Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Andrzej Dyrda (spr.)

Sędzia SO Marcin Rak

SR (del.) Łukasz Malinowski

Protokolant Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa F. G. i E. G.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

o ustalenie i zakazanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 7 października 2015 r., sygn. akt I C 1337/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Andrzej Dyrda SSO Marcin Rak

Sygn. akt III Ca 2100/15

UZASADNIENIE

Powodowie F. G. i E. G. wnieśli przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością we W. pozew, domagając się ustalenia, iż prawo służebności drogi koniecznej ustanowione na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), położonej w G. przy ulicy (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta KW (...), obciążające nieruchomości stanowiące własność powodów, oznaczone działkami ewidencyjnymi numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą KW (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą KW (...), wygasło na skutek niewykonywania przez lat 10, tj. z dniem 19 lipca 2005 roku oraz zakazania pozwanej przechodu i przejazdu przez powyższe nieruchomości. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 7 października 2015r. ustalił, że służebność gruntowa na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...), obciążająca prawo wieczystego użytkowania nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...), wpisana w dziale III, rubryce 3.4, podrubryce 3.4.1 księgi wieczystej nr (...), jako „prawo drogi przez działkę nr (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki nr (...) objętej KW nr (...)” wygasła z dniem 1 stycznia 2008 roku oraz, że służebność gruntowa na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...), obciążająca prawo wieczystego użytkowania nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...), wpisana w dziale III, rubryce 3.4, podrubryce 3.4.1 księgi wieczystej nr (...), jako „służebność drogi przez działkę nr (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki nr (...) objętej KW (...) zgodnie z par. 8 umowy sprzedaży – przeniesiono z KW (...)” wygasła z dniem 1 stycznia 2008 roku, a nadto zakazał pozwanej (...) Sp. z o.o. we W. przejazdu przez działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz przez działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...), oddalając powództwo w pozostałym zakresie. Sąd kosztami postępowania obciążył pozwaną i z tego tytułu zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 844 zł

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że dla działek nr (...) prowadzona była księga wieczysta nr (...). Właścicielem tych działek był Skarb Państwa, a użytkownikiem wieczystym Instytut (...) w G.. W dniu 19 lipca 1995 roku między Instytutem (...) w G. a Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. doszło do zawarcia umowy sprzedaży użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...). W § 8 umowy zawarto oświadczenie użytkownika wieczystego działki nr (...) - Instytutu (...) w G. o ustanowieniu na rzecz każdoczesnych wieczystych użytkowników działki numer (...) (mapa 23, powierzchnia 491 m ²), służebności drogi dojazdowej do ulicy (...) przez działkę numer (...) objętą księgą wieczystą KW (...).

Ustanowione prawo zostało ujawnione w księdze wieczystej założonej dla działki nr (...) - obecnie nr (...), poprzez wpisanie prawa drogi przez działkę numer (...) objętą księgą wieczystą KW (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki numer (...) zgodnie z § 8 umowy sprzedaży z dnia 19 lipca 1995 roku (…).

W dniu 19 grudnia 2005 roku nastąpiła zmiana numeracji nieruchomości oznaczonej dotychczas działką ewidencyjną numer (...) i od tej pory przyjętym dla niej numerem jest numer (...).

W dniu 31 stycznia 2007 roku między (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. (następcą prawnym Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.) a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością we W. doszło do zawarcia umowy sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu, stanowiącego działkę ewidencyjną numer (...) o obszarze 491 m ², położoną w G. przy ulicy (...) oraz prawa własności znajdującego się na nieruchomości budynku.

Aktualnie w dziale I – SP księgi wieczystej nr (...) figuruje wpis dotyczący prawa drogi przez działkę numer (...) objętej księgą wieczystą KW (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki numer (...), zgodnie z par. 8 umowy sprzedaży.

Dla działki ewidencyjnej numer (...) nadal prowadzona była księga wieczysta KW (...). Następnie działka ta została odłączona z tej księgi wieczystej i założono dla niej nową księgę wieczystą KW (...). Ostatecznie działka ta uległa podziałowi na cztery działki o kolejnych numerach(...)(obecnie (...)),(...) (obecnie (...)), (...) (obecnie (...)) oraz 39/15 (obecnie (...)).

W dniu 21 października 2002 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. zawarła z F. G. umowę przeniesienia prawa użytkowania wieczystego gruntu i własności budynku, na mocy której zbywca przeniósł na rzecz F. G. i E. G. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), o powierzchni 2.25 ara, oraz własność zlokalizowanego na nieruchomości pawilonu handlowego. Działkę tę odłączono od KW nr (...) i założono dla niej nową księgę wieczystą – obecnie nr (...).

