Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Małgorzata Kowalska

Protokolant sądowy Agnieszka Goluch

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2016 roku w Lublinie

sprawy I. B. i R. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o podstawę wymiaru składek

na skutek odwołania I. B. i R. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 12 czerwca 2015 roku znak (...)- (...)

oddala odwołanie.

VII U 1365/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 czerwca 2015 r., znak:(...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w L. ustalił, że podstawa wymiaru składek I. B., z tytułu umowy o pracę zawartej z płatnikiem (...) R. B. wynosi:

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia organ rentowy wskazał, że nastąpiło ono w związku ze zgłoszonym przez ubezpieczoną roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego, w wyniku wdrożonego z urzędu postępowania wyjaśniającego,
w którego toku ustalono, że I. B. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę z dnia 1 maja 2013 roku zawartą z R. B. z podstawą wymiaru składek za miesiąc maj 2013 r. w wysokości 7500,00 zł, natomiast za miesiąc czerwiec 2013 r. w wysokości 4500 zł. Od miesiąca lipca 2013 roku I. B. otrzymała wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, korzystała z zasiłku chorobowego, następnie zasiłku macierzyńskiego, który zakończyła w dniu 17 grudnia 2014 roku. Od dnia 18 grudnia 2014 roku kolejno wykorzystała wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, z powodu choroby, zasiłek opiekuńczy, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby, zasiłek chorobowy oraz od 4 kwietnia 2015 roku korzystała z urlopu wychowawczego. Na gruncie tych ustaleń oraz z uwagi na wysokie kwoty wynagrodzenia ubezpieczonej, ustalone w umowie o pracę zawartej na krótko przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienia do świadczeń, jak również z uwagi na krótki okres wykonywania przez nią pracy, brak doświadczenia zawodowego na podobnym stanowisku pracy oraz brak wymiernych efektów pracy, które uzasadniałyby ustalenie wynagrodzenia w takiej wysokości, ZUS stwierdził, że przeciętny stosunek wysokości wypłaconego świadczenia do wniesionej składki pozostaje w oderwaniu od ustawowych regulatorów rozłożenia kosztów świadczeń i w efekcie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (k. 19-22 akt ubezpieczeniowych).

W dniu 15 lipca 2015 r. R. B. oraz I. B. wnieśli odwołanie, z którego wynika żądanie zmiany powyższej decyzji oraz ustalenia, że podstawę wymiaru składek na jej ubezpieczenia stanowi wynagrodzenie, wynikające z jej umowy o pracę. Do odwołania dołączyli umowy zawarte przez I. B. w imieniu (...) R. B. oraz karty informacyjne z pobytu w szpitalu wnioskodawczyni oraz jej syna (k. 2 – 7 oraz 8-22 a. s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumenty wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 23 – 25 a.s.).

W toku dalszego postępowania każda ze stron podtrzymywała swoje żądanie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. B. z zawodu jest pedagogiem (wykształcenie wyższe magisterskie), dodatkowo zdała Państwowy Egzamin z Finansów i Rachunkowości uzyskując tytuł technika rachunkowości. Studia ukończyła w(...)roku. W okresie studiów pracowała dorywczo jako pomoc w dziale księgowości, opiekun kolonijny oraz pomocnik w inwentaryzacji (wyjaśnienia wnioskodawczyni k. 34v-35 a.s.).

Przedmiotem działalności (...) R. B. jest zakładanie instalacji elektrycznych. Działalność tą wnioskodawca prowadzi jednoosobowo od dnia 21 grudnia 2011 roku. Firma, do dnia zatrudnienia wnioskodawczyni nie zatrudniała pracowników na podstawie umowy o pracę, jedynie okresowo studentów do prac fizycznych związanych z zakładaniem instalacji, na podstawie umowy o dzieło i umowy zlecenia. Księgowość firmy prowadzi firma zewnętrzna. W 2013 roku R. B. osiągnął z działalności gospodarczej przychód wynoszący 85 273,75 zł, w 2014 roku – 130 530,13 zł (wyjaśnienia i zeznania wnioskodawcy k. 35v a.s w zw. z k. 65-65v a.s., pismo Naczelnika III Urzędu Skarbowego w L. k. 40 a.s.).

