Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. H. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla (...) w W.

z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. akt II C 2319/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W. na rzecz W. H. (2) kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 849/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 października 2014 roku powódka W. H. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S. A. z siedzibą w W. kwoty 5 029,31 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 października 2011 r. do dnia zapłaty. Powódka wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

Na rozprawie w dniu 3 grudnia 2014 r. pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w punkcie 1 zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz W. H. (1) kwotę 5 029,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2014 r. do dnia zapłaty; w punkcie 2 oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w punkcie 3 zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz W. H. (1) kwotę 1.469,00 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego:

W dniu 4 czerwca 2009 roku powódka W. H. (1) zawarła z pozwanym (...) S.A. z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...). Zawarcie umowy między stronami zostało potwierdzone przez pozwanego wydaniem polisy nr (...) .Umowa została zawarta na okres 30 lat, tj. od dnia 4 czerwca 2009 r. do dnia 3 czerwca 2039 r., ze składką regularną, opłacaną co miesiąc w wysokości 250,00 złotych. Integralną częścią umowy były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. (...) (OWU) wraz z załącznikiem nr 1 oraz Regulaminem Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych. Zgodnie z tabelą 15, zamieszczoną w załączniku nr 1 do OWU, wysokość świadczenia wypłacanego ubezpieczonemu w przypadku wypowiedzenia umowy (świadczenie wykupu) uzależniona jest od czasu trwania polisy i przy zawarciu umowy na 30 lat wynosi w trzecim roku polisy – 20% części bazowej rachunku.

