Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 9 czerwca 2016 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie II Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Urszula Persak

Protokolant: Michał Bieżuński

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2016 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko J. P. i W. P.

o zapłatę

I.  Oddala powództwo,

II.  Zasądza od powódki A. P. solidarnie na rzecz pozwanych J. P. i W. P. kwotę 2.434 (dwóch tysięcy czterystu trzydziestu czterech złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt II C 675/15

UZASADNIENIE

W dniu 2 czerwca 2015 roku powódka A. P., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, złożyła pozew przeciwko J. P. i W. P., którym wniosła o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz kwoty 15.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 10 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty. Jednocześnie powódka wniosła o zasądzenie od pozwanych zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż aktem notarialnym Rep. A nr (...) podpisanym w dniu 4 kwietnia 2002 roku w Kancelarii Notarialnej przed notariuszem J. Z. strony zawarły umowę darowizny i ustanowienia służebności mieszkania. Powódka będąc właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w S. przy ul. (...) podarowała pozwanym na ich majątek dorobkowy ww. lokal wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku oraz w prawie użytkowania wieczystego gruntu, a pozwani ustanowili na rzecz powódki służebność mieszkania polegającą na bezpłatnym i dożywotnim korzystaniu przez nią na zasadzie wyłączności z dwóch pokoi znajdujących się w ww. lokalu z możliwością korzystania z kuchni, łazienki i przedpokoju oraz z piwnicy. Zawierając ww. umowę strony dodatkowo umówiły się, że pozwani będą ponosić opłaty czynszowe na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej (...) 24 w S. za ten lokal od chwili gdy ponoszenie ich przez powódkę byłoby dla niej zbyt wysokim obciążeniem, lub zwrócić jej zapłacony przez nią w tym okresie czynsz. Powódka od kilku lat jest osobą niepełnosprawną i wymaga pomocy osób trzecich. Pozwani w tym okresie nie interesowali się powódką i nie świadczyli jej jakiejkolwiek pomocy. Powódka próbowała porozumieć się z pozwanymi, którzy jednak nie reagowali na jej próby kontaktu. Uzyskiwane przez powódkę dochody w związku z koniecznością ponoszenia wydatków na opiekę, wyżywienie, leczenie nie wystarczały na pokrycie wszystkich koniecznych kosztów jej utrzymania. Powódka była i jest w stanie funkcjonować dzięki pomocy innych członków rodziny i sąsiadów. Powódka opłacała czynsz za lokal od czasu zawarcia ww. umowy darowizny do listopada 2014 roku. W okresie od sierpnia 2011 roku do listopada 2014 roku powódka zapłaciła na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej (...) 24 w S. czynsz za ww. lokal w łącznej wysokości 11.739,28 złotych. Wezwaniem z dnia 26 marca 2015 roku pełnomocnik powódki wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 15.000 złotych tytułem zwrotu uiszczonego przez nią czynszu. W odpowiedzi pozwani odmówili zapłaty, kwestionując istnienie roszczenia powódki. Jako podstawę dochodzenia roszczenia od pozwanych powódka wskazuje przepis art. 471 k.c., ewentualnie także przepisy art. 410 i 411 k.c. Powódka stanęła na stanowisku, iż pozwani zobowiązali się wobec niej do ponoszenia lub zwrotu opłaconego przez nią czynszu za ww. lokal mieszkalny, a także pozostają bezpodstawnie wzbogaceni uzyskaną kosztem powódki korzyścią majątkową.

