Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. A.

przeciwko (...) Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla (...) w W.

z dnia 3 września 2014 r., sygn. akt I C 662/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) Towarzystwa (...) S.A. w W. kwotę
600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 4171/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 marca 2014 r. J. A. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Towarzystwa (...) SA. z siedzibą w W. kwoty 9.625 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2013 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami przedmiotowego procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 16 czerwca 2014 r. pozwany (...) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie wywiedzionego powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2014 r. powód cofnął powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania zwrotu pobranej kwoty 280 zł tytułem kosztów likwidacji polisy.

Wyrokiem z dnia 3 września 2014 r. Sąd zasądził od pozwanego (...) Towarzystwa (...) na (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. A. kwotę 9.345 (dziewięć tysięcy trzysta czterdzieści pięć) zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 13 lutego 2014 r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie co do kwoty 280 (dwieście osiemdziesiąt) zł, zasądził od pozwanego (...) Towarzystwa (...) na (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda J. A. kwotę 1.699 (jeden tysiąc sześćset dziewięćdziesiąt dziewięć) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oddalając wniosek powoda o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Sąd ustalił w sprawie stan faktyczny: Na wniosek powoda J. A. z dnia 07 maja 2008 r. pomiędzy nim a (...) Towarzystwem (...) S.A. z siedzibą w W. zawarta została umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) P. (...)n 2008 (...) potwierdzona polisą nr (...). Powyższa umowa ubezpieczenia została zawarta na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia o oznaczeniu (...)OWU- (...) oraz załącznika do ogólnych warunków ubezpieczenia o oznaczeniu (...)-01 będących integralną częścią tejże umowy.

Zgodnie z treścią ogólnych warunków ubezpieczenia umowa ta miała na celu długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie jednostek uczestnictwa ze środków pochodzących ze składek. Przedmiotem umowy było ubezpieczenie życia ubezpieczanego (§ 3 OWU). Zakres ubezpieczenia, gdy Towarzystwo ponosi odpowiedzialność zgodnie z OWU, obejmował takie zdarzenia jak śmierć ubezpieczanego oraz dożycie przez niego stu lat (§ 4 OWU). Przed zawarciem umowy strona pozwana miała obowiązek doręczyć ubezpieczającemu tekst ogólnych warunków umowy (§ 10 OWU). Towarzystwo zostało uprawnione do pobrania m.in. opłaty likwidacyjnej (§ 18 ust. 1 pkt 5 OWU), której wysokość została ustalona procentowo i miała być pobierana z subkonta składek regularnych poprzez umorzenie jednostek uczestnictwa przed całkowitą wypłatą w razie wygaśnięcia umowy ubezpieczenia w sytuacjach wskazanych w § 12 ust. 2, § 25 ust. 2 pkt 2. 3 i 5 OWU oraz od tej części częściowej wypłaty z subkonta składek regularnych, która powoduje, że wartość subkonta składek regularnych staje się niższa od kwoty odpowiadającej statusowi polisy opłaconej (§ 18 ust. 6 OWU). W myśl § 2 pkt 2 całkowita wypłata miała być dokonywana na podstawie zlecenia ubezpieczającego w złotych z całości środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego, po pobraniu stosownego podatku dochodowego od osób fizycznych. W takiej sytuacji umowa ubezpieczenia wygasała (§ 25 ust. 2 pkt. 2 i 4 OWU). Wysokość opłaty likwidacyjnej określona została w załączniku do ogólnych warunków ubezpieczenia (§ 19 ust. 1 OWU), jak również została uwidoczniona w dokumencie polisy. W polisie określono, że ubezpieczający J. A. będzie opłacał comiesięcznie składkę regularną w wysokości 1.000 zł. Nadto w polisie określono wysokość poszczególnych opłat pobieranych przez Towarzystwo (...). Opłata likwidacyjna miała być pobierana z subkonta składek regularnych poprzez umorzenie jednostek uczestnictwa przed całkowitą wypłatą w razie wygaśnięcia umowy ubezpieczenia w sytuacjach wskazanych w § 12 ust. 2, § 25 ust. 2 pkt 2, 3 i 5 OWU oraz od tej części częściowej wypłaty z subkonta składek regularnych, która powoduje, że wartość subkonta składek regularnych staje się niższa od kwoty odpowiadającej statusowi polisy opłaconej przez wskazaną poniżej rocznicą polisy w następującej wysokości:

do dnia poprzedzającego 1 rocznicę polisy - 99 %

od 1 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 2 rocznicę polisy - 99 %

od 2 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 3 rocznicę polisy - 80 %

od 3 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 4 rocznicę polisy - 70 %

od 4 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 5 rocznicę polisy - 60 %

od 5 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 6 rocznicę polisy - 50 %

od 6 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 7 rocznicę polisy - 40 %

od 7 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 8 rocznicę polisy - 30 %

od 8 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 9 rocznicę polisy - 20 %

od 9 rocznicy polisy do dnia poprzedzającego 10 rocznicę polisy - 10 %

od 10 rocznicy polisy - 0%.

Na posiedzeniu zarządu (...) Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 27 sierpnia 2012 r. podjęta została uchwała o numerze (...), w której w § 1 ustalono, że począwszy od dnia 03 września 2012 r. pozwany odstępuje się od stosowania w umowach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - zarówno w nowozawieranych, jak i aktualnie wykonywanych - postanowień o treści wskazanych w postanowieniach ogólnych warunków ubezpieczenia i załącznikach lub o treści z nią tożsamej oraz postanowień innych niż wskazane w pkt 1, zawierających ustalenie wysokości opłaty likwidacyjnej na poziomie 99% lub 100% środków wypłaconych z subkonta składek regularnych. Natomiast w § 2 przedmiotowej uchwały przyjęto, iż opłata likwidacyjna w indywidualnych umowach ubezpieczenia pobierana będzie w wysokości odpowiadającej sumie następujących kwot: kosztu dystrybucji (pośrednictwa ubezpieczeniowego), nie wyższego jednak niż wartość subkonta składek regularnych według stanu z dnia ustalania wysokości opłaty, kosztu wystawienia polisy wynoszącego 260 zł albo odpowiadającego wartości subkonta składek regularnych, jeżeli wartość subkonta składek regularnych jest niższa niż 260 zł oraz kosztu rozwiązania umowy (likwidacji polisy) wynoszącego 280 zł albo odpowiadającego wartości subkonta składek regularnych, jeżeli wartość subkonta składek regularnych jest niższa niż 280 zł - chyba, że suma powyższych kwot będzie przewyższać wysokość opłaty likwidacyjnej obliczonej według postanowień wskazanych w § 1 przedmiotowej uchwały (w dotychczasowej wysokości) - wówczas opłata likwidacyjna będzie naliczana i pobierana według dotychczasowych zasad. Uchwała weszła w życie z dniem podjęcia, tj. 27 sierpnia 2012 r. Pozwane Towarzystwo (...) nie poinformowało J. A., iż na podstawie powyższej uchwały zarządu z dnia 27 sierpnia 2012 r. uległ zmianie sposób ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej oraz nie doręczyło powodowi treści przedmiotowej uchwały. W dniu 28 stycznia 2013 r. J. A. złożył pozwanemu zlecenie całkowitej wypłaty środków zgromadzonych na jego subkoncie składek regularnych. Wskutek tego zlecenia pozwany dokonał w dniu 31 stycznia 2013 r. umorzenia środków zgromadzonych na jego rachunku a następnie, w dniu 08 lutego 2013 