Z uwagi na rozwiązanie umowy ubezpieczenia z dniem 21 czerwca 2011 roku w dniu 12 lipca 2011 r. pozwany wystosował do powódki pismo, w którym wartość Świadczenia Wykupu netto na dzień 12.07.2011 r. określił na kwotę 1 257,33 złotych. Ustalając wartość wpłacanych składek na kwotę 6 137,50 złotych, a wartość rachunku na kwotę 6 286,64 złote. Wobec powyższego powódce wypłacono kwotę 1 257,33 złote.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo jako częściowo zasadne podlegało uwzględnieniu w zakresie kwoty 5 029,33 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 października 2014 do dnia zapłaty, w pozostałym zaś zakresie powództwo podlegało oddaleniu. Sąd Rejonowy wskazał, że umowa łącząca strony miała charakter umowy mieszanej z elementami klasycznego modelu ubezpieczenia na życie oraz umowy, której celem jest inwestowanie kapitału. Dokonując wykładni zapisów tejże umowy oraz stanowiących jej integralną część OWU sąd stwierdził, że nie budziło wątpliwości, że głównym elementem tej umowy jest element inwestycyjny, czyli alokowanie składek wpłacanych przez powoda na ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, przewidziana zaś umową ochrona ubezpieczeniowa miała symboliczny charakter biorąc pod uwagę sumę ubezpieczenia. Celem umowy było istnienie długotrwałego stosunku łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowanie możliwie najlepszego wyniku ekonomicznego dla ubezpieczającego. Dokonując wykładni postanowień OWU Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że stanowią one w zakresie świadczenia wykupu klauzule abuzywne, a w związku z tym nie wiązały powódki, strony były natomiast związane umową w pozostałym zakresie. Sąd I Instancji powołał art. 385 ¹ k.c., i wskazał, że przedmiotowa umowa zawarta została z konsumentem, postanowienia tej umowy nie zostały uzgodnione z konsumentem w sposób indywidualny i kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sąd Rejonowy podkreślił, że przepis o niedozwolonych postanowieniach umownych jest swoistego rodzaju dopełnieniem i uszczegółowieniem zasady swobody umów. Sąd Rejonowy wskazał, że powódka nie miała rzeczywistego wpływu na kształtowanie treści ww. postanowień, a co za tym idzie nie zostały one z nią „uzgodnione indywidualnie”. Zdaniem sądu wskazane w przedmiotowej umowie Świadczenie Wykupu nie należało do głównych świadczeń stron. Do wykupu polisy i pobrania opłaty z tego tytułu dochodzi bowiem dopiero po rozwiązaniu umowy, a więc poza zakresem głównych świadczeń stron. Sąd Rejonowy uznał, że określony w tabeli (załącznik nr 1 do OWU) procent części bazowej rachunku wypłacany ubezpieczającemu w związku z całkowitą lub częściową wypłatą świadczenia wykupu kształtuje obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza jego interesy. Sąd I Instancji uznał, że postanowienia umowne zawarte w § 23 i § 10 Ogólnych Warunków Umowy spełniają przesłanki rażącego naruszenia interesów konsumenta oraz godzą w dobre obyczaje, a tym samym winny zostać uznane za niedozwoloną klauzulę umowną. Sąd Rejonowy wskazał, że § 10 OWU przewiduje w wypadku rozwiązania umowy prawo pobrania przez pozwanego na swoją rzecz, tytułem opłat za koszty poniesione w związku z zawarciem umowy i jej obsługą, kwoty przewyższającej ustalone Świadczenie Wykupu określone w § 23 OWU w wysokości wskazanej w tabeli zawartej w załączniku nr 1 do OWU. Jednocześnie ani umowa, ani OWU nie wskazują jaki jest charakter Świadczenia Wykupu, za jakie czynności pobierana jest opłata kształtująca jego wysokość, która powoduje utratę przez klienta środków zgromadzonych na rachunku bez względu na ich wysokość. W umowie oraz OWU brak jakiejkolwiek informacji na temat mechanizmu wyliczania wysokości Świadczenia Wykupu, co powoduje, że zawierający umowę konsument nie ma możliwości realnie ocenić, czy zawarcie umowy jest dla niego rzeczywiście korzystne, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które mogą wystąpić w przyszłości, a które mogą go skłonić do ewentualnego wcześniejszego rozwiązania umowy. Takie ukształtowanie obowiązku konsumenta jest w ocenie Sądu Rejonowego niezgodne z dobrymi obyczajami, zakładającymi lojalność przedsiębiorcy wobec konsumenta oraz konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych bez zatajania okoliczności wpływających na prawną i ekonomiczną sytuację konsumenta przy zawieraniu umowy. Zakwestionowane postanowienie umowne nakłada na konsumenta obowiązek poniesienia – w razie wypowiedzenia umowy przed upływem 30 lat – kosztów Świadczenia Wykupu pochłaniającego w zasadzie prawie wszystkie środki zgromadzone na jego rachunku jeżeli wypowiedzenie umowy następuje w ciągu dwóch pierwszych lat trwania umowy oraz znaczną ich część w latach następnych (80%, 70%, 60%- w ciągu następnych 3 lat) i to bez względu na wysokość uiszczanej przez konsumenta składki regularnej, ustalonej przy zawieraniu umowy, oraz bez względu na wysokość środków zgromadzonych na rachunku. Pobranie przez pozwanego całości lub znacznej części tych środków w oderwaniu od kwoty uiszczonych przez powódkę składek oraz kosztów poniesionych przez pozwanego, jak wskazał Sąd Rejonowy rażąco narusza interesy konsumenta, gdyż jest wyrazem nierówności stron, kształtując prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Sąd I Instancji podkreślił, że z postanowień OWU wynika, że pozwany pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze w tym: opłatę wstępną, administracyjną, za zarządzanie, operacyjną czy opłatę za ryzyko. Analiza zapisów OWU doprowadziła Sąd Rejonowy do wniosku, że zarówno mechanizm ustalania wysokości tych opłat jak i sposób wypłacania prowizji agentowi zależy wyłącznie od pozwanego, a klient nie ma żadnego wpływu na powyższe kwestie, pomimo że mają one decydujący wpływ na jego interesy majątkowe w razie wypowiedzenia umowy. W ocenie Sądu Rejonowego pozwany nie wykazał racjonalnego i dającego się zaakceptować powiązania kosztów i ryzyka ubezpieczyciela z wysokością wyliczonego przez niego Świadczenia Wykupu.

