Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 kwietnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny-Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2015 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. J. i R. J.

o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do miejsca postojowego

na skutek apelacji wnioskodawców

postanawia:

Sygn. akt V Ca 950/15

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 1 kwietnia 2015 roku

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek M. J. i R. J. o założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do miejsca postojowego
w wielostanowiskowym garażu w budynku (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w W., dochodząc do przekonania, że „uprawnionym może przysługiwać prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym, lecz dla takiego prawa nie może być zakładana
i prowadzona księga wieczysta”. Powołując się na art. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, art. 244 k.c. oraz na przepisy rozdziału 2 ¹ ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych, jak też na pogląd prawny wyrażony
w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 5 października 2001 roku, wydanego w sprawie III CKN 464/00, sąd pierwszej instancji uznał,
że przydział przez spółdzielnię mieszkaniową pojedynczego miejsca postojowego w wielostanowiskowym garażu daje uprawnienie do korzystania z garażu w wyznaczonym miejscu, bez dalszych skutków prawno rzeczowych. Za nieuzasadnione sąd meriti uznał odwoływanie się do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 roku w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów, gdzie przewidziano wpis miejsca postojowego, z uwagi na brak postanowień w tej kwestii
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 21 listopada 2013 roku
w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym.

W apelacji od tego postanowienia wnioskodawcy zarzucają Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 1 ust. 3 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece w zw. z art. 17 ¹⁵ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych
i art. 244 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż prawo do miejsca postojowego w wielostanowiskowym garażu nie jest lokalem
o swoistym przeznaczeniu i wyłączeniu spod stosowania normy pierwszego
z przywołanych przepisów spółdzielczego prawa do miejsca postojowego,
a w konsekwencji odmowę założenia dla tego prawa księgi wieczystej.
W ocenie apelujących prawo owo jest ograniczonym prawem rzeczowym
i możliwe jest założenie księgi wieczystej celem jego ujawnienia. W konkluzji wnosi się o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja musi wywrzeć zamierzony skutek prawny. Rację ma jej autor, że dla prawa będącego przedmiotem wniosku może być prowadzona księga wieczysta.

Stanowisko Sądu Rejonowego nie jest do końca jasne.
W szczególności nie wiadomo, czy sąd pierwszej instancji akceptuje rzeczową proweniencję prawa objętego wnioskiem a jedynie odmawia mu możliwości założenia księgi wieczystej, czy prawo to traktuje jako uprawnienie obligacyjne i z tego powodu nie dostrzega możliwości urządzenia księgi. Wydaje się,
że sąd meriti kontestuje raczej rzeczowy charakter uprawnienia wnioskodawców, o czym świadczyć może akceptacja poglądu prawnego wyrażonego w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 5 października 2001 roku. Słusznie jednak zauważa się w apelacji, że odwołanie się do tez tego orzeczenia nie jest trafne, bo zapadło ono na tle nieobowiązującego już od dawna stanu prawnego. Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego wynika, że w rachubę wchodzi regulacja przyjęta dla własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu jeszcze w prawie spółdzielczym, sprzed wejścia w życie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a już z całą pewnością sprzed jej nowelizacji, która weszła w życie 15 stycznia 2003 roku, a więc już po dacie wyroku najwyższej instancji sądowej.

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą w pełni podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2004 roku, wydanego w sprawie IV CK 271/04,
że prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym może być ograniczonym prawem rzeczowym, jak też uzasadnienie tak postawionej tezy. Powtórzyć zatem należy za Sądem Najwyższym, że o ile przed wejściem
w życie ustawy z 19 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 240, poz. 2058),
tzn. przed dniem 15 stycznia 2003 roku, natura prawna miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym mogła budzić wątpliwości, o tyle wątpliwości takich nie powinno już być po wejściu w życie art. 1 ust. 2 pkt 1 ¹ ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych. Zgodnie z treścią tego przepisu przedmiotem działalności spółdzielni może być budowanie lub nabywanie budynków w celu ustanowienia na rzecz członków spółdzielczych własnościowych praw do znajdujących się w tych budynkach lokali mieszkalnych lub lokali o innym przeznaczeniu, a także do miejsc postojowych w garażach wielostanowiskowych. Treść tego przepisu nie pozostawia wątpliwości, że przedmiotem własnościowego prawa spółdzielczego może być także, obok lokalu mieszkalnego oraz lokalu o innym przeznaczeniu, także miejsce postojowe w garażu wielostanowiskowym. Stylizacja przepisu wskazuje przy tym, że do miejsca postojowego nie mają zastosowania rygory wynikające z przepisów ustawy o własności lokali, gdyż – wolą ustawodawcy – miejsce takie zostało ukształtowane jako odrębna kategoria, lokal
o swoistym charakterze ( sui generis). Wskazuje na to wyliczenie przedmiotów własnościowego prawa w spółdzielniach mieszkaniowych – obok lokali mieszkalnych oraz lokali o innym przeznaczeniu odrębnie wymienione zostały miejsca postojowe w garażach wielostanowiskowych.