r., wypłacił powodowi na wskazany przez niego rachunek bankowy zgromadzoną przez powoda sumę (54.882,82 zł) pomniejszoną o opłatę likwidacyjną w wysokości 9.625,05 zł obliczoną według zasad przyjętych we wspomnianej uchwale zarządu z dnia 27 sierpnia 2012 r. Ponadto Ubezpieczyciel pobrał opłatę od wykupu w wysokości 1 % zgromadzonych środków tj. 442,42 zł. W związku z powyższymi pomniejszeniami kwota wypłacona powodowi wyniosła 34.174,60 zł. Następnie w dniu 15 marca 2013 r. umorzona została pozostała część środków zgromadzonych przez powoda na subkoncie składek regularnych objętych inną polisą, w związku z czym została pobrana opłata likwidacyjna, również według zasad przyjętych w uchwale zarządu pozwanego z dnia 27 sierpnia 2012 r., w wysokości 2.314,95 zł. Należna z tytułu wygaśnięcia drugiej umowy kwota w wysokości 6.875,65 zł została wypłacona J. A. w dniu 22 marca 2013 r. w formie przelewu na wskazany przez niego rachunek bankowy. W dniu 07 lutego 2014 r. powód J. A. skierował do (...) Towarzystwa (...) S.A. w W. wezwanie do zapłaty nienależnie pobranej opłaty likwidacyjnej z tytułu wygaśnięcia umowy ubezpieczenia udokumentowanej polisą numer (...). W odpowiedzi na powyższe pismem z dnia 13 lutego 2014 r. pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w przedmiocie zasadności pobrania opłaty likwidacyjnej oraz po raz pierwszy poinformował powoda, iż na mocy uchwały Zarządu (...) S.A. z siedzibą w W. z dnia 27 sierpnia 2012 r. odstąpiono od stosowania postanowień umownych dotyczących zryczałtowanej wysokości opłaty likwidacyjnej z dniem 03 września 2012 r. i uległa zmianie wysokość przedmiotowej opłaty pobieranej w związku z wygaśnięciem umowy wskutek całkowitej wypłaty, upływu okresu prolongaty bądź upływu okresu wypowiedzenia. W przedmiotowym piśmie wskazano, iż opłata likwidacyjna stanowi obecnie sumę następujących kwot: 1) kosztu dystrybucji, nie wyższego jednak niż wartość subkonta składek regularnych według stanu na dzień ustalania wysokości opłaty, 2) kosztu wystawienia polisy wynoszącego 260 zł albo odpowiadającego wartości subkonta składek regularnych jeżeli wartość ta jest niższa niż 260 zł, 3) kosztu rozwiązania umowy (likwidacji polisy) wynoszącego 280 zł albo odpowiadający wartości subkonta składek regularnych jeżeli wartość subkonta składek regularnych jest niższa niż 280 zł. Pozwany dodał również, że jeżeli jednak suma powyższych kwot przewyższałaby wysokość opłaty likwidacyjnej wskazanej w załączniku do OWU, wówczas strona pozwana uprawniona była do naliczenia i pobrania opłaty likwidacyjnej w niższej wysokości - czyli odpowiednio do postanowień wskazanych w tym załączniku. Jednocześnie wskazano sposób wyliczenia pobranych od powódki: opłaty likwidacyjnej oraz opłaty od wykupu. Dla porównania podano, że opłata likwidacyjna obliczona według dotychczasowych zasad wynosiłaby 60 % wartości subkonta składek regularnych tj. 26.545,24 zł.

Sąd wskazał, że powództwo, przy uwzględnieniu skutecznego jego cofnięcia ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 280 zł, należało uznać w całości za zasadne.

