Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2016r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Bożena Czarnota

Protokolant: sekr. sądowy Justyna Sobiech

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2016r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania A. O. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 09/10/2015 r. nr (...) znak: (...)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od ubezpieczonej A. O. (1) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 180 /sto osiemdziesiąt/ zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IVU 1585/15

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 09 października 2015r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych O/E. stwierdził, że Pani A. O. (1), jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, niemająca ustalonego prawa do renty z tyt. niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 01 marca 2015r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 01 marca 2015r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie daje podstawę do stwierdzenia, że A. O. (1) nie miała zamiaru wykonywania działalności gospodarczej, a podjęte przez nią działania miały jedynie upozorowanie rozpoczęcia działalności gospodarczej.

A. O. (1) wniosła odwołanie od powyższej decyzji. W ocenie odwołującej organ rentowy błędnie ustalił, że w spornym okresie nie prowadziła ona faktycznie działalności gospodarczej.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymał argumentację z decyzji.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Skarżąca A. O. (1) prowadzi działalność gospodarczą od 08 maja 2012r. Zgodnie z wpisem w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej przedmiotem jej działalności jest działalność handlowa. Ubezpieczona zajmuje się sprzedażą jaj na targowisku miejskim.

W okresie od 08 maja 2012r. do 30.06.2014r. podstawę wymiaru składek stanowiło 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W lipcu 2014r. ubezpieczona dokonała wyrejestrowania z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i po ponownym złożeniu wniosku o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym podwyższyła podstawę wymiaru składki do kwoty 3.500 zł. W grudniu 2013r. ubezpieczona urodziła dziecko i pobierała zasiłek macierzyński do 19 grudnia 2014r.

Ubezpieczona zgłosiła zawieszenie działalności w okresie od 01 lipca 2014r. do 28 lutego 2015r.

W dniu 01 marca 2015r. ubezpieczona zgłosiła ponowne prowadzenie działalności gospodarczej i zadeklarowała podstawę wymiaru na ubezpieczenia społeczne w wysokości 9.897,50 zł., natomiast od czerwca do sierpnia 2015r. opłacała składki od minimalnej podstawy wymiaru tj. od kwoty 2.375,40 zł.

Z dokumentów przedłożonych w postępowaniu przed organem wynikało, że odwołująca w dniu 09 marca 2015 r. zakupiła pierwszy towar za kwotę 2.709 zł, natomiast sprzedała za kwotę 1.970 zł, w kwietniu zakupiła za kwotę 2.029,65 zł i sprzedała za kwotę 5.770 zł, w maju zakupiła za kwotę 2.066 zł i sprzedała 4.810 zł. Zysk z trzech miesięcy wyniósł 1.915 zł i jest znacząco mniejszy od składki ZUS.

Ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 25 czerwca 2015r. do 23 sierpnia 2015r., a za okres od 24 sierpnia 2015r. do 21 sierpnia 2016r. o wypłatę zasiłku macierzyńskiego.

Organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające celem ustalenia poprawności zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przez skarżącą A. O. (1).

W dniu 09 października 2015r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję, którą ustalił, że Pani A. O. (1), jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, niemająca ustalonego prawa do renty z tyt. niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego wynagrodzenia, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom – emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu od 01 kwietnia 2015r. oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 01 marca 2015r.

(Zeznania odwołującej k-45-45v, k-47v-48, zeznania świadków: E. G. k-47, B. T. k-46, K. J. k-46, K. U. k-46v W. S. k-46v, A. C. k-47 i dokumentacja finansowa – akta ZUS)

A. O. (1) wniosła odwołanie od powyższej decyzji. W ocenie Sądu odwołanie skarżącej nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust 1 pkt. 5 Ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby , które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są podmiotami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Zgodnie z art. 12 ust 1 cytowanej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Na podstawie art. 13 pkt. 4 ustawy o sus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w okresach od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej;

Zgodnie natomiast z art. 11 ust 2 ustawy o sus dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. (tj. osoby m.in. prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą).

Zgodnie z art. 2 ust z 2 lipca 2004r. ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

W pierwszej kolejności zważyć należy, że podjęcie działalności gospodarczej wymaga zachowania określonych warunków, których spełnienie nadaje temu przedsięwzięciu legalny charakter. Niewątpliwie przesłanką legalności jest złożenie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Poza sporem było, że skarżąca złożyła taki wniosek i zadeklarowała ponowne rozpoczęcie działalności od 01 marca 2015r. Ocena, czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana, należy do sfery ustaleń faktycznych, a istnienie wpisu w ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej. Jednakże wpis ten prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana, jako prowadząca taką działalność (por. wyrok Sądu apelacyjnego w Białymstoku z 29 stycznia 2013r., IIIAUa802/12 LEX nr 1271809).

