Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 r.

sprawy W. K.

obwinionego o wykroczenie z art. 86 § 2 kw

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach

z dnia 28 października 2015 r. sygn. akt II W 58/15

I.  zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że uchyla zawarte w pkt II rozstrzygnięcie o zasądzeniu od obwinionego na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. B. kwoty 1230 zł tytułem poniesionych przez niego wydatków na ustanowienie przez siebie pełnomocnika;

II.  w pozostałej części wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 100 złotych tytułem kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt II Ka 47/16

UZASADNIENIE

W. K. został obwiniony o to, że w dniu 12 października 2014 r. o godz. 13.30 w m. P. gm. D., kierując w stanie nietrzeźwości 0,83 mg/l pojazdem marki V. (...) o nr rej. (...) spowodował zagrożenie bezpieczeństwa
w ruchu drogowym w ten sposób, że wykonując manewr cofania nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu jadącemu prawidłowo motocyklowi marki Y. o nr rej. (...) kierowanemu przez A. B., to jest o czyn z art. 86 § 2 kw.

Wyrokiem z dnia 28 października 2015r., sygn. akt II W 58/15, Sąd Rejonowy
w Siedlcach:

I.  obwinionego W. K. uznał za winnego dokonania zarzucanego mu czynu wyczerpującego dyspozycję z art. 86 § 2 kw i za czyn ten na podstawie art. 86 § 2 kw wymierzył obwinionemu karę grzywny w wysokości 500 złotych;

II.  zasądził od obwinionego na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. B. kwotę 1230 zł złotych tytułem poniesionych przez niego wydatków na ustanowienie pełnomocnika;

III.  zasądził od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa 50 złotych tytułem opłaty oraz 100 złotych tytułem zryczałtowanych kosztów postępowania.

Apelację od przedstawionego wyżej wyroku wniósł, na podstawie art. 103 § 2 i 4 kpw, obrońca obwinionego, zaskarżając go w całości i na podstawie art. 427 § 1 kpk i art. 438 pkt kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw w zw. z art. 5 § 1 pkt 2 kpw, rozstrzygnięciu temu zarzucił rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 86 § 2 kw, przez uznanie, iż obwiniony W. K. w dniu 12 października 2014 roku, kierując w stanie nietrzeźwości samochodem marki G. spowodował zagrożenie w ruchu drogowym, w ten sposób, że wykonując manewr cofania nie ustąpił pierwszeństwa przejazdu jadącemu prawidłowo A. B. kierującemu motocyklem marki Y., jeżeli pokrzywdzony A. B., w wyniku tego zdarzenia doznał obrażeń ciała należących do kategorii średnich, powodujących naruszenie czynności narządów ciała na okres powyżej
7 dni, podczas gdy czyn ten nie wypełnia znamion wykroczenia z art. 86 § 2 kw, natomiast może wypełniać znamiona występku z art. 177 § 1 kk z nadzwyczajnym obostrzeniem kary zgodnie z art. 178 § 1 kk.

Podnosząc powyższy zarzut, obrońca obwinionego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i umorzenie postępowania oraz orzeczenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz obwinionego, według norm przypisanych
w wysokości stawki podwójnej, z uwagi na nakład pracy obrońcy obwinionego i wkład
w wyjaśnienie sprawy i jej rozstrzygnięcie, z uwzględnieniem postępowania przed sądem
I i II instancji.

W toku rozprawy obrońca obwinionego poparł apelację i wnioski w niej zawarte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy obwinionego okazała się o tyle trafna, że doprowadziła do zmiany tej
części zaskarżonego orzeczenia, która zawiera rozstrzygnięcie o zasądzeniu od obwinionego na rzecz A. B. kosztów zastępstwa procesowego. Natomiast w swym zasadniczym nurcie jest ona bezzasadna, nie mogła więc wywołać oczekiwanego
i postulowanego w niej rezultatu w postaci uchylenia zaskarżonego wyroku i umorzenia postępowania.

W świetle przepisu art. 447 § 1 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw, okoliczność, że apelujący podniósł jedynie zarzut dotyczący oceny prawnej ustalonego zachowania obwinionego, nie zwalniała Sądu odwoławczego z obowiązku skontrolowania orzeczenia Sądu I instancji
w całej rozciągłości. Z tego względu, przed szczegółowym odniesieniem się do podniesionego w apelacji zarzutu obrazy prawa materialnego oraz twierdzeń przytoczonych na jego uzasadnienie, Sąd II instancji poczyni uwagi odnoszące się do procedowania Sądu Rejonowego w zakresie gromadzenia materiału dowodowego, poprawności oceny dowodów dokonanej przez Sąd I instancji i trafności poczynionych na ich podstawie ustaleń faktycznych. W sytuacji gdyby w tym zakresie Sąd I instancji dopuścił się rażących uchybień, rozpoznanie apelacji w części dotyczącej zarzutu obrazy prawa materialnego byłoby przedwczesne, gdyż prawidłowość zastosowania prawa materialnego może być weryfikowana tylko na bazie niekwestionowanego stanu faktycznego.