Zdaniem Sądu Najwyższego taka wykładnia omawianego przepisu znajduje potwierdzenie w treści jej art. 17 ¹⁴ i 17 ¹⁵ ustawy. Regulując bowiem możliwość przekształcenia własnościowego prawa spółdzielczego w prawo własności, ustawodawca odrębnie ukształtował taką możliwość w sytuacji, gdy przedmiotem prawa jest lokal oraz w sytuacji, gdy członkowi spółdzielni służy prawo do miejsca postojowego. W pierwszym przypadku następuje przeniesienie własności lokalu na członka spółdzielni (po spełnieniu przesłanek ustawowych art. 17 ¹⁴ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych);
w drugim natomiast, na pisemne żądanie członka spółdzielnia jest obowiązana przenieść na tego członka ułamkowy udział we współwłasności garażu,
w którym znajduje się miejsce postojowe.

W uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego zauważa się także, że wprawdzie w art. 244 k.c. wymienione jest własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu (poprzednio do lokalu mieszkalnego oraz do lokalu użytkowego), jednak pod tym pojęciem należy także rozumieć własnościowe prawo do miejsca postojowego. Odmienna interpretacja – jak się ocenia – pozostawałaby w sprzeczności z treścią art. 1 ust. 2 pkt 1 ¹ ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych. Skoro bowiem ustawodawca przewidział możliwość ustanawiania spółdzielczego prawa typu własnościowego także
do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym, to należy przyjąć,
że prawo to ma charakter prawa rzeczowego ograniczonego. W przeciwnym razie pojawiłyby się w obrocie spółdzielcze prawa własnościowe o odmiennej naturze: jedne z nich byłyby ograniczonymi prawami rzeczowymi (do lokalu mieszkalnego i lokalu o innym przeznaczeniu), inne miałyby charakter praw względnych (obligacyjnych). Brak jest tymczasem podstaw prawnych dla dokonywania takiego zróżnicowania.

W konkluzji stwierdza się, że ustanowienie własnościowego prawa do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym otwiera możliwość ujawnienia takiego prawa w księdze wieczystej. Zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy z 6 VII 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece księgi wieczyste prowadzone są w celu ustalenia stanu prawnego własnościowych praw spółdzielczych.
Za powyższym wnioskiem przemawiać ma także treść § 34 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 września 2001 roku w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów. Zgodnie z treścią tego przepisu w dziale I-O księgi wieczystej prowadzonej dla własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego wpisuje się w łamie 5 "Sposób korzystania" - lokal mieszkalny, lokal użytkowy, garaż, miejsce postojowe w wielostanowiskowym lokalu garażowym.

Przyłączając się w całości do tego stanowiska odnotować trzeba, że nic w tej mierze nie zmienia uchylenie (przez art. 1 pkt 1 ustawy z 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2007 roku, Nr 127, poz. 873) z dniem
31 lipca 2007 roku art. 1 ust. 2 pkt 1 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, jak też wejście w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 21 listopada 2013 roku w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1411, ze zm.). Uchylenie art. 1 ust. 2 pkt 1 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wiązało się z wyłączeniem możliwości kreowania nowych własnościowych praw spółdzielczych. Tym niemniej, prawa które powstały przed tą datą, zachowały swój status. Chodzi wszak o prawo podmiotowe, które nie przestaje istnieć tylko dlatego, że ustawodawca wyeliminował możliwość powstawania nowych praw tego typu. Konstatacja ta znajduje potwierdzenie w przepisach regulujących aktualnie status tego prawa rzeczowego ( vide: rozdział 2 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, w szczególności zaś art. 17 ¹⁵ ustawy).

Zgodzić się także trzeba z apelującymi, że wniosku przeciwnego wyprowadzać nie można z braku w rozporządzeniu z 2013 roku odpowiednika § 34 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z 17 września 2001 roku, skoro to ostatnie
w dalszym ciągu obowiązuje. Zresztą, akt prawny rangi rozporządzenia nie może determinować istnienia prawa podmiotowego, ani kompetencji
do ujawnienia prawa w księdze wieczystej. Nie można przy tym nie zauważyć, że w świetle aktualnego brzmienia art. 1 ust. 3 k.w.h. księgi
wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, co koresponduje z nomenklaturą stosowaną w art. 244 § 1 k.c. oraz art. 17 ² ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, prowadząc do wniosku, że każde spółdzielcze prawo do lokalu (także użytkowego, w tym do lokalu sui generis, jakim jest miejsce postojowe) jest ograniczonym prawem rzeczowym i dla każdego takiego prawa może być założona księga wieczysta.

Kierując się tymi założeniami sąd pierwszej instancji powinien zbadać – w zakresie swojej kognicji wyznaczonej przez art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. – czy prawo, na które powołują się wnioskodawcy powstało przed wejściem w życie ustawy z 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 873, ze zm.), czyli przed 31 lipca 2007 roku, a zatem – czy może mieć status własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu, w rozumieniu art. 1 ust. 3 k.w.h. Od wyników tego badania uzależnione jest uwzględnienie rozpoznawanego wniosku.

Z tych wszystkich powodów na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. orzeczono jak na wstępie.