Mając na względzie wszystkie poczynione wyżej wywody, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że postanowienia przedmiotowej umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, które uprawniają ubezpieczyciela do zatrzymania w trzecim roku trwania umowy 80% zgromadzonego przez konsumenta kapitału w wypadku rozwiązania umowy są niedozwolonymi klauzulami. Przedmiotowa opłata jest rażąco wygórowana i niewątpliwie nie znajduje uzasadnienia w wartości świadczenia wzajemnego pozwanego ani poniesionych przez pozwanego kosztach, związanych z zawarciem umowy.

Sąd I Instancji wskazał, że nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut przedawnienia. W ocenie Sądu Rejonowego dochodzona przez powódkę kwota znajduje swoją podstawę w roszczeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, a nie w roszczeniu z tytułu umowy ubezpieczenia, roszczenie o zapłatę przedmiotowej kwoty przedawnia się więc z upływem lat 10, a nie jak to podnosi pozwany lat 3 .

O odsetkach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., w zw. z art. 455 k.c. od wezwania dłużnika do wykonania zobowiązania, co w niniejszej sprawie nastąpiło z chwilą doręczenia pozwu. Sąd Rejonowy oddalił powództwo w części dotyczącej zasądzenia odsetek od dnia 3.10.2011 r. do dnia 21.10.2014 r.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., nakładając jedynie na pozwanego obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, uznając, że powódka uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Na powyższe orzeczenie pozwany (...) S.A. z siedzibą w W. złożył apelację, z askarżając wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy M. z dnia 10 grudnia 2014 roku - sygn. akt. II C 2319/14 w części tj. w zakresie punktu 1 i 3 przedmiotowego orzeczenia.

Zaskarżonemu w części wyrokowi zarzucając :

1.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 207 § § 6 KPC poprzez błędne zastosowanie i oddalenie wniosku złożonego na rozprawie o możliwość zgłoszenia przez Pozwaną wniosków dowodowych ;

2.  naruszenie art. 6 Kodeksu cywilnego w związku z art. 232 KPC poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, iż Powódka przedstawiła dowody świadczące o tym, iż postanowienie wzorca stanowi postanowienie niedozwolone pomimo braku przedstawienia takiego dowodu przez Powódkę;

3.  naruszenie prawa procesowego art. 233 § 1 KPC poprzez niewłaściwe jego zastosowanie, i uznanie, iż Pozwana pobiera opłaty likwidacyjne po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia, pomimo, iż żadne z warunków zawartej pomiędzy stronami umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, w tym w szczególności ani Ogólne Warunki Ubezpieczenia ani polisa ubezpieczeniowa, nie przewidują opłaty likwidacyjnej lub też innej opłaty pobieranej po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia:

4.  naruszenie prawa procesowego art. 328 § 2 KPC poprzez brak wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dlaczego Sąd I Instancji uznał stosowane przez pozwanego za niedozwolone postanowienia umowne;

5.  naruszenie prawa materialnego art. 385 ¹ Kodeksu cywilnego i art. 805 Kodeksu cywilnego w związku z art. 829 § 1 Kodeksu cywilnego i z art. 2 ust. 1 pkt. 13 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej (tekst jednolity Dz. U. z 2010 roku nr 11 poz. 66 z póz zm.) („ustawa o działalności ubezpieczeniowej") poprzez jego błędną interpretację i uznanie, iż postanowienie Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką regularną (...) dotyczące Świadczenia Wykupu stanowi postanowienie niedozwolone, w tym w szczególności poprzez fakt, iż Pozwana pobiera opłatę po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, środki znajdujące się na ubezpieczeniowym funduszu stanowią aktywa ubezpieczającego, nie zakładu ubezpieczeń oraz, iż Świadczenie Wykupy stoi w sprzeczności z dobrymi obyczajami rażąco je naruszając;

