Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSR del. Magdalena Kościarz

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 27 kwietnia 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku T. M.

z udziałem (...) SA w L.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu

z dnia 1 grudnia 2015 roku, sygnatura akt I Ns 106/15

postanawia:

oddalić apelację.

Sygn. akt I Ca 145/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Sieradzu oddalił wniosek T. M. o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz (...) S.A. na nieruchomości wnioskodawcy w sposób wskazany w piśmie wszczynającym postępowanie (pkt 1.) oraz orzekł o kosztach postępowania (pkt 2.).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Właścicielem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów numerami działek (...) położonej w miejscowości K., dla której w Sądzie Rejonowym w Sieradzu prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...) jest wnioskodawca T. M.. Przedmiotowe działki wnioskodawca nabył na podstawie umowy sprzedaży z dnia 9 sierpnia 1996 r. - rep A nr (...).

Przedmiotowe działki stanowią grunty orne, łąki i sady, a działka numer (...) dodatkowo grunty rolne zabudowane.

Na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...) zlokalizowane są urządzenia elektroenergetyczne w postaci odcinka napowietrznej linii niskiego napięcia 0,4 kV o długości około 167 m wraz z czterema stanowiskami słupowymi - wszystkie będące własnością uczestnika. Przez działkę o numerze geodezyjnym (...) przebiega stanowiąca również własność uczestnika, napowietrzna linia niskiego napięcia 0,4 kV o długości około 14 m. wraz
z usytuowanym jednym stanowiskiem słupowym. Na działce oznaczonej numerem geodezyjnym (...) zlokalizowane są urządzenia elektroenergetyczne w postaci odcinka napowietrznej linii średniego napięcia 15 kV o długości około 78 m, dwa odcinki napowietrznej linii niskiego napięcia 0,4 kV o długości odpowiednio: obwód nr 1 - około 76 m i obwód nr 2 - około 76 m wraz z jednym stanowiskiem słupowym oraz słupowa stacja transformatorowa - wszystkie będące własnością uczestnika.

Urządzenia te zostały wybudowane w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku i zostały przyjęte do eksploatacji na podstawie protokołu zdawczo - odbiorczego nr (...) z dnia 22 czerwca 1965 roku. Za pośrednictwem tych linii uczestnik przesyła prąd zarówno do miejscowości K. jak i do poszczególnych miejscowości sąsiednich.

Pierwotnie poprzednik prawny uczestnika postępowania nosił nazwę Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...). Na podstawie zarządzenia numer 18 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 12 sierpnia 1975 roku w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego państwa, w/w podmiot otrzymał nazwę Zakład (...) w Ł.. Podmiot ten wchodził w skład Zakładów (...) w W.. W wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Centralny O. Energetyczny w W. zarządzeniem, nr 14/ (...)/89 z dnia 16 stycznia 1989 roku Ministra P., z dniem 1 stycznia 1989 roku utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w Ł.. Powyższe przedsiębiorstwo państwowe aktem notarialnym rep. A (...) z dnia 12 lipca 1993 roku przekształcone zostało w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa Zakład (...) Spółkę Akcyjną w Ł.. W dniu 15 grudnia 2008 roku Zakład (...) Spółka Akcyjna w Ł. zmienił nazwę na (...) Spółka Akcyjna w Ł., a od 1 września 2010 roku stał się oddziałem spółki (...) S.A. z siedzibą w L..

Pełnomocnik wnioskodawcy wystosował w dniu 22 października 2014 roku do uczestnika postępowania dwa wezwania do polubownego załatwienia sprawy, wzywając w nich uczestnika do umownego ustanowienia służebności przesyłu na działkach położonych w miejscowości K. i stanowiących własność wnioskodawcy, za jednorazowym wynagrodzeniem odpowiednio w wysokości 11.997,20 zł (z tytułu służebności przesyłu obciążającej działki numer (...)) oraz w wysokości 12.820,00 zł (z tytułu służebności przesyłu obciążającej działkę numer (...)).