Podstawę prawną wywiedzionego roszczenia stanowiła w ocenie Sądu dyspozycja art. 410 k.c w zw. z art. 405 k.c. Sąd Rejonowy uznał świadczenie pobrane przez stronę pozwaną od powoda za tzw. świadczenie nienależne, czego konsekwencją było powstanie zobowiązania po stronie pozwanego do jego zwrotu. Sąd wskazał, że umowa zawarta przez strony niniejszego postępowania jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Przewidziana umową ochrona ubezpieczeniowa miała z uwagi na sumę ubezpieczenia charakter symboliczny, dominował w niej aspekt kapitałowy . Sąd podkreślił, że ubezpieczyciel zobowiązany jest jeszcze przed zawarciem umowy ubezpieczenia na życie doręczyć konsumentowi tj. ubezpieczającemu wzorzec umowny, którym się posługuje, w szczególności ogólne warunki ubezpieczenia, aby były one wiążące dla drugiej strony (art. 384 § 1 k.c). Sąd powołał również art. 385 ¹ § 1 k.c,, zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy Jak wskazał Sąd cechą wspólną klauzul niedozwolonych jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami, prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej.

Sąd ustalił, że bezsprzecznie umowa będąca przedmiotem postępowania została zawarta pomiędzy stroną pozwaną jako przedsiębiorcą, a powodem jako konsumentem, jej postanowienia nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie, do głównych świadczeń stron nie należała opłata likwidacyjna, a postanowienia OWU oraz umowy ubezpieczenia odnoszące się do opłaty likwidacyjnej ukształtowały prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. W ocenie Sądu podstawę pobrania opłaty likwidacyjnej od powoda stanowić mogły jedynie zapisy OWU i polisy w pierwotnej treści, a więc w procentowej wysokości. Zdaniem Sądu zapis umowy stron dotyczący procentowego ustalenia opłaty likwidacyjnej ukształtował prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy i stanowi klauzulę niedozwoloną. Pobrana od powoda opłata likwidacyjna była rażąco wygórowana bez uzasadnienia dla pobrania znacznej części czy nawet całości uiszczonej przez kontrahenta sumy i doprowadziła do bezpodstawnego zubożenia konsumenta na rzecz przedsiębiorcy naruszając równowagę kontraktową. Wysokość tak ustalonej opłaty związanej z likwidacją polisy nie wyrażała istoty tejże opłaty i jej roli jako swoistego odstępnego czy też odszkodowania za wcześniejsze niż uzgodnione rozwiązanie umowy. Dodatkowo procentowe określenie tej opłaty nie pozostawało w związku przyczynowym z kosztami i ryzykiem strony pozwanej prowadzącej działalność gospodarczą, wynikającymi z zakończenia stosunku umownego. Pobranie opłaty likwidacyjnej w wysokości procentowej (zależnie od czasu związania stron umową) zostało przewidziane w sytuacji skorzystania przez konsumenta z przysługującego mu uprawnienia przewidzianego w umowie (§ 25) w postaci wypowiedzenia kontraktu lub też wystąpienia z wnioskiem o całkowitą wypłatę zgromadzonych środków, co prowadziło do wygaśnięcia umowy. Powód nie miał zasadniczo możliwości uniknięcia przedmiotowej opłaty czy też skutecznego uchylenia się od obowiązku jej uiszczenia, albowiem strona pozwana opłatę tą pobrała w drodze jej potrącenia z kwoty przysługującej powodowi wskutek zlecenia przez niego całkowitej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku ubezpieczeniowym. Sąd wskazał, że klauzule zastosowane w niniejszej sprawie przez stronę pozwaną są analogiczne do innych OWU wydanych przez tę stronę, które zostały uznane przez sądy za abuzywne. Rozstrzygnięcia takie zostały zawarte w orzeczeniach Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawach o sygn. akt VI ACa 87/12 z dnia 26 czerwca 2012 r. oraz w sprawie toczącej się pod sygn. akt VI ACa 1342/11 z dnia 24 kwietnia 2012 r. Powyższe postanowienia zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod pozycjami 3834, 4633, 4632.