6.  naruszenie prawa materialnego art. 385 ² Kodeksu cywilnego w związku z art. 65 § 2 Kodeksu cywilnego poprzez jego błędną interpretację i dokonanie indywidualnej kontroli wzorca umownego całkowicie z pominięciem reguły interpretacyjnej wyznaczonej przez przepisy prawa;

7.  naruszenie prawa materialnego art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez jego błędną interpretacje i uznanie, iż Pozwana nie ma prawa pokrycia kosztów wykonywania umowy ubezpieczenia ze składki wpłaconej przez Powódkę i alokowanej w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe;

8.  naruszenie prawa materialnego art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej poprzez jego błędną wykładnie i uznanie, iż postanowienia Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną (...) stanowi postanowienie niedozwolone i tym samym uznanie, iż pozwana jako zakład ubezpieczeń nie ma prawa pokrycia kosztów prowadzonej działalności ze środków wpłaconych przez Powódkę jako składka z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia oraz tym samym nie ma obowiązku prowadzenia działalności rentownej;

9.  naruszenie prawa materialnego art. 819 Kodeksu cywilnego poprzez jego błędną wykładnie i uznanie, iż roszczenia Powódki objęte pozwem, a wynikające z zawartej umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym przedawniają się z upływem 10 lat.

Pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz poprzez zasądzenie na rzecz pozwanej od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2.  zasądzenie na rzecz pozwanej od powódki kosztów procesu, w tym kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

lub ewentualnie o

3.  uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądu I Instancji;

4.  zasądzenie na rzecz pozwanej od powódki kosztów procesu, w tym postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na złożoną apelację powódka wniosła o jej oddalenie w całości oraz o

zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania dwuinstancyjnego tj. kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie i nie może skutkować wnioskowaną zmianą ani uchyleniem wyroku wobec bezzasadności podniesionych w niej zarzutów i prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu I Instancji. Sąd Okręgowy podziela w całości i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne i w przeważającej części rozważania prawne Sądu Rejonowego. Wobec wyczerpującego i drobiazgowego uzasadnienia nie ma powodu powtarzania prawidłowej argumentacji Sądu I Instancji.

W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie niniejszej Sąd nie naruszył wskazywanych w apelacji przepisów prawa procesowego oraz prawidłowo zastosował przepisy materialne. Sąd Okręgowy nie podziela wyłącznie poglądu, iż roszczenie powódki znajduje podstawę w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, o czym mowa będzie dalej. Materiał dowodowy przedstawiony w sprawie oceniony został przez Sąd Rejonowy wszechstronnie i zgodnie z regułami wyrażonymi w art. 233 kpc. Wskazać przy tym należy, że uchybienie przepisowi art. 233 kpc ma miejsce wówczas, gdy wnioski wyprowadzone przez sąd przy ocenie dowodów nie układają się w logiczną całość zgodną z doświadczeniem życiowym, lecz pozostają ze sobą w sprzeczności, a także gdy nie istnieje logiczne powiązanie wniosków z zebranym w sprawie materiałem dowodowym (tak wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 267/14). Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż postanowienia umowne określające świadczenie wykupu na poziomie 20 % zgromadzonych środków, nie wiązały powódki. Trafnie Sąd pierwszej instancji stwierdził, iż dokonanie przez spółkę zatrzymania 80 % środków, stanowiło niedozwoloną klauzulę i wyczerpująco uzasadnił tę ocenę. Pozwany wskazuje na niedostarczenie przez powódkę dowodów na okoliczność spełnienia przesłanek z art. 385 ¹ kc, przy czym trudno sobie wyobrazić jakie miałyby to być dowody poza dokumentami związanymi z zawarciem, wykonywaniem i rozwiązaniem umowy, a wszystkie te dokumenty łącznie z treścią umowy oraz OWU powódka złożyła. Ocena dowodów przedstawiona przez Sąd nie nosi znamion nielogiczności czy też niezgodności z doświadczeniem życiowy. Świadczenie wykupu jest przewidziane na wypadek rozwiązania umowy i ustalenia sądu w tym zakresie wynikają ze złożonych dokumentów, w istocie nawet z uzasadnienia apelacji wynika zaś, iż jest to swoista opłata, która obejmuje koszty przedterminowej likwidacji polisy.

