Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędziowie SO Gabriela Sobczyk

SR (del.) Roman Troll (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2016 r. w Gliwicach na posiedzeniu niejawnym sprawy

sprawy z wniosku B. K.

z udziałem Gminy R., T. ((...)) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.
i Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta R.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek zażaleń wnioskodawczyni

na rozstrzygnięcia zawarte w punktach 6 i 7 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku

z dnia 15 maja 2015 r., sygn. akt I Ns 1435/11

oraz na uchylenie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 5 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 15 maja 2015r., sygn. akt I Ns 1435/11 i zmianę tego postanowienia postanowieniem Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 30 października 2015r., sygn. akt I Ns 1435/11

postanawia:

1.  odrzucić zażalenia w zakresie:

a.  punktu 6 zaskarżonego postanowienia z 15 maja 2015 roku,

b.  punktu 1 zaskarżonego postanowienia z 30 października 2015 roku,

2.  oddalić oba zażalenia w pozostałym zakresie,

3.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania T. ((...)) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSR (del.) Roman Troll SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk

Sygn. akt III Cz 313/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 15 maja 2015 roku Sąd Rejonowy w Rybniku ustanowił służebność drogi koniecznej (pkt 1 i 2); zasadził wynagrodzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania T. ((...)) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. i Gminy R. (pkt 3 i 4); nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Rybniku 2858,11 zł tytułem kosztów sądowych (pkt 5); nakazał pobrać od uczestnika T. ((...)) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Rybniku kwotę 206,79 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych (pkt 6) i ustalił, że pozostałe koszty postępowania związane z udziałem w sprawie, każdy z zainteresowanych ponosi we własnym zakresie (pkt 7). W uzasadnieniu wskazał, że nakazano ściągnąć na zasadzie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 520 § 1 k.p.c. od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Rybniku 2858,11 zł tytułem wydatków, na które składało się wynagrodzenie biegłego geodety za opinię pisemną i biegłego rzeczoznawcy majątkowego za opinię pisemną, a koszty te związane są z udziałem wnioskodawczyni w sprawie, bo to ona żądała ustanowienia służebności drogi koniecznej za wynagrodzeniem proponując wariant, który został wybrany. Jednocześnie nakazano ściągnąć od uczestniczki T. ((...)) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Rybniku 206,79 zł tytułem wynagrodzenia dla biegłego geodety uczestniczącego w oględzinach, ponieważ został wezwany na oględziny celem wyjaśnienia czemu nie sporządził opinii zgodnie z wariantami uczestniczki, miał złożyć następnie opinię na rozprawie, ale został zwolniony z tego obowiązku po przeprowadzeniu oględzin. Oględziny były wynikiem zarzutu uczestniczki, dlatego na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c. obciążono ją tymi wydatkami, bo były związane z jej udziałem w sprawie. Pozostałe koszty zainteresowani ponosili we własnym zakresie na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c.

Zażalenie na to postanowienie złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w części co do punktów 5,6 i 7 oraz zarzucając mu naruszenie art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, podczas gdy w sprawie orzeczenie o kosztach winno zostać oparte o art. 520 § 3 k.p.c. i obowiązek ich poniesienia powinien zostać nałożony na uczestniczkę postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. w całości, której postawa doprowadziła do konieczności występowania na drogę sądową i uniemożliwiła pozasądowe załatwienie sporu. Zarzuciła także błąd w ustaleniach faktycznych mający istotny wpływ na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 5 postanowienia, poprzez przyjęcie, że wnioskodawczyni jest zobowiązana wpłacić na rzecz Skarbu Państwa 2858,11 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, podczas gdy wnioskodawczyni w sprawie uiściła już kwotę 2000 zł tytułem zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego, która winna zostać rozliczona w orzeczeniu kończącym postępowanie.

Przy tak postawionych zarzutach wniosła: o zmianę zaskarżonego orzeczenia i obciążenie uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. kosztami postępowania poniesionymi przez wnioskodawczynię i zobowiązanie tej uczestniczki do zapłaty na rzecz Skarbu Państwa 3064,90 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; o zasądzenie od uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. na rzecz wnioskodawczyni 274 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego; o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego. Ewentualnie wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w punkcie 5 i zobowiązanie wnioskodawczyni do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa 858,11 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

W odpowiedzi na zażalenie uczestniczka postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. wniosła o jego oddalenie jako oczywiście bezzasadnego i zasądzenie od wnioskodawczyni na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Rejonowy postanowieniem z 30 października 2015 roku uchylił postanowienie z 15 maja 2015 roku w zakresie punktu 5 działając na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. (pkt 1) oraz nakazał pobrać od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Rybniku 858,11 zł tytułem kosztów sądowych (pkt 2). W uzasadnieniu wskazał, że wnioskodawczyni rzeczywiście uiściła zaliczkę na koszty sądowe w wysokości 2000 zł, dlatego zażalenie w tym zakresie było zasadne i należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 5. Podstawę do wydania postanowienia w punkcie 2 stanowiły regulacje art. 520 § 1 k.p.c. w związku z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Zażalenie na to postanowienie złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w całości i zarzuciła naruszenie: art. 395 § 2 k.p.c. poprzez uwzględnienie zażalenia jedynie w części, a także art. 520 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie, podczas gdy w sprawie orzeczenie o kosztach winno zostać oparte o art. 520 § 3 k.p.c. i obowiązek ich poniesienia powinien zostać nałożony na uczestniczkę postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. w całości, której postawa doprowadziła do konieczności występowania na drogę sądową i uniemożliwiła pozasądowe załatwienie sporu.

