Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędziowie SO Barbara Braziewicz

SR (del.) Roman Troll (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 1 marca 2016 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku K. H.

z udziałem Gminy W. i (...) ul. (...)
w W.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek zażalenia biegłego L. D. (D.)

na postanowienie Sądu Rejonowego w Wodzisławiu Śląskim

z dnia 27 lipca 2015 r., sygn. akt I Ns 1090/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 w ten sposób, że: przyznać biegłemu sądowemu L. D. (D.):

a.  wynagrodzenie za sporządzenie pisemnej opinii w wysokości 1356,79 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt trzy złote i siedemdziesiąt dziewięć groszy), w tym 253,71 zł (dwieście pięćdziesiąt trzy złote i siedemdziesiąt jeden groszy) tytułem podatku od towarów
i usług,

b.  zwrot wydatków związanych ze sporządzeniem pisemnej opinii w wysokości 228,78 zł (dwieście dwadzieścia osiem złotych i siedemdziesiąt osiem groszy), w tym 42,78 zł (czterdzieści dwa złote i siedemdziesiąt osiem groszy) tytułem podatku od towarów
i usług,

2.  oddalić zażalenie w pozostałej części.

SSR (del.) Roman Troll SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Cz 94/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 27 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim przyznał biegłemu sądowemu L. D. wynagrodzenie za wydanie opinii w wysokości 1092,06 zł (pkt 1), a w pozostałej części odmówił przyznania mu wynagrodzenia (pkt 2). W uzasadnieniu wskazał, że biegły przedłożył rachunek na 2352,45 zł i wskazał, że na wydanie opinii przeznaczył łącznie 36 godzin, w tym 8 godzin na analizę akt sprawy, 3 godziny na przeprowadzenie oględzin oraz 25 godzin na opracowanie opinii. Wyliczony przez biegłego czas pracy przy zastosowaniu stawki za godzinę 47,96 zł daje łącznie 2352,45 zł. Sąd Rejonowy wskazał, że biegły pełni swą funkcję od 1992 roku i wskazanie przez niego, że 8 godzin przeznacza na analizę akt jest zawyżona, bo akta sprawy liczących 218 stron, z czego co najmniej połowa to zwrotki, koperty i kopie wysłanych do stron pism, a co za tym idzie niezwiązane z treścią opinii oraz niemające dla niej jakiegokolwiek znaczenia przyczyn. Dlatego też przyjął, że wystarczające na zapoznanie się z aktami sprawy są 3 godziny. Wskazał także, że czas przeprowadzenia oględzin oraz koszt dojazdu na oględziny 179,58 zł brutto i opłata za autostradę 49,20 zł brutto nie budzi wątpliwości, natomiast czas na opracowanie opinii wyliczony na 25 godzin jest nie do przyjęcia. Opinia ma bowiem 11 stron, z czego na pierwszej stronie wskazano treść zlecenia i określono strony, na stronach od drugiej do czwartej zreferowano stan sprawy, a na stronach od piątej do połowy dziewiątej zawarto skany zdjęć z opisem, zaś na stronach dziewiątej do dziesiątej zawarto treść przepisów będących podstawą wydania opinii, a na stronie jedenastej i części dwunastej zawarto istotne dla sprawy wnioski. Sąd Rejonowy wskazał, że 6 godzin na sporządzenie opinii oraz 6 godzin na dojazd na oględziny, czyli razem 12 godzin jest czasem zupełnie wystarczający na wydanie opinii o treści jak w aktach sprawy. Dlatego też przyjął łączny czas wydania opinii jako 18 godzin: 3 godziny na oględziny, 3 godziny na analizę akt, 6 godzin na sporządzenie opinii i 6 godzin na dojazd na oględziny. Uwzględnił także koszty dojazdu w wysokości 179,58 zł i 49,20 zł, co dało łącznie 1092,06 zł przyjmując jako stawkę godzinową 47,96 zł. Orzeczenie to zapadło na podstawie art. 288 k.p.c.

