Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2016 r. w Lublinie

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o ustalenie prawa do emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu

z dnia 1 grudnia 2015 r. sygn. akt IV U 729/15

oddala apelację.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Krystyna Smaga Barbara Hejwowska

III AUa 61/16

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 13 maja 2015 r. odmówił wnioskodawcy M. P. przyznania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, ponieważ nie udowodnił on 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Zamościu złożył wnioskodawca podnosząc, iż spełnia wymogi niezbędne do przyznania mu prawa do dochodzonego przez niego świadczenia, ponieważ pracował w szczególnych warunkach ponad 15 lat na stanowisku kierowcy ciągnika oraz palacza centralnego ogrzewania.

Sąd Okręgowy w Zamościu wyrokiem z dnia 1 grudnia 20165 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił M. P. prawo do emerytury od dnia (...)roku. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca M. P., urodzony (...), w dniu 19 lutego 2015 r. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Skarżący nie należy do OFE, uprawniony jest do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (okoliczności bezsporne).

Skarżący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach w Spółdzielni(...)w K. w okresie od 19.01.1976r. do 30.11.1990r. (14 lat, 10 m-cy i 12 dni) na stanowisku kierowcy ciągnika. Do jego obowiązków należało świadczenie usług agrotechnicznych oraz usług transportowych (w szczególności w okresie zimowym).

Nadto w okresach: od 16.10.1995r. do 15.04.1996r., od 01.11.1996r. do 15.04.1997r., od 27.09.1997r. do 09.11.1997r. i od 09.12.1997r. do 21.01.1998r. wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach w Szkole Podstawowej w M. na stanowisku palacza i rusztowego kotła wodnego (c.o.) typu przemysłowego. Do jego obowiązków należała obsługa (zasypywanie opału, usuwaniu popiołu i żużlu, itp.) wzmiankowanego kotła, który wytwarzał gorącą wodę potrzebną do centralnego ogrzewania oraz do potrzeb użytkowych i sanitarnych.

Z podliczenia powyższych okresów pracy jednoznacznie wynika, iż wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się stażem pracy w szczególnych warunkach wynoszącym znacznie powyżej 15 lat.

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie zeznań wnioskodawcy M. P. oraz zeznań świadków, którym dał wiarę w zakresie w jakim uwzględnił je przy ustaleniu stanu faktycznego sprawy, gdyż były one w tym zakresie logiczne, spójne i przede wszystkim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w sprawie, a w szczególności w aktach osobowych wnioskodawcy. Świadkowie są dla wnioskodawcy osobami obcymi a więc nie byli zainteresowani wynikiem rozstrzygnięcia w sprawie. Sąd nie dał wiary ww. zeznaniom w części dotyczącej wykonywania przez skarżącego pracy w (...)w M., gdyż wnioskodawca, jak i świadkowie nie potrafili wiarygodnie i precyzyjnie wskazać okresu pracy skarżącego w tym (...), jak i charakteru tej pracy.

Strona pozwana nie zgłosiła dowodu, którego przeprowadzenie mogło by podważyć powyższe ustalenia Sądu.

Sąd Okręgowy orzekł, że zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu mężczyźnie urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (czyli na dzień 1 stycznia 1999 r.) osiągnął:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury, tj. 15 lat oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj. 25 lat).

Emerytura, o której mowa w ust. 1 przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W świetle § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43), okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń w wysokości i na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W ocenie Sądu wnioskodawca udowodnił, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach w okresach wyżej opisanych, wymienioną w wykazie A dział VIII pkt 3 i dziale XIV pkt 1 (prace kierowców ciągników i kombajnów, prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego) cyt. rozporządzenia, na stanowisku przewidzianym w uchwale nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), (...)z dnia 14 czerwca 1983r. (Informator (...) Nr 6, poz. 18) – dział VIII poz. 3 pkt 1, łącznie przez okres znacznie powyżej 15 lat. Spełnienie przez skarżącego pozostałych ustawowych wymogów niezbędnych do nabycia dochodzonego przez niego świadczenia nie było sporne między stronami.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 14 marca 2013r., I UK 547/12, sprowadzającego się do tezy, że o zaliczeniu danego rodzaju pracy decyduje czy została on zamieszczony w wykazie stanowiącym załącznik do cyt. rozporządzenia w dziale właściwym dla branży w której pracował ubezpieczony. Wzmiankowany załącznik jedynie określa rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i dla celów porządkowych grupuje je w działy w których typowo (najczęściej) występują, oznaczając częstokroć te działy pojęciami z języka potocznego ( ”w transporcie …” a nie „w przemyśle transportu …”. W ocenie Sądu praca na stanowisku kierowcy ciągnika wykonującego usługi agrotechniczne o wiele bardziej wypełnia znamiona definicji pracy w szczególnych warunkach niż praca kierowcy ciągnika w transporcie (np. wykonywanie oprysków środkami ochrony roślin).

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał naruszenie:

- art.233 kpc poprzez błędną ocenę, że M. P. w pełnym wymiarze godzin wykonywał pracę w szczególnym charakterze jako kierowca ciągnika, w sytuacji, gdy oprócz prac transportowych wykonywał także prace polowe;

- art.184 ust.1 i art.32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 ust.1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury w sytuacji niespełnienia warunku udowodnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych przyjmując za taką pracę wykonywaną na stanowisku kierowcy ciągnika.

Wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W uzasadnieniu apelacji skarżący wywodził, że prace kierowców ciągników są wymienione dziale dotyczącym transportu a prace polowe nie są pracami w transporcie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Bezzasadny jest zarzut apelacji naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów postępowania - art.233 KPC. Organ rentowy formułując powyższy zarzut w istocie podważa dokonaną przez Sąd I instancji kwalifikację prawną pracy kierowcy ciągnika wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie zatrudnienia w (...)w S. jako pracy w szczególnych warunkach. Wskazać należy zatem, że błąd sądu polegający na pominięciu przy dokonywaniu oceny prawnej pewnych ustalonych faktów, jak i oparcie tej oceny na stanie faktycznym niedostatecznie ustalonym dla przypisania go określonej normie prawnej, jest błędem w zakresie subsumpcji prawa. Na tej podstawie nie można formułować zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c., dotyczącego zasad oceny dowodów. Okoliczność, jakie prace wnioskodawca wykonywał będąc zatrudnionym w(...)na stanowisku kierowcy, była bezsporna zatem chybiony jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa procesowego.

Bezzasadny jest również zarzut naruszenia prawa materialnego – art.184 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jak wynika z apelacji, zdaniem organu rentowego, pracy wnioskodawcy wykonywanej w spornym okresie w charakterze kierowcy ciągnika nie można zaliczyć do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, ponieważ wykonywał ją w resorcie rolnictwa, a więc nie w dziedzinie transportu i łączności i o ile można zaliczyć prace transportowe kierowcy ciągnika do prac w transporcie objętym działem VIII poz. 3 wykazu A, mimo że pracował on w (...), a nie w przedsiębiorstwie transportowym, to nie ma podstaw do potraktowania prac polowych, jako prac w transporcie, a tym samym zaliczenia ich do prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Sąd Apelacyjny nie podziela tegoż stanowiska, w pełni zgadzając się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez Sąd Okręgowy w tym zakresie. Faktem jest, że(...)nie należą sensu stricto do sektora transportowego gospodarki, ale pod poz. 3 działu VIII tego wykazu cytowanego już rozporządzenia, poza pracą kierowców ciągników, wymienione zostały również prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych. Kombajny czy pojazdy gąsienicowe nie służą do transportu po drogach towarów, przedmiotów, produktów, natomiast zawarta w przepisach regulujących zasady ruchu drogowego definicja ciągnika - pojazd silnikowy skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych, lub ogrodniczych i może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych - wskazuje na jego podstawowe przeznaczenie wyłącznie do wykonywania prac rolniczych a jedynie wyjątkowo pracy w transporcie (po odpowiednim przystosowaniu). Obecna definicja określa ciągnik rolniczy jako pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości nie mniejszej niż 6 km/h, skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych. Nie ulega wątpliwości, że kombajny i ciągniki rolnicze są maszynami rolniczymi służącymi do prac polowych. Prawodawca wymieniając te pojazdy i pracę kierowców w dziale transportu nie miał zatem zamiaru wyłączenia pracy operatorów tego sprzętu, ograniczając wyłącznie do pracy transportowej pracę w warunkach szczególnych. Podobnie pojazdy gąsienicowe nie są urządzeniami służącymi do poruszania się po drogach publicznych, a jako pojazdy poruszające się z nieznaczną szybkością - nie służą do prac transportowych, lecz stosowane są powszechnie w wojsku i jako maszyny do robót ziemnych. Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego należy przyjąć, że ustawodawca regulując ten rodzaj pracy w dziale VIII, pod pozycją 3, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. wziął pod uwagę to, że pracą w szczególnych warunkach jest też praca kierowcy ciągnika rolniczego, kombajnu i kierowcy pojazdu gąsienicowego, które są typowymi, klasycznymi pracami w rolnictwie. Zestawienie tych trzech rodzajów prac (kierowca ciągnika, kombajnu i pojazdu gąsienicowego) łącznie pod poz. 3 działu VIII - w transporcie spowodowane było uznaniem tych prac za prace w warunkach szczególnych właśnie ze względu na samo kierowanie tymi pojazdami, a nie ze względu na wykonywanie takiej pracy wyłącznie w transporcie - w ruchu publicznym. Ustawodawca wziął pod uwagę to, że praca kierowcy ciągnika w polu (a więc w rolnictwie), który może i w istocie wykonuje te same lub zbliżone przedmiotowo czynności co kierowca kombajnu czy kierowca pojazdu gąsiennicowego, jest też pracą w szczególnych warunkach. Przeciwna wykładnia wskazanych przepisów zaprzeczałaby bowiem istotę pracy w szczególnych warunkach związaną z wpływem szkodliwych czynników na organizm pracownika.

Obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawność psychofizyczną), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Prawo do emerytury w wieku niższym wynika więc ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy. Charakter pracy kierowcy ciągnika rolniczego przystosowanego do transportu i wykonującego wyłącznie transport oraz kierowcy ciągnika wykonującego prace polowe za pomocą ciągnika i współpracujących z nim maszyn i urządzeń rolniczych jest tożsamy. Dlatego też nie ma znaczenia, że prace kierowców ciągników ujęte zostały w dziale VIII rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. - w transporcie.

Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela wnioskowania prawnicze zawarte w motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Apelacja zawiera bowiem jedynie własną interpretację przepisów nie znajdującą potwierdzenia w utrwalonym orzecznictwie sądów, w tym orzecznictwie Sądu Najwyższego w analogicznych sprawach. Skarżący powołuje się na odosobnione stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi odmiennie kwalifikującego pracę traktorzysty, taki pogląd nie znajduje akceptacji tutejszego Sądu Apelacyjnego z przyczyn podanych powyżej.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok w pełni odpowiada przepisom prawa, dlatego apelacja nie może być uwzględniona.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.