Sąd Rejonowy prawidłowo również uwzględnił na kim spoczywa ciężar wykazania zasadności roszczenia nie naruszając art. 6 kc w zw. z art. 232 kpc. Podkreślenia wymaga, iż przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu I instancji w niniejszej sprawie była kwestia bezzasadności zatrzymania środków Powódki w związku z abuzywnością postanowień Ogólnych Warunków Ubezpieczenia stosowanych przez Pozwanego w Umowie (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze składką regularną (...) zawartej z Powódką. Zadaniem Sądu I instancji było więc ustalenie czy postanowienia zawarte w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia wiązały konsumenta w zakresie w jakim przewidywały naliczenie i potrącenie świadczenia określonego w Ogólnych Warunkach Umowy jako procent części bazowej rachunku wypłacany przez zakład ubezpieczeń w związku z rozwiązaniem umowy stanowiącym świadczenie wykupu. Wskazać należy w pierwszej kolejności, że nie jest prawdą jak twierdzi apelujący, że Sąd Rejonowy uznał świadczenie wykupu za świadczenie główne. W ocenie Sądu Okręgowego z uzasadnienia Sądu Rejonowego płynie wniosek przeciwny, a tylko w jednym zdaniu na skutek oczywistej omyłki pisarskiej nie znalazł się wyraz „nie”. Tym samym całe wywody apelacji w tym zakresie uznać należy za chybione . Świadczenie wykupu przewidziane przedmiotową umową w przypadku jej przedterminowego rozwiązania nie stanowi świadczenia głównego stron.

Sąd Rejonowy nie naruszył również przepisów prawa procesowego tj. art. 207 § 6 k.p.c. Przepis ten przewiduje pominięcie spóźnionych twierdzeń i dowodów. Z punktu widzenia art. 207 § 6 spóźnione są twierdzenia lub dowody, jeżeli potrzeba ich powołania istniała w chwili, w której składane było pismo procesowe, a strona twierdzeń tych i dowodów nie powołała w piśmie lub zaniechała złożenia pisma, mimo że powinna była je złożyć. Należy zwrócić uwagę, że spóźnienie może wystąpić także wtedy, gdy strona powinna powołać twierdzenie lub dowód w pozwie lub odpowiedzi na pozew, a powołuje je dopiero w dalszym piśmie przygotowawczym. Nie ma przy tym znaczenia to, że dalsze pismo przygotowawcze jest składane na skutek zarządzenia przewodniczącego lub postanowienia sądu. Ocena, czy twierdzenia i dowody są spóźnione, należy do sądu i zależy od okoliczności sprawy (Paweł Grzegorczyk, Karol Weitz, Komentarz do art.207 Kodeksu postępowania cywilnego, LexisNexis, 2012). Przedkładając powyższe na niniejszą sprawę podnieść należy, iż w odpowiedzi na pozew nie zostały zgłoszone żadne wnioski dowodowe, a zgłoszone w piśmie późniejszym w sposób prawidłowy przez Sąd Rejonowy zostały pominięte, bowiem pozwany nie wykazał, iż nie mógł dokonać zgłoszenia dowodów w momencie wdania się w spór co do istoty sprawy.