W odpowiedzi uczestnik odmówił uznania roszczeń wnioskodawcy, powołując się na zasiedzenie z mocy prawa służebności gruntowej, odpowiadającej swą treścią służebności przesyłu, polegającej na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na działkach stanowiących własność T. M..

Ostatecznie strony nie doszły do porozumienia.

Zdaniem Sądu, wniosek T. M. o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd powołał się na art. 305 ¹ oraz art. 305 ² § 2 k.c., a następnie podkreślił, że w orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, w myśl którego dopuszczalne jest nabycie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu w drodze zasiedzenia.

Mając na uwadze powyższe, w tym zgłoszony przez uczestnika zarzut podniesiony w odpowiedzi na wniosek z dnia 29 października 2015 roku, Sąd rozważył, czy doszło w tym przypadku do nabycia służebności w drodze zasiedzenia.

Sąd omówił następnie przepisy dotyczące zasiedzenia wspomnianej służebności, a to art. 292, art. 336, art. 348 - 351 oraz art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym przed 1 października 1990 roku, a także art. 176 § 1 k.c.

W świetle poczynionych w przedmiotowej sprawie przez Sąd ustaleń faktycznych -jako moment początkowy biegu terminu zasiedzenia należało w ocenie Sądu uznać 23 czerwca 1965 r. Jak wynika bowiem z dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, zarówno napowietrzna linia średniego napięcia 15 kV usytuowana wraz ze słupową stacją transformatorową na nieruchomości wnioskodawcy, jak i napowietrzne linie niskiego napięcia 0,4 kV znajdujące się na działkach nr (...). (...), zostały wybudowane w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku i przyjęte do eksploatacji w dniu 22 czerwca 1965 r. Zdaniem Sądu co najmniej zatem od dnia 23 czerwca 1965 r. poprzednik prawny uczestnika władał służebnością gruntową przesyłu jak właściciel, czynił na tej linii niezbędne remonty, tj. traktował ją jak swoją własność, nie pytając nikogo o zgodę na takie gospodarowanie (jak wynika z twierdzeń samego wnioskodawcy zawartych w treści wniosku o ustanowienie służebności przesyłu - teren wokół słupowej stacji transformatorowej podlega stałym ingerencjom ze strony pracowników uczestnika). Sąd stwierdził, że poprzednicy prawni uczestnika postępowania władali zatem nieprzerwanie ww. służebnością aż do uzyskania własności tej służebności przez zasiedzenie w dniu 23 czerwca 1985 r. W dniu 23 stycznia 1965 r. obowiązywał kodeks cywilny, który w art. 172 § 1 i 2 przewidywał okres zasiedzenia nieruchomości w zlej wierze wynoszący 20 lat. Biorąc zatem pod uwagę powyższe, nabycie służebności przez zasiedzenie w niniejszej sprawie nastąpiło w dniu 23 czerwca 1985 r., to jest z upływem okresu dwudziestoletniego liczonego od dnia 23 czerwca 1965 r., czyli od dnia następnego po dniu przyjęcia urządzeń do eksploatacji. W konsekwencji zatem Sąd uznał, że nabycie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przez zasiedzenie nastąpiło w dniu 23 czerwca 1985 r. na rzecz Skarbu Państwa, w imieniu którego i na którego rzecz poprzednicy prawni uczestnika wykonywali władztwo nad przedmiotową nieruchomością, w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu. W ocenie Sądu zakres obszarowy tego władztwa nie zmieniał się od powstania linii przesyłowej do jej nabycia a nawet do chwili, obecnej.