W odpowiedzi na pozew pozwani, reprezentowani przez zawodowego pełnomocnika, wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz każdego z pozwanych osobno zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, powiększonych o kwotę 17 złotych uiszczoną tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew, pozwani wskazali, iż powódka miała możliwość wykupienia zajmowanego przez nią lokalu od (...) Miasto S. na preferencyjnych warunkach. Powódka uzyskała od pozwanych zapewnienie o udzieleniu jej przez nich wsparcia finansowego w wysokości ceny wykupu zajmowanej przez nią nieruchomości. Na skutek tych zapewnień powódka dnia 17 marca 1998 roku wystąpiła do Zarządu (...) z wnioskiem o sprzedaż przedmiotowego lokalu mieszkalnego, a poprzez sfinansowanie całości operacji przez pozwanych nabyła w dniu 8 grudnia 1998 roku przedmiotowy lokal. Udzielenie przez pozwanych darowizny w wysokości ceny wykupu przedmiotowego lokalu - 18.343,50 złotych miało zabezpieczyć powódkę, z uwagi na jej trudną sytuację majątkową, przed utratą lokalu mieszkalnego w przyszłości. W ramach wdzięczności za udzielane wsparcie oraz zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami pomiędzy stronami niniejszego postępowania, powódka w drodze umowy darowizny przeniosła własność przedmiotowej nieruchomości na pozwanych. W zamian ustanowiona została na rzecz powódki służebność mieszkania polegająca na bezpłatnym i dożywotnim korzystaniu przez nią z mieszkania. Pozwani do chwili obecnej nie korzystają z przedmiotowego lokalu, a jedynym jego użytkownikiem jest powódka. W piśmie pozwani zaprzeczyli, aby między stronami kiedykolwiek została zawarta umowa, na mocy której pozwani w zamian za przekazanie im w drodze darowizny lokalu mieszkalnego przy ulicy (...), mieli ponosić koszty związane z opłatami czynszowymi za przedmiotowy lokal od czasu w którym powódka nie będzie w stanie ponosić tych opłat samodzielnie. Podnieśli, iż przez bezpłatne korzystanie z lokalu należy rozumieć korzystanie bez wynagrodzenia na rzecz właścicieli lokalu. Pozwani podkreślili, iż w treści aktu notarialnego nie zobowiązali się do zapewnienia powódce dożywotniego utrzymania, czy też dostarczania wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, zapewnienia odpowiedniej pomocy lub pielęgnowania w chorobie, lecz jedynie do ograniczenia swojego prawa własności poprzez ustanowienie na rzecz powódki służebności osobistej w postaci służebności mieszkania. Ostatecznie pozwani zakwestionowali również, aby zobowiązali się w formie umowy ustnej do dokonywania określonych w pozwie świadczeń na rzecz powódki w zamian za dokonanie przez nią darowizny na ich rzecz. Pozwani podnieśli, iż powoływanie się przez powódkę na art. 471 k.c. jako podstawy dochodzenia roszczeń nie może się ostać z uwagi na brak stosunku zobowiązaniowego łączącego strony w dochodzonym zakresie. Podobnie ich zdaniem należy odnieść się do ewentualnej podstawy roszczeń w oparciu o art. 410 i 411 k.c. dotyczących świadczenia nienależnego. Zarówno bowiem charakter instytucji darowizny jak i rzeczywiste okoliczności jej dokonania w przedmiotowej sprawie wykluczają możliwość oparcia się o wskazaną pozwie podstawę żądań. Pozwani podkreślili, iż w niniejszej sprawie zastosowanie znajdzie przepis art. 302 § 2 k.c. w zw. z art. 260 k.c., w myśl którego uprawniony z tytułu służebności mieszkania obowiązany jest jedynie do dokonywania napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z mieszkania. Do nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z lokalu mieszkalnego niewątpliwie zaliczyć należy opłaty za media, a także opłaty na rzecz wspólnoty mieszkaniowej. Z uwagi zaś na fakt, iż pozwani zamieszkują na stałe poza granicami kraju i nie korzystają z przedmiotowego lokalu, powódka jest jedyną osobą korzystająca z mieszkania z mocy ustanowionej na jej rzecz służebności i to ona powinna ponosić opłaty związane ze zwykłym korzystaniem z tego lokalu. 

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 grudnia 1997 roku, w wyniku podjęcia przez Radę Miejską w S. uchwały nr XLI/522/97 w sprawie prywatyzacji komunalnych lokali mieszkalnych użytkowych, garaży i budynków, A. P. uzyskała możliwość wykupienia zajmowanego przez nią od wielu lat lokalu mieszkalnego położonego przy ulicy (...) w S..

Syn powódki -J. P. oraz jego żona W. P. zapewnili powódkę, iż udzielą jej wsparcia finansowego w wysokości ceny wykupu zajmowanej przez nią nieruchomości. W dniu 17 marca 1998 roku A. P. wystąpiła do Zarządu (...) w S. z wnioskiem o sprzedaż przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Dowód:

- wniosek o sprzedaż lokalu mieszkalnego z dnia 17 marca 1998 r oku , k. 100;

- zeznania świadka A. M. (1), k. 181-182;

- zeznania świadka B. K. (1), k. 195-195 verte;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

Po oszacowaniu wartości nieruchomości oraz spełnieniu przez powódkę pozostałych kryteriów, w porozumieniu z Wydziałem Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta w S. dokonano uzgodnień w sprawie ustalenia warunków sprzedaży lokalu. Preferencyjne warunki sprzedaży oraz finansowanie całości operacji przez pozwanych doprowadziło w konsekwencji do nabycia przez powódkę w dniu 8 grudnia 1998 roku ww. lokalu.