Zażalenie na to postanowienie złożył biegły wnosząc o jego uchylenie i przyznanie mu wynagrodzenia w kwocie 2352,45 zł brutto z podatkiem od towarów i usług, za 36 godzin pracy nad opinią i kosztami dojazdu. Wskazał także, że Sąd Rejonowy pominął podatek od towarów i usług, który zgodnie z ustawą biegły jest zobowiązany odprowadzić. W uzasadnieniu wskazał, że w karcie pracy ujął następujące czynności: analizę akt przez 8 godzin, albowiem konieczne było przeanalizowanie odezwy sądowej w celu stwierdzenia, czy wykonanie opinii leży w jego kompetencji, wstępne przeanalizowanie akt w celu określenia czy materiał dowodowy zgromadzony przez Sąd Rejonowy jest wystarczający do wydania opinii oraz czy ewentualnie są konieczne inne czynności dla wydania opinii, w tym stwierdzenia czy konieczna jest wizja, a także ustalenie stron postępowania
w celu ich zawiadomienia o wizji oraz przygotowanie pism do stron i sądu, a także rozesłanie listów. Na wizję przeznaczył 3 godziny, a składało się na nią przeanalizowanie akt w celu przygotowania się do wizji - około godziny i wizja w terenie ze stronami - około 1,5 godziny. Na samo opracowanie opinii składa się 25 godzin: szczegółowa analiza akt, gdyż teza dowodowa zobowiązywała do ustalenia okoliczności związanej z możliwością przesunięcia lub innego usytuowania miejsca parkingowego, która miała na celu stwierdzenie, jakie próby podejmowano celem rozwiązania problemu parkingu dla dostawców w trakcie prowadzenia inwestycji - to zajęło 5 godzin pracy; analiza normatywów technicznych w zakresie tezy dowodowej, która zajęła 4 godziny pracy, a normatywy te to kilkusetstronicowe opracowanie techniczne; analiza map terenowych i materiałów zgromadzonych w trakcie wizji w celu znalezienia innego usytuowania miejsca parkingowego dla osób niepełnosprawnych, ta czynność zajęła 3 godziny pracy; analiza map terenowych i materiałów zgromadzonych w trakcie wizji w celu stwierdzenia czy istnieje możliwość usytuowania miejsca postojowego dla samochodów dostawczych w celu rozładunku towaru do sklepu w pasie zieleni od strony ulicy (...) z uwzględnieniem aktualnie istniejącego nieformalnie miejsca postojowego naprzeciwko wejścia głównego do pawilonu handlowego wnioskodawczyni przy ulicy (...) - tak czynność zajęła 2 godziny; opracowanie pisemnej opinii na podstawie analiz i notatek to 8 godzin; edycja opinii, przygotowanie do wysłania i przygotowanie pism przewodnich, rachunków oraz wysyłka opinii to 3 godziny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przede wszystkim należy zauważyć, że do ustalenia wysokości wynagrodzenia biegłego należy brać pod uwagę art. 89 ust. 1 – 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.), a także art. 288 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu cywilnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 518). Dlatego też wysokość wynagrodzenia biegłego określa się biorąc pod uwagę jego kwalifikacje oraz potrzebny do wydania opinii czas i nakład pracy, bierze się pod uwagę także wysokość wydatków biegłego koniecznych do wykonania czynności. Stawka wynagrodzenia biegłego wynosi 1,28% do 1,81% kwoty bazowej w zależności od stopnia złożoności problemu będącego przedmiotem opinii oraz warunków w jakich ją wykonywano i może być podwyższona do 50% jeżeli biegły ma dyplom ukończenia studiów wyższych oraz pełni funkcję biegłego nie krócej niż jedną kadencję (§ 2 i § 4 tego rozporządzenia).

Kwotę bazową na rok 2015 przyjęto prawidłowo w wysokości 1766,46 zł (w takiej samej wysokości była w latach poprzednich od 2011 roku), a godzinowa stawka w wysokości 47,96 zł stanowi maksymalna stawkę, która można było biegłemu przyznać.

