Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 26 stycznia 2016r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział XII Gospodarczy – Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący- Sędzia: SO Marta Kowalska

Sędzia: SO Beata Kozłowska-Sławęcka

Sędzia: SO Janusz Beim

Protokolant: st.sekr.sądowy Paweł Sztwiertnia

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o wpis zmian

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie z dnia 18 kwietnia 2013 r. sygn. akt KR XI Ns Rej KRS 5135/13/434

postanawia:

uchylić pkt. I i III zaskarżonego postanowienia i w tym zakresie przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania.

Sygn. akt XII Ga 387/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 stycznia 2013 r. sąd rejestrowy w osobie referendarza sądowego wpisał do rejestru sądowego prowadzonego dla spółki (...) spółka z ograniczona odpowiedzialnością w K. zmiany dotyczące ilości udziałów posiadanych przez wspólników oraz składu osobowego wspólników, jak też dane dotyczące zmiany składu zarządu spółki. Równocześnie sąd rejestrowy oddalił wniosek w pozostałym zakresie, tj. w zakresie zmiany umowy spółki i obniżenia wysokości kapitału zakładowego.

Na skutek skargi wnioskodawcy, żądanie wniosku stało się przedmiotem rozpoznania przez sąd rejestrowy stosownie do zasad wynikających z treści art. 518 § 3 a kpc w takim zakresie, w jakim wniosek został podtrzymany, bowiem wnioskodawca wraz ze skargą cofnął skutecznie wniosek w części dotyczącej ujawnienia zmian umowy spółki i obniżenia wysokości kapitału zakładowego.

Sąd rejestrowy postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2013 r. utrzymał w mocy postanowienie referendarza w zakresie zmiany danych wspólników S. S. i J. K. (pkt I postanowienia), umorzył postępowanie w zakresie żądania ujawnienia obniżenia kapitału zakładowego (pkt II postanowienia), a dalej idący wniosek oddalił.

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie sąd rejestrowy wskazał na treść dokumentów dołączonych do wniosku (uchwał dotyczących zmiany umowy spółki jak też zmiany składu zarządu). Wskazał sąd jaka była treść orzeczenia referendarza sądowego oraz jakie było jego stanowisko w zakresie oddalenia wniosku.

W swoich rozważaniach prawnych sąd rejestrowy wskazał na treść art. 263 § 1 i 3 ksh. Nadto w ocenie sądu rejestrowego, do zarejestrowania zmian w umowie spółki zastosowanie maje regulacje art. 169, 171 i 172 ksh. W konkluzji sąd stwierdził, że nie doszło do skutecznego zgłoszenia zmiany umowy spółki do rejestru sądowego (w wymaganym terminie 6 miesięcy). W ocenie sądu uchwała o zmianie treści umowy spółki wygasła i nie może stanowić już skutecznej podstawy do zgłoszenia zmian w rejestrze. Z kolei z uwagi na fakt cofnięcia wniosku w zakresie ujawnienia zmiany treści umowy (obniżenia wysokości kapitału zakładowego), postępowanie rejestrowe w tym zakresie zostało umorzone.

W ocenie sądu I instancji zasadniczy problem związany jest z ustaleniem kręgu (...) spółki (...), w szczególności wskazanie tej spółki jako nabywcy udziałów. Wskazał sąd na poszczególne umowy zbycia udziałów, sposoby umorzenia udziałów oraz swoistą etapowość procedury w przedmiocie umorzenia udziałów i obniżenia kapitału zakładowego spółki.

W ocenie sądu I instancji „aby zasankcjonować czynności podejmowane w procedurze umorzeniowej, muszą one w sposób kompletny wyczerpywać tą procedurę”. W ocenie sądu I instancji żądanie ujawnienia spółki (...) jako nabywcy udziałów jest przedwczesne z uwagi na fakt, że procedura umorzeniowa musi zostać powtórzona. W ocenie sądu uchwała umorzeniowa z dnia 29 grudnia 2011 r. utraciła moc, a to ona „stanowiła zobowiązanie do przeniesienia udziałów”.