Bezsporne, a nadto d owód:

- protokół uzgodnień w sprawie ustalenia warunków sprzedaży lokalu mieszkalnego, k. 101-102;

- odpis aktu notarialnego Rep. A numer (...), k. 103-108;

Środki finansowe na zakup ww. lokalu powódka uzyskała od pozwanych w wysokości 20.000 ówczesnych marek niemieckich. Pieniądze te zostały przekazane powódce w gotówce przez znajomą stron - B. K. (2), która w tamtym czasie jechała z Niemiec do Polski.

Udzielenie przez pozwanych darowizny w ww. wysokości miało zabezpieczyć powódkę, z uwagi na jej trudną sytuację majątkową, przed utratą lokalu mieszkalnego w przyszłości. Pozwani chcieli, aby po wykupie mieszkania powódka ponosiła niższe koszty jego eksploatacji.

Pozwani mieszkający na stałe w Niemczech dobrowolnie wspierali finansowo, odwiedzali, doglądali i w miarę możliwości opiekowali się powódką.

Dowód:

- zeznania świadka L. S., k. 180-181;

- zeznania świadka A. M. (1), k. 181-182;

- zeznania świadka B. K. (3), k. 183-184;

- zeznania świadka M. S. (1), k. 194 verte;

- zeznania świadka A. M. (2), k. 194 verte – 195;

- zeznania świadka B. K. (1), k. 195-195 verte;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

W ramach wdzięczności za udzielane wsparcie oraz zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami pomiędzy stronami, A. P. w dniu 4 kwietnia 2012 roku w drodze umowy darowizny przeniosła własność przedmiotowej nieruchomości na pozwanych.

W zamian ustanowiona została na rzecz powódki służebność mieszkania polegająca na bezpłatnym i dożywotnim korzystaniu przez nią na zasadzie wyłączności z dwóch pokoi znajdujących się w ww. lokalu z możliwością korzystania z kuchni, łazienki i przedpokoju oraz z piwnicy.

Strony nie umawiały się co do tego, kto będzie opłacał opłaty eksploatacyjne i media za przedmiotowy lokal. Pozwani nie oświadczali, iż w zamian za przekazanie im w drodze darowizny lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) w S., będą ponosić koszty związane z opłatami czynszowymi za lokal od czasu w którym powódka nie będzie w stanie ponosić tych opłat samodzielnie. W chwili zawarcia umowy zarówno dla powódki, jak i pozwanych oczywistym było, iż koszty utrzymania lokalu nadal będzie ponosić powódka.

Dowód:

- odpis aktu notarialnego Rep. A numer (...), k. 10-13 ;

- zeznania świadka A. M. (1), k. 181-182;

- zeznania powódki A. P., k. 200-203;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

Pozwani do chwili obecnej nie korzystają z przedmiotowego lokalu, a jedynym jego użytkownikiem jest powódka. W lokalu za jej zgodą zamieszkuję jej syn P. P..

Bezsporne, a nadto d owód:

- zeznania świadka M. Ś., k. 147 linijka 4-5;

- zeznania świadka A. G. (1) drojć, k. 147 verte linijka 5-8;

- zeznania świadka P. P., k. 148 linijka 10-11;

- zeznania świadka E. N., k. 148 verte linijka 8-10;

- zeznania świadka W. a N. ego , k. 149 linijka 11-14;

- zeznania świadka R. N., k. 149 linijka 14-16;

- zeznania świadka A. M. (2), k. 194 verte – 195;

- zeznania świadka B. K. (1), k. 195-195 verte;

- zeznania powódki A. P., k. 200-203;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

Po dokonaniu darowizny stosunki pomiędzy stronami nie uległy zmianie. Pozwani w dalszym ciągu w miarę swoich możliwości wspierali finansowo A. P. przekazując jej systematycznie środki pieniężne, robiąc zakupy oraz dokonując w jej imieniu opłat. Ponadto w okresach urlopowych odwiedzali powódkę, troszcząc się o jej stan zdrowia, a także pomagali w codziennych czynnościach.

