Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Jolanta Sikorska

Protokolant:

St. Sekr. Sądowy Mirosława Prusaczyk

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2016 r. w Toruniu na rozprawie sprawy z wniosku I. M. z udziałem I. P. o podział majątku wspólnego E. i M. M. (1) małżonków M., dział spadku po E. M. i M. M. (3);

postanawia:

I.  ustalić, że w skład majątku wspólnego E. i M. M. (1) małżonków M. wchodzi nieruchomość lokalowa płożona w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą numer (...), której aktualna wartość rynkowa - wedle stanu na 20 stycznia 2015 - wynosi 199.100,- zł ( sto dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy sto zł );

II.  dokonać podziału majątku wspólnego małżonków E. i M. M. (3) w ten sposób, że :

1.  na wyłączną własność E. M. przyznać udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w nieruchomości lokalowej opisanej w punkcie I postanowienia;

2.  na wyłączną własność M. M. (3) przyznać udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w nieruchomości lokalowej opisanej w punkcie I postanowienia;

III.  ustalić, ze w skład spadku po M. M. (3) zmarłym 6 listopada 2014 w T., ostatnio stale zamieszkałym w T., wchodzi udział w wysokości ½ ( jednej drugiej ) części w nieruchomości lokalowej opisanej w punkcie I postanowienia;

IV.  ustalić, że w skład spadku po E. M. zmarłej 20 stycznia 2015 w T., ostatnio stale zamieszkałej w T., wchodzi udział w wysokości 2/3 ( dwóch trzecich ) części w nieruchomości lokalowej opisanej w punkcie I postanowienia;

V.  dokonać działu spadku po M. M. (3) oraz E. M. w ten sposób, że nieruchomość lokalową opisaną w punkcie I postanowienia przyznać na wyłączną własność uczestniczce I. P.;

VI.  zasadzić od uczestniczki I. P. na rzecz wnioskodawcy I. M. kwotę 99.550,- zł ( dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt zł ) tytułem rozliczenia udziału wnioskodawcy w spadku po obojgu rodzicach, płatne w trzech ratach :

1.  33.000,- zł - w terminie czterech miesięcy od daty prawomocności orzeczenia;

2.  33.000,- zł - w terminie ośmiu miesięcy od daty prawomocności orzeczenia oraz

3.  33.550,- zł – w terminie dwunastu miesięcy od daty prawomocności postanowienia

z ustawowymi odsetkami od daty wymagalności każdej z rat do dnia zapłaty na wypadek opóźnienia w płatności;

VII.  zasądzić na rzecz Skarbu Państwa ( kasy Sądu Rejonowego w Toruniu ) od wnioskodawcy I. M. i uczestniczki I. P. po 629,17 zł ( sześćset dwadzieścia dziewięć 17 / 100 zł ) tytułem kosztów postępowania w sprawie;

VIII.  ustalić, ze w pozostałym zakresie każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 3 czerwca 2015 I. M. domagał się zniesienia współwłasności nieruchomości lokalowej położonej w T. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą numer (...) poprzez jej sprzedaż w drodze licytacji publicznej i podział uzyskanej sumy po połowie pomiędzy niego i siostrę I. P.. Nadto wniósł o rozłożenie kosztów postępowania w równych częściach na obie strony ponieważ w jego ocenie postawa siostry odrzucającej jego propozycje ugodowe, naraziła go na koszty postępowania sądowego. Wskazał, że wraz z siostrą stali się współwłaścicielami lokalu po połowie w konsekwencji spadkobrania po matce E. M..

I. P. odpowiadając na wniosek wniosła o przyznanie lokalu na swoją rzecz i wskazała, ze po śmierci matki to ona ponosiła koszty utrzymania nieruchomości. Zadeklarowała gotowość spłaty brata w trzech rocznych ratach płatnych od połowy 2017. Jej mąż K. P. w 2017 otrzyma odprawę emerytalną, która pozwoli jej spłacić brata.