Sąd zaznaczył, że w rozpoznawanej sprawie ustalono, iż zarówno urządzenia przesyłowe linii średniego napięcia 15 kV usytuowane wraz ze słupową stacją transformatorową na nieruchomości wnioskodawcy, jak i napowietrzne linie niskiego napięcia 0,4 kV znajdujące się na działkach nr (...), oddano do eksploatacji w dniu. 22 czerwca 1965 r. Od tego dnia. a wiec ponad 50 lat, urządzenia te znajdują się w posiadaniu, najpierw Skarbu Państwa, w imieniu którego urządzeniami przesyłowymi zarządzały - Zakład (...) - Województwo, następnie Zakład (...) w Ł., w dalszej kolejności jednoosobowa spółka Skarbu Państwa, działająca pod firmą Zakład (...) S.A., a obecnie (...) S.A. w L.. Sąd podkreślił, że oczywistym jest, iż posiadanie wykonywane przez poprzedników prawnych uczestnika nosiło znamiona posiadania w złej wierze, skoro wiadomym było. iż prawo do nieruchomości, z której korzystają przysługuje innemu podmiotowi.

W ocenie Sądu, posiadanie służebności wykonywane przez poprzedników prawnych uczestnika, a polegające na wybudowaniu na nieruchomości wnioskodawcy linii niskiego 0.4 kV i średniego napięcia 15 kV wraz ze słupową stacją transformatorową oraz utrzymywaniu ich funkcjonowania przez okres ponad 20 - letni, wyczerpało przesłanki z art. 291 k.c. i doprowadziło do jej nabycia z dniem 23 czerwca 1985 r. w drodze zasiedzenia.

Jednocześnie Sąd wskazał, że brak jest w niniejszej sprawie jakichkolwiek okoliczności świadczących o tym, iż doszło do przerwania biegu zasiedzenia. Wnioskodawca przed zainicjowaniem niniejszego postępowania nie podjął czynności zmierzających do odzyskania władztwa nad rzeczą. nie występował o wydanie nieruchomości w części wykorzystywanej przez uczestnika.

Reasumując, Sąd uznał, iż poprzednik prawny uczestnika nabył już przez zasiedzenie z dniem 23 czerwca 1985 r. służebność przesyłu polegającą na prawie korzystania z urządzeń linii niskiego 0.4 kV i średniego napięcia 15 kV usytuowanych wraz ze słupową stacją transformatorową na działkach stanowiących własność T. M.. Skoro tak, to w ocenie Sądu wniosek o ustanowienie służebności, jako bezzasadny, podlegać musiał w tym zakresie oddaleniu.

W konsekwencji oddalenia wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, oddalono również żądanie zasądzenia wynagrodzenia, o którym mowa w art. 305 ² § 2 k.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodził się wnioskodawca, który zaskarżył w całości przedmiotowe rozstrzygnięcie, zarzucając mu naruszenie:

- art. 227 w zw. z art. 217 § 2 k.p.c., a tym samym, odmowę przeprowadzenia dowodów wnioskowanych przez wnioskodawcę, które to dowody dotyczyły faktów, mających dla sprawy istotne znaczenie;

- art. 231 k.p.c., poprzez wyprowadzenie błędnych wniosków z twierdzeń uczestnika postępowania, tj. poprzez uznanie, iż załączone do akt protokoły dowodzą posiadania przez poprzednika prawnego uczestnika tytułu lokalizacyjnego do posadowienia i posiadania urządzeń elektroenergetycznych na nieruchomościach wnioskodawcy;

- art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dokonanie błędnych ustaleń faktycznych i uznanie, iż uczestnik wykazał, iż jego poprzednik prawny był uprawniony do posadowienia urządzeń elektroenergetycznych na nieruchomościach wnioskodawcy, podczas gdy uczestnik nie przedstawił w tej mierze żadnej decyzji lokalizacyjnej, a także nie wykazał jakoby wskazane protokołami linie niskiego i średniego napięcia, dotyczyły nieruchomości wnioskodawcy;

- art. 6 k.c., poprzez jego błędne zastosowanie i stwierdzenie, iż obowiązkiem

wnioskodawcy było wykazanie, iż wskazywane przez uczestnika urządzenia

elektroenergetyczne, których dotyczyły złożone do akt protokoły, nie dotyczyły urządzeń zlokalizowanych na nieruchomościach wnioskodawcy, a tym samym naruszenie zasady prawa cywilnego, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na tej stronie postępowania która z danej okoliczności wywodzi skutki prawne.