Sąd Okręgowy nie podziela zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Uzasadnienie wyroku zawiera wszystkie ustawowo określone elementy i poddaje się kontroli instancyjnej. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2009 r. II PK 129/09). W niniejszej sprawie rozstrzygnięcie jest prawidłowe, a uzasadnienie wyjaśnia w sposób wyczerpujący jego motywy.

Przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy bezbłędnie zastosował przepis art. 385 ¹kc. Jak już wskazano wyżej świadczenie wykupu nie jest świadczeniem głównym, a w związku z tym Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy uznał, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki z tego przepisu i zasadnie przyjął, że zapisy umowy w zakresie określenia tego świadczenia stanowią postanowienia niedozwolone. W przypadku umowy ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym mamy do czynienia z dwoma rodzajami głównych świadczeń ubezpieczyciela: świadczeniem z tytułu śmierci, i świadczeniem z tytułu dożycia, świadczeniem konsumenta jest zaś uiszczanie składki. Świadczenie wykupu poddane ocenie, zdaniem Sądu Okręgowego nie może być świadczeniem głównym, gdyż jest to świadczenie uboczne zastrzeżone na wypadek zakończenia stosunku ubezpieczenia przed uzgodnionym terminem. Jak słusznie zauważyła powódka w odpowiedzi na apelację czym innym jest świadczenie wykupu wypłacane po zakończeniu trwającej przez pełny okres umowy ubezpieczenia, a czym innym jest świadczenie wypłacane w związku z przedterminowym zakończeniem umowy. Przez główne świadczenia stron należy rozumieć postanowienia dotyczące essentialia negotii umowy, tymczasem celem wypłaty świadczenia wykupu jest rozliczenie stron umowy ubezpieczenia na życie z UFK po wcześniejszym rozwiązaniu tej umowy, a nie wypłata świadczenia z nieistniejącej już umowy ubezpieczenia. W tym miejscu powołać się należy na pogląd Sądu Najwyższego, który stwierdził, że w piśmiennictwie formułowany jest ogólny postulat, by pojęcie postanowień określających główne świadczenia stron rozumieć wąsko, jako obejmujący jedynie klauzule wprost odnoszące się do obowiązku głównego realizowanego w ramach umowy, przez określenie jego zakresu, a wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną (uchwała SN dnia 29.06.2007 r., sygn. akt III CZP 62/07).

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umów sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta nie wiążą go. W myśl art. 385 ² k.c, oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść. Zakwestionowane postanowienie narusza dobre obyczaje gdyż sankcjonuje przejęcie przez ubezpieczyciela w pierwszych latach trwania umowy niemal całości środków - w postaci świadczenia wykupu, w całkowitym oderwaniu od skali poniesionych przez ten podmiot wydatków i wysokości uiszczanej składki. Wskazać należy, że konsument zawierając z przedsiębiorcą umowę musi mieć pewność łączących strony postanowień umowy, mieć jasność i świadomość przysługujących mu praw jak również ciążących na nim obowiązków. Warunki, w których powstają po stronie konsumenta prawa i obowiązki muszą być jasno sprecyzowane. Brak precyzji i dokładności formułowania postanowień umowy jest również przesłanką sprzeczności z dobrymi obyczajami i może stanowić o rażącym naruszeniu praw konsumenta (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 maja 2015 r. VI ACa 849/14). Postanowienie umowne kształtujące świadczenie wykupu na skutek wcześniejszego rozwiązania umowy na poziomie 20 % stanowi niedozwolone postanowienie umowne bowiem kształtuje prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, jest rażąco wygórowane nie jest określone z czego taka właśnie wysokość świadczenia wynika, brak jest określenia świadczenia ekwiwalentnego. Zaistniały więc w niniejszej sprawie wszystkie przesłanki do uznania niniejszego zapisu umownego za niedozwolony, a w związku z tym niewiążący strony. Powódka wykazała bowiem, że przedmiotowa umowa zawarta została z nią jako z konsumentem, iż postanowienia umowy nie były ustalane z nią indywidualnie, że kwestionowane postanowienia nie dotyczą świadczeń głównych stron oraz że kształtują jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. W ocenie Sądu Odwoławczego spełnienie wszystkich czterech przesłanek przez zapisy § 10 ust. 2, ust. 5 w zw. z § 23 ust. 5 ogólnych warunków umowy w odesłaniu do załącznika nie budzi wątpliwości.