Przy tak postawionych zarzutach wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia. Jednocześnie wskazała, że w przypadku uznania zażalenia za nieuzasadnione podtrzymuje wcześniej podniesione zarzuty we wcześniejszym zażaleniu.

Uczestniczka postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. w odpowiedzi na zażalenie wniosła o jego oddalenie jako bezzasadnego i zasądzenie od wnioskodawczyni na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przede wszystkim należy zauważyć, że przyjęta przez Sąd Rejonowy w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania regulacja art. 520 § 1 k.p.c. stanowiąca zasadę w toku postępowania nieprocesowego zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2012 roku (sygn. akt I CZ 148/12, OSNC-ZD 2013/2/45; por. także uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 19 listopada 2010 roku, sygn. akt III CZ 46/10, OSNC 2011/7-8/88) nie ma zastosowania w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej, ponieważ zainteresowani nie mają wspólnych interesów. W takim przypadku Sąd Rejonowy powinien ocenić, czy rodzaj sprawy, jej okoliczności, wątpliwość występujących w niej zagadnień prawnych czyniły i w jakim zakresie nietrafność lub nawet oczywistą niesłuszność stanowiska któregoś uczestników w tym sensie przegrywającego sprawę i w zależności od tej oceny odmówić zasądzenia, albo zasądzić zwrot kosztów.

Wnioskodawczyni reprezentowana w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji przez zawodowego pełnomocnika we wniosku, który sporządzała osobiście wniosła o obciążenie kosztami postępowania tylko jednego z uczestników tego postępowania, a to Gminę M. R.. W toku całego postępowania prowadzonego przed sądem pierwszej instancji żądania w tym zakresie nie zmieniła, a uczestniczka postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. była już wymieniona we wniosku jako osoba zainteresowana w sprawie.

Zgodnie z art. 109 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. roszczenie o zwrot kosztów wygasa, jeżeli wnioskodawczyni najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie złoży sądowi spisu kosztów albo nie zgłosi wniosku o przyznanie kosztów wg norm przepisanych.

Zdaniem Sądu Okręgowego złożenie przez wnioskodawczynię w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji wniosku o zasądzenie kosztów postępowania związanego z wnioskiem o ustanowienie służebności drogi koniecznej tylko od jednego z uczestników tego postępowania uniemożliwia zasądzenie kosztów poniesionych przez wnioskodawczynię od innego uczestnika tego postępowania. Nawet w sytuacji przyjęcia, że jest ona wygrywającą spór. Od uczestniczki postępowania, co do której wnioskodawczyni nie złożyła w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji wniosku o zasądzenie kosztów, nie może otrzymać zwrotu kosztów postępowania. Innymi słowy w sytuacji przyjęcia, że wnioskodawczyni jest osobą wygrywającą sprawę przed sądem pierwszej instancji, to zasądzenie kosztów postępowania na jej rzecz w takiej sytuacji byłoby możliwe tylko od Gminy M. R., bo tylko od niej żądała zasądzenia tych kosztów. Innego żądania w tym zakresie wnioskodawczyni nie wyartykułowała. Art. 109 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. uniemożliwia zaś złożenie żądania o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji dopiero w zażaleniu na postanowienie kończące postępowanie w sprawie.

Z tych względów niezależnie od przyjętej przez Sąd Rejonowy zasady rozstrzygania o kosztach postępowania w sprawie o ustanowienia służebności drogi koniecznej na obecnym etapie postępowania nie jest możliwe zasądzenie od uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawczynię przed sądem pierwszej instancji.

Zażalenie dotyczące postanowienia z 15 maja 2015 roku związane było z zaskarżeniem trzech odrębnych punktów tego postanowienia. Sąd Rejonowy postanowieniem z 30 października 2015 roku uwzględnił to zażalenie w części co do punktu 5 postanowienia z 15 maja 2015 roku jako oczywiście zasadne. Zdaniem Sądu Okręgowego w tym zakresie nie została naruszona regulacja art. 395 § 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., albowiem Sąd Rejonowy uwzględniając w części zażalenie odnosił się do konkretnego punktu zaskarżonego postanowienia, a pozostałe dwa zaskarżone punkty - 6 i 7 - nie zostały przez ten sąd uwzględnione. Nie można takiej sytuacji uznać za niedopuszczalną, gdyż Sąd Rejonowy uwzględnił częściowo zażalenie wnioskodawczyni co do jednego z zaskarżonych punktów postanowienia w całości tenże punkt zmieniając. Zaskarżone zażaleniem zostały przecież trzy odrębne postanowienia zawarte w postanowieniu kończącym postępowanie w sprawie.