W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie należy podkreślić, że zaskarżone orzeczenie Sądu Rejonowego jest postanowieniem co do istoty sprawy, od którego zgodnie z art. 518 k.p.c. przysługuje apelacja. Dlatego też środkowi odwoławczemu złożonemu przez wnioskodawcę, a określonemu jako zażalenie, nadano bieg i rozpoznano jako apelację.

Argumentacja skarżącego sprowadza się do zakwestionowania ustalenia Sądu Rejonowego, w myśl którego wskazane załączonymi protokołami linie niskiego i średniego napięcia, dotyczyły nieruchomości wnioskodawcy. Uznanie, że Sąd pierwszej instancji nie miał podstaw do poczynienia tych ustaleń oznaczałoby, że niesłuszne było również stwierdzenie nabycia służebności gruntowej w zakresie odpowiadającym służebności przesyłu przez uczestnika, a w konsekwencji przedwczesne oddalenie wniosku T. M.
w przedmiocie ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego.

Sąd poczynił sporne ustalenia w drodze domniemania faktycznego. Należy więc wyjaśnić, że domniemanie, o którym mowa w art. 231 k.p.c. polega na tym, że sąd na podstawie ustalenia jednych faktów wnioskuje o istnieniu innych. Sąd ma w takim wypadku zupełną swobodę wnioskowania na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku postępowania dowodowego. Musi ono jednak być poprawne z punktu widzenia zasad logiki. Możliwe jest więc dokonanie ustalenia na podstawie domniemania faktycznego wówczas, gdy wniosek taki nasuwa się z pewnością lub ze szczególnie dużą dozą prawdopodobieństwa, natomiast wniosek przeciwny nie ma w danych okolicznościach żadnego uzasadnienia, bądź też jest wysoce mało prawdopodobny (zob. orz. SN z 2 lutego 2005 r., IV CK 459/04, LexPolonica nr 373352, MoP 2005, nr 4, s. 181).

Domniemanie faktyczne może być wzruszone przez wykazanie nieprawidłowości rozumowania sędziego, a ta nieprawidłowość może polegać na tym, że fakt przyjęty przez sąd za podstawę wnioskowania o innym fakcie nie został ustalony albo na tym, że fakty składające się na podstawę domniemania faktycznego nie uzasadniają, w świetle wiedzy i doświadczenia życiowego, wyprowadzonego z niego wniosku (zob. T. Ereciński, kom. do art. 231 k.p.c., Lex/el.).

Podstawą wnioskowania były dla Sądu Rejonowego: protokół odbioru technicznego z dnia 14 czerwca 1965 roku (k. 50 – 51), protokół zdawczo – odbiorczy nr (...) z dnia 22 czerwca 1965 roku (k. 52) oraz charakterystyka szczegółowa urządzeń (k. 53). Z przytoczonych protokołów wynika, że w dniu 22 czerwca 1965 roku w miejscowości K. w powiecie (...) przedsiębiorstwo Zakład (...) (przynależące do Zakładów (...)) przyjęło do eksploatacji linię napowietrzną 15 kV, stację transformatorową 15/04 kV, sieci 0,4 kV. Z kolei z charakterystyki szczegółowej urządzeń wynika, że w skład infrastruktury przesyłowej wchodzą także słupy. Należy zauważyć, że tego samego rodzaju urządzenia energetyczne zostały wymienione we wniosku apelującego. Trzeba było zatem uznać, że użytkowane obecnie przez (...) S.A. linie wraz ze słupami oraz stacją transformatorową to te same urządzenia, o których mowa w omówionych powyżej dokumentach. W niniejszej sprawie nie ma bowiem przesłanek do uznania, że przez miejscowość K. przebiegają inne linie energetyczne, względnie, że doszło do zmiany ich przebiegu. Doświadczenie życiowe uczy, że w małych miejscowościach nie buduje się wielu sieci energetycznych. Ponadto stan obiektów w protokole zdawczo – odbiorczym został określony jako „nowy”, co przemawia przeciwko uznaniu, że K. doszło po 1965 roku do modernizacji i przemieszczenia infrastruktury przesyłowej. Dlatego też Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że Sąd Rejonowy miał podstawy, aby przyjąć w drodze domniemania faktycznego, że urządzenia energetyczne w niezmienionym kształcie przebiegają przez nieruchomość wnioskodawcy od 23 czerwca 1965 roku.

