Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 marca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r. w Toruniu na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. w G.

z udziałem MAJSTER Atlas K. P. Ś. sp.j. we W.

o ustanowienie służebności przesyłu

postanawia:

1.  ustanowić na nieruchomości położonej w T. na działce o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), służebność przesyłu energii elektrycznej średniego napięcia 15 kV w postaci linii napowietrznej i kablowej ( oznaczonych na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę D. A. w lutym 2013 roku, znajdującej się na k. 111 akt, stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia) polegającą na prawie korzystania z nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tychże urządzeń i instalacji wraz z prawem przejścia i wjazdu na teren nieruchomości odpowiednim sprzętem w pasie służebności o długości 123 m ( w tym 83 metry na działce (...) metrów na działce (...)) i szerokości 7 metrów dla odcinka napowietrznego linii oraz o długości 26 metrów i szerokości 3 metrów dla odcinka kablowego linii na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, właściciela wymienionych urządzeń przesyłowych ( aktualnie (...) SA w G.),

2.  zasądza od (...) SA w G. na rzecz Majster – Atlas K. P. (...) spółka jawna we W. kwotę 125 353 zł ( sto dwadzieścia pięć tysięcy złotych trzysta pięćdziesiąt trzy złote ) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w punkcie pierwszym niniejszego postanowienia,

3.  ustala, że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie

UZASADNIENIE

(...) S.A. w G., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o ustanowienie na swoją rzecz służebności przesyłu obciążającej nieruchomość położoną w T., oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), polegającej na znoszeniu istnienia na nieruchomości obciążonej urządzeń elektroenergetycznych wchodzących w skład linii średniego napięcia 15 kV oraz na prawie korzystania z tej nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tychże urządzeń i instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren nieruchomości odpowiednim sprzętem w pasie służebności o długości 123 m (w tym 83 metry na działce (...) metrów na działce (...)) i szerokości 7 metrów dla odcinka napowietrznego linii oraz o długości 26 metrów i szerokości 3 metrów dla odcinka kablowego linii - za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 63.162,60 zł.

Jako uczestnika postepowania wskazano (...) Centrala (...) sp. z o. o. we W. – wieczystego użytkownika przedmiotowej nieruchomości.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że jego poprzednik prawny tj. Zakłady (...) – Zakład (...) w 1969 roku posadowił na wskazanej nieruchomości urządzenia przesyłowe w postaci linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV. W 1989 roku w pasie przedmiotowej napowietrznej linii energetycznej został dostawiony drugi słup energetyczny, od którego w miejscu dotychczasowej napowietrznej linii energetycznej została poprowadzona linia kablowa, przy czym poprzednik prawny wnioskodawcy uzyskał na to zgodę poprzednika prawnego uczestnika. Wnioskodawca podkreślił, że obie strony łączy stosunek prawny odpowiadający w swojej treści służebności przesyłu. Do wniosku dołączył mapę sporządzoną przez biegłego D. A. w lutym 2013 roku dotycząca projektu pasa służebności.

Uczestnik postępowania (...) Centrala (...) sp. z o. o. we W. wniósł o nieuwzględnienie wniosku z związku z możliwością przeniesienia instalacji poza teren nieruchomości należącej do uczestnika, ewentualnie ustalenie służebności przesyłu za wynagrodzeniem 500.000 zł. Uczestnik wskazał, że nigdy nie wyrażał zgody na korzystanie z nieruchomości w celu posadowienia linii energetycznej. Uczestnik podkreślił, że fakt posadowienia urządzeń na nieruchomości zmniejsza jej funkcjonalność oraz wpływa na obniżenie jej wartości. Uczestnik wskazał ponadto, że do wysokości należnego wynagrodzenia za ustanowienie służebności doliczone winny zostać koszty związane z utrzymaniem gruntu tj. podatek od nieruchomości za zajęty teren oraz koszty związane z utratą możliwości wykorzystania terenu pod inwestycje, w tym także brakiem możliwości wykorzystania pasa gruntu znajdującego się pomiędzy pasem służebności a granicą działek (k. 93-95, 100-101, 184). Obciążenie nieruchomości służebnością jest na tyle uciążliwe, że praktycznie wyłącza możliwość korzystania z niej w tym zakresie. Zdaniem uczestnika wynagrodzenie za ustanowienie służebności winno być ustalone w oparciu o opinię wykonaną na rzecz Urzędu Miasta T. z marca 2015 roku przez M. P., w której wartość 1 m ² prawa własności wyceniona została na kwotę 244,84 zł.