W dziale III księgi wieczystej założonej dla działki nr (...) dokonano wpisu: „Przeniesiono tu z KW nr 43353 dnia 31 października 2002 roku: służebność drogi przez działkę nr (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników wieczystych działki nr (...) objętej KW nr (...) zgodnie z § 8 umowy sprzedaży z dnia 19 lipca 1995 roku (k. 1-3)…”.

W dniu 19 grudnia 2005 roku nastąpiła zmiana numeracji nieruchomości oznaczonej dotychczas działką ewidencyjną numer (...) i od tej pory przyjętym dla niej numerem jest numer (...).

Aktualnie w dziale III księgi wieczystej figuruje wpis dotyczący służebności drogi przez działkę numer (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki numer (...) objętej KW (...), zgodnie z par. 8 umowy sprzedaży – przeniesiono z KW (...).

W dniu 9 stycznia 2003 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w G. zawarła z F. G. umowę przeniesienia prawa użytkowania wieczystego gruntu, na mocy której zbywca przeniósł na rzecz F. G. i E. G. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), o powierzchni 1.87 ara, wchodzącej w skład nieruchomości objętej księgą wieczystą KW (...).

Działkę nr (...) odłączono od KW nr (...) i założono dla niej nową księgę wieczystą – obecnie nr (...). W księdze tej dokonano wpisu: „Przeniesiono tu po odłączeniu z KW nr 43353 dnia 25 lutego 2003 r.: służebność drogi przez działkę nr (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników wieczystych działki nr (...) objętej KW nr (...) zgodnie z § 8 umowy sprzedaży z dnia 19 lipca 1995 roku (k. 1a-3)…”.

W dniu 19 grudnia 2005 roku nastąpiła zmiana numeracji nieruchomości oznaczonej dotychczas działką ewidencyjną numer (...) i od tej pory przyjętym dla niej numerem był numer (...).

Aktualnie w dziale III księgi wieczystej figuruje wpis dotyczący służebności drogi przez działkę numer (...) na rzecz każdoczesnych użytkowników działki numer (...) objętej KW numer (...).

Działki ewidencyjne oznaczone numerami (...) graniczą ze sobą. Działki nr (...) mają bezpośredni dostęp do drogi publicznej – ulicy (...). Nie są one od siebie oddzielone żadnym ogrodzeniem ani słupkami w części stanowiącej faktyczny wjazd od tejże ulicy. Na przedłużeniu budynku zlokalizowanego na działce numer (...), znajduje się budynek posadowiony na działce nr (...) (poprzednio (...)), a na jego przedłużeniu - metalowy płot (krata), natomiast od strony działki numer (...), działka numer (...) ogrodzona jest płotem z płyt (...). Płot ten z jednej strony sięga do kraty (metalowego płotu) na działce nr (...), a z drugiej strony biegnie także dalej, oddzielając działki numer (...). Między działkami numer (...) znajduje się mur, który nie daje możliwości przejazdu i przechodu od tej strony. Na działce numer (...) urządzony jest parking, a również na części działki numer (...), stanowiącej przedłużenie działki numer (...), parkują pojazdy. Za budynkiem posadowionym na działce numer (...), działkę tę od działki numer (...) oddzielają słupki. Działki o numerach (...) w całości utwardzone są kostką brukową, poza miejscami, gdzie posadowione są budynki. Za budynkiem na działce numer (...) biegnie ogrodzenie między tą działką, a działką numer (...) i dalej działką numer (...), co uniemożliwia przejście od tej strony do ulicy (...). Po przejściu ul. (...) w kierunku skrzyżowania z ul. (...) i przejściu przez bramę w budynku przy ul. (...), pomiędzy budynkami przy ulicy (...) urządzony jest parking. W miejscu, w którym rozpoczyna swój bieg utwardzona droga od strony ulicy (...), najpierw znajduje się wjazd, który ciągnie się aż do bramy, a za bramą również urządzony jest szlak drogowy utwardzony płytami, który skręca w lewo za budynek znajdujący się przy ulicy (...). Za tą bramą znajduje się działka numer (...) (poprzednio 39/15). W dniu 6 lipca 2009 roku na działce nr (...) urządzona była utwardzona droga od ul. (...) która kończyła się za zabudowaniami posadowionymi na działce nr (...).