Ponadto trzeba zaznaczyć, że Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę nie uznał za uczestników postępowania współwłaścicieli części wspólnych nieruchomości zadowalając się w tym zakresie reprezentacją Wspólnoty Mieszkaniowej. Na obecnym etapie postępowania nie jest to okoliczność wpływająca na jego bieg, natomiast należy się zastanowić czy osoby te nie powinny brać udziału
w sprawie jako uczestnicy postępowania, gdyż są oni współwłaścicielami nieruchomości, która może być obciążona służebnością drogi koniecznej.

Biegły w zażaleniu wskazuje, że wstępnie analizował akta poprzez 8 godzin, bo musiał przeanalizować zlecenie sądu oraz ustalić czy wystarczający jest zgromadzony materiał dowodowy
i czy konieczne są jeszcze inne czynności dla wydania opinii, a także czy konieczna jest wizja. Dodatkowo musiał ustalić też strony postępowania w celu zawiadomienia o wizji, przygotować pisma do stron i sądu oraz rozesłać listy. Dodać należy, że z karty pracy biegłego wynika, iż analiza akt zajęła mu 8 godzin, Sąd Rejonowy jednak w sposób zasadny stwierdził, że w tym zakresie wystarczająca jest analiza przez trzy godziny. Wszystkie wskazane przez biegłego czynności w tym okresie czasu mogły zostać dokonane bez żadnej szkody w należytym ich przeprowadzeniu. Należy bowiem zauważyć, że sprawa w chwili przekazania akt biegłemu miała 218 kart, z czego wniosek
z załącznikami - 152 karty, a wydruki z elektronicznych ksiąg wieczystych i informacji z rejestru gruntów zajmowały w załącznikach do wniosku karty od 9 do 75 akt i 117 do 149 akt. Można więc było czynności przywołane przez biegłego wykonać w okresie trzech godzin.

W zakresie ilości godzin przeznaczonych na wizję w terenie nie było sporu. Dodać jednak należy, że Sąd Rejonowy oprócz godzin przeznaczonych na wizję w terenie uznał, że biegłemu przysługują także godziny dojazdu na wizję i z powrotem w ilości łącznie sześciu. Tych godzin
w swojej karcie pracy biegły nie wskazywał. Co więcej w zażaleniu podaje, że analizując akta sprawy, aby określić wszystkie konieczne czynności potrzebował około godziny, a sama wizja w terenie zajęła mu 1,5 godziny. Już w tym zakresie widać, że Sąd Rejonowy o ponad 6 godzin więcej przeznaczył na wydanie opinii przez biegłego w tym zakresie, biegły bowiem nie domagał się wynagrodzenia za godziny dojazdu na wizję. Nie to było jednak przedmiotem sporu.

Zasadniczym przedmiotem sporu było to, że biegły wskazał, iż na opracowanie opinii potrzebował 25 godzin, natomiast Sąd Rejonowy wskazując w uzasadnieniu powody swojej decyzji
w tym zakresie uznał, że wystarczające jest na jej wydanie 6 godzin. Nakład pracy biegłego w tym zakresie obniżył więc o 19 godzin. Przy czym co należy podkreślić, dodał biegłemu, niejako dodatkowo, 6 godzin na dojazdy – czego biegły się nie domagał. W zasadzie więc przedmiotem sporu
w tej części jest 13 godzin, albowiem 6 godzin biegły otrzymał dodatkowo nie domagając się ich.

Przedłożona przez biegłego opinia podstawowa w tej sprawie ma 12 stron, z czego strona pierwsza i część drugiej to w zasadzie wskazanie uczestników postępowania, treści zlecenia oraz ogólna charakterystyka sprawy, a następnie do strony czwartej zreferowany został stan sprawy. Natomiast na stronach piątej, szóstej, siódmej, ósmej i połowie dziewiątej znajdują się zdjęcia z wizji
z opisem, a na kolejnej aż do początku strony jedenastej znajdą się przekopiowane w części dwa rozporządzenia. Same wnioski z analizy akt, wizji terenowej oraz odpowiedzi na pytania sądu zawierają w zasadzie jedną stronę.

