Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 sierpnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział X Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Urszula Myśliwska

Sędziowie: SSO Grażyna Puchalska

SSR (del.) Piotr Maksymowicz (spr.)

Protokolant: prot. sąd. Marek Dobrogojski

przy udziale Prokuratora Dominiki Wieczorek

po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 2014r. w Warszawie na rozprawie

sprawy M. K. (1) oskarżonego o czyn z art. 178a § 4 kk w zw. z art. 178a § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Pruszkowie

z dnia 5 marca 2014r. (sygn. akt V K 58/14)

orzeka

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Pruszkowie do ponow­nego rozpoznania.

Sygn. akt X Ka 513 / 14

UZASADNIENIE

M. K. (1) oskarżono o to, że w dniu 10 listopada 2013r. w B. na ul. (...) (...) kierował po drodze publicznej samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...) będąc w stanie nietrzeźwości: pierwsze badanie – 1,61 mg/l, drugie badanie – 1,30 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, przy czym czynu tego dopuścił się w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych – orzeczonego wyrokiem sądu sygn. akt V K 474/07 w związku ze skazaniem za przestępstwo 178a § 1 kk, to jest o czyn z art. 178a § 1 kk w zw. z art. 178a § 4 kk.

Prokurator w akcie oskarżenia (k. 30) – na zasadzie art. 335 kpk – zawarł wniosek o skazanie oskarżonego bez przeprowadzania rozprawy i orzeczenie wobec niego:

- kary 8 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na okres 4 lat próby;

- dozoru policyjnego (sic!);

- grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, licząc stawkę po 100 złotych;

- zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 10 lat;

Nadto Prokurator wniósł o obciążenie oskarżonego kosztami i opłatami sądowymi.

Dnia 29 stycznia 2014r. referent sprawy wydał dwa zarządzenia (k. 39, 40), w których:

- skierował sprawę na posiedzenie, którego termin wyznaczył na dzień 5 marca 2014r. (godz. 8:30);

- skierował sprawę na rozprawę, której termin wyznaczył na dzień 5 marca 2014r. (godz. 8:35).

Dnia 31 stycznia 2014r. do oskarżonego M. K. (1) zostało wysłane zarówno zawiado­mienie o terminie posiedzenia z adnotacją obecność nieobowiązkowa (k. 44) , jak i wezwanie na rozprawę z adnotacją stawiennictwo obowiązkowe (k. 45). Oskarżony odebrał je osobiście dnia 18 lutego 2014r. (k. 59).

Sąd Rejonowy w Pruszkowie postanowieniem wydanym na posiedzeniu dnia 5 marca 2014r. nie uwzględnił wniosku Prokuratora o skazanie oskarżonego bez przeprowadzania rozprawy i skierował sprawę na rozprawę, której termin wyznaczył na ten sam dzień, na godzinę 8:35. Oskarżony nie był obecny na tym posiedzeniu (k. 62).

Po rozprawie w dniu 5 marca 2014r., przeprowadzonej pod nieobecność oskarżonego (art. 479 § 1 kpk – k. 63) Sąd Rejonowy w Pruszkowie wyrokiem zaocznym (k. 65):

1.  oskarżonego M. K. (1) uznał za winnego tego, że dnia 10 listopada 2013r. w B. na ul. (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości: I badanie – 1,61 mg/l, II badanie – 1,30 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, kierował samochodem osobowym marki O. (...) nr rej. (...), przy czym czynu tego dopuścił się bę­dąc uprzednio trzykrotnie prawomocnie skazanym za czyn z art. 178a § 1 kk, tj.: wyro­kiem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 27 lipca 2004r. w spra­wie o sygn. akt VIII K 1193/02; wyrokiem Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 17 maja 2007r. w sprawie o sygn. akt V K 272/07 i wyrokiem Sądu Rejonowego w (...) z dnia 28 maja 2007r. w sprawie o sygn. akt VK 474/07 oraz w okresie obo­wiązywania orzeczonego tym wyrokiem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres ośmiu lat, tj. czynu wyczerpującego dyspozycję art. 178a § 4 kk w zw. z art. 178a § 1 kk i za to na podstawie art. 178a § 4 kk wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczył oskarżonemu na poczet tej kary okres zatrzymania w dniach 10 i 11 listopada 2013r., przyjmując jeden dzień pozbawienia wolności za rów­ny jednemu dniowi kary pozbawienia wolności;

3.  na podstawie art. 42 § 2 kk orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich po­jazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 10 lat;

4.  na podstawie art. 50 kk orzekł podanie wyroku do publicznej wiadomości poprzez ogło­szenie jego treści na stronie internetowej Komendy Stołecznej Policji w W. przez okres 6 miesięcy;

5.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 300,00 złotych opłaty i kwotę 90,00 złotych pozostałych kosztów sądowych.