W dniu 1 maja 2013 roku I. B. zawarła umowę o pracę z R. B., na podstawie której została zatrudniona w prowadzonej przez niego firmie (...) w charakterze Dyrektora Sprzedaży, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w wysokości 7 500 zł brutto miesięcznie (umowa o pracę – akta osobowe k. 39 a.s.). Według zakresu czynności pracownika, do jej obowiązków należała obsługa biura, organizowanie pracy osób współpracujących, pozyskiwanie nowych klientów, doradzanie im, prezentacje, negocjacje oraz sprzedaż usług, budowanie relacji typu biznes, ocena i rozwój nowych możliwości sprzedażowych dla usługi, opracowywanie planu budżetu, strategii, przygotowanie umów i koordynacja ich realizacji, monitorowanie i analiza danych rynkowych dotyczących segmentu, konsumentów, działań konkurencji wyników własnego produktu/usługi., aktywna współpraca z innymi działami firmy, prowadzenie szkoleń, udział lub prowadzenie konferencji, przygotowywanie raportów, wypisywanie i przyjmowanie faktur, zaopatrzenie w materiały i kontakty z hurtowaniami (zakres czynności – akta osobowe k. 39 a.s.).

Faktycznie skarżąca wykonywała w firmie czynności polegające na wyszukiwaniu ofert potencjalnych klientów na portalach internetowych, oferty z zamówień publicznych, pisała oferty przetargowe, rozwoziła ofertę firmy osobiście w okolicach L.. Podpisywała również faktury oraz zawarła osobiście, jako przedstawiciel firmy (samodzielnie bądź wspólnie z mężem) trzy umowy o świadczenie usług. Czynności te wcześniej wykonywał R. B., w okresie przebywania skarżącej na zasiłkach chorobowych oraz urlopie macierzyńskim nikt nie został zatrudniony na miejsce wnioskodawczyni, obowiązki te ponownie przejął R. B.. Miejscem pracy skarżącej była siedziba firmy, zamiennie pracowała w domu, na własnym sprzęcie komputerowym. Nie podpisywała listy obecności (wyjaśnienia wnioskodawczyni k. 34v-35 a.s., zeznania i wyjaśnienia wnioskodawcy 35v a.s. w zw. z k. 65-65v a.s., umowy k. 8-16 a.s.).

I. B. zawarła związek małżeński z R. B. w (...)roku. Małżonkowie nigdy nie mieszkali i nie prowadzili razem wspólnego gospodarstwa domowego – wnioskodawca mieszka we własnym mieszkaniu w L. przy ul. (...) zaś wnioskodawczyni w T. k. L. z rodzicami. Małżeństwo zostało zawarte z uwagi na mające przyjść na świat wspólne dziecko wnioskodawców. W dniu (...) roku I. B. złożyła pozew o separację (oświadczenia małżonków, kopia pozwu o separację – vide akta ZUS).

W chwili zawierania umowy o pracę wnioskodawczyni była już w ciąży i była tego świadoma. Pracę świadczyła do dnia 18 czerwca 2013 roku, następnie, w związku z ciążą, od 19 czerwca 2013 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim, aż do dnia porodu (tj. (...)roku). W lipcu, wrześniu oraz listopadzie przebywała na oddziale ginekologii w związku z komplikacjami związanymi z ciążą. Za okres od 19 czerwca 2013 roku do 21 lipca 2013 roku pracodawca wypłacił jej wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, następnie otrzymywała zasiłek chorobowy. W dniu (...) urodziła syna i od tego dnia do 17 grudnia 2014 roku przebywała na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim. Po zakończeniu tych urlopów, do dnia 3 kwietnia 2015 roku nie stawiła się do pracy gdyż przebywała na zasiłkach chorobowych bądź opiekuńczych. Od dnia 4 kwietnia 2015 roku do 31 grudnia 2015 roku przebywała na urlopie wychowawczym (karty informacyjne k. 17-22 a.s., wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego – akta osobowe – k. 39 a.s.).

Na podstawie przedstawionych dowodów sąd ustalił, że umowa o pracę na czas nieokreślony, zawarta dnia 1 maja 2013 r. pomiędzy I. B. a (...) R. B., nie rodziła po stronie ubezpieczonej takich obowiązków, jakie określone zostały w zakresie czynności. Obowiązki te nie były przez zatrudnioną wykonywane, ani też egzekwowane przez pracodawcę. Faktyczne czynności wykonywane przez I. B. na rzecz pracodawcy ograniczały się do wyszukiwania ofert w internecie, roznoszeniu ulotek z ofertą firmy oraz podpisywaniu faktur. Wnioskodawczyni podpisała również trzy umowy z kontrahentami firmy, jako jej przedstawiciel. Zauważyć należy jednak, iż jedna z nich została zawarta w dniu 3 maja 2013 roku, tj. w dwa dni po zatrudnieniu skarżącej. Z pewnością nie była więc ona efektem czynności zmierzających do pozyskania nowego klienta podjętych przez I. B., zważywszy przy tym iż 1 i 3 dzień maja są dniami wolnymi od pracy.