Zdaniem sądu nie można zaakceptować tylko jednej z kilku czynności w procesie umorzeniowym, skoro proces ten to ciąg powiązanych ze sobą zdarzeń. Wskazując na pojęcie tzw. umów kauzalnych, sąd I instancji stwierdził, że kauzą umów nabycia udziałów było zobowiązanie płynące z uchwały umorzeniowej”. Dlatego też sąd stwierdził, że skoro uchwała umorzeniowa utraciła moc, to nie sposób nadawać skutków prawnych zdarzeniom przyszłym, których podstawa tkwiła w uchwale, która nie wywołała skutków prawnych. Dlatego też, w ocenie sądu (...) spółki (...) są nadal; (...) sp. z o. o., S. S. i J. K.. Nadto w ocenie sądu, z uwagi na treść art. 240 ksh, uchwały podjęte na zgromadzeniu zwołanym w sposób nieformalny w dniu 29 czerwca 2012 r. (w przedmiocie wyboru składu zarządu) były nieważne i nie mogły stanowić podstawy do uwzględnienia wniosku w tym zakresie. Wskazał sąd na regulacje art. 23 ustawy o KRS oraz art. 518 ¹ § 3 a kpc.

Wnioskodawca w apelacji od powyższego postanowienia wniósł o jego uchylenie i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zarzucił w szczególności naruszenie art. 199 § 1 ksh oraz „przepisów kodeksu cywilnego”. W ocenie strony apelującej nie jest zasadne stanowisko sądu I instancji, że spółka (...) nie nabyła skutecznie udziałów. W ocenie wnioskodawcy powtórzenia wymaga jedynie ta część postepowania w przedmiocie umorzenia udziałów, która wiąże się z obniżeniem kapitału zakładowego.

W dalszym toku postępowania sprawa była zawieszona postanowieniem tut. Sądu z dnia 22 listopada 2013 r. w oparciu o zasady wynikające z treści art. 174 § 1 pkt 2 kpc. Postępowanie to zostało podjęte w dniu 10 kwietnia 2015 r., ponownie zwieszone i ponownie podjęte w dniu 12 października 2015 r.

W tym czasie zostały podjęte decyzje w gronie wspólników, na skutek których wyłoniono nowy zarząd spółki – wnioskodawcy. Nowy zarząd wnioskodawcy podtrzymał wniesioną w dniu 13 maja 2013 r. apelację w takim zakresie, jak to wynika z pisma procesowego z dnia 18 grudnia 2015 r.

Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy zważył co następuje;

Apelacja jest uzasadniona i w konsekwencji musi prowadzić do uchylenia zaskarżonego postanowienia w takim zakresie, w jakim kierowane są zarzuty apelacyjne.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem sądu I instancji, zgodnie z którym proces zmierzający do obniżenia kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w drodze umorzenia udziałów, jest procesem sformalizowanym i składającym się z pewnych etapów. Niewątpliwie postępowanie w przedmiocie obniżenia kapitału zakładowego w drodze umorzenia udziałów, wymaga złożenia oświadczeń woli zarówno przez wspólników jak i przez samą spółkę. Nie można jednak podzielić stanowiska sądu I instancji, że umowy zbycia udziałów zawarte przez wspólników, w związku z zamiarem ich umorzenia (a to, w związku z zamiarem obniżenia wysokości kapitału zakładowego) nie rodzą żadnego skutku, a to z uwagi na niedochowanie terminu do zarejestrowania zmian w oparciu o uchwałę „umorzeniową”. W ocenie Sądu Okręgowego, nie jest zasadne stanowisko, że utrata mocy uchwały o umorzeniu udziałów i obniżeniu kapitału zakładowego, automatycznie pociąga za sobą bezskuteczność umów zbycia udziałów. W tym kontekście sąd I instancji nie zajął w istocie wyraźnego stanowiska, bowiem w swoim uzasadnieniu wskazał jedynie, że „skoro uchwała umorzeniowa utraciła moc, to nie sposób nadawać skutków prawnych zdarzeniom przyszłym, których podstawa tkwiła w uchwale, która nie wywołała skutków prawnych”. To stanowisko sądu I instancji nie może być zaakceptowane.