Z uwagi na to, że skarżący, w wywiedzionej apelacji jednoznacznie wskazał, że
w jego ocenie Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, jak również nie sformułował zarzutów dotyczących oceny dowodów dokonanej przez Sąd I instancji, w tym zakresie wystarczającym jest odwołanie się do uzasadnienia zaskarżonego wyroku
i stwierdzenie w oparciu o przedstawioną w nim analizę dowodów, że Sąd orzekający bezbłędnie je ocenił, czyniąc to w sposób precyzyjny, wszechstronny oraz spójny, respektując w pełni reguły określone w art. 7 kpk w zw. z art. 8 kpw i równie bezbłędnie zrekonstruował czynności zrealizowane przez W. K., w ramach zarzuconego mu czynu.
W szczególności podkreślić należy, iż Sąd Rejonowy poddał wnikliwej analizie wyjaśnienia obwinionego i zeznania pokrzywdzonego, przyjmując nie budzące wątpliwości kryteria zaprezentowanej oceny ich wiarygodności. W realiach niniejszej sprawy istotne jest również, że Sąd Rejonowy prawidłowo zgromadził materiał dowodowy w zakresie okoliczności, których ustalenie wymagało wiadomości specjalnych, a ponadto w uzasadnieniu wyroku odniósł się do wszystkich wydanych w sprawie opinii biegłych, szczegółowo wskazując
w jakim zakresie uwzględnił każdą z nich i z jakich powodów. Sąd Okręgowy w pełni podzielił powyższą ocenę, czego rezultatem w postępowaniu odwoławczym, było oddalenie wniosku dowodowego obrońcy obwinionego o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lekarza psychiatry, mającej dotyczyć zdrowia psychicznego obwinionego.

Odnosząc się szczegółowo do podniesionego przez skarżącego zarzutu obrazy prawa materialnego, to jest art. 86 § 2 kw, w pierwszym rzędzie stwierdzić należy, że opis tego zarzutu oraz jego uzasadnienie wskazują, iż w istocie obrońca obwinionego
w wywiedzionej apelacji podjął próbę dowiedzenia, że Sąd Rejonowy nie tyle dopuścił się obrazy przepisu art. 86 § 2 kw, co naruszenia przepisu określającego negatywną przesłankę procesową, wyłączającą odpowiedzialność sprawcy przestępstwa za popełnione tym samym czynem wykroczenie, przy czym takiego przepisu apelujący nie wskazał. To właśnie w tym aspekcie autor apelacji upatrywał sedna sprawy, a zarazem podstawy normatywnej rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności obwinionego. Istotnym jest przy tym, że tylko treść wniosku apelacji pozwala sądzić, że jej autor, kwestionując dopuszczalność orzekania
w niniejszej sprawie na podstawie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, nie wymaga jednocześnie od Sądu skazania W. K. za przestępstwo, co jest istotne w kontekście okoliczności, że obrońca obwinionego może skutecznie podejmować jedynie czynności dla niego korzystne.

Podniesiony w apelacji zarzut obrazy przepisu art. 86 § 2 kw jest niezasadny, ponieważ jest on konsekwencją błędnego poglądu, wyrażonego w następującym twierdzeniu zamieszczonym w uzasadnieniu środka odwoławczego: „do odpowiedzialności za wykroczenie z art. 86 § 1 kw nie może być pociągnięty sprawca, który swoim zachowaniem powodując wszakże na drodze publicznej, przy niezachowaniu należytej ostrożności, zagrożenie w ruchu drogowym, jeżeli pokrzywdzony w wyniku tego zdarzenia doznał naruszenia czynności narządów ciała lub rozstroju zdrowia określonego w art. 156 § 1 kk lub w art. 157 § 1 kk, tj. ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu” (k. 122). Apelujący zupełnie dowolnie stwierdził przy tym, że stanowisko powyższe prezentowane jest
w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak również w poglądach doktryny, powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2014 roku w sprawie I KZP 1/14,
w sytuacji gdy judykat ten nie ma żadnego odniesienia do stanu faktycznego zaistniałego
w niniejszej sprawie, a dotyczy problematyki oceny prawnej zachowania sprawcy wypadku drogowego, wskutek którego niektóre osoby doznały obrażeń naruszających czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia na czas powyżej siedmiu dni, a inne odniosły tzw. lekkie obrażenia ciała. Jedynie sygnalizacyjnie, w tym miejscu wskazać należy, że co do tej kwestii, Sąd Najwyższy w omawianym orzeczeniu wypowiedział się, że przestępstwo określone
w art. 177 § 1 lub § 2 kk, w następstwie którego inna osoba - niebędąca pokrzywdzonym tym przestępstwem - odniosła obrażenia powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż siedem dni albo poniosła szkodę w mieniu, zgodnie
z art. 10 § 1 kw, stanowi jednocześnie wykroczenie określone w art. 86 § 1 kw.