Dowód:

- zeznania świadka L. S., k. 180-181;

- zeznania świadka A. M. (1), k. 181-182;

- zeznania świadka B. K. (3), k. 183-184;

- zeznania świadka M. S. (1), k. 194 verte;

- zeznania świadka A. M. (2), k. 194 verte – 195;

- zeznania świadka B. K. (1), k. 195-195 verte;

- zeznania świadka M. S. (2), k. 196;

- zeznania świadka M. S. (3), k. 196 – 196 verte;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

A. P. była ustanowiona pełnomocnikiem rachunku bankowego należącego do J. P., na który to rachunek pozwani przekazywali, zgodnie z zapotrzebowaniem, środki finansowe na bieżące potrzeby powódki. Z racji udzielonego pełnomocnictwa powódka miała dostęp do oszczędności pozwanego.

Dowód:

- potwierdzenie przelewu z dnia 17 lipca 2002 roku, k. 114;

- zestawienie stanu rachunków bankowych z dnia 17 lipca 2002 roku, k. 115-116;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

W okresie od stycznia 2009 r. do listopada 2014 r. powódka samodzielnie uiszczała opłaty eksploatacyjne za lokal. W 2009 roku uiściła łącznie 3.317,37 złotych, w 2010 roku – 3.317,38 złotych, w 2011 roku – 3.301,19 złotych, w 2012 roku – 4.082,16 złotych, w 2013 roku – 3.698,13 złotych, a w 2014 roku – 3.831,46 złotych.

Bezsporne, a nadto d owód:

- książeczka opłat, k. 15;

- potwierdzenie przelewu, k. 16-58;

- wykaz opłat za lokal, k. 76-79;

- zeznania powódki A. P., k. 200-203;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

W 2012 roku, z uwagi na chorobę pozwanego, sytuacja materialna oraz życiowa pozwanych uległa znacznemu pogorszeniu, o czym pozwani informowali powódkę. J. P. zmagał się z nowotworem żołądka oraz uzależnieniem od alkoholu i wymagał stałej opieki ze strony W. P.. Pozwana zaś jako jedyna posiadała stałą prace, która stanowiła jedyny dochód całej rodziny. Koszty związane z hospitalizacją, leczeniem oraz opieką nad pozwanym w związku z przebytą operacja w lipcu 2012 roku, jak również czas absorbowany w związku ze sprawowaniem nad nim opieki, uniemożliwił, wcześniej regularne, odwiedziny powódki przez pozwanych. Ograniczone zostało również wsparcie materialne powódki ze strony pozwanych, z uwagi na nawarstwiające się problemy życiowe oraz coraz trudniejszą sytuacją finansową pozwanych. Pozwany bowiem nie był zdolny do wykonywania pracy zarobkowej.

D owód:

- zaświadczenie o stanie zdrowia i niezdolności do pracy z dnia 27 stycznia 2015 r oku, k. 113; - zaświadczenie o przebywaniu w placówce odwykowej z dnia 26 czerwca 2015 r oku , k. 121;

- tłumaczenie k arty i nformacyjnej z dnia 27 lipca 2012 r oku , k. 122-123;

- tłumaczenie decyzji za rok 2014 dot. dochodów i podatków W. P. , k. 124-126;

- zeznania świadka A. M. (2), k. 194 verte – 195;

- zeznania świadka B. K. (1), k. 195-195 verte;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

Obecny stan zdrowia A. P. jest ciężki. Powódka nie widzi, nie wychodzi z domu, nie może się samodzielnie poruszać. Wymaga pomocy osób trzecich. Aktualnie nie utrzymuje bliskiego kontaktu z pozwanymi, z którymi pozostaje w konflikcie. Z pozwanymi w konflikcie jest również P. P., zamieszkujący z powódką. Konflikt powstał na tle finansowym, P. P. zgłasza roszczenia finansowe wobec pozwanych w związku z darowizną na ich rzecz.

Dowód:

- zeznania świadka E. P., k. 146 verte linijka 18-20, k. 147 linijka 1-5;

- zeznania świadka M. Ś., k. 147 linijka 5-6;

- zeznania świadka A. G. (2), k. 148 linijka 1-4;

- zeznania świadka P. P., k. 148 linijka 23—27, k. 148 verte linijka 1-4;

- zeznania świadka E. N., k. 148 verte linijka 10-19;

- zeznania świadka W. N., k. 149 linijka 4-11;

- zeznania świadka R. N., k. 149 linijka 1-12, k. 149 verte linijka 3-8;

- zeznania świadka A. M. (2), k. 194 verte-195;

- zeznania powódki A. P., k. 200-203;

- zeznania pozwanej W. P., k. 208-210;

Wezwaniem z dnia 26 marca 2015 roku pełnomocnik powódki wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 15.000 złotych tytułem zwrotu uiszczonego przez nią czynszu. W odpowiedzi pełnomocnik pozwanych pismem z dnia 5 maja 2015 roku odmówił w imieniu pozwanych zapłaty ww. kwoty na rzecz powódki kwestionując istnienie zobowiązania pozwanych do zapłaty takiej kwoty.