Odnosząc się do zażalenia biegłego należy wskazać, że kolejna szczegółowa analiza akt, które biegły przeanalizował już wcześniej wskazująca na konieczność analizowania ich przez 14 godzin jest zupełnie niezrozumiała. Biegły przecież analizował już akta wcześniej przez 3 godziny, wszystkie mapy znajdowały się już w aktach, a z oględzin powstały tylko zdjęcia dołączone do opinii i stanowiące jej integralną część. Dlatego też dalsze analizowanie tych okoliczności przez kolejnych 14 godzin jest zupełnie nieuzasadnione, w tym zakresie na dokonanie analizy wystarczające jest dodatkowe 5 godzin. Ponadto na analizę normatywu technicznego, z uwagi na obszerność danych w tym zakresie, trzeba biegłemu pozostawić 4 godziny, jak wskazuje w uzasadnieniu zażalenia. Jednocześnie trzeba także mieć na uwadze wysoki stopień specjalizacji biegłego, który spowodował podwyższenie jego wynagrodzenia o 50% w zakresie stawki godzinowej. Natura problemu, którą Sąd Rejonowy uznał za trudną wskazywała na konieczność ustalenia maksymalnie wysokiej stawki godzinowej. Na pozostałą część opinii związaną z jej opracowaniem, edycją i przygotowaniem do wysłania z rachunkami oraz pismami i wysłaniem wystarczające jest 2 godziny. Dlatego też tylko częściowo zasadne jest przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że czas na wydanie tej opinii związany z jej opracowaniem i wysyłką nie przekroczył sześciu godzin. Zdaniem Sądu Okręgowego
w tym zakresie czas na wydanie opinii wyniósł 11 godzin, czyli o 5 godzin więcej niż ustalił Sąd Rejonowy.

Ostatecznie Sąd Rejonowy obniżył wynagrodzenie biegłego o połowę, przyjmując zamiast wskazanej przez niego 36 godzin nakładu pracy, ten nakład w ilości 18 godzin. Łącznie jest to należność w wysokości 863,27 zł, a po powiększeniu o podatek od towarów i usług w wysokości 198,25 zł (23 %) wynosi ona 1061,82 zł. Jednakże podwyższenie godzinowego nakładu pracy biegłego na sporządzenie opinii przez Sąd Okręgowy o dalsze pięć godzin spowodowało konieczność zmiany tej kwoty do 1103,08 zł netto, która po powiększeniu o 23% podatek od towarów i usług (253,71 zł) wynosi 1356,79 zł. W tym zakresie postanowienie wymaga więc korekty.

Ponadto Sąd Rejonowy określając wynagrodzenie biegłego ujął także w nim jego wydatki związane z kosztem dojazdu na oględziny, a także opłaty autostradowe. Pierwszy z tych niekwestionowanych składników wyniósł 146 zł netto, a po powiększeniu o podatek od towarów
i usług w wysokości 33,58 zł, ostatecznie wyniósł 179,58 zł, natomiast drugi z nich wyniósł 40 zł netto, a po powiększeniu o podatek od towarów i usług w wysokości 9,20 zł, ostatecznie wyniósł 49,20 zł.