Płot oddzielający nieruchomość stanowiącą własność F. i E. małżonków G. – działkę nr (...) - od przeważającej części działki numer (...), został posadowiony przed momentem nabycia przez powodów prawa użytkowania wieczystego tej nieruchomości. Następnie, w latach 1995 – 1997, poprzednik prawny pozwanej w zakresie własności działki nr (...) – Bank (...) S.A. w W. - postawił na działce nr (...) metalową kratę (na przedłużeniu budynku na działce nr (...), stanowiącego przedłużenie budynku na działce nr (...), aż do płotu stanowiącego przedłużenie płotu dzielącego działki nr (...) i przeważającą część działki nr (...)). Od tego momentu nie było już możliwości przedostania się z działki nr (...) do ul. (...) przez działki powstałe z podziału działki nr (...). Jednocześnie bank uiszczał na rzecz F. G., a wcześniej spółdzielni będącej poprzednim użytkownikiem wieczystym działek nr (...), wynagrodzenie za możliwość korzystania z części tych działek, celem przedostania się od ul. (...) na tyły budynku posadowionego na działce nr (...).

Od momentu nabycia nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), zarówno (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. jak i najemcy lokali w budynku stanowiącym jej własność, korzystali z dojazdu do działki nr (...) (na tyły budynku na tej działce) częściowo przez działkę numer (...).

Na nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), z tyłu posadowionego na niej budynku, znajdują się trzy miejsca parkingowe. Aby przejść na tył nieruchomości nie ma potrzeby korzystania z nieruchomości małżonków G..

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd uznał, że na żądanie powodów składały się dwa roszczenia. Pierwsze z nich dotyczyło ustalenia wygaśnięcia przedmiotowej służebności gruntowej, a drugie – zakazania pozwanej przechodu i przejazdu przez nieruchomości będące w użytkowaniu wieczystym powodów.

Sąd uznał, że, postępowanie dowodowe wykazało, że ziściła się przesłanka pozwalająca na uznanie, że służebność gruntowa ustanowiona na rzecz każdoczesnego użytkownika wieczystego nieruchomości oznaczonej działką ewidencyjną numer (...), wygasła. Pomimo, iż przedmiotowa służebność w każdej z ksiąg wieczystych (prowadzonych dla działek nr (...)) została opisana w inny sposób, to jednak, w ocenie Sądu nie ulegało wątpliwości, iż przedmiotowa służebność została ustanowiona umową sprzedaży z dnia 19 lipca 1995 roku, w której w § 8 ustanowiono na rzecz każdoczesnych wieczystych użytkowników działki numer (...) (obecnie (...)) służebność drogi dojazdowej do ulicy (...) przez działkę numer (...) (obecnie (...), (...), (...) i (...)), objętą księgą wieczystą KW (...). Sąd wskazał, że skoro służebność ta miała służyć użytkownikowi wieczystemu działki nr (...) w celu dojazdu do ul. (...), do jej wykonywania koniecznym było istnienie możliwości dojazdu z działki nr (...) przez działki wyodrębnione z działki nr (...) do ul. (...). Skoro w umowie nie uszczegółowiono treści tej służebności poprzez wyrysowanie na mapie przebiegu służebności, należało przyjąć, że obciążała ona całą działkę nr (...) (prawo użytkowania wieczystego tej działki), a więc również całe działki powstałe w wyniku jej podziału – w tym działki nr (...) (prawo użytkowania wieczystego tych działek). Nie oznacza to jednak, jak twierdziła pozwana, iż korzystanie przez nią i jej poprzedników z dojazdu od strony ul. (...), oznaczało również korzystanie z tejże służebności. Nie to było bowiem jej przedmiotem, lecz dojazd do ul. (...). Jedynie więc wykonywanie służebności poprzez dojazd z działki pozwanej do ul. (...) stanowiłoby wykonywanie służebności, ustanowionej umową z dnia 19 lipca 1995 roku. Powodowie wykazali tymczasem, iż najpóźniej od dnia 31 grudnia 1997 roku dojazd z działki nr (...) do ul. (...), po działkach powstałych w wyniku podziału działki nr (...), był niemożliwy. Najpóźniej bowiem w tej dacie posadowiona została krata (metalowy płot) zamykająca całkowicie możliwość przejazdu przez działkę nr (...), a łącząca się z ogrodzeniem stanowiącym przedłużenie ogrodzenia dzielącego działki nr (...) i przeważającą część działki nr (...), które posadowione zostało już wcześniej. W tej też dacie z pewnością już rozpoczął się 10 – cioletni termin, o jakim mowa w art. 293 §1 k.c. Skoro przedmiotowe ogrodzenie (krata) nie została usunięta przed dniem 31 grudnia 2007 roku, należało przyjąć, iż do tej daty służebność w dalszym ciągu nie była wykonywana. To skutkuje jej wygaśnięciem z dniem 1 stycznia 2008 roku.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd orzekł jak w punktach 1 i 2 sentencji wyroku na podstawie art. 293 § 1 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c., a w punkcie 4 oddalił powództwo w pozostałym zakresie (powodowie wskazali wcześniejszą datę wygaśnięcia służebności).