Bezsporne, a nadto d owód:

- wezwanie do zapłaty z dnia 26 marca 2015 roku wraz z potwierdzeniem nadania, k. 59-60;

- odpowiedź na wezwanie z dnia 5 maja 2015 roku, k. 61-62.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności odnieść należało się do podstawy prawnej żądania powódki.

W treści pozwu wskazano, iż podstawą prawną dochodzenia przez powódkę od pozwanych roszczenia jest przepis art. 471 k.c., ewentualnie także przepisy art. 410 i 411 k.c. W ocenie powódki pozwani zobowiązali się wobec niej do ponoszenia lub zwrotu opłaconego przez nią czynszu za lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...), a w związku z tym pozostają też bezpodstawnie wzbogaceni uzyskaną kosztem powódki korzyścią majątkową.

Jak jednak wykazało niniejsze postępowanie dowodowe pomiędzy stronami nie została zawarta w jakiejkolwiek formie umowa, zgodnie z którą pozwani w zamian za przekazanie im w drodze darowizny lokalu mieszkalnego przy ulicy (...), mieliby ponosić koszty związane z opłatami czynszowymi za przedmiotowy lokal od czasu w którym powódka nie będzie w stanie ponosić tych opłat samodzielnie. Okoliczność tę kwestionowała także strona pozwana. Budzi ona wątpliwość niniejszego Sądu z uwagi choćby na fakt, iż gdyby strony faktycznie wyraziły taką wolę to mogły przenieść własność nieruchomości nie w formie darowizny, lecz poprzez przeniesienie własności wraz z umową dożywocia, czego jednak nie uczyniły. Ponadto, powódka nie wskazała żadnych dokumentów potwierdzających zawarcie przez strony takiej umowy. Podkreślenia wymaga również fakt, iż z całokształtu materiału zebranego w sprawie wynika, iż to za pieniądze przekazane przez pozwanych powódce, stała się ona właścicielką przedmiotowego lokalu. Kolejnym argumentem przemawiającym za niewiarygodnością twierdzeń powódki jest fakt, iż zarówno w okresie poprzedzającym dokonanie darowizny, jak i następującym po darowiźnie pozwani, w jednakowy i niezmienny sposób, wspierali finansowo i osobiście powódkę. Pomoc ze strony pozwanych w tym okresie wynikała nie z ciążącego na nich formalnego zobowiązania, a z poczucia moralnego obowiązku pomocy osobie najbliższej, jaką niewątpliwie jest dla nich powódka. Zaprzestanie wsparcia nastąpiło dopiero w wyniku opisanych powyżej problemów finansowych, zdrowotnych i życiowych pozwanych w połowie 2012 roku, a także z uwagi na konflikt między pozwanymi a bratem pozwanego – P. P.. Ponadto, co najistotniejsze w swoich zeznaniach powódka sama zaprzeczyła prawdziwości swych twierdzeń. Zeznała bowiem, iż nie umawiała się z pozwanymi co do ponoszenia kosztów utrzymania mieszkania.

Powoływanie się zatem przez powódkę na art. 471 k.c. jako podstawy dochodzenia roszczeń nie może się ostać z uwagi na brak stosunku zobowiązaniowego łączącego strony w dochodzonym zakresie. Podobnie odnieść należy się do sugerowanej przez powódkę ewentualnej podstawy roszczeń w oparciu o art. 410 i 411 k.c., które dotyczą świadczenia nienależnego. Zarówno bowiem charakter instytucji darowizny jak i rzeczywiste okoliczności jej dokonania w przedmiotowej sprawie wykluczają możliwość oparcia się o wskazaną w pozwie podstawę żądań.