Zgodnie z treścią art. 200 § 1 ksh zasadą jest, że spółka nie może nabywać własnych udziałów. Zdanie trzecie tej regulacji wprowadza m.in. wyjątek w postaci nabycia udziałów w celu umorzenia. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszym postepowaniu. Nie można podzielić stanowiska sądu I instancji, że z uwagi na niezachowanie terminu do zgłoszenia do rejestru sądowego uchwały zmieniającej umowę spółki (w zakresie obniżenia kapitału zakładowego, a to właśnie w związku z umorzeniem udziałów wspólników), co z kolei zgodnie z zasadą wynikającą z art. 256 w zw. z art. 169 ksh, czyni tę uchwałę bezskuteczną, doszło do swoistego ubezskutecznienia zawartych wcześniej umów zbycia udziałów na rzecz spółki.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem sądu I instancji, że z uwagi na uchybienie terminowi do ujawnienia zmian w rejestrze (niezależnie od przyczyn takiego stanu rzeczy ) mamy do czynienia z odpadnięciem causy czynności prawnej, jaką był umowa sprzedaży udziałów przez poszczególnych wspólników. Taki tok rozumowania jest nieusprawiedliwiony, bowiem istnienie causy umowy (a w ślad za tym skuteczności czynności prawnej) w żadnej mierze nie odpadło. Wspólnik, który zdecydował się na zbycie udziału w celu umorzenia, nie może być zaskakiwany tym, że ostatecznie umowa ta przestała istnieć (jak tego chce sąd I instancji) tylko dlatego, że zarząd spółki nie dopilnował formalnej strony procedury rejestracyjnej zmian umowy spółki związanej z umorzeniem udziałów. Na użytek niniejszego uzasadnienia nie ma potrzeby dokonywania szerszej analizy zagadnień związanych z tzw. causalnością czynności prawnych, dość powiedzieć, że causa to nic innego jak element sfery motywacyjnej strony umowy, to przyczyny i cel dokonywania czynności prawnej. (por. szerzej; System Prawa Cywilnego, t. I część ogólna pod red. Stefana Grzybowskiego, PAN. Instytut Państwa i Prawa, wyd. PAN 1985 r., s.503 i nast.). Bezzasadnie sąd rejestrowy utożsamia fakt utraty mocy uchwały zmieniającej treść umowy spółki z odpadnięciem causy czynności prawnej zdziałanej wcześniej przez określonych wspólników i spółkę. Z samego faktu niedochowania terminu do zgłoszenia zmian w rejestrze nie wynika, że strony umowy zmieniły w jakimkolwiek stopniu swoją sferę motywacyjną istniejącą w chwili zawierania przedmiotowych umów. Stanowisko sądu rejestrowego jest swoistą, nieznajdującą podstawy w przepisach sankcją za zaniechanie dalszych czynności przez zarząd spółki (w tym przypadku doprowadzenia do realizacji całej procedury umorzeniowej).

Inna natomiast rzeczą jest, jak powinna postąpić spółka, która nabyła udziały własne celem ich umorzenia, ale z przyczyn leżących po jej stronie nie dopełniła warunków prowadzących skutecznie do odzwierciedlenia zmian w rejestrze sądowym. To zagadnienie nie jest jednak przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia. Warto jedynie wskazać, że regulacje ustrojowe dotyczące spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przewidują sposób postepowania spółki w sytuacji nabycia udziałów własnych (por. art. 200 ksh) a nadto przewidują sankcje karne, w przypadku nieuzasadnionego nabywania udziałów własnych (por. art. 588 ksh).

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego nieuzasadnione jest utożsamienie konsekwencji płynących z regulacji art. 256 w z w z art. 169 ksh , a związanych z losem uchwały zmieniającej treść umowy, z swoistym ubezskutecznieniem umów zbycia udziałów. Dlatego też nieuzasadnione było rozstrzygnięcie sądu I instancji, będące konsekwencją tego stanowiska. Umowy zbycia udziałów zawarte w dniu 29 i 30 grudnia 2011 r. są skuteczne, ich skuteczność odpowiednio modyfikuje strukturę w gronie wspólników, to z kolei może stanowić podstawę do ujawnienia stosownych zmian w rejestrze sądowym. Będzie natomiast rzeczą spółki podjęcie stosownych działań, jakie wynikają z regulacji art. 199, 200 ksh.

Mając na uwadze powyższe, zaskarżone orzeczenie należało uchylić w takim zakresie, w jakim konieczne będzie ponowne przeanalizowanie odpowiednich dokumentów i wskazanie kręgu osób mających status wspólnika spółki, posiadaną przez nich wysokość udziału w kapitale zakładowym i dokonanie stosownych wpisów. Jedynie na marginesie należy zaznaczyć, że w przypadku bezczynności spółki w przedmiocie rozpoczętej procedury umorzeniowej, rzeczą sądu rejestrowego będzie rozważenie konieczności podjęcia działań w celu wymuszenia odpowiedniego zachowania zarządu spółki. Nie można bowiem dopuścić do sytuacji (która w światle wskazanych regulacji prawnych, może mieć miejsce wyjątkowo i w zakreślonym horyzoncie czasowym) aby spółka, która nabyła udziały własne celem umorzenia nie zrealizowała nakazu wynikającego z postanowień ustawy.

Mając na uwadze powyższe, uwzględniając zarzuty zgłoszone w apelacji, należało zaskarżone postanowienie uchylić stosownie do zasady wynikającej z treści art. 694 ⁷ kpc.

S. ref. I inst. Małgorzata Szmudzińska