Obrońca obwinionego formułując przedstawiony wyżej wywód, ze zrozumiałych względów, zupełnie pominął to stanowisko Sądu Najwyższego, które przedstawia zupełnie odmienną interpretację omawianej problematyki, to jest taką, którą przyjął Sąd Rejonowy
w niniejszej sprawie, a która jest też w pełni podzielana przez Sąd Okręgowy w Siedlcach
w składzie orzekającym w tej sprawie. I tak, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia
12 stycznia 2001 roku zaprezentował następujące stanowisko: „Nic nie stoi na przeszkodzie ukaraniu (skazaniu) sprawcy wypadku drogowego za wykroczenie spowodowania zagrożenia w ruchu drogowym (art. 86 § 1 kw), mimo iż to samo zachowanie (ten sam czyn) nosi znamiona przestępstwa określonego w art. 177 § 1 kk” (III KKN 504/98, OSP 2001/9/126). W uzasadnieniu powyższego orzeczenia, Sąd Najwyższy wywiódł jednoznacznie, że stwierdzenie, iż sprawca wypadku może odpowiadać za wykroczenie z art. 86 § 1 kw, tylko wówczas, gdy skutki wypadku nie wyczerpały znamion przestępstwa, o którym mowa w art. 145 § 1 kk (art. 177 § 1 kk), jest twierdzeniem sprzecznym z obowiązującym stanem prawnym, z którego ograniczenie takie wcale nie wynika, a jedynym z tradycyjnych wyjątków od zasady nieprowadzenia postępowania o to samo ( ne bis in idem) jest odstępstwo w postaci idealnego zbiegu przestępstwa z wykroczeniem (art. 10 § 1 kw).

Przychylając się w całej rozciągłości do przedstawionego wyżej stanowiska Sądu Najwyższego, w pełni zachowującego swą aktualność w obecnym stanie prawnym, Sąd odwoławczy stwierdza, iż Sąd I instancji nie dopuścił się wskazywanego przez autora apelacji uchybienia. W pierwszej kolejności niewątpliwym jest, że prowadzenie postępowania przeciwko obwinionemu W. K. o czyn z art. 86 § 2 kw, było dopuszczalne. Ramy niniejszego postępowania zostały zakreślone granicami skargi zarzucającej W. K. wykroczenie i w tych granicach Sąd Rejonowy orzekł, uwzględniając charakter skargi i rodzaj postępowania. Uzyskanie przez Sąd
I instancji w toku postępowania opinii medycznej, co do stopnia obrażeń ciała pokrzywdzonego, nie stanowiło żadnej przeszkody do wydania wyroku skazującego
w niniejszej sprawie. Uprawnienie do wniesienia skargi publicznej, wskazującej na popełnienie przestępstwa należy do prokuratora i nie może mieć ono żadnego wpływu na treść orzeczenia wydanego w niniejszej sprawie.

Celem uzupełnienia powyższej argumentacji warto wyjaśnić, że jeżeli dochodzi najpierw do ukarania za wykroczenie – jak w niniejszej sprawie – a w dalszej kolejności za przestępstwo, to pozostaje jedynie problematyka wykonania kary, zgodnie ze wskazaniami zawartymi w art. 10 § 1 kw. Natomiast jeżeli najpierw toczy się postępowanie karne na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela publicznego, istnieje możliwość zatamowania postępowania w sprawie o wykroczenie na podstawie art. art. 61 § 1 pkt 1 kpw, zgodnie z którym można odmówić wszczęcia postępowania, a wszczęte umorzyć, jeżeli
w sprawie o ten sam czyn, jako mający jednocześnie znamiona przestępstwa i wykroczenia, postępowanie karne zostało już prawomocnie zakończone orzeczeniem skazującym lub toczy się postępowanie karne z oskarżenia publicznego. Podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie nie zaistniała sytuacja, o jakiej mowa w art. 61 § 1 pkt 1 kpw, gdyż w związku ze zdarzeniem będącym przedmiotem osądu, wobec W. K. prowadzone było jedynie postępowanie o czyn z art. 178a § 1 kk, zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym,
a nie toczyło się postępowanie, w którym oskarżyciel publiczny zarzuciłby W. K. popełnienie czynu z art. 177 § 1 kk.