W związku z powyższym przyznane skarżącej przez pracodawcę wynagrodzenie w wysokości 7 500 zł brutto należy uznać za nieadekwatne
i wygórowane. J. K. przed podjęciem spornego zatrudnienia nie miała doświadczenia w wykonywaniu pracy, której charakter opisała. Wynikające z umowy o pracę koszty zatrudnienia skarżącej stanowiły w przeciągu miesiąca równowartość przeciętnego miesięcznego przychodu wnioskodawcy osiągniętego w 2013 roku. Przy czym z zeznań skarżącego wynikało, iż dochody te nie były stałe i zdarzało się, że dochód miesięczny był zerowy. R. B. nie zatrudnił nikogo
na miejsce ubezpieczonej w czasie bardzo długiej absencji wnioskodawczyni. Z przeprowadzonych dowodów nie wynika też, ażeby firma podejmowała czynności zmierzające do podjęcia działalności, której rozwinięciu miało służyć zatrudnienie J. K.. Wreszcie, ubezpieczona w chwili zawarcia umowy o pracę była w ciąży i po około półtoramiesięcznym okresie zatrudnienia nastąpiła jej absencja w pracy, trwająca nieprzerwanie do tej pory, najpierw w związku z ciążą, później spowodowana narodzinami dziecka i własną niezdolnością do pracy, a obecnie w ramach urlopu wychowawczego.

Dowody, z jakimi w niniejszej sprawie zetknął się sąd, zasługiwały na wiarę jedynie w zakresie, w jakim – przy wzajemnym zestawieniu wynikających z nich treści – prowadziły do spójnych wniosków.

Sąd dał w całości wiarę wyjaśnieniom wnioskodawczyni oraz zeznaniom wnioskodawcy a także zgromadzonym w toku postępowania dokumentom. Należy jednak nadmienić, że wspomniane dokumenty nie wskazują jednoznacznie na charakter pracy wykonywanej przez skarżącą, a ich zeznania w kwestii obowiązków pracowniczych nie pokrywają się zakresem czynności jaki miał obowiązywać odwołującą na stanowisku dyrektora sprzedaży. Wnioskodawczyni zaś, zajmująca tak strategiczne stanowisko w firmie nie potrafiła w toku postępowania określić nawet w przybliżeniu jakie przychody wnioskodawca uzyskiwał z działalności gospodarczej w spornym okresie.

Reasumując, zgromadzone w sprawie dowody nie pozwalały na ustalenie,
że I. B. wykonywała na rzecz pracodawcy pracę dyrektora sprzedaży, polegającą na m.in ocenie i rozwoju nowych możliwości sprzedażowych dla usługi, opracowywaniu planu budżetu, strategii, przygotowaniu umów i koordynacji ich realizacji, monitorowaniu i analizie danych rynkowych dotyczących segmentu, konsumentów, działań konkurencji wyników własnego produktu/usługi, aktywnej współpraca z innymi działami firmy, prowadzeniu szkoleń, udziale lub prowadzeniu konferencji.

Przedstawione dowody, w pozostałej mierze, umożliwiały dokonanie wyżej zawartych ustaleń dotyczących zatrudnienia ubezpieczonej zarówno z punktu widzenia okoliczności, jakie dotyczyły jej samej, jak i tych, które związane były z działalnością zainteresowanej spółki.

Powołane dokumenty zostały sporządzone w przepisanej formie przez umocowane do tego osoby, a ich autentyczność, ani treść, nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Mimo to, sama formalna aprobata tych dokumentów, w obliczu wskazanych wyżej sprzeczności, nie mogła prowadzić do przyznania im pełnej wiarygodności - w szczególności tyczy się to zakresu czynności pracownika stanowiącego załącznik do umowy o pracę.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie, jako bezzasadne, nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 4 pkt 9 w zw. z art. 18 ust. 1 i 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zm.; dalej również jako: „u.s.u.s.”) podstawą wymiaru składek
na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Z kolei w myśl art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r., nr 51, poz. 307 ze zm.)
za przychód ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego,
czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Na mocy art. 20 ust. 1 u.s.u.s. oraz na gruncie niniejszej sprawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
bez ograniczenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ust. 1 u.s.u.s.).

Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne kreują przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 ze zm.). Zgodnie z art. 88 ust 1, 5 i 6 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a) podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie pracowników ustala się w ten sam sposób, co podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z tym,
że nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz ograniczenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ust. 1 u.s.u.s.), a podstawę wymiaru składki pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe
i chorobowe, potrąconych przez płatnika ze środków ubezpieczonego.

Na podstawie art. 41 ust. 1 u.s.u.s. płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne dotyczące każdego ubezpieczonego, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek, natomiast na mocy ust. 13 tego artykułu organ rentowy jest uprawniony do kwestionowania informacji zawartych we wspomnianym raporcie. Ponadto art. 86 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej kreuje ogólną kompetencję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do kontroli prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek.

