Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Małgorzata Bańkowska

Sędziowie: SO Włodzimierz Suwała

SO Anna Zawadka (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Łukasz Sierdziński

przy udziale Prokuratora Anny Radyno-Idzik

po rozpoznaniu dnia 12 lipca 2016 r.

sprawy K. B. syna S. i F., ur. (...)
w G.

oskarżonego o przestępstwo z art. 190a § 1 kk w zb. z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim

z dnia 30 lipca 2015 r. sygn. akt II K 297/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Nowym Dworze Mazowieckim do ponownego rozpoznania; zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. K. (1) kwotę 516, 60 zł obejmującą wynagrodzenie za obronę z urzędu w instancji odwoławczej oraz podatek VAT; zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. H. kwotę 516, 60 zł obejmującą wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną z urzędu oskarżycielowi posiłkowemu w instancji odwoławczej oraz podatek VAT.

SSO Włodzimierz Suwała SSO Małgorzata Bańkowska SSO Anna Zawadka

Sygn. akt VI Ka 292/16

UZASADNIENIE

K. B. został oskarżony o to, że:

w okresie od czerwca 2012 roku do dnia 16 grudnia 2013 roku w m. G. gm. P. poprzez uporczywe nękanie w postaci wszczynania awantur, wyzywania wyrazami powszechnie uznawanymi za obelżywe, hałasowania, trzaskania drzwiami, głośnego oglądania telewizji w tym również w godzinach nocnych, powodowania zwarcia instalacji elektrycznej, grożenia pozbawieniem życia, spaleniem mienia oraz spowodowania uszkodzeń ciała, które to groźby wzbudziły uzasadnioną obawę ich spełnienia, wzbudził u J. B., M. B. oraz ich córek E. B. i W. B. uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia oraz istotnie naruszył ich prywatność,

tj. o czyn z art. 190a § 1 kk w zb. z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim wyrokiem z dnia 30 lipca 2015 roku w sprawie o sygn. akt II K 297/14 uznał oskarżonego K. B. w ramach zarzucanego mu czynu za winnego tego, że w okresie od czerwca 2012 roku do dnia 16 grudnia 2013 roku w m. G. gm. P. poprzez uporczywe nękanie w postaci wszczynania awantur, wyzywania wyrazami powszechnie uznawanymi za obelżywe, hałasowania, trzaskania drzwiami, głośnego oglądania telewizji w tym również w godzinach nocnych, grożenia pozbawieniem życia, spaleniem mienia oraz spowodowania uszkodzeń ciała, które to groźby wzbudziły uzasadnioną obawę ich spełnienia, wzbudził u J. B., M. B. oraz ich córek E. B. i W. B. uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia oraz istotnie naruszył ich prywatność, tj. popełnienia występku z art. 190a § 1 kk w zb. z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk, i za to na podstawie art. 190a § 1 kk w zw. z art. 190 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk oskarżonego skazał, a na podstawie art. 190a § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 37a kk wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin miesięcznie oraz na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 629 k.p.k. zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych.

Wskazany wyrok został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w całości na korzyść oskarżonego i zarzucił wyrokowi:

- na podstawie art. 438 pkt 2 kpk naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy tj. art. 7 k.p.k., poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego analizę zebranego w sprawie materiału dowodowego uznając, że zeznania świadków A. P., M. K. (2), I. K., I. P., M. P. i D. C. stanowią o winie oskarżonego, a nie jak wynika z ich prawidłowej analizy o jego niewinności, co w konsekwencji miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia;

- obrazę art. 438 pkt 3 k.p.k. tj. błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku polegającym na założeniu, że z całości zeznań pokrzywdzonej M. B. wynika, iż przyczyną jej wyprowadzenia się z domu tj. z G. gm. P. wraz z córkami E. i W. było złe zachowanie oskarżonego, a nie jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego złe stosunki z mężem J. B..

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca oskarżonego wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od przypisanych mu czynów.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył powyższy wyrok w części dotyczącej kary na niekorzyść oskarżonego i w oparciu o art. 427 § 1 i 2 k.p.k. wyrokowi temu zarzuciła:

- na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary w stosunku do stopnia społecznej szkodliwości przestępstwa jakiego dokonał oskarżony, wynikającą z orzeczenia zbyt niskiej kary, co powoduje, że kara ta nie spełnia swej funkcji w zakresie wychowania i prewencji indywidualnej oraz nie zaspokaja społecznego poczucia sprawiedliwości.

Podnosząc powyższy zarzut pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wnosił o zmianę wyroku poprzez orzeczenie wobec oskarżonego surowszej kary za popełnione przestępstwo, która powodowałaby możliwość orzeczenia wobec niego obowiązków określonych w art. 72 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Niezależnie od zarzutów podniesionych w apelacjach obrońcy i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego stwierdzić należy, iż zaskarżony wyrok dotknięty jest bezwzględną przyczyną odwoławczą, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., której stwierdzenie skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Oskarżonemu zarzucono popełnienie czynu z art. 190a § 1 k.k. w zb. z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art.12 k.k. Wskazać należy, że oba przestępstwa zarówno groźby karalne jak i stalking w typie podstawowym są przestępstwami bezwzględnie wnioskowym, co oznacza, że brak wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej stanowi ujemną przesłankę procesową skutkującą niedopuszczalność postępowania karnego.