Sąd wskazał, iż zmodyfikowanie stosunku zobowiązaniowego łączącego stronę pozwaną z powodem zgodnie z treścią uchwały nr 139/2012 zarządu pozwanej Spółki z dnia 27 sierpnia 2012 r. w zakresie wysokości opłaty likwidacyjnej nie mogło okazać się wiążące dla powoda. Była to dokonana jednostronnie zmiana umowy stron co do sposobu ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej skoro zamiast opłaty procentowej określonej w OWU i treści polisy w dacie zawarcia kontraktu wprowadzono wartość kwotową, na którą składać się miały: koszty dystrybucji (pośrednictwa ubezpieczeniowego) oraz koszty wystawienia i likwidacji polisy. Ponadto jak wskazał Sąd strona pozwana nie dopełniła procedury zgodnie z art. 384 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy (§1). Konsekwencją niedopełnienia powyższej procedury zmiany wzorca umownego jest w ocenie Sądu utrzymanie stosunku prawnego łączącego strony w postaci niezmienionej, tj. bez związania zmianą wzorca.

Sąd wskazał, że nawet gdyby przyjąć, że nowe warunki ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej przyjęte uchwałą zarządu pozwanego Towarzystwa (...) z dnia 27 sierpnia 2012 r. skutecznie zmodyfikowały stosunek prawny stron, to i tak wprowadzone wówczas zasady ustalania wysokości opłaty likwidacyjnej nie byłyby dla powoda jako konsumenta wiążące, stanowiłyby bowiem niedozwoloną klauzulę umowną w rozumieniu art.

385  (1) k.c. Jak wskazał Sąd przyjęcie opłaty likwidacyjnej jako sumy kosztów dystrybucji produktu ubezpieczeniowego oraz określonych kwotowo kosztów wystawienia polisy kształtuje prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przede wszystkim z tego względu, iż zawierając przedmiotową umowę ze stroną pozwaną powód nie miała żadnego wpływy ani nawet wiedzy na temat wysokości prowizji wypłaconej przez pozwane Towarzystwo (...) pośrednikom ubezpieczeniowym wprowadzającym na rynek produkty pozwanego, nie może więc on być zobligowany do zwrotu uiszczonych przez pozwanego z tego tytułu sum. Nigdy również nie zobowiązywał się względem strony pozwanej do zwrotu kwoty poniesionej przez przeciwnika procesowego z tego tytułu. Brak jest podstaw w ocenie Sądu do obciążania powoda obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej kosztów prowizji agenta ubezpieczeniowego również z tego względu, że koszty te zaliczają się do kosztów prowadzenia działalności gospodarczej przynoszącej zysk z zawierania umów, winny więc obciążać jedynie przedsiębiorcę skoro to w jego interesie - a nie jego kontrahenta - działa agent. Nadto w żaden sposób nie można się zgodzić, aby koszty dystrybucji w postaci prowizji wypłacanej pośrednikom ubezpieczeniowym z tytułu zawarcia umowy - czyli

powstające przy zawarciu umowy - miały być w jakikolwiek sposób powiązane z wygaśnięciem stosunku prawnego łączącego strony, a tyko takie koszty strona pozwana jest uprawniona rozliczyć w ramach opłaty likwidacyjnej. Sąd podkreślił, że w ramach łączącej strony umowy pozwany przewidział pobranie wielu opłat, w tym opłaty wstępnej, za zarządzanie, administracyjnej, a więc nie było podstaw, aby ewentualne rozliczanie kosztów dystrybucji produktu powstałych niewątpliwie przy zawarciu, a nie zakończeniu umowy następowało przy ustaniu łączącego strony stosunku prawnego. Ponadto jak wskazał Sąd treść OWU nie pozostawiała wątpliwości co do tego, że postanowienia umowy w ogóle nie przewidywały, iż w wypadku jej wygaśnięcia (rozwiązania) przed upływem 10 lat od dnia jej zawarcia powód będzie obciążony poniesionymi przez stronę pozwaną kosztami prowizji z tytułu czynności agencyjnych pośredników zawierających przedmiotową umowę. Jeśli chodzi o koszty wystawienia polisy, to w ocenie Sądu strona pozwana w żaden sposób nie udowodniła, aby koszty te wyniosły 260 zł, nie wiadomo też z jakiego konkretnie tytułu koszty te miałyby po stronie pozwanego powstać, a nadto - ponownie - koszty wystawienia polisy są związane z zawarciem umowy ubezpieczenia z opcją kapitałową, nie zaś z wygaśnięciem tej umowy a tylko zwrotu takich kosztów jak wskazał Sąd może dotyczyć opłata likwidacyjna.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił przepis art. 481 § 1 k.c. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył pozwany zaskarżając wyrok w części, tj. w zakresie, w jakim zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.345 zł., zarzucając :