Sąd ustalił co następuje :

E. M. oraz jej mąż M. M. (3) byli właścicielami nieruchomości lokalowej położonej w T. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą numer (...). M. M. (3) zmarł 6 listopada 2014. Spadek po nim odziedziczyli : żona E. oraz dzieci I. M. i I. P. po 1/3 części każde z nich. E. M., do której po śmierci męża należał udział w wysokości 2/3 części w nieruchomości lokalowej ( 1/2 plus 1/3 z 1/2 ), zmarła 20 stycznia 2015. Spadek po niej nabyły dzieci I. M. oraz I. P. po połowie. E. i M. M. (3) nie dzielili swego majątku wspólnego i nie wystąpili z powództwem o rozwód lub unieważnienie małżeństwa i nie domagali się separacji ( dowód : odpis księgi wieczystej k. 10 - 13, protokół dziedziczenia k. 7 - 8, akta XI Ns 2602 /14 i protokół dziedziczenia k. 3 - 7, wyjaśnienia stron z rozprawy z 11. III. 2016 - 2:25 i 13:47 oraz prot. skrócony k. 61 - 61 v ).

Wartość rynkowa spadkowej nieruchomości lokalowej wedle jej stanu na dzień śmierci E. M. tj. na 20 stycznia 2015 wynosi 199.100,- zł ( dowód : opinia biegłego k. 31 - 39 oraz ustna opinia uzupełniająca rozprawa z 23. II. 2016 - 4:22 do 15:05 oraz protokół skrócony k. 58 - 58 v ).

Od listopada 2014 czyli od śmierci M. M. (3) w lokalu mieszka córka I. P.. Lokal nigdy nie był udostępniany nikomu odpłatnie. Koszty jego utrzymania od śmierci właścicieli ponosi I. P. i jej córka, która w tym lokalu mieszka. Podatek od lokalu strony opłacają po połowie. I. M. nie czynił po śmierci matki żadnych nakładów na lokal ( dowód : wyjaśnienia uczestniczki z rozprawy z 23. II. 2016 - 34:36 oraz prot. skrócony k. 58 v, wyjaśnienia wnioskodawcy z rozprawy z 11. III. 2016 – 2:25 oraz prot. Skrócony k. 61 v ).

I. P. nie pracuje, jej mąż jest żołnierzem zawodowym i zarabia miesięcznie około 3.000,- zł zaś córka - najniższą krajową czyli około 1.500,- zł. I. P. z mężem są właścicielami lokalu mieszkalnego położonego w T. przy ul. (...), innych wartościowych składników dorobku nie mają. Ani ich własny lokal ani lokal spadkowy nie są obciążone hipotekami. Miesięczny koszt utrzymania obu lokali to około 970,- zł. Koszt prądu to około 100,- zł miesięcznie. W czerwcu 2017 mąż I. P. będzie mógł złożyć wypowiedzenie i otrzymać odprawę emerytalną ( dowód : wyjaśnienia uczestniczki z rozprawy z 11. III. 2016 - 13:47 oraz prot. skrócony k. 61 v ).

Sąd zważył co następuje :

Ustalony powyżej stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami. Przedmiotem sporu w sprawie była w istocie tylko kwestia terminu, w którym uczestniczka winna spłacić brata. Bez znaczenia w sprawie pozostawało ustalanie czy matka stron miała zamiar darowania lokalu córce uczestniczki czy też nie. Istotne było jedynie to, że nie sporządziła ani aktu darowizny lokalu na jej rzecz ani testamentu ją powołującego do spadku. Sposób podzielenia spadku nie był przedmiotem sporu : wnioskodawca godził się na usankcjonowanie istniejącego stanu rzeczy i przyznanie lokalu na rzecz uczestniczki.