Przedmiotowe orzeczenie w całości zaskarżył oskarżony wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wymierzenie mu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Oskarżony akcentował, że w postępowaniu przygotowawczym Prokurator za­akceptował propozycję kary – prosił o wymierzenie jej według tych warunków (k. 69) lub nawet orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów (k. 83).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesienie apelacji zainicjowało kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku, która skutko­wała jego uchyleniem w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Pruszkowie.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnych uchybień określonych w art. 439 § 1 kpk, których wystąpienie obligowałoby Sąd odwoławczy do uchylenia zaskarżonego wyroku niezależnie od granic zaskarżenia, podniesionych zarzutów, a także wpływu uchybienia na treść orzecze­nia. Jednak sposób procedowania przez Sąd meriti nakazywał uchylenie orzeczenia na pod­stawie art. 440 kpk. który to przepis stanowi, iż jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu nieza­leżnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Analiza apelacji sporządzonej osobiście przez oskarżonego prowadzi do wniosku, że skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu przede wszystkim obrazę przepisów postępowania, to jest pra­wa do obrony (art. 6 kpk) oraz prawa do informacji (art. 16 kpk). Przedmiotem zarzutu była także rażąca niewspółmierność kary.

Za zasadne należało uznać zarzuty naruszenia przepisów postępowania, które należało odczy­tać jako zarzuty obrazy art. 6 i art. 16 kpk. Art. 6 kpk statuuje jedną z podstawowych gwa­rancji procesowych oskarżonego, jaką jest prawo do obrony: w sensie materialnym, rozumia­ne jako prawo przeciwstawiania się tezie oskarżenia; w sensie formalnym, rozumiane jako prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Zasada prawa do obrony podniesiona została do rangi zasady konstytucyjnej (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP) i znajduje swoje miejsce w trakta­tach międzynarodowych regulujących zagadnienia praw człowieka (art. 6 ust. 3 lit. c Europej­skiej Konwencji Praw Człowieka i art. 14 ust. 3 lit. d Międzynarodowego Paktu Praw Obywa­telskich i Politycznych). Warunkiem realizacji obrony w znaczeniu materialnym jest przys­ługujące oskarżonemu prawo do udziału w rozprawach i posiedzeniach przed sądem. Art. 16 kpk gwarantuje natomiast prawo do informacji odnośnie sytuacji procesowej oskarżonego.

Obie wymienione gwarancje procesowe zostały naruszone przez Sąd Rejonowy w Pruszko­wie. Przypomnieć należy, że akt oskarżenia przeciwko M. K. (1) obejmował wniosek o skazanie go bez przeprowadzania rozprawy. Sąd – stosownie do treści art. 339 § 1 pkt 3 kpk – wniosek ten powinien rozpoznać na posiedzeniu, w którym oskarżony miał prawo wziąć udział (art. 339 § 5 kpk). Sąd Rejonowy oczywiście nie był związany wnioskiem Pro­kuratora i mógł go nie uwzględnić postanawiając o rozpoznaniu sprawy na zasadach ogólnych (art. 343 § 7 kpk).

Sąd Rejonowy dnia 5 marca 2014r. przeprowadził posiedzenie, podczas którego (pod nie­obecność oskarżonego) wydał postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku złożonego w trybie art. 335 kpk i rozpoznaniu sprawy na zasadach ogólnych. Tego samego dnia, na rozprawie o godzinie 8:35, prowadzonej także pod nieobecność oskarżonego Sąd Rejonowy wydał wy­rok w trybie zaocznym.