Naruszenie prawa materialnego, tj.:

1.  Art. 58 § 3 KC oraz art. 385 ¹ § 2 KC, poprzez uznanie, że normy prawne określone w tych przepisach nie mają zastosowania w stanie faktycznym niniejszej sprawy, podczas gdy stanowią one bezpośrednią podstawę prawną dla uzupełnienia treścią postanowień umowy regulujących wysokość pobieranej przez pozwanego opłaty likwidacyjnej;

c.  Art. 384 ¹ KC oraz art. 830 § 3 i § 4 KC, poprzez uznanie, że uchwała zarządu pozwanego nr (...) z 27 sierpnia 2012 r. w przedmiocie sposobu ustalania wartości opłaty likwidacyjnej stanowiła zmianę wzorca umowy czasie trwania stosunku obligacyjnego pomiędzy powodem a pozwanym, podczas gdy przepis ustawy nie daje pozwanemu zakładowi ubezpieczeń uprawnienia do dokonania jednostronnej zmiany ogólnych warunków ubezpieczenia w trakcie trwania umowy ubezpieczenia na życie oraz poprzez uznanie, że art. 384 ¹ KC stanowi samodzielną podstawę prawną do dokonania zmiany umowy ubezpieczenia na życie;

d.  Art. 405 KC i art. 409 KC poprzez uznanie, że pozwany jest wobec powoda bezpodstawnie wzbogacony, pomimo że opłata likwidacyjna służyła pokryciu kosztów poniesionych przez pozwanego w związku z zawarciem umowy z powodem, a zatem zużył on kwotę pobraną od powoda w taki sposób, że nie jest już wzbogacony;

e.  Art. 742 KC w zw. z art. 750 KC, poprzez ich niezastosowanie i uznanie, że pozwany nie ma prawa do uzyskania od powoda zwrotu nakładów poniesionych w celu należytego wykonania zawartej pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, pomimo uznania przez Sąd, że tego typu umowa jest umową mieszaną z postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału, a do których zastosowanie powinny znaleźć przepisy o zleceniu;

2. Naruszenie przepisów postępowania, tj:

a. Art. 227 w zw. z art. 278 § 1 KPC, poprzez oddalenie wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, podczas gdy okoliczność, na którą wniosek ten został zgłoszony, jest istotna dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych;

b. Art. 479 ⁴³ KPC poprzez uznanie, że wskutek wyroków Sądu Okręgowego w
Warszawie-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, powoda nie wiążą
postanowienia umowy ubezpieczenia zawartej z pozwanym odnoszące się do
samej istoty pobierania przez pozwanego opłaty likwidacyjnej, co stoi w
sprzeczności z treścią wyroku ww. Sądu.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie i nie może skutkować zmianą zaskarżonego wyroku wobec jego prawidłowości. Sąd Okręgowy podziela dokonane w sprawie ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne podziela również w dużej części rozważania prawne, nie podzielając tylko zapatrywania Sądu Rejonowego w zakresie podstawy prawnej roszczenia, a mianowicie oparcia go na bezpodstawnym wzbogaceniu.