Przy takich ustaleniach, Sąd Rejonowy nie naruszył także art. 385 ² k.c. w związku z art. 65 § 2 k.c. Nie ma bowiem żadnych przeszkód, aby pozwany w taki sposób kształtował zapisy umowne z konsumentami, by były one zgodne z ustawą o działalności ubezpieczeniowej, a jednocześnie nie naruszały praw konsumenta. Zarzuty pozwanego, że sąd nie wziął pod uwagę przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej należy uznać wobec powyższego za absolutnie chybione. Również w zakresie ukształtowania wysokości składki zarzuty apelacji mają się nijak do podstawy rozstrzygnięcia. Pozwany zawierając umowę z konsumentem winien bowiem w sposób transparentny określić jego obciążenia wynikające z umowy. Tymczasem sformułowania w zakresie podstaw ustalania świadczenia wykupu w żaden sposób nie pozwalają ustalić jaki koszt pozwanego pokryć ma konsument z tytułu przedwczesnego rozwiązania umowy. Pozwany mógł dokładnie wskazać konsumentowi co na ten koszt się składa i dlaczego. Niezrozumiały wobec powyższego jest zarzut naruszenia art. 18 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, który mówi o wysokości składki. Oczywistym jest, że pozwany pokrywa koszty swojej działalności ze świadczeń uzyskiwanych od stron. Skoro na etapie apelacji pozwany bardzo szczegółowo był wstanie wskazać jakie to koszty winna pokryć składka powódki, co uzasadnia wysokość świadczenia wykupu nie było żadnych przeszkód, aby postępując lojalnie wobec kontrahenta zawrzeć zapisy określające te koszty w umowie.

Odnosząc się w tym miejscu do zarzutu naruszenie art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej, wskazać również należy, iż wbrew twierdzeniom apelacji, fakt ten nie został zignorowany przez Sąd I Instancji, który szczegółowo odniósł się do zapisów umowy w zakresie świadczenia wykupu i uzasadnił z jakiego powodu uznać należy je za abuzywne. Powtarzanie tej prawidłowej argumentacji jest zbędne. Jak słusznie wskazuje apelujący Pozwana jako zakład ubezpieczeń, zobligowana jest prowadzić swoją działalność zgodnie z przepisami ustawy o działalności ubezpieczeniowej, ale jednocześnie z zgodnie z przepisami bezwzględnie obowiązującym i nie naruszając praw konsumentów. Skoro pozwana wprowadza do obrotu umowy niezgodne z tymi przepisami ponosi za to odpowiedzialność i brak jest podstaw do przerzucania jej na powódkę powołując się na zasady rentownego prowadzenia przedsiębiorstwa. Z tych powodów również zarzut naruszenia art. 153 ustawy o działalności ubezpieczeniowej jest nieuzasadniony.