Fakt wyznaczenia przez Sąd od razu posiedzenia w trybie art. 339 § 1 pkt 3 kpk i rozprawy (na ten sam dzień w odstępie 5 minut) czyni uprawnionym wniosek, że już przy wyznaczaniu terminu zakładano, że wniosek Prokuratora nie zostanie uwzględniony. Oskarżony, nie uczes­tnicząc w posiedzeniu (przy czym został poinformowany, że jego stawiennictwo nie jest obo­wiązkowe), w żaden sposób nie miał możliwości zapoznania się z treścią postanowienia – nie wiedział jaki jest powód braku akceptacji Sądu dla dokonanych ustaleń i jakie są tego kon­sekwencje.

Jako nieprawidłowy oceniono też sposób przekazywania informacji oskarżonemu przez Sąd Rejonowy w Pruszkowie. Zauważyć należy, iż w dniu 31 stycznia 2014r. w jednym liście do oskarżonego zostało wysłane zarówno zawiadomienie o terminie posiedzenia (na dzień 5 mar­ca 2014r., godz. 8:30), jak i wezwanie na rozprawę (na dzień 5 marca 2014r., godz. 8:35). Tym samym dla oskarżonego, nie posiadającego wykształcenia prawniczego taka korespon­dencja i zawarte w niej komunikaty mogły wydawać się wewnętrznie sprzeczne. M. K. (1) wprawdzie nie był dość staranny w obronie swoich praw i nie stawił się w Sądzie dnia 5 marca 2014r. Jednak mógł on przypuszczać, że Sąd wyznaczając posiedzenie uwzględni wniosek Prokuratora i wymierzy mu karę, jak też orzeknie o środku karnym zgodnie z ustale­niami z postępowania przygotowawczego. Należało jednocześnie zauważyć, że wezwanie os­karżonego na rozprawę obok adnotacji stawiennictwo obowiązkowe nie zawierało pouczenia o konsekwencjach jego ewentualnej nieobecności, w tym szczególnie możliwości wydania wyroku zaocznego. Prawidłowym tokiem procedowania w niniejszej sprawie (przy de facto słusznej obiekcji Sądu I instancji wobec wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy), winno być wyznaczenie rozprawy na termin późniejszy, zapewniający oskarżonemu możli­wość zaznajomienia się z treścią zapadłego postanowienia oraz uczestniczenia w rozprawie, gdyż wówczas miałby świadomość, że wniosek Prokuratora nie został uwzględniony z powo­du nieadekwatnej (zbyt łagodnej) propozycji co do kary. M. K. (1) w postępowaniu przygotowawczym przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, ale nie da się wyklu­czyć, że poprzez wypowiedzenie się na rozprawie co do wszelkich punktów oskarżenia, przedstawienie okoliczności zmierzających choćby do złagodzenia odpowiedzialności za za­rzucany czyn, czy już tylko zabranie głosu po zamknięciu przewodu sądowego mógłby dopro­wadzić do wydania korzystniejszego dla siebie rozstrzygnięcia.

W opisanych okolicznościach należało uznać, że przeprowadzenie przez Sąd Rejonowy roz­prawy w dniu 5 marca 2014r. pod nieobecność oskarżonego M. K. (1) i wydanie wy­roku zaocznego naruszyło przepisy prawa procesowego, a konsekwencją tego uchybienia było ograniczenie przysługującego oskarżonemu z mocy art. 6 kpk prawa do obrony oraz prawa do informacji wynikającego z art. 16 kpk. Nie bez powodu przecież zasada wyrażona w tym przepisie określana jest w doktrynie nie tylko jako zasada informacji, ale też jako zasada lojal­ności, czy wręcz zasada uczciwej gry. Jednoczesne wyznaczenie rozprawy i posiedzenia na­leżało ocenić jako wprowadzenie oskarżonego w błąd, co skutkowało naruszeniem obowiązku zapewnienia mu możliwości osobistego uczestniczenia w rozprawie głównej i obrony na niej swoich praw i interesów. Powyższe uchybienie mogło wywrzeć istotny wpływ na treść wyro­ku.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd Okręgowy uchylił wyrok w całości, przekazując sprawę Sądowi Rejonowemu w Pruszkowie do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoz­naniu sprawy Sąd ten przede wszystkim będzie baczył by dążenie do szybkiego zakończenia postępowania nie przeważyło nad realizacją zasad gwarancyjnych skodyfikowanych w art. 6 kpk i art. 16 kpk.

Tym wszystkim się kierując Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.