Powód zawarł z pozwanym umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym potwierdzoną polisą ubezpieczeniową nr (...) na warunkach określonych w ogólnych warunkach ubezpieczenia o oznaczeniu (...)OWU- (...) oraz w załączniku do ogólnych warunków ubezpieczenia o oznaczeniu (...)-01. Żądanie pozwu dotyczyło zwrotu przez stronę pozwaną kwoty 9.625 zł pobranej tytułem opłaty likwidacyjnej, do której zatrzymania, zdaniem powoda, strona pozwana nie była uprawniona na gruncie umowy ubezpieczenia i w świetle abuzywności postanowienia o wysokości opłaty likwidacyjnej oraz bezskuteczności dokonanych zmian umowy w tym zakresie. W ocenie Sądu Okręgowego powód wykazał zasadność swojego roszczenia znajdującego podstawę w umowie łączącej strony, po zasadnym uznaniu, że jej zapisy w zakresie ustalania i pobierania opłaty likwidacyjnej stanowią postanowienia niedozwolone, a wobec tego nieskuteczne względem powoda. Zgodnie z umową bowiem po jej wygaśnięciu, co miało miejsce w niniejszej sprawie pozwana winna była dokonać całkowitej wypłaty środków zgromadzonych na subkoncie składek regularnych natomiast nie była uprawniona do potrącenia z rachunku ubezpieczenia powoda kwoty 9.625 zł tytułem opłaty likwidacyjnej. Sąd Okręgowy w całości podziela rozważania prawne Sądu Rejonowego w zakresie abuzywności postanowień umownych dotyczących opłaty likwidacyjnej oraz w zakresie braku podstaw do związania powoda zmianami do umowy wprowadzonymi uchwałą zarządu pozwanej spółki. Wskazać należy, że postanowienia umów sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą go. Zakwestionowane postanowienie narusza dobre obyczaje gdyż sankcjonuje przejęcie przez ubezpieczyciela w pierwszych latach trwania umowy niemal całości wykupionych środków - w postaci opłaty likwidacyjnej, niezależnie od tego, czy zakwalifikuje się ją jako swojego rodzaju "odstępne" czy też po prostu sankcję finansową - w całkowitym oderwaniu od skali poniesionych przez ten podmiot wydatków. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2013 r. (I CSK 149/13) przyjęto, że postanowienie ogólnych warunków umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, przewidujące, że w razie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat od daty zawarcia umowy, ubezpieczyciel pobiera opłatę likwidacyjną powodującą utratę wszystkich lub znacznej części zgromadzonych na rachunku ubezpieczającego środków finansowych, rażąco narusza interesy konsumenta i stanowi niedozwolone postanowienie umowne w świetle art. 385 ¹ § 1 zdanie 1 k.c. Wskazać należy, że konsument zawierając z przedsiębiorcą umowę musi mieć pewność łączących strony postanowień umowy, mieć jasność i świadomość przysługujących mu praw jak również ciążących na nim obowiązków. Warunki, w których powstają po stronie konsumenta praw i obowiązków muszą być jasno sprecyzowane. Konsument nie może być w trakcie realizowania umowy zaskakiwany w szczególności nakładaniem na niego obowiązku zwrotu pewnych kwot, których wyliczenie nasuwa wątpliwości. Brak precyzji i dokładności formułowania postanowień umowy jest również przesłanką sprzeczności z dobrymi obyczajami i może stanowić o rażącym naruszeniu praw konsumenta (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 maja 2015 r. VI ACa 849/14). Postanowienie umowne kształtujące opłatę likwidacyjną jaką obciążony został powód na skutek wcześniejszego rozwiązania umowy stanowi niedozwolone postanowienie umowne bowiem kształtuje kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, jest rażąco wygórowana nie jest określone z czego taka właśnie wysokość opłaty wynika, brak jest określenia świadczenia ekwiwalentnego. Mając to na uwadze jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy zaistniały więc wszystkie przesłanki do uznania niniejszego zapisu umownego za