Z powyższych względów pomimo zasadności naruszenia art. 520 § 1 k.p.c. przez Sąd Rejonowy w Rybniku nie można było w żaden sposób uwzględnić zażalenia wnioskodawczyni w zakresie punktu 7 postanowienia tego Sądu z 15 maja 2015 roku rozstrzygającego o kosztach postępowania, a także w zakresie punktu 2 postanowienia tego Sądu z 30 października 2015 roku zmieniającego punkt 5 postanowienia tego Sądu z 15 maja 2015 roku, albowiem nie można było w żaden sposób kwotą kosztów sądowych w tym zakresie ani kosztów postępowania obciążyć uczestniczki T. ((...)) sp. z o.o. w K., ponieważ rozstrzygnięcia zawarte w tych punktach dotyczyły kosztów poniesionych przez wnioskodawczynię, a związanych z opinią biegłego, zaś wnioskodawczyni nie składała wniosku o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania od uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K.. Nie żądała natomiast w toku postępowania odwoławczego zasądzenia tych kosztów od pozostałych uczestników postępowania, nie skarżyła tez tych postanowień w tym zakresie żądając zasądzenia koszów także od innych uczestników postępowania. Art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. 2014 r., poz. 1025 ze zm.) ma zastosowanie w zakresie kosztów sądowych przy odpowiednim stosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów postępowania, a więc w tym przypadku także art. 109 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., co powoduje, że wszystkie wcześniejsze uwagi związane z niemożliwością zasądzenia od uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K. kosztów także mają zastosowanie.

Ostatecznie więc prawidłowo kosztami postępowania nie obciążano uczestniczki postępowania T. ((...)) sp. z o.o. w K., ale z innych przyczyn niż wskazał Sąd Rejonowy.

Należy także podkreślić, że wnioskodawczyni nie ma żadnego interesu w zaskarżeniu postanowienia punktu 6 postanowienia z 15 maja 2015 roku, albowiem w tym zakresie możliwość zaskarżenia ma osoba prawna, która została zobowiązana do uregulowania należności tytułem kosztów sądowych. W tym zakresie punkt 6 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z 15 maja 2015 roku nie dotyczy wnioskodawczyni, a co za tym idzie brak jej interesu prawnego w zaskarżeniu tego postanowienia powoduje konieczność odrzucenia zażalenia w tym zakresie, gdyż jest ono niedopuszczalne (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 15 maja 2014 roku mająca moc zasady prawnej, sygn. akt III CZP 88/13, OSNC 2014/11/108).

Niedopuszczalne jest także zażalenie wnioskodawczyni na punkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z 30 października 2015 roku, mocą którego uchylono rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 5 postanowienia tego Sądu z 15 maja 2015 roku na podstawie art. 395 § 2 k.p.c.. Dodać tylko należy, że zostało ono wydane także przy zastosowania art. 13 § 2 k.p.c., czego Sąd Rejonowy nie zauważył, ale nie ma to znaczenia dla rozpoznania zażalenia w tej sprawie. Postanowienie wydane na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. nie jest postanowieniem opisanym w normie art. 394 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., bo nie kończy postępowania w sprawie i nie dotyczy żadnych ze szczegółowo wymienionych postanowień w tym przepisie. Dlatego też złożenie zażalenia na to postanowienie (punkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z 30 października 2015 roku) jest niedopuszczalne, bo ustawa nie przewiduje takiej możliwości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 18 stycznia 1974 roku, sygn. akt I CZ 179/73, OSNC 1974/11/198).

Dlatego też zarzuty zażaleń nie mogły doprowadzić do ich uwzględnienia, a częściowo zaskarżone zażaleniami postanowienia nie podlegały zaskarżeniu tymi środkami zaskarżenia, bo nie przewidziano możliwości ich zażalenia (punkt 1 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku 30 października 2015 roku), bądź wnioskodawczyni nie miała interesu prawnego w zaskarżeniu postanowienia (punkt 6 postanowienia Sądu Rejonowego w Rybniku z 15 maja 2015 roku).

Mając powyższe na uwadze, w oparciu:

a.  o art. 373 k.p.c. związku z art. 397 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w punkcie 1 sentencji,

b.  o art. 385 k.p.c. związku z art. 397 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w punkcie 2 sentencji.

Orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego zapadło na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w związku z § 7 pkt 3 i § 12 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), albowiem uczestniczka postępowania T. ((...)) spółka z organiczną odpowiedzialnością w K. złożyła wniosek o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego, zaś pomiędzy nią a wnioskodawczynią istnieją sprzeczne interesy, natomiast zażalenia wnioskodawczyni zostały w części odrzucone, a w części oddalone.

SSR (del.) Roman Troll SSO Barbara Braziewicz SSO Gabriela Sobczyk