Sąd Rejonowy obniżył wynagrodzenie biegłego nie tylko w zakresie nakładu pracy liczonego w ilości godzin, ale również nie doliczył do tej kwoty wynagrodzenia podatku od towarów
i usług. Sąd ten nieprawidłowo wyliczył wysokość wynagrodzenia biegłego, albowiem zgodnie
z przyjętą stawką godzinową przez ten Sąd wynosi ona 1061,82 zł, w tym 23% podatek od towarów i usług w wysokości 198,55 zł, przy czym biegły poniósł także wydatki związane z dojazdem w wysokości 146 zł netto, co po powiększeniu o 23% podatek od towarów i usług w wysokości 33,58 zł stanowi kwotę 179,58 zł oraz wydatek w postaci opłaty za autostrady w wysokości 40 zł netto, co po powiększeniu o 23% podatek od towarów i usług w wysokości 9,2 zł wynosi 49,20 zł. Ostatecznie całość przyznanej biegłemu kwoty brutto powinna wynosić w takim układzie wynosi 1290,60 zł, a 23% podatek od towarów i usług od tej kwoty wynosi 241,33 zł. Nie można jednak skorygować zaskarżonego postanowienia w ten sposób, gdyż Sąd Okręgowy uwzględnił dodatkowo w nakładzie czasu pracy biegłego 5 godzin, co powoduje, że jego wynagrodzenie (bez wydatków) wyniesie 1103,08 zł netto, a po powiększeniu o 23% podatek od towarów i usług (253,71 zł) wyniesie 1356,79 zł.

Z powyższych względów zasadnicza część zarzutów zażalenia jest bezzasadna, natomiast nieprawidłowe wyliczenie wysokości wynagrodzenia biegłego, konieczność uwzględnienia jego czasu pracy o dalsze 5 godzin i brak wskazania w sentencji postanowienia w jakim zakresie przyznane biegłemu kwoty stanowią wydatki, a w jakim wynagrodzenie oraz w jakiej wysokości jest należny podatek od towarów i usług spowodowało konieczność zmiany tego postanowienia w części.

Podatek od towarów i usług wynosi 23%, [por. art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054 ze zm.)]. Natomiast wydatki biegłego nie powinny być objęte podatkiem od towarów i usług. Zgodnie z brzemieniem art. 89 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych tylko wynagrodzenie biegłego podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług. Przepis ten wyraźnie rozróżnia wynagrodzenie biegłego od zwrotu poniesionych przez niego wydatków niezbędnych do wydania opinii. Z tego wniosek, że podatek od towarów i usług podwyższający należną biegłemu kwotę dotyczy tylko i wyłącznie jego wynagrodzenia, a nie wydatków.

Biegły, ani uczestniczy postępowania nie składali zażalenia na wydane postanowienie w zakresie przyznanych mu kosztów sporządzenia opinii związanych z przejazdami na wizję oraz opłatami za autostradę, co do których Sąd Rejonowy przyjął te wydatki wraz zwartością powiększającego je w podatku od towarów i usług. Dlatego też zgodnie z zasadą, że sąd nie może zmienić postanowienia na niekorzyść strony wnoszącej zażalenie, chyba że druga strona wniosła także zażalenia (art. 384 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) należało przyjąć, że Sąd Rejonowy w całości te kwoty na rzecz biegłego zasądził wraz z podatkiem od towarów i usług, a zażalenie tego nie dotyczyło. Tylko i wyłącznie z tego powodu Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia (art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) wskazał w sentencji postanowienia, że od tych wydatków należy się podatek od towarów i usług, pomimo tego, że takowy - zgodnie z art. 89 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - należy się tylko od wynagrodzenia biegłego. Jednak okoliczność, że w tym zakresie orzeczenie nie zostało objęte zaskarżeniem musiała doprowadzić do niemożliwości obniżenia wydatków w tym zakresie w części dotyczącej tego podatku.

Mając powyższe na uwadze, w oparciu:

a.  o art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 1 i 2 k.p.c. i art.13 § 2 k.p.c. należało orzec jak
w punkcie 1 sentencji ,

b.  o art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 1 i 2 k.p.c. i art.13 § 2 k.p.c., należało orzec jak
w punkcie 2 sentencji oddalając w dalszej części zażalenie jako bezzasadne.

Natomiast rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego zapadnie w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

SSR (del.) Roman Troll SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Barbara Braziewicz