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom stron złożonym na rozprawie w dniu 11 marca 2016 bowiem nie było pomiędzy nimi żadnych sprzeczności. Sąd podzielił także wnioski biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości – D. A., który w listopadzie 2015 oszacował aktualną wartość lokalu wedle jego stanu na 20 stycznia 2015 na 199.100,- zł ( opinia k. 31 – 39 oraz opinia uzupełniająca z 23. II. 2016 – 4:22 i 15:05 oraz prot. skrócony k. 58 i 58 v ). Biegły zdaniem sądu ustosunkował się do wszystkich wątpliwości zgłoszonych przez uczestniczkę i przekonująco wyjaśnił dlaczego jej uwagi nie zasługują na uwzględnienie. Analizował rynek obrotu nieruchomościami lokalowymi położonymi na lewym brzegu W., w szczególności na Osiedlu (...) i ograniczał się do lokali w blokach starych. Zgodnie z art. 154 ustawy o gospodarce nieruchomościami biegły dokonuje wyboru właściwego podejścia, metody i technik szacowania nieruchomości z uwzględnieniem celu wyceny, rodzaju i położenia nieruchomości, funkcji określonych w planie miejscowym, stanu uzbrojenia terenu w urządzenia infrastruktury technicznej, stan zagospodarowania oraz dostępne dane o cenach nieruchomości podobnych. Ponieważ na rynku zaistniała wystarczająca ilość transakcji ( dziesięć ) nieruchomościami podobnymi pod względem lokalizacji, powierzchni i standardzie, biegły wybrał podejście porównawcze i metodę porównywania parami polegającą na określeniu wartości rynkowej wycenianej nieruchomości o określonych cechach poprzez jej porównanie kolejno z trzema nieruchomościami podobnymi o znanych cechach i cenach. Chodzi tu oczywiście wyłącznie o ceny wynikające z aktów notarialnych sprzedaży a nie ceny ofertowe wskazywane w różnego rodzaju ogłoszeniach. Istotnym jest także okoliczność, że biegły nie ma żadnej możliwości ani prawa ( żadne przepisy na to nie pozwalają ) aby wchodzić i dokonywać oględzin lokali, które wybiera do porównania. W tym zakresie biegły może oprzeć się tylko na zapisach aktów notarialnych i wiedzy powszechnie dostępnej. Biegły ustalił zatem, że na lewobrzeżnej części miasta ceny lokali własnościowych wynosiły od 3.022 zł za 1 m2 do 3.911 zł za 1 m2 w zależności od usytuowania i atrakcyjności lokalu. Najwyższe ceny za 1 m2 osiągały lokale najmniejsze ( 30 – 35 m2 ) a cechy mające dla potencjalnych kupujących wpływ na cenę to dzielnica, otoczenie budynku, uzbrojenie, stan techniczny budynku i lokalu, funkcjonalność lokalu i położenie budynku a spośród nich najwyższą wagę ( po 30 % wpływu na cenę ) mają lokalizacja ogólna oraz standard i funkcjonalność lokalu ( stan techniczny ). Wedle szacunków biegłego cena 1 m2 lokalu wycenianego to 3.238,- zł czyli o 216,- zł za 1 m2 powyżej ceny minimalnej. Bardzo podobną cenę za 1 m2 osiągnął lokal w tym samym bloku co wyceniany ( 3.212,- zł – różnica 26,- zł ). Biegły nie znalazł na rynku obejmującym ul. (...) transakcji lokalami w starszych blokach ( jak blok z lokalem wycenianym ) z cenami za 1 m2 poniżej 3.000,- zł. Na tle około dziesięciu nieruchomości lokalowych na wybrany obszarze posadowionych w starszych blokach, stan techniczny budynku z wycenianym lokalem biegły ustalił jako średni w skali trzystopniowej a stan techniczny lokalu jako dobry w skali też trzystopniowej ( k. 36 i 35 opinii ). Na podłogach lokalu są deski, okna są z pcv, w łazience lastrico na podłodze, piec węglowy w łazience na datę 20 stycznia 2015 był zepsuty, terma także była zepsuta. Ewentualne różnice w ogrzewaniu lokali ( piec i inne sposoby ) nie przekładają się w sposób wyraźny na cenę lokali ponieważ na tle wartości / ceny lokalu wydatek potrzebny na inwestycję w tym zakresie nie jest zauważalny ( 199.100 zł a 2.000 – 3.000,- zł ). Dotyczy to także sytuacji, w której dochodzi do wymiany pieca, a więc wydatek jest nieco wyższy niż 2.000 – 3.000,- zł.