Obliczanie składek wiąże się między innymi z ustalaniem podstawy ich wymiaru. Prawidłowość tego procesu – zgodnie z ogólnym rozumieniem tego terminu – oznacza jego poprawność, zgodność z obowiązującymi prawidłami, natomiast rzetelność – zgodność z prawdą, autentyczność jego wyniku, przeprowadzenie go
w sposób dokładny, należyty, porządny, właściwy i solidny (por. Słownik Języka Polskiego, sjp.pl).

Jakkolwiek podstawa wymiaru składek odprowadzanych przez ZUS, poprzez element przychodu, jest uzależniona od wysokości wynagrodzenia za pracę,
a wynagrodzenie to jest poddane samodzielnej regulacji prawa pracy i ustalane przez pracownika z pracodawcą, to nie jest wykluczona możliwość pośredniego zakwestionowania jego wysokości przez organ rentowy właśnie w ramach wspomnianej kontroli prawidłowości obliczania składek.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że czym innym jest wskazywana przez skarżącą swoboda w kształtowaniu wynagrodzenia za pracę, a czym innym skutek, jaki wysokość tego wynagrodzenia może wywierać w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. Specyfika tej gałęzi prawa, polegająca między innymi na potrzebie uwzględnienia interesu publicznego poprzez zasadę solidaryzmu ubezpieczonych,
ma pierwszeństwo przed funkcjonującymi na gruncie innych gałęzi prawa zasadami realizującymi się pomiędzy stronami danego stosunku umownego, a więc dotyczącymi głównie interesu prywatnego.

W tym aspekcie, ZUS kontrolując ustaloną przez płatnika wysokość podstawy wymiaru składek może zakwestionować wysokość wypłaconego ubezpieczonego wynagrodzenia jako nieadekwatnego, zbyt wygórowanego i zmierzającego
do nadużycia świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Przyjęcie takiego twierdzenia wymaga każdorazowo wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy, niemniej jest uprawnione w szczególności, gdy wynagrodzenie za pracę nie odpowiada kwalifikacjom pracownika, jego doświadczeniu zawodowemu, zakresowi obowiązków, dotychczasowemu okresowi świadczenia pracy na rzecz pracodawcy oraz jego osiągnięciom, a wkrótce po zawarciu umowy o pracę następuje przerwa
w jego zatrudnieniu związana z korzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. m. in. uzasadnienia wyroków SN z 19.05.2009 r., III UK 7/09 oraz
z 04.08.2005 r., II UK 16/05 oraz powołane tam orzecznictwo, a także uchwałę SN
z 27.04.2005 r., II UZP 2/05).

W tym miejscu należy zauważyć, że samo zawarcie umowy o pracę wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia jest w pełni aprobowane przez system prawny. Ocenie podlega natomiast sposób, w jaki dany osoba dąży do skorzystania
z tych świadczeń.

Powyższe konstatacje znajdują pełne odniesienie na gruncie niniejszej sprawy. Jak wskazano, ubezpieczona przede wszystkim nie wykazała wykonywania na rzecz pracodawcy czynności, jakie wiązały się z charakterem przedstawionego przez nią zatrudnienia. Nie potrafiła też wykazać efektów swojej pracy pokrywających się z zakresem jej obowiązków. Poza tym, charakter tego zatrudnienia – jeżeli rzeczywiście byłoby ono wykonywane w takim kształcie – był bardziej związany z posiadaniem wiedzy ekonomicznej, aniżeli pedagogicznej. Wykształcenie ubezpieczonej nie odpowiadało więc temu charakterowi. I. B. nie wykonywała wcześniej pracy o wskazywanej przez siebie specyfice, była to jej pierwsza praca po ukończeniu studiów (poza dorywczymi pracami w czasie nauki). W świetle materiału zgromadzonego w sprawie, czynności, jakie ubezpieczona faktycznie wykonywała na rzecz swojego pracodawcy, miały charakter sporadyczny i niewyspecjalizowany. Ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie I. B. miało więc charakter fikcyjny.

Wobec powyższego organ rentowy prawidłowo, dokonując korekty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne I. B., w miejsce wynagrodzenia wynikającego z jej umowy o pracę, jako przychód przyjął kwotę równą minimalnemu wynagrodzeniu pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, z uwzględnieniem absencji chorobowej ubezpieczonej w miesiącu czerwcu i lipcu 2013 r.

Sąd nie znalazł zatem podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, a tym samym
do uwzględnienia odwołania.

W związku z tym, mając na względzie wszystkie przedstawione okoliczności, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono, jak w wyroku.