niedozwolony, a w związku z tym niewiążący strony. Skoro zaś klauzula abuzywna zniesiona zostaje w całości to brak było podstaw do ustalania czy opłata likwidacyjna odpowiadała poniesionym przez ubezpieczyciela kosztom prowadzonej przez niego działalności, czy też można było ustalać jej wysokość na innej podstawie. Wprowadzone uchwałą zarządu zmiany w tym zakresie mając na uwadze powyższe również należałoby uznać za niedozwolone. Konsument bowiem, jak wskazano już wyżej, musi mieć jasność co do obciążeń oraz podstaw ich wyliczenia i mógłby być obciążony kosztami działalności akwizycyjnej ubezpieczyciela i innymi kosztami rozwiązania umowy jedynie w wypadku gdyby koszty te wynikały z wzorca umownego przedstawionego mu przed zawarciem umowy ubezpieczenia co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Nie sposób w związku z tym zaakceptować argumentacji apelacji, że w miejsce niewiążących bo abuzywnych postanowień umowy można w toku postępowania przed sądem wprowadzić reguły pozwalające ustalić rzeczywistą należną opłatę z tytułu przedwczesnego rozwiązania umowy, skoro sądy antymonopolowe nie zanegowały samej zasady pobierania takiej opłaty, a tylko jej wysokość. Brak więc było podstaw do przeprowadzania na etapie postępowania Sądowego dowodów na okoliczność ustalania wysokości kosztów poniesionych przez pozwanego w ramach realizacji stosunku prawnego z powodem. Tym samym odnosząc się już w tym miejscu do zarzutu naruszenia przez sąd przepisów postepowania stwierdzić należy, że oddalenie wniosków dowodowych przez Sąd Rejonowy było prawidłowe, nie miały one bowiem znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy nie naruszył również wskazywanych w apelacji przepisów prawa materialnego, a to z tego powodu że nie miały one zastosowania w sprawie. Jak wskazano wyżej skoro zapisy umowy dotyczące opłaty likwidacyjnej są niedozwolone cała klauzula staje się abuzywna i nie wiąże stron, w związku z tym brak było podstawy umownej do ustalenia wysokości opłaty likwidacyjnej nawet gdyby uznać, że co do zasady pozwanej służy prawo do jej pobierania. Nie zasługują więc na uwzględnienie zarzuty dotyczące naruszenia art. 830 § 3 i 4 kc oraz art. 384 ‘ kc jak również art. 742 kc w zw. z art. 750 kc i art. 498 § 12 i 2 kc. Pozwany nie jest uprawniony w miejsce bezskutecznych zapisów wprowadzać w toku postępowania przed sądem nowe zasady ustalania opłaty i poszukiwać podstaw prawnych, które miałyby mieć zastosowanie w miejsce nieskutecznych zapisów.

Roszczenie powoda wynikało z łączącej strony umowy w konsekwencji zastosowania w niej klauzul niedozwolonych, w pozostałej części umowa ta pozostała w mocy i wiązała strony stąd po jej wygaśnięciu strony winny rozliczyć się zgodnie z umową z wyłączeniem bezskutecznych zapisów dotyczących opłaty likwidacyjnej. Pozwany winien więc wypłacić powodowi świadczenie zgodnie z jego zleceniem tzn. środki zgromadzone na jego subkoncie składek regularnych bez potrącenia opłaty likwidacyjnej, a skoro tego nie uczynił stronie służyło zasadne roszczenie. Z tych też względów w ocenie Sądu Okręgowego niezasadne było przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że w sprawie niniejszej znajdują zastosowanie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zarzuty apelującego w tym zakresie uznać należy za uzasadnione jednakże nie mogące skutkować zmianą rozstrzygnięcia brak bowiem było podstaw do badania czy pozwany jest wzbogacony skoro przepisy te nie znajdowały zastosowania w sprawie. Wobec wskazanej podstawy faktycznej żądania roszczenie było bowiem uzasadnione na podstawie umowy stron.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc, o kosztach postępowania rozstrzygając na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 6 pkt. 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.).