Na marginesie wskazać jedynie należy, iż strony faktycznie łączy stosunek wynikający z umowy darowizny i ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na własności pozwanych - służebności mieszkania. W tym miejscu wskazać należy, iż ustanowienie służebności osobistej w postaci służebności mieszkania polegającej na „bezpłatnym i dożywotnim” korzystaniu z lokalu nie może być mylone z instytucją umowy o dożywocie określonej w art. 908 k.c. Pozwani w treści aktu notarialnego nie zobowiązali się bowiem do zapewnienia powódce dożywotniego utrzymania, czy też dostarczania wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, zapewnienia odpowiedniej pomocy lub pielęgnowania w chorobie, lecz jedynie do ograniczenia swojego prawa własności poprzez ustanowienie na rzecz powódki służebności osobistej w postaci służebności mieszkania. Umowa dożywocia bowiem winna być wyrażona w treści aktu notarialnego w sposób expressis verbis i nie można jej domniemywać co potwierdza utrwalone orzecznictwo. Ustanowienie dożywocia powinno nastąpić w umowie przenoszącej własność nieruchomości zawartej w formie aktu notarialnego, przy czym umowa o dożywocie ukryta pod pokorną umową sprzedaży nieruchomości zawartą w formie aktu notarialnego jest nieważna, jeżeli istotne postanowienia umowy o dożywocie nie postały objęte tą formą szczególną (uchwała SN z dnia 22 maja 2009 r., sygn. III CZP 21/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 13)

W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, iż strona pozwana wywiązywała się z obowiązku bezpłatnego udostępnienia powódce lokalu. Od czasu ustanowienia służebności nigdy nie stawiała jej bowiem przeszkód w zamieszkiwaniu w lokalu. Nigdy też nie żądała od niej uiszczania czynszu, co uczyniłoby korzystanie z lokalu świadczeniem odpłatnym. Natomiast kwestia kosztów związanych z utrzymaniem samej nieruchomości nie była przedmiotem służebności, ani jakiejkolwiek umowy stron. Ustanowione na rzecz powódki ograniczone prawo rzeczowe nie mogło być więc podstawą dochodzenia roszczeń w tym zakresie. Odpowiedzialność przewidziana w art. 471 k.c. jest odpowiedzialnością za niewykonanie zobowiązania. Jej konieczną przesłanką jest zatem istnienie zobowiązania, czyli sytuacji prawnej określonej w art. 353 § 1 k.c. (Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić). Odpowiedzialność kontraktowa jest oddzielnym reżimem związanym ze stosunkami zobowiązaniowymi. Nie może być zatem stosowana do egzekwowania praw rzeczowych, które podlegają ochronie w innym trybie.

Ponieważ w treści aktu notarialnego kwestia korzystania z lokalu została ujętą w formę służebności, ewentualny obowiązek uiszczania przez pozwanych określonych kwot na poczet kosztów utrzymania lokalu, względnie zwalniania powódki z długu powstałego w wyniku uiszczania opłat, musiałby zostać wykreowany osobną czynnością prawną, do której w ocenie niniejszego Sądu w przedmiotowej sprawie nie doszło. Powódka nie wykazała bowiem istnienia źródła takiego zobowiązania. Co więcej, sama powódka podczas swoich zeznań podała, iż „wcześniej ja płaciłam opłaty za czynsz. Ja się nie umawiałam z J. P., gdy darowałam mu mieszkanie kto będzie płacił czynsz. Bo ja płaciłam cały czas”. W ocenie Sądu zatem powódka nie wykazała, aby strony niniejszego postępowania dokonały kategorycznych i wiążących uzgodnień w tym zakresie, skutkujących powstaniem określonej wierzytelności. Nie wykazała tego nawet za pomocą przesłuchanych na jej wniosek świadków w osobach E. P., M. Ś., A. G. (2), P. P., E. N., W. N., a także R. N.. Świadkowie Ci bowiem albo wskazywali, iż nie mają wiedzy na temat uzgodnień pomiędzy stronami dotyczących czynszu albo jeśli już mieli wiedzę na ten temat to podawali, iż mają ją od powódki. Ostatecznie jednak wiedza ta okazała się sprzeczna z samymi zeznaniami powódki, która podała jak wspomniano wcześniej, iż nie dokonywała z pozwanymi ustaleń na temat czynszu, czy też opłat eksploatacyjnych za lokal. W związku z powyższym Sąd uznał zeznania świadków strony powodowej za niewiarygodne w zakresie, w jakim traktowały o dodatkowej umowie pomiędzy stronami o ponoszeniu przez pozwanych kosztów utrzymania lokalu. Sąd uwzględnił zeznania tychże świadków jedynie w zakresie dotyczącym okoliczności, których świadkowie ci bezpośrednio doświadczyli