Wypada zauważyć, że skarżący nie wykazał, że rozumowanie Sądu jest niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego bądź urąga zasadom logiki. Nie przedstawił też materiału procesowego, który mógłby nasunąć jakiekolwiek wątpliwości co do przebiegu linii energetycznych w miejscowości K. w okresie ostatnich 50 lat.

Z wymienionych przyczyn Sąd odwoławczy stwierdził, że Sąd Rejonowy nie naruszył art. 233 § 1 ani art. 231 k.p.c. Nie doszło również do dokonania niewłaściwego rozkładu ciężaru dowodu, ponieważ uczestnik zaoferował materiał procesowy, na podstawie którego można było poczynić stanowcze ustalenia, natomiast jeśli wnioskodawca miał odmienny pogląd, powinien był wskazać na okoliczności, które prowadzą do odmiennych konkluzji – np. przedstawić dowody świadczące o modernizacji sieci przesyłowej w K..

W rezultacie Sąd Okręgowy podzielił prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i uznał je własne.

Konsekwencją powyższych ustaleń było uznanie za skuteczny podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej na nieruchomości wnioskodawcy.

Należało stwierdzić, że skoro samoistne posiadanie urządzeń przesyłowych w złej wierze przez poprzedników prawnych uczestnika ma miejsce od dnia następującego po dniu sporządzenia protokołu zdawczo – odbiorczego z 23 czerwca 1965 roku, to po myśli art. 172 § 2 k.c. w obowiązującym wówczas brzmieniu do nabycia przedmiotowej służebności doszło z dniem 24 czerwca 1985 roku przez Skarb Państwa, któremu zgodnie z art. 128 k.c. przysługiwała wówczas niepodzielnie własność mienia państwowego.

Należy wskazać, że w przypadku posiadania służebności chodzi oczywiście o „trwałe i widoczne urządzenie” (art. 292 k.c.), z którego korzystanie prowadzi do zasiedzenia (w sprawie niniejszej przebiegające przez nieruchomość wnioskodawcy linia energetyczna i jej eksploatacja). Nie jest zatem potrzebna żadna umowa pisemna lub decyzja, na których brak powołuje się skarżący.

Na marginesie trzeba zaznaczyć, że również przejęcie majątku obejmującego m.in. sporną służebność gruntową przez uczestnika od swych poprzedników prawnych nie budzi wątpliwości, ponieważ przemawiają za tym szczegółowo omówione przez Sąd Rejonowy przekształcenia podmiotowe poszczególnych przedsiębiorstw, a ponadto położenie linii przesyłowych w zasięgu działalności przedsiębiorstwa uczestnika postępowania i sama treść wniosku, w którym wnioskodawca wskazał (...) SA w L. jako właściciela urządzeń przesyłowych.

W rezultacie Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej wykładni art. 305 ² § 1 k.c., uznając, że nie zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności przesyłu, ponieważ uczestnik wykazał, iż dysponuje tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości wnioskodawców
w postaci służebności gruntowej.

Mając na uwadze powyższe, Sąd odwoławczy oddalił apelację na podstawie art. 385
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.