Zgodnie z art. 43 krio oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. Jak bezspornie ustalono w sprawie małżonkowie M. nie występowali przeciwko sobie z powództwem o rozwód ani unieważnienie małżeństwa i nie domagali się także separacji. Strony niniejszego postępowania także nie domagały się ustalenia nierównych udziałów rodziców w powstaniu ich dorobku. W tej sytuacji, z tej racji, że dorobek małżonków M. nie został podzielony, w związku z regulacją przepisu art. 43 § 2 krio, przed dokonaniem działu spadku po nich, koniecznym było podzielenie ich majątku wspólnego, celem przesądzenia o ich równych udziałach w tym dorobku. W punkcie I postanowienia zgodnie z art. 567 § 1 kpc oraz art. 43 § 2 krio a contrario ustalono zatem, że jedynym składnikiem dorobku E. i M. M. (3) była nieruchomość lokalowa aktualnej wartości rynkowej 199.100,- zł ( wedle jej stanu na 20 stycznia 2015 ), zaś w punkcie II postanowienia podzielono wskazany dorobek w ten sposób, że każdy z małżonków otrzymał udział w nim w wysokości ½ części zgodnie z nieobalonym domniemaniem z art. 43 § 1 krio. W skład spadku po M. M. (3) wchodził udział w wysokości ½ części w lokalu, który odziedziczyła żona oraz dwoje dzieci w częściach po 1/3 każde z nich ( akt poświadczenia dziedziczenia XI Ns 2602 / 14 ), o czym orzeczono w punkcie III postanowienia w oparciu o przepis art. 684 kpc. W konsekwencji spadkobrania po mężu, w skład spadku po E. M. wchodził już udział w wysokości 2/3 w lokalu ( jej ½ w lokalu plus spadek po mężu czyli 1/3 z ½ męża ) – pkt IV orzeczenia i art. 684 kpc.

Sposób działu spadku nie był w sprawie sporny, stąd zgodnie z wolą stron w oparciu o przepis art. 687 kpc a contrario i art. 622 § 2 kpc w związku z art. 688 kpc postanowiono jak w pkt V orzeczenia.

Pismem z 19 stycznia 2016 wnioskodawca wniósł o rozliczenie korzyści, jakie uczestniczka odnosiła z wyłącznego korzystania ze spadkowego lokalu oraz zabezpieczenie swego roszczenia w tym zakresie poprzez zasądzenie na jego rzecz sumy po 400,- zł miesięcznie jako równowartości połowy czynszu możliwego do uzyskania w wyniku wynajęcia spadkowego lokalu ( pismo k. 50 – 51 ). Postanowieniem z 23 lutego 2016 sąd oddalił wskazany wniosek o zabezpieczenie a wskazane orzeczenie nie zostało przez wnioskodawcę zaskarżone i uprawomocniło się 1 marca 2016. Swoje rozstrzygnięcie sąd oparł na ustaleniu, że uczestniczka nikomu nie udostępniała odpłatnie lokalu, co nie było zresztą sporne pomiędzy stronami. Skoro faktycznych pożytków lokal jej nie przyniósł, należało uznać iż wnioskodawca nie uprawdopodobnił zgodnie z art. 730 (1) § 1 kpc swego roszczenia a tym samym zabrakło podstaw dla zabezpieczenia. Uznając roszczenie w tym zakresie za bezpodstawne, w orzeczeniu kończącym postępowanie także nie uwzględniono żądania wnioskodawcy w tym zakresie.