Z tych wszystkich względów, brak jest podstaw do uwzględnienia apelacji obrońcy obwinionego w zakresie podniesionego w niej zarzutu. W wyniku bowiem prawnie dopuszczalnego procesu, w konsekwencji dokonania przez Sąd Rejonowej poprawnej oceny dowodów oraz trafnych ustaleń faktycznych, nie kwestionowanych przez autora apelacji, nie budzi wątpliwości wyczerpanie przez obwinionego znamion zarzuconego mu wykroczenia określonego w art. 86 § 2 kw, polegającego na niezachowaniu należytej ostrożności przez uczestnika ruchu znajdującego się w stanie po użyciu alkoholu, czego następstwem jest spowodowanie zagrożenia w bezpieczeństwie ruchu drogowego. Reakcja prawnokarna przyjęta przez Sąd I instancji, a wyrażająca się karą grzywny w wysokości 500 zł w pełni odpowiada dyrektywom sformułowanym treścią art. 33 kw. Kwota grzywny wymierzonej obwinionemu pozostaje w pełni współmierna do stopnia winy oraz społecznej szkodliwości popełnionego przez niego wykroczenia oraz zawiera w sobie ładunek dolegliwości niezbędnej dla pełnego uświadomienia obwinionemu konieczności poszanowania w każdej sytuacji przepisów prawa.

Powyższe nie oznacza, że zaskarżony wyrok pozbawiony jest wad. Inicjatywa odwoławcza obrońcy obwinionego, jakkolwiek w sposób niezamierzony przez niego, to jednak mimo wszystko ujawniła mankament, którym dotknięty jest zaskarżony wyrok. Ściślej rzecz ujmując dotyczy on rozstrzygnięcia zawartego w pkt II, zgodnie z którym Sąd Rejonowy zasądził „od obwinionego na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. B. kwotę 1230 zł tytułem poniesionych przez niego wydatków na ustanowienie pełnomocnika”. Przybliżając istotę tego mankamentu należy podkreślić, że błędność powyższego rozstrzygnięcia wynika z okoliczności, że Sąd I instancji niesłusznie uznał, iż pokrzywdzony A. B. występował w niniejszej sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego korzystającego z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Bezsporne bowiem jest w niniejszej sprawie, że pokrzywdzony A. B. nie złożył w trybie art. 26 § 3 kpw oświadczenia, że będzie działać obok oskarżyciela publicznego jako oskarżyciel posiłkowy. W takiej sytuacji brak było zarówno faktycznej, jak i prawnej podstawy do podjęcia rozstrzygnięcia zawartego w pkt II zaskarżonego orzeczenia.

