanałach remontowych i niewątpliwie co najmniej do dnia 30 czerwca 1997r. w (...) jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Trzeba podkreślić, że w ocenie Sądu nie ujawniły się w sprawie żadne okoliczności, które mogłyby skutkować odmową przyznania waloru wiarygodności zarówno zebranym dokumentom, jak i zeznaniom świadków i wnioskodawcy przy ocenie charakteru pracy skarżącego.

Odnośnie podstawy prawnej żądania należy wyjaśnić, że z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 1 stycznia 1999r., osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w niniejszej sprawie wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie na dochody budżetu państwa środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do powołanego w części wstępnej uzasadnienia §4 rozporządzenia RM z lutego 1983r. pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Skarżący bezspornie spełnia kryterium wymaganego okresu 25 lat ubezpieczenia, skończył 60 lat i nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Kwestią sporną była okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie wymaganych 15 lat.

Wprawdzie wnioskodawca przedłożył świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych w (...), przy czym zgodnie z §2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach jednak świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż zaświadczenie z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego zaświadczenia przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania.

Zauważyć zatem należy, że pomimo przedłożenia przez skarżącego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach w (...), organ rentowy miał podstawy do kwestionowania tego świadectwa pracy, gdyż pozwany słusznie zauważył, iż w ze zwykłego świadectwa pracy wynika, iż ubezpieczony przez pewien okres zatrudnienia w (...) zajmował stanowisko referenta ds. zaopatrzenia, a wcześniej był kierowcą bez bliższego określenia rodzaju pojazdów, którymi kierował. W tej kwestii należy wyjaśnić, że ubezpieczony oraz świadkowie K. R. i J. Ł. (przełożony ubezpieczonego) zaprzeczyli, aby skarżący rzeczywiście zajmował wskazane ostatnio stanowisko, przy czym J. Ł. zeznał, że ewentualnie ubezpieczony mógł wówczas sporadycznie zastępować kierowcę samochodu dostawczego. Wcześniej natomiast ubezpieczony pracował w (...) tylko jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t (jelcz, s.). Trzeba przy tym zaznaczyć, że z kart zarobkowych w aktach osobowych koperta k.24 wynika, iż skarżący na stanowisko referenta ds. zaopatrzenia mógł przejść nie wcześniej niż z dniem 1 lipca 1997r. Skoro poprzedni okres zatrudnienia w (...), tj. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5t, to 12 lat, to okres od dnia 1 lipca 1997r. do dnia 31 grudnia 1998r., czyli tylko 18 m-cy, byłby niewystarczający do wykazania stażu 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r. Samodzielnie więc okres ten nie miał znaczenia. Istotna okazała się zatem ocena dłuższego okresu zatrudnienia, tj. pracy w (...).

W tym zakresie przede wszystkim należy wyjaśnić, że nieskuteczne okazały się próby pozyskania akt osobowych ubezpieczonego z okresu pracy w (...). Przechowawcą tych akt nie jest podmiot wskazany w odpowiedzi na odwołanie (por. pismo (...) w O. k.23). (...) w L. nie podejmuje korespondencji ani nie odbiera telefonów, zaś z telefonicznej informacji wpisanego w Krajowym Rejestrze Sądowym jako Prezes tej Spółdzielni (...) wynika, że od kilku lat faktycznie nie pełni on już tej funkcji. Okoliczności te wskazują, że (...) faktycznie nie działa. Wobec wynikającej z tego niemożliwości sprowadzenia akt osobowych z okresu pracy ubezpieczonego w (...), przesłuchano na tę okoliczność dalszych 3 świadków (tj. poza wskazanymi w odpowiedzi na odwołanie) i przeprowadzono dowód z dokumentów w aktach spraw, które toczyły się z odwołań dwóch z łącznie 5 świadków, przesłuchanych na okres pracy ubezpieczonego w (...). Z kolei dowód z akt osobowych wnioskodawcy pominięto na podstawie art. 242 kpc, gdyż przeprowadzenie tego dowodu napotkało na przeszkodę o nieokreślonym czasie trwania.

Z dowodów zebranych za okres pracy ubezpieczonego w (...) jednolicie wynika, że ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych i maszyn rolniczych. Praca w obu warsztatach należących do (...) (przy ul. (...) i przy ul. (...)) miała podobny charakter, tj. w obu tych warsztatach występowała specjalizacja wśród monterów – na pracujących w kanałach remontowych (wśród nich był wnioskodawca) oraz na wykonujących pozostałe naprawy, w tym spawaczy i ślusarzy.

Wobec wskazanych ustaleń trzeba wyjaśnić, że skoro art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej odwołuje się do przepisów dotychczasowych, to obowiązujące w tym zakresie i przywoływane już kilkakrotnie rozporządzenie RM z lutego 1983r. wydane zostało w oparciu o delegację z art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami), w którym Radzie Ministrów powierzono w szczególności określenie rodzaju prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których osobom m.in. zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury w niższym wieku. Z art. 53 ust. 2 tej samej ustawy wynikało, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia – jest to regulacja tożsama z zawartą w obecnie obowiązującym art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W wykazie A, stanowiącym załącznik do wspomnianego rozporządzenia, w dziale VIII „W transporcie i łączności” wymienia się pod poz. 2 prace m.in. kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, zaś w dziale XIV „Prace rózne” pod poz. 16 prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Praca świadczona przez skarżącego w (...) i w (...) od początku 1974r. do przynajmniej połowy 1997r. (z przerwą na służbę wojskową) ściśle odpowiadała tym właśnie rodzajom pracy w warunkach szczególnych. Przy tym nie ujawniono w toku postępowania żadnych dokumentów, z których mogłoby wynikać, że wnioskodawca pracował w tym okresie w niepełnym wymiarze czasu pracy. Można dodać, że oba stanowiska pracy zostały wymienione w przepisach resortowych, wydanych na podstawie §1 ust. 2 rozporządzenia RM z lutego 1983r., tj. w zarządzeniu Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz w zarządzeniu nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu chemicznego i lekkiego. W konsekwencji sporne okresy pracy dawały podstawę do przyjęcia, że ubezpieczony legitymuje się łącznie wymaganym stażem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Udowodnienie przez wnioskodawcę – należy podkreślić, że dopiero na etapie postępowania sądowego, gdyż m.in. przy pomocy zeznań świadków i wnioskodawcy, możliwych do przeprowadzenia dopiero w toku procesu – iż zachodzą wszystkie przesłanki przyznania mu wnioskowanej emerytury, skutkowało po pierwsze zmianą zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc i przyznaniem prawa do tejże emerytury od dnia ukończenia 60. roku życia, tj. od dnia (...) 2015r. (wniosek złożono w sierpniu 2015r.) oraz po drugie stwierdzeniem na podstawie art. 118 ust. 1a a contrario, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

O kosztach orzeczono w oparciu o art. 98 ust. 1 i 3 kpc w związku z art. 108 ust. 1 kpc i §12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013r, poz. 461 ze zmianami) w związku z §21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r. poz. 1800), zasądzając na rzecz ubezpieczonego stawkę minimalną wynagrodzenia jego pełnomocnika.