Sąd Rejonowy nie mógł naruszyć art. 819 k.c., art. 829 k.c. w zw. z art. 805 k.c., bowiem przepisy te nie miał zastosowania w niniejszej sprawie. Jak słusznie zauważa pozwany, wypłata Świadczenia Wykupu jest jednym ze świadczeń przysługujących Powódce z tytułu zawartej umowy. W świetle powyższego do roszczeń przysługujących z tytułu owych świadczeń stosuje się właściwe dla umów przepisy. Ponieważ jednak, jak wskazywał również pozwany, przedmiotowa umowa nie jest umową ubezpieczenia, a tylko umową z elementami ubezpieczenia o charakterze mieszanym, roszczenia z niej wynikające przedawniają się w terminie ogólnym tj. 10 letnim. Tym samym co prawda przy błędnym założeniu, że roszczenie wynika z bezpodstawnego wzbogacenia, zasadnie jednak Sąd Rejonowy nie uwzględnił zarzutu przedawnienia. Zgodnie bowiem z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, świadczenie niniejsze nie jest świadczeniem okresowym ani związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Konkludując ponieważ umowa poddana kontroli w niniejszej sprawie została zawarta pomiędzy pozwaną jako przedsiębiorcą, a powódką jako konsumentem (przesłanka pierwsza), powódka nie miała żadnego wpływu na treść umowy i nie była ona z nią uzgadniana indywidualnie, co wypełnia przesłankę drugą. Nie można również na gruncie OWU i umowy - uznać zapisów dotyczących uprawnienia do zatrzymania części środków przez zakład ubezpieczeń i zastosowanie swoistej sankcji umownej (zmniejszenia wartości wypłacanych środków o procentowo wyliczoną wartość) za główne świadczenie powoda, w realiach niniejszej sprawy głównym świadczeniem powódki była bowiem zapłata składki w wysokości oznaczonej w polisie. O tym, iż nie jest to świadczenie główne świadczy także fakt, iż zmniejszenie wypłaty środków zgromadzonych przez konsumenta i naliczenie swoistej kary umownej miało być jedynie w wyjątkowym przypadku, a mianowicie w razie przedterminowego rozwiązania, czy wygaśnięcia umowy. Jest to zatem świadczenie uboczne zastrzeżone na wypadek zakończenia stosunku ubezpieczenia przed uzgodnionym terminem - o czym była już mowa powyżej; ww. postanowienia kształtują prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąca naruszający jej interes poprzez zatrzymanie 80% środków znajdujących się na rachunku w chwili rozwiązania umowy to w ocenie Sądu Okręgowego zaistniały wszystkie przesłanki uznania poddanych ocenie zapisów umownych za abuzywne. W ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana w praktyce przerzuciła na kontrahenta całość obciążeń i ryzyka związanego z zawartą umową, narzucając mu świadczenie o niejasnym charakterze (w praktyce bardziej zbliżone do kary umownej, choć określone jako „świadczenie wykupu") i o niezrozumiałym dla konsumenta celu. Strona przy tym określiła to świadczenie jako „świadczenie wykupu" pomniejszoną o określoną część w związku z wcześniejszym rozwiązaniem umowy, mając pełną świadomość, że wykładnia językowa prowadzi do wniosku, że sensem i celem tego świadczenia ma być pokrycie kosztów („opłacenie") czynności likwidacyjnych, mimo że w rzeczywistości zamiarem strony było zagwarantowanie sobie, że niezależnie od czasu trwania umowy klient skompensuje jej wszelkie koszty prowadzonej działalności również i te, które nie są związane bezpośrednio z wykonywaniem samej umowy i które wynikały z procedur marketingowych i akwizycyjnych, związanych z pozyskaniem klienta. Z uwagi na powyższe wobec stwierdzenia iż spełnione zostały wszystkie przesłanki świadczące o abuzywności postanowień umowy zawartych w § 10 ust. 2, ust. 5 w zw. z § 23 ust. 5 OWU rozstrzygnięcie Sądu uznać należy za prawidłowe. W sytuacji bowiem bezskuteczności względem konsumenta tych zapisów nie było podstaw do zatrzymywania na swoją rzecz środków, a tym samym w świetle umowy łączącej strony w pozostałym zakresie, winny być one w całości zwrócone. Roszczenie powódki zasługiwało więc na uwzględnienie.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc o kosztach rozstrzygając na podstawie art. 98 kpc. zgodnie z § 6 pkt 4 w zw. z § 12 pkt 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349).