W odpowiedzi wnioskodawca wskazał, że możliwe jest techniczne przesunięcie urządzeń energetycznych, lecz koszt takiego działania wynosi około 70.000 zł i możliwy jest do wykonania w okresie roku, ponadto jego realizacja uzależniona jest uzyskania zgód właścicieli działek (...) (k. 212)

W toku postępowania nastąpiła zmiana po stronie uczestnika postępowania: w miejsce

(...) Centrala (...) sp. z o. o. we W. użytkownikiem wieczystym ujawnionym w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości został Majster – Atlas K. P. (...) spółka jawna z siedzibą we W. – postanowieniem Sądu z dnia 4 maja 2015 roku wezwany do udziału w wprawie w charakterze uczestnika.

Sąd ustalił co następuje :

Przedsiębiorstwo Państwowe pod nazwą Zakłady (...), w skład którego wchodził m. in. Zakład (...), utworzone zostało na podstawie zarządzenia nr 233 Ministra Górnictwa i Energetyki z 25 listopada 1958 roku. W wyniku podziału tego przedsiębiorstwa, dokonanego na podstawie zarządzenia nr 50/ORG/93 Ministra Przemysłu, w 1993 powstało przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w T.. Na podstawie zarządzenia nr 201/ORG/93 Ministra Przemysłu i Handlu nastąpił podział przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w T. i przekształcenie go w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Decyzją z 7 marca 1996 roku stwierdzono, że spółka Zakład (...) w T. nabyła z dniem 5 grudnia 1990 roku prawo użytkowania wieczystego gruntów położonych przy ul. (...) w T. (siedziba spółki). W dniu 31 grudnia 2004 roku nastąpiło przejęcie spółki Zakład (...) S.A. w T. przez Energię G. Kompanię Energetyczną z mocy uchwały Nadzwyczajnych Walnych Zgromadzeń obu spółek oraz postanowienia sądu.

( dowód : statut Zakładów (...) z 11 listopada 1981 k. 26-28, zarządzenie z 10 stycznia 1989 roku k. 29-30, zarządzenie z 16 stycznia 1989 roku k.31-34, zarządzenie z 9 lipca 1993 roku k. 35, decyzja z 7 marca 1996 k. 66-67, postanowienia z 2 sierpnia 1993 roku k. 36-38, uchwały walnych zgromadzeń k. 398-65, odpis KRS k. 10-25).

Na terenie działek oznaczonych 242/9 i 274/ 1 położonych w T. przy ul. (...), Zakłady (...) – Zakład (...) posadowił urządzenia przesyłowe w postaci linii napowietrznej średniego napięcia 15 kV. W 1989 roku w pasie napowietrznej linii energetycznej został posadowiony drugi słup energetyczny, od którego w miejscu dotychczasowej napowietrznej linii została przeprowadzona linia kablowa. Inwestycje te realizowane były za zgodą poprzednika prawnego uczestnika. Aktualny przebieg linii energetycznej przez przedmiotową nieruchomość znajduje odzwierciedlenie na mapie - Projekt pasa służebności - k. 85- 86.

( dowód : wyciąg z rejestru środków trwałych k. 75-76, plan powykonawczy z 1971 roku k.79,

protokół nr (...) z dnia 31 marca 1989r. k. 77-78, plan powykonawczy z dnia 28 marca 1989r. k. 80-81, zgoda z dnia 28 lutego 1989r. i z dnia 7 marca 1989r. k. 82-84)

Nieruchomość, dla której Sąd Rejonowy w Toruniu, Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...), położona jest w T. przy ulicy (...) i obejmuje działki nr (...) w obrębie 38 o pow. 0,5800 ha oraz działkę (...) w obrębie 38 o pow. 0,2037 ha, użytkowanych jako tereny zabudowane oraz magazyn główny. Użytkownikiem wieczystym nieruchomości był początkowo (...) Centrala (...) sp. z o. o. we W., następnie Majster – Atlas K. P. (...) spółka jawna z siedzibą we W..