Sąd uznał, częściową zasadność żądania zakazania pozwanej przechodu i przejazdu przez działki nr (...). Wskazując, że ochrona negatoryjna z art. 222 § 2 k.c. ma zastosowanie do ochrony prawa użytkowania wieczystego, oraz wobec faktu, że pozwanej nie przysługuje żadne prawo do korzystania z nieruchomości powodów poprzez dojazd przez działki nr (...) od ul. (...) do działki nr (...) (na tyły budynku), a mimo to pozwana przejeżdża przez te działki, naruszając w ten sposób prawo użytkowania wieczystego powodów. W tym zakresie roszczenie powodów Sąd uznał za zasadne na treści art. 222 § 2 k.c. Sąd oddalił przy tym powództwo w zakresie w jakim powodowie domagali się zakazu przechodu pozwanej po ich działkach, gdyż z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż w taki sposób prawo użytkowania wieczystego powodów nie jest przez pozwaną naruszane.

Sąd nie podzielił twierdzeń pozwanej, iż żądanie pozwu sprzeczne jest z zasadami współżycia społecznego, bowiem powodowie również korzystają z części działki pozwanej. Nie ma bowiem żadnych przeszkód, by strony ustanowiły wzajemnie na swoją rzecz odpowiednie służebności umożliwiające im zgodne z prawem korzystanie z działki czy działek drugiej strony, a jeśli nie dojdą do porozumienia w tym zakresie, mogą zwrócić się z odpowiednimi roszczeniami do Sądu. Stąd nie ma podstaw, by sankcjonować obecny bezprawny stan poprzez posiłkowanie się zasadami współżycia społecznego, które w przypadku roszczeń o ochronę prawa użytkowania wieczystego, tak jak roszczeń o ochronę prawa własności, mogą prowadzić do oddalenia powództwa tylko w szczególnych, wyjątkowych sytuacjach, a taka z pewnością w tym przypadku nie ma miejsca.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., zasądzając je w całości od pozwanej na rzecz strony powodowej, która wygrała proces w przeważającej części.

Apelację od tego orzeczenia wniosła pozwana w części zakazującej pozwanej przejazdu przez działkę gruntu nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz przez działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) a także w zakresie punktu 5 obciążającą pozwaną kosztami postępowania w całości

Zarzuciła naruszenie prawa poprzez błędną wykładnię art. 5 k.c. i jego niezastosowanie oraz niepełne ustalenie faktyczne mające w sprawie znaczenie.

Na tych podstawach wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w ten sposób, aby także powództwo w zakresie żądania powodów domagania się zakazu przejazdu pozwanej przez ich działki zostało oddalone oraz obciążenia powodów kosztami postępowania w tym także kosztami zastępstwa procesowego za I i II instancję.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Poczynione ustalenia dotyczące okoliczności faktycznych mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Pozwana w zakresie zaskarżonego rozstrzygnięcia zakazującego jej przejazdu przez działki wskazane w sentencji postanowienia, stwierdziła, iż stanowiło one naruszenie art. 5 k.c. polegające na jego niezastosowaniu. Zwrócić jednak należy uwagę, że wskazane rozstrzygnięcie stanowi zastosowanie roszczenia negatoryjnego określonego w art. 222 § 2 k.c. Uznać należało, że skoro pozwanej nie przysługuje jakikolwiek tytuł prawny do naruszenia użytkowania wieczystego strony powodowej, Sąd Rejonowy orzekł prawidłowo o zakazie przejazdu.

Nadto, wskazać należy, że w ustalonym stanie faktycznym, nie mógł odnieść zarzut naruszenia art. 5 k.c. Zwrócić należy uwagę, że odmowa uwzględnienia roszczenia zgodnego z prawem, jakim niewątpliwie jest roszczenie negatoryjne, może nastąpić w okolicznościach wyjątkowych, szczegółowo wskazanych przez stronę podnoszącą zarzut nadużycia prawa podmiotowego i wykazanych w razie sporu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 sierpnia 2005r., IV CK 82/05).

Pozwana jako okoliczność uzasadniając zastosowanie tej normy prawnej wskazała okoliczność naruszenia prawa (bez wskazania tytułu prawnego) części jej działki przez powodów. Niemniej jednak, podniesione w tym zakresie kwestie dotyczące ewentualnego, podobnego rozstrzygnięcia co do naruszeń czynionych przez stronę powodową, należało uznać za chybione, gdyż uwzględnienie tych zarzutów stanowiłoby naruszenie zakazu z art. 321 k.p.c.

Z tych względów, Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej na podstawie art. 385 k.p.c., natomiast o kosztach postępowania odwoławczego, Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Koszty te ustalono zgodnie z § 6 pkt 3 w związku z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 poz. 461 z późniejszymi zmianami).

SSR (del.) Łukasz Malinowski SSO Andrzej Dyrda SSO Marcin Rak