W analizowanej sprawie pokrzywdzonymi są J. B. i M. B. oraz dwie ich córki, które na etapie postępowania przygotowawczego nie osiągnęły jeszcze pełnoletności (obecnie jedynie E. B. jest osobą pełnoletnią). Tak więc skoro dwie pokrzywdzone E. i W. były wówczas małoletnie, a zatem nie mogły samodzielnie złożyć wniosku o ściganie. W tej sytuacji aktualizowała się dyspozycja art. 51 § 2 k.k. stanowiąca, że jeżeli pokrzywdzony jest małoletni, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje. Przedstawicielstwo ustawowe opiera się na wynikającym z ustawy umocowaniu do działania w cudzym imieniu (art. 96 k.c.). Przedstawicielami ustawowymi małoletniego są rodzice (art. 98 k.c. w zw. z art. 92 k.r.o.). Tym samym należy przyjąć, że wniosek o ściganie obu czynów w toku dochodzenia w imieniu małoletnich pokrzywdzonych mogli złożyć matka lub ojciec, co też nastąpiło.

Z akt sprawy wynika jednak, że wnioski o ściganie czynu z art. 190a § 1 k.k. nie zostały złożone w sposób skuteczny przez wszystkich pokrzywdzonych. Mianowicie J. B. żądał ścigania i ukarania K. B. za nękanie jego oraz rodziny oraz za groźby kierowane wobec jego osoby (k.13v). Natomiast M. B. złożyła wniosek o ściganie K. B. tylko za groźby wobec niej i dzieci (k.17). Brak zatem wniosku o ściganie K. B. za czyn z art. 190a § 1 k.k. popełniony na szkodę M. B.. Zauważyć należy, iż J. B. nie miał umocowania do złożenia w imieniu swojej żony wniosku o ściganie oskarżonego za występek stalkingu. Sąd Rejonowy orzekając w niniejszej sprawie nie zauważył tego braku i nie uzupełnił go w toku postępowania sądowego. Należy wskazać, że w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek, trzeba wymagać od uprawnionej osoby jednoznacznego wyrazu woli ścigania, przy czym należy tą osobę pouczyć o możliwościach i konsekwencjach złożenia takiego wniosku. Wszelkie zawiadomienia choćby nawet wyrażały wolę ścigana, do czasu spełnienia pouczenia nie mogą stanowić skutecznego wniosku o ściganie w rozumieniu art. 12 § 1 k.p.k. ( vide: wyrok s.apel. w Katowicach z 23.12.2009r. II AKa 373/09).

W sytuacji, w której Sąd wydał wyrok w niniejszej sprawie i uznał oskarżonego za winnego popełnienia czynu zabronionego, którego ściganie odbywa się na wniosek pokrzywdzonego, wyrok w sprawie należało uchylić, a sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Nowym Dworze Mazowieckim do ponownego rozpoznania. Brak wniosku o ściganie jest bezwzględną przyczyną odwoławczą określoną w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. powodującą uchylenie orzeczenia, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Nie zmienia tego przyjęcie kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu, będącej następstwem uznania, że czyn sprawcy wyczerpuje jednocześnie znamiona innego czynu ściganego na wniosek, który został złożony tylko w odniesieniu do tego jednego czynu bądź nie został złożony przez wszystkich pokrzywdzonych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się zgodnie, że nie jest dopuszczalne przyjęcie tzw. kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu sprawcy i ujęcie w opisie czynu przypisanego sprawcy elementów faktycznych należących do istoty przestępstwa ściganego na wniosek w sytuacji, gdy brak jest wniosku o ściganie tego przestępstwa (por. wyrok z dnia 14 czerwca 2002 r., II KKN 267/2001, LEX nr 54399, wyrok z dnia 15 października 2003 r., IV KK 299/2003, OSNwSK 2003/1/2147).

W toku ponownego postępowania Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim powinien pouczyć pokrzywdzoną M. B. o możliwości złożenia wniosku o ściganie zgodnie z dyspozycją art. 12 § 1 k.p.k., a następnie odebrać od niej stosowne oświadczenie. Należy także podkreślić, iż ustawa karnoprocesowa nie określa formy w jakiej pokrzywdzony ma wyrazić wolę ścigania, tj. złożyć wniosek, o którym mowa w art. 12 k.p.k. Wola ta może być zatem wyrażona tak na piśmie, jak i np. do protokołu przesłuchania w charakterze świadka, istotne aby z takiego dokumentu procesowego w sposób wyraźny wynikało żądanie pokrzywdzonej przestępstwem ścigania sprawcy za czyn z art. 190a § 1 k.k. ( vide: post. SN z 16.03.2011r. IV KK 426/10).

W sytuacji gdy pokrzywdzona M. B. nie zdecyduje się na złożenie wniosku o ściganie w zakresie przestępstwa z art. 190a § 1 k.k. Sąd powinien rozważyć możliwość zmodyfikowania opisu czynu poprzez wyłączenie tych elementów zachowania, które wyczerpują znamiona przestępstwa ściganego na wniosek, popełnionego na szkodę M. B. w zakresie wszystkich elementów charakteryzujących zarzucone działanie, wyczerpujące dyspozycję art. 190a § 1 k.k.

Wobec treści art. 436 k.p.k. Sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do uchybień uwzględnionych z urzędu, gdyż rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające, biorąc pod uwagę fakt, iż sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, a tym samym rozpoznanie zarzutów przedstawionych w obu apelacjach byłoby na obecnym etapie przedwczesne i bezprzedmiotowe.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji.

SSO Anna Zawadka SSO Małgorzata Bańkowska SSO Włodzimierz Suwała