W ocenie Sądu ustawodawca wiąże powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego nie z samym faktem założenia działalności gospodarczej, ale z rzeczywistym wykonywaniem tej działalności. W celu dokonania oceny czy wnioskodawczyni rzeczywiście prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 02 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej, które zawierają legalną definicję działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 2 cyt. ustawy Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Sąd Najwyższy w uchwale z 06 grudnia 1991r. ( III CZP 117/91 OSNCP 5poz. 65 z 1992r.) wskazał na specyficzne cechy działalności gospodarczej tj.

a/ zawodowy, a więc stały charakter,

b/ związaną z nią powtarzalność,

c/ podejmowanych działań podporządkowanie zasadzie racjonalnego gospodarowania,

d/ uczestnictwo w obrocie gospodarczym.

Zdaniem Sądu analiza materiału dowodowego nie uprawnia do przypisania działaniom wnioskodawczyni wyżej wskazanych cech działalności gospodarczej.

Zdaniem Sądu samo opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne należy w realiach tej konkretnej sprawy traktować jedynie jako próbę uwiarygodnienia prowadzenia działalności, co w konsekwencji nie mogło prowadzić do skutku w postaci podlegania ubezpieczeniom społecznym. Należy zważyć, że opłacanie składek nie może prowadzić do wniosku, że dana osoba przejawia zamiar faktycznego prowadzenia działalności. Przyjęcie innego stanowiska godziłoby w zasadę sprawiedliwości społecznej, która ma na celu zachowanie równowagi pomiędzy sumą wpłaconych przez ubezpieczonego składek, a sumą wypłaconych mu świadczeń. Skarżąca zgłosiła się do ubezpieczenia ostatecznie z podstawą 9.897,50 zł., nie wykazała jednak, aby w realnej perspektywie, przychody z działalności pozwalałyby bez straty uiścić składkę w tej wysokości. Co prawda podstawa wymiaru składki mieści się w granicach prawa /250%/, niemniej jednak -w ocenie Sądu- skarżąca w realiach sprawy nie zamierzała prowadzić i nie prowadziła działalności zarobkowej, a jedynie pozorowała jej wykonywanie dla celów uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zauważyć należy, że wprawdzie wysokość ustalonej przez odwołującą podstawy wymiaru składki nie stanowi przedmiotu niniejszego postępowania w tym znaczeniu, że nie jest to postępowanie w przedmiocie ustalenia wysokości podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, ale o podleganie temu ubezpieczeniu, to ma ona jednak znaczenie procesowe. Wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nierealnie wysoka świadczy bowiem nie tylko o nieracjonalności zachowań przedsiębiorcy, ale ma też znaczenie w kontekście przypisanej pozorności prowadzenia działalności gospodarczej, będąc jednym z elementów potwierdzających tę pozorność. W ocenie Sądu, zachowanie odwołującej, jako przedsiębiorcy budzi poważne wątpliwości co do rzetelności jej działania. Na uwagę zasługuje, że po trzech miesiącach zadeklarowania podstawy wymiaru składek w kwocie 9.897,50 zł odwołująca deklarowała już najniższą podstawą wymiaru. Rozpoczęcie działalności gospodarczej ( w przypadku odwołującej wznowienie) powinno być działaniem konsekwentnym i przemyślanym pod względem organizacyjnym, technicznym, ekonomicznym, marketingowym, handlowym, finansowym itd. Jednak powyższym warunkom nie odpowiadają działania podjęte przez odwołującą.

Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 6 września 2012 r., sygn. II UK 36/12, przypomniał, że ubezpieczenia społeczne opierają się na zasadzie wzajemności, która polega na tym, że nabycie prawa do świadczenia ubezpieczeniowego i jego wysokość są uzależnione od wkładu finansowego wniesionego przez ubezpieczonego do systemu ubezpieczeniowego w postaci składek. Zatem, w kontekście niniejszej sprawy, przystąpienie do ubezpieczenia społecznego i równoczesne radykalne zgłoszenie najwyższej podstawy wymiaru składek, tylko przez okres trzech miesięcy, może świadczyć o zamiarze uzyskania maksymalnego zasiłku macierzyńskiego od całej zadeklarowanej podwyższonej kwoty. Takie postępowanie ubezpieczonej opiera się na zamiarze pobierania świadczenia w wysokości nieadekwatnej do poniesionego przez nią wkładu finansowego w postaci opłaconych składek. Z wyliczeń ZUS wynikało, że opłacając składki za 3 miesiące od najwyższej podstawy odwołująca otrzymałaby zasiłek chorobowy w wysokości 16.665 zł natomiast macierzyński w wysokości 82.901 zł. Niewątpliwie wysokości tych kwot świadczy o braku proporcjonalności wkładu finansowego do kwot ewentualnych zasiłków, o które się ubiega odwołująca.