Zdaniem Sądu II instancji, na ocenę omawianej wadliwości wyroku nie mgły mieć żadnego wpływu czynności, które Sąd Rejonowy podjął w trybie art. 105 kpk w zw. z art. 38 § 1 kpw, już po wydaniu zaskarżonego wyroku (k. 140, k. 141, k. 170). W pierwszej kolejności stwierdzić należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego w Siedlcach w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, błędne określenie roli procesowej A. B. w pkt II zaskarżonego wyroku, nie mogło być potraktowane – jak to uczynił Sąd Rejonowy – jako oczywista omyłka pisarska podlegająca sprostowaniu w trybie art. 105 kpk. Podnieść należy, że przepis ten wyraźnie wskazuje, iż ma zastosowania wyłącznie do omyłek oczywistych. Istota oczywistości omyłki pisarskiej, podlegającej sprostowaniu w omawianym trybie, sprowadza się do tego, że z obiektywnie poznawalnych okoliczności, mających miejsce
w toku dotychczasowego postępowania, jednoznacznie i bez wysiłku podejmowania jakichkolwiek działań interpretacyjnych wynika, że doszło do omyłki, a nie celowego działania. Wszędzie zaś tam, gdzie pojawia się wątpliwość, dotycząca tego, czy dana treść zawarta w orzeczeniu jest wynikiem błędu, czy też zamierzonym zabiegiem, nie może być mowy o oczywistości. (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia
29 stycznia 2014 r., II AKz 47/14, KZS 2014/4/75). W przedmiotowej zaś sprawie zachodzi sytuacja, w której na podstawie akt sprawy, w szczególności protokołów rozprawy
i pisemnego uzasadnienia wyroku, nie sposób jednoznacznie i w oparciu o obiektywne okoliczności ustalić, czy określenie w pkt II wyroku roli procesowej pokrzywdzonego, jest skutkiem intencjonalnej działalności Sądu, czy też jedynie konsekwencją błędu pisarskiego. Druga z powyższych możliwości wynika bowiem jedynie z twierdzeń Sądu, formułowanych
post factum wydania wyroku, wyrażających się w sprostowaniu protokołów rozprawy.
Za pierwszym ze wskazanych wariantów przemawiają z kolei pisemne motywy orzeczenia,
w których Sąd Rejonowy, uzasadniając pkt II zaskarżonego wyroku, jednoznacznie wywiódł, iż „A. B. działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego” i Sąd uwzględnił fakturę „wystawioną na nazwisko oskarżyciela posiłkowego” (k.115v). W tej sytuacji, gdy wyłaniały się poważne wątpliwości, czy rzeczywiście ta rozważana wada ma charakter oczywistej omyłki pisarskiej, to wówczas z pewnością nie było możliwe jej sprostowanie w trybie art. 105 kpk. W ocenie Sądu II instancji, wykonanie tej czynności spowodowało zmianę błędnego rozstrzygnięcia Sądu, a zatem niedopuszczalną ingerencję w merytoryczną treść wyroku, nie pociągającą za sobą skutków prawnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
22 października 2015 r., III KK 235/15, LEX nr 1820401, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
3 czerwca 2015 r., III KK 79/15, OSNKW 2015/10/87). Nadmienić jednak trzeba, że omawiana kwestia sprostowania zaskarżonego wyroku, jest zupełnie drugorzędna bowiem uchylenie rozstrzygnięcia zawartego w pkt II zaskarżonego orzeczenia, powoduje, że nie istnieje również w obrocie prawnym postanowienie o sprostowaniu oczywistej omyłki pisarskiej wydane w dniu 15 lutego 2016 roku. Istotne jest przy tym, że nawet prawidłowe określenie w pkt II zaskarżonego wyroku, że A. B. był jedynie pokrzywdzonym,
a nie oskarżycielem posiłkowym, nie powodowałoby poprawności tej części wyroku, dlatego nie była możliwa merytoryczna zmiana w tym zakresie orzeczenia, lecz konieczne było uchylenie pkt II zaskarżonego wyroku. Odnosząc się do tej kwestii wskazać należy, iż przede wszystkim, zdaniem Sądu Okręgowego w Siedlcach w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, Sąd I instancji błędnie uznał, że pokrzywdzony, nie będący oskarżycielem posiłkowym, może w postępowaniu sądowym ustanowić sobie pełnomocnika, podczas gdy pokrzywdzony może to uczynić tylko w postępowaniu wyjaśniającym (k. 147v). Niezależnie jednak od tej kwestii, obowiązujące przepisy nie zawierają żadnej normy, która upoważniałaby Sąd meriti do zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego wykroczeniem, zwrotu wydatków wyłożonych w związku z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru. Na podstawie art. 119 kpw, do kosztów postępowania w sprawach o wykroczenia stosuje się odpowiednio m.in. przepis art. 627 kpk, z którego wynika, że od ukaranego sąd zasądza koszty sądowe na rzecz Skarbu Państwa oraz wydatki na rzecz oskarżyciela posiłkowego. Nie ma więc mowy
w tym przepisie o zasądzeniu na rzecz pokrzywdzonego jakichkolwiek poniesionych przez niego w toku postępowania kosztów, a przy braku w innym przepisie podstawy prawnej dla takiego rozstrzygnięcia oraz uwzględnieniu, że A. B. nie działał w niniejszej sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, rozstrzygnięcie zawarte w pkt
II zaskarżonego wyroku, musiało zostać ocenione jako niedopuszczalne. Dostrzegając
to uchybienie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok jedynie w tym, omówionym zakresie, uchylając zawarte w pkt II rozstrzygnięcie o zasądzeniu od obwinionego na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. B. kwoty 1230 zł tytułem poniesionych przez niego wydatków na ustanowienie przez siebie pełnomocnika. W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy wyrok utrzymał w mocy.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 119 kpw w zw. z art. 636 § 1 kpk.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 109 § 2 kpw w zw. z art. 437 § 1 kpk i art. 456 kpk, orzekł jak w wyroku.