Skoro wartość rynkowa lokalu to 199.100 zł a udział w nim wnioskodawcy to 1/2 części, na podstawie art. 688 kpc w związku z art. 212 § 1 kc zasądzono od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy sumę 99.550,- zł tytułem rozliczenia jego udziału w spadku po rodzicach.

Uczestniczka wnosiła o to aby sąd odroczył termin płatności należności dla brata do połowy 2017 i rozłożył ją na trzy raty roczne płatne począwszy od połowy 2017. Celem oceny zasadności wniosku uczestniczki sąd przeprowadził w tym zakresie postępowanie dowodowe w postaci przesłuchania uczestniczki na tę okoliczność. Rozstrzygając o zasadności wniosku sąd miał na względzie konieczność ważenia interesów obu stron w sprawie. Należy pamiętać przy tym, że zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka mają zaspokojone potrzeby mieszkaniowe. Potrzeby córki uczestniczki, która uczestnikiem postepowania w sprawie nie była i być nie mogła, nie mają w sprawie znaczenia ( tak jak nie miałyby znaczenia w sprawie ewentualne potrzeby mieszkaniowe dzieci wnioskodawcy ). Uwzględnienie wniosku uczestniczki oznaczałoby trzy raty po około 30.000,- zł płatne w połowie 2017, połowie 2018 i połowie 2019 roku. Wnioskodawca zostałby wówczas zaspokojony dopiero za ponad trzy lata. Siła nabywcza sumy 99.550,- zł rozłożonej na trzy części na przestrzeni ponad trzech lat bez wątpienia byłaby narażona na zmiany związane z upływem czasu. Tymczasem z informacji uczestniczki wynika, że ani lokal będący własnością jej i jej męża ani tez lokal spadkowy nie są obciążone hipotekami. Miesięczny dochód rodziny uczestniczki to około 4.500,- zł na trzy osoby. Członkowie rodziny nie są zadłużeni a koszty utrzymania obu lokali ( własnego i spadkowego ) to około 1.000,- zł. Uczestniczka zyskuje w wyniku niniejszego działu spadku po rodzicach kolejny składnik majątku wart prawie 200.000,- zł. W tej sytuacji, skoro istnieje możliwość zaciągnięcia kredytu zabezpieczonego hipoteką ustanowiona na którymkolwiek z lokali uczestniczki a potencjalnych kredytobiorców jest trzech ( także mąż i córka jako osoby zyskujące finansowo na dokonanym dziale spadku ), wniosek uczestniczki o odroczenie terminu płatności na rzecz wnioskodawcy nie zasługiwał zdaniem sądu na uwzględnienie. W zasadzie należy także stwierdzić, że odprawa emerytalna męża, na którą powołuje się uczestniczka jest zdarzeniem z punktu widzenia prawnego przyszłym i niepewnym. Zatem zdaniem sądu nie zaistniał tu przypadek szczególny w rozumieniu art. 320 kpc i dlatego w punkcie VI postanowienia zasądzone na rzecz wnioskodawcy świadczenie rozłożone wprawdzie na raty ale odroczono termin ich płatności na okresy znacznie krótsze niż chciała tego uczestniczka. Terminy czterech, ośmiu i dwunastu miesięcy od daty prawomocności orzeczenia zdaniem sądu powinny być wystarczającymi aby skorzystać z kredytu bankowego celem zaspokojenia wnioskodawcy.

W punkcie VII i VIII orzeczenia rozstrzygnięto o kosztach zgodnie z regułą ogólną postępowania nieprocesowego wyrażoną w art. 520 § 1 kpc. Łączne koszty sądowe postepowania w sprawie to kwota 1.258,34 zł ( opinia biegłego – postanowienie z 5. I. 2016 k. 44 ). Każda ze stron winna zdaniem sądu ponieść wskazane koszty w połowie skoro obie w równym stopniu były zainteresowane wynikiem postepowania ( pkt VII orzeczenia ). W punkcie VIII orzeczono zgodnie z powołaną regułą o pozostałych kosztach w sprawie ( stawiennictwo stron na rozprawie, koszty pełnomocników itd. ).