Podkreślenia wymaga, że odwołująca (jak i jej mąż) miała doświadczenie w handlu jajami. Taką sprzedaż prowadziła na targowisku od maja 2012r. do grudnia 2014r. Orientowała się więc jaką ilość jaj jest w stanie sprzedać w poszczególnych miesiącach roku. Z zeznań jej męża, który także zajmuje tego rodzaju sprzedażą jak i z jej zeznań wynikało, że największą sprzedaż osiąga się przed Świętami Wielkanocnymi, a w okresie letnim i jesiennym sprzedaż spada. Z zeznań odwołującej wynikało, że dokonywała ona zamówienia jaj w takiej samej ilości jak w okresie wcześniej prowadzonej działalności gospodarczej. Dla przypomnienia wówczas ubezpieczona deklarowała podstawę wymiaru w wysokości 3.500 zł. Obecnie zadeklarowała podstawę wymiaru w wysokości 9.897,50 zł tj. prawie trzykrotnie wyższą. W ocenie Sądu odwołująca musiała zdawać sobie sprawę, że przy takiej ilości zakupionych jaj, nie tylko nie osiągnie takiego dochodu, by móc opłacić składkę na ubezpieczenie społeczne ale i jeszcze (co jest celem gospodarczym) nie osiągnie zysku. Nawet, przyjmując, że odwołująca spodziewała się (co wynikało z jej zeznań) uzyskania przychodu wysokości 100% kwoty zakupu towaru, to i tak wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru nie miała racji bytu w odniesieniu do wyniku finansowego za miesiące od marca do czerwca, ani do wysokości dokonywanych zakupów towaru, ani spodziewanych zysków. Podkreślenia wymagają zeznania męża odwołującej, który posiada także doświadczenie w przedmiocie handlu jajami, a który jednoznacznie wskazał, że w ciągu miesiąca sprzedać można około 7-8 tys jaj i można zarobić 10 groszy na jednym jajku, co z wyliczenia Sądu wynika , iż jest to kwota 800zł ( 8000 x 0.10 zł = 800zł). Z jego zeznań wynikało, że można było też w dobrym okresie zarobić 9 zł na jednej palecie. Z faktury z marca wynikało, że odwołująca zamówiła 320 palet i nawet gdyby przyjmując za wiarygodne zeznania męża odwołującej o 9 złotowym zysku, to daje to kwotę 2.880 zł co i tak nie pozwala na opłacenie składki przy tak zadeklarowanej podstawie wymiaru, a zeznań tego świadka wynikało, że taki zysk jest raczej rzadkością. W ocenie Sądu analiza zeznań odwołującej i jej męża - świadka A. O. (2)- wskazuje, że wysokość zadeklarowanej podstawy wymiaru była rażąco nieadekwatna do możliwości osiąganego przychodu .

Zdaniem Sądu nie sposób w realiach niniejszej sprawy uznać, że nastąpiło od dnia 01 marca 2015r. prowadzenie zawodowej działalności gospodarczej przez skarżącą w celach zarobkowych oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Sam fakt dokonania zakupu towaru i jego sprzedaż nie oznacza jeszcze prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 cyt. w/ ustawy. W ocenie Sądu wyjaśnienia skarżącej i dokumenty przedłożone przez nią miały na celu jedynie uwiarygodnić prowadzenie tej działalności. Skarżąca przedłożyła faktury zakupu i ewidencje sprzedaży (k- 17-28 akt ZUS). Zdaniem Sądu dokumenty powyższe w żaden sposób nie potwierdzają zarobkowego charakteru działalności. Budzą wątpliwości Sądu przedstawione przez odwołującą zestawienia sprzedaży. Rozliczając miesiące marzec i kwiecień, które powinny być najbardziej korzystne z uwagi na przypadające święta, to wskazać należy, że z faktury z marca wynika, że zostało zakupionych 8100 jaj. Odwołująca sprzedała jednorazowo 1500 jaj za kwotę 600zł. Po odliczenie jaj z tej jednorazowej sprzedaży pozostało 6600 jaj , które miała sprzedać na targowisku ( 8100 – 1500 = 6600 jaj). W dniu 20 kwietnia zakupiła jaja w ilości 6200. Jaja w ilości 12.800 (6600+6200) sprzedała za kwotę 9.640 zł (kwota ta stanowi sumę wskazanej kwoty sprzedaży z marca i z kwietnia ale tylko do dnia 19 kwietnia bowiem w dniu 20 –go odwołująca zakupiła następna partię jaj oraz pomniejszona o kwotę 600 z tytułu sprzedaży jednorazowej w ilości 1500). Z prostego wyliczenia wynika, że odwołująca musiałaby sprzedawać jaja w cenie jednostkowej 0,75 za sztukę. W ocenie Sądu jest niewiarygodnym by w takiej cenie odwołująca dokonała sprzedaży wszystkich jaj zważywszy, że kupowała jaja różnej wielkości. Zdaniem Sądu cena jednostkowa jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym i realiami rynku. W ocenie Sądu zestawienia sprzedaży zostały wytworzone jedynie na potrzeby postępowania administracyjnego i ewentualnego sądowego i nie przedstawia prawdziwych dochodów. Przedstawione dochody zostały zawyżone, a zaznaczenia wymaga, że nawet uzyskując je w tej wysokości odwołująca nie byłaby w stanie zapłacić składki ZUS.