( dowód : odpis Kw (...) k. 6872, informacja z rejestru gruntów k. 73, mapa ewidencyjna k. 74, odpis KRS k. 117-123, wydruk z elektronicznej księgi wieczystej k. 175-179).

Decyzją administracyjną z dnia 29 maja 2015 roku Prezydent Miasta T. przekształcił prawo użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonej w T. przy ulicy (...) – działek nr (...) w prawo własności na rzecz Majster – Atlas K. P. (...) spółka jawna z siedzibą we W.. Decyzja ta stała się prawomocna w dniu 20 czerwca 2015 roku. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że dla potrzeb ustalania opłaty za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności rzeczoznawca majątkowy określił wartość prawa własności nieruchomości na 2.039.517 zł (244,83 zł/m2) oraz wartość użytkowania wieczystego gruntu na 1.271.843 zł.

( dowód : decyzja administracyjna z dnia 29.05.2015r. k. 226, pismo k. 237)

Nieruchomość zlokalizowana jest w T., w dzielnicy C., leży u zbiegu ulic (...), w pobliżu skrzyżowania z ulica (...), w pobliżu znajduje się duże osiedle mieszkaniowe. Lokalizacja ogólna nieruchomości oceniona została jako bardzo korzystna. Działka gruntu składa się z dwóch działek geodezyjnych o łącznej pow. 0,7845 ha. Zabudowana jest budynkiem magazynowym, jest uzbrojona we wszystkie media. Teren nieruchomości jest oświetlony i utwardzony płytami betonowymi. Nieruchomość jest ogrodzona z trzech stron płotem z siatki, wjazd od ulicy (...) odbywa się drogą służebną poprzez działkę (...), dwa bezpośrednie wjazdy znajdują się od ulicy (...).

Na działce, wzdłuż płotu od strony ulicy (...) znajduje się napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia, przelotowa 15 kV oparta na słupach betonowych oraz linia kablowa. Pas służebności linii napowietrznej posiada długość 123 m, w tym 83 m na działce (...) m na działce (...) i szerokość 7 m, łącznie 861 m ². Pas służebności odcinka kablowego posiada długość 26 mb oraz szerokość 3 m, łącznie 78 m 2. Linia napowietrzna biegnie wzdłuż płotu - w tym miejscu obecnie znajduje się trawnik i częściowo plac składowy. Linia kablowa 15 kV biegnie wzdłuż granicy działki – obecnie również w tym miejscu znajduje się trawnik. Umiejscowienie linii oraz jej status powoduje, że niemożliwa jest zabudowa, może znajdować się pod nią parking, plac manewrowy i składowy.

Łączna wartość prawa służebności przesyłu dla prawa własności gruntu Kw (...) wynosi 125.353 zł tytułem wynagrodzenia jednorazowego.

( dowód : opinia biegłej B. K. k. 130-154, k. 170-171 i opinia D. A. k. 111)

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o dowody z dokumentów urzędowych oraz prywatnych, a domniemania z nimi związane nie zostały przez strony podważone. Nadto podstawą ustaleń faktycznych były także dowody z opinii biegłych: z zakresu geodezji i (...) sporządzonej do sprawy Sądu Rejonowego Wydziału V Gospodarczego sygn. V GC 465/12 (która znajduje się również w aktach niniejszej sprawy na k 111) oraz opinii biegłej w zakresie szacowania nieruchomości B. K..

W istocie ustalony powyżej stan faktyczny był finalnie przedmiotem sporu jedynie w zakresie wysokości wynagrodzenia należnego za ustanowienie służebności. Bezspornym w sprawie jest to, że zarówno linie napowietrzna, a następnie kablowa posadowione zostały na przedmiotowej nieruchomości. Sąd zasadniczo dał wiarę wyjaśnieniom pełnomocnika wnioskodawcy odnośnie kosztów oraz technicznych uwarunkowań dotyczących ewentualnego przeniesienia urządzeń przesyłowych na grunty sąsiednich działek.

Przechodząc do rozważań prawnych należy wskazać, że ustawą z dnia 30 maja 2008 roku dokonano zmiany Kodeksu cywilnego, wprowadzając do naszego ustawodawstwa tzw. służebność przesyłu jako szczególny rodzaj służebności gruntowej. Zgodnie z art. 305 ¹ kc nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 kc, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Przepis art. 305 ² § 2 kc stanowi natomiast, że jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 kc, właściciel nieruchomości może żądać „odpowiedniego wynagrodzenia” w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

W doktrynie przyjmuje się, że wynagrodzenie ustalone w zamian za ustanowienie służebności przesyłu co do zasady powinno mieć charakter świadczenia jednorazowego, przy czym brak ustawowych wskazówek, jak określić wysokość tego wynagrodzenia. Generalnie wynagrodzenie to powinno być ustalone na podstawie cen rynkowych, a jako kryteria pomocnicze, należy wziąć pod uwagę: zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego składnikiem stała się służebność, ewentualne obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, straty poniesione przez właściciela nieruchomości obciążonej, np. w postaci utraty pożytków z zajętego pod urządzenia przesyłowe pasa gruntu. Wysokość tego wynagrodzenia powinien ustalać każdorazowo biegły sądowy (Katarzyna A. Dadańska Komentarz do Kc). W kwestiach tych wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (II CSK 444/09) uznając, że „posiadanie służebności gruntowej w postaci służebności przesyłu nie pozbawia w zupełności faktycznego władztwa właściciela nad nieruchomością obciążoną. Dlatego muszą zawodzić kryteria ustalania wysokości wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości oparte wyłącznie na układzie odpowiednich cen rynkowych właściwych dla najmu lub dzierżawy gruntu, które są adekwatne w sytuacjach, kiedy wynajmujący lub wydzierżawiający zostają zupełnie pozbawieni fizycznego władztwa nad rzeczą. W ramach obiektywnych kryteriów można natomiast zastosować odpowiednie ceny rynkowe za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności, których wysokość powinna uwzględniać stopień ingerencji w treść prawa własności”. Sąd pragnie wskazać, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (III CK 129/04) społeczno-gospodarczego przeznaczenia gruntu nie wyznacza sposób, w jaki z gruntu dotychczas korzystano, ale sposób, w jaki właściciel faktycznie i potencjalnie zgodnie z przepisami prawa i planem zagospodarowania przestrzennego może zgodnie ze swoją wolą z gruntu korzystać, a więc w rozumieniu abstrakcyjnym.

Sąd podzielił wnioski biegłej B. K., która oszacowała wysokość należnego uczestnikowi jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności dla prawa własności gruntu Kw (...) (k. 130-154) na sumę 125.353 zł z uwzględnieniem wszystkich wskazanych wyżej zasad wypracowanych przez literaturę i orzecznictwo. W ocenie Sądu opinia sporządzona została w sposób rzetelny i fachowy, nie budziła wątpliwości, odpowiadała wymogom aktualnej wiedzy, wycena została dokonana w oparciu o prawidłową metodę porównawczą. Biegła zgodnie z zaleceniem Sądu sporządziła opinię w dwóch wariantach – wynagrodzenia płatnego jednorazowo oraz wynagrodzenia płatnego co roku, przy czym łączną wartość służebności przesyłu określiła w stosunku do prawa własności oraz prawa użytkowania wieczystego. Zauważyć należy, że w toku postępowania obecny uczestnik wystąpił z wnioskiem do Prezydenta Miasta T. o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności, co nastąpiło prawomocną decyzją z dnia 29 maja 2015r. Tracą w tej sytuacji znaczenie rozważania prawne odnośnie wartości służebności przesyłu co do prawa użytkowania wieczystego.

Zastrzeżenia do opinii zgłosił uczestnik postępowania, podnosząc, że wartość 1 m ² nieruchomości winna wynosić 244,83 zł – zgodnie z opinią sporządzoną przy przekształceniu użytkowania wieczystego w prawo własności, a nie 212 zł za m ^2, jak przyjęła biegła. Nadto uczestnik wskazywał, że projektowany pas służebności spowoduje, że cześć nieruchomości w ogóle zostanie wyłączona od możliwości wykorzystania gospodarczego.

Biegła pisemnie odniosła się do wątpliwości i zastrzeżeń uczestnika postępowania podtrzymując swoją opinię. Wskazała (k. 250), że wycena nieruchomości w wysokości 212zł/m ² określiła na podstawie 13 transakcji mających miejsce na terenie T.. Odnosząc się do opinii sporządzonej przez rzeczoznawcę M. P., na której wnioski powoływał się uczestnik, biegła wskazała, że nie wie do jakiego celu ta opinia była sporządzana, jakie zostały przyjęte założenia i jakie nieruchomości wzięte zostały do porównania. Biegła podkreśliła, że ustawa z dnia 9 września 2000 roku o podatku od czynności cywilnoprawnych dopuszcza aż do 33 % różnicy pomiędzy ceną podaną w akcie notarialnym a wyceną sporządzoną przez rzeczoznawcę majątkowego. W niniejszej sprawie różnica ta wynosi 13,41%. Biegła podkreśliła, że bazowała na opinii biegłego geodety, który uprawniony był do dokonania pomiarów pasa służebności.

Kolejnym pismem (k. 287-289) biegła wyjaśniła, że z uwagi na umiejscowienie linii napowietrznej i kablowej oraz jej status jako linii średniego napięcia linia ta w pewnym stopniu przeszkadza w prowadzeniu przedsiębiorstwa uczestnika – można bowiem pod nią przebywać, może być wykorzystywana jako parking lub plac manewrowy, czy składowy albo trawnik, nie ma jednak możliwości zabudowy tej części gruntu. Biegła podkreśliła, że zabudowa tej części nieruchomości nie jest także możliwa z uwagi na przepisy prawa - budowa nie może być prowadzona po granicy działki. W przypadku wycenianej nieruchomości wynika to z nieprzekraczalnej linii zabudowy ustalonej w planie zagospodarowania przestrzennego (załącznik graficzny k. 289). Zatem skrawki gruntu, na które wskazuje uczestnik postępowania – stanowiące obecnie trawnik lub plac składowy i tak nie mogłyby zostać zabudowane. Grunt budowlany poprzez umiejscowienie na nim urządzeń przesyłowych staje się zatem gruntem przeznaczonym pod zieleń – za tę utratę wartości właściciel otrzymuje stosowne wynagrodzenie.

Uczestnik postępowania na rozprawie w dniu 9 marca 2016 roku przyznał, że jego wątpliwości zostały w pełni wyjaśnione, w związku z czym nie wnosi o ponowną wycenę służebności przesyłu.

W świetle poczynionych ustaleń – w oparciu o wyżej powołane przepisy - Sąd postanowił ustanowić na nieruchomości położonej w T. na działce o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), służebność przesyłu energii elektrycznej średniego napięcia 15 kV w postaci linii napowietrznej i kablowej ( oznaczonych na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę D. A. w lutym 2013 roku, znajdującej się na k. 111 akt, stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia) polegającą na prawie korzystania z nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji tychże urządzeń i instalacji wraz z prawem przejścia i wjazdu na teren nieruchomości odpowiednim sprzętem w pasie służebności o długości 123 m (w tym 83 metry na działce (...) metrów na działce (...)) i szerokości 7 metrów dla odcinka napowietrznego linii oraz o długości 26 metrów i szerokości 3 metrów dla odcinka kablowego linii na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego, właściciela wymienionych urządzeń przesyłowych ( aktualnie (...) SA w G.),

W punkcie II Sąd zasądził od wnioskodawcy (...) S.A. w G. na rzecz Majster – Atlas K. P. (...) spółka jawna we W. kwotę 125.353 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w punkcie pierwszym niniejszego postanowienia. Sąd uznał, że kwota ta wynika z obiektywnych kryteriów, uwzględnia nie tylko ceny rynkowe za korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności, ale także stopień ingerencji w treść samego prawa własności. Sąd uznał, że jednorazowe wynagrodzenie będzie korzystne dla uczestnika i zgodne z orzecznictwem, gdzie wskazuje się, że jedynie w szczególnych sytuacjach winno być ustanawiane wynagrodzenie ratalne.

O pozostałych kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 3. sentencji na podstawie art. 520 § 1 kpc ustalając, że w pozostałym zakresie każdy uczestnik postępowania ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.