Tradycyjnie działalność gospodarcza charakteryzuje się definiującymi ją cechami: profesjonalnością, samodzielnością, celem zarobkowym oraz podporządkowaniem regułom opłacalności i zysku (lub zasadzie racjonalnego gospodarowania), trwałością prowadzenia oraz wykonywaniem w sposób zorganizowany i - przede wszystkim - uczestniczeniem w obrocie gospodarczym. Właściwości cechujące działalność gospodarczą, które powinny występować łącznie to działanie stałe, nieamatorskie i nieokazjonalne, z elementem organizacji, planowania i zawodowości rozumianej jako fachowość, znajomość rzeczy oraz specjalizacji. W ocenie Sądu w żaden sposób nie można przypisać działaniom odwołującej zasad racjonalnego gospodarowania i celu zarobkowego.

Nadto wskazać należy na bardzo krótki okres pomiędzy rozpoczęciem działalności, a uzyskaniem prawa do zasiłku macierzyńskiego. W istocie samo rozpoczęcie działalności gospodarczej (w realiach sprawy ponowne rozpoczęcie) przez kobietę w ciąży, niezależnie od tego, czy jest to ciąża początkowa, czy zaawansowana, nie może świadczyć o braku woli prowadzenia tej działalności. Taka wola każdorazowo podlega badaniu w oparciu o całokształt okoliczności sprawy. Jednakże w przedmiotowej sprawie ponowne zgłoszenie prowadzenia działalności gospodarczej nastąpiło w 3 miesiącu ciąży i powyższe, przy jednoczesnym zadeklarowaniu najwyższej podstawy wymiaru bez uzasadnienia w wyniku finansowym, pozwala na ocenę Sądu, że zarejestrowanie działalności gospodarczej nie wiązało się z chęcią faktycznego rozpoczęcia działalności, a służyć miało jedynie stworzeniu pozorów jej prowadzenia w celu zapewnienia świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W ocenie Sądu przedstawione dowody (zeznania świadków: E. G. k-47, B. T. k-46, K. J. k-46, K. U. k-46v W. S. k-46v, A. C. k-47 i dokumentacja finansowa – akta ZUS) w postępowaniu sądowym miały na celu jedynie uwiarygodnić fakt prowadzenia tej działalności. Sąd nie neguje, że z zeznań świadków wynikało, że ubezpieczona dokonywała sprzedaży jaj na targowisku niemniej jednak zdaniem Sądu wykonywanie tych czynność przez ubezpieczoną były tylko i wyłącznie w celu uwiarygodnienie wykonywania przez nią czynności jako działacza gospodarczego jedynie na potrzeby postępowania administracyjnego i ewentualnego sądowego.

Należy podkreślić, że o rozstrzygnięciu w sprawie nie decydował sam fakt, iż odwołująca rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w czasie ciąży. W tym względzie Sąd podziela ugruntowany już w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych pogląd, że prawidłowo przebiegająca ciąża ubezpieczonej nie może być uznana za przeszkodę do skutecznego rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza jeśli działalność ta nie wymaga wysiłku fizycznego oraz pozwala na ustalenie elastycznych godzin wykonywania usług, a nawet świadczenie pracy we własnym domu. Samo rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej w okresie ciąży, nie jest w żadnym zakresie sprzeczne z prawem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 marca 2013 r., III AUa 1542/12, LEX nr 1311944). Nie może też świadczyć o braku woli do prowadzenia tej działalności, bowiem taką wolę każdorazowo winno się badać w oparciu o całokształt okoliczności sprawy. Materiał dowodowy sprawy nie pozwala jednak uznać, aby wola (zamiar) prowadzenia działalności gospodarczej odwołującej został skutecznie wykazany w postępowaniu sądowym.

W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu odwołanie skarżącej należało oddalić, stosownie do art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 §1 k.p.c., to jest w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Zasądzona z tego tytułu od skarżącej kwota 180 zł, to stawka minimalna wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego, wynikająca z §11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zmianami, w brzmieniu obowiązującym od 1 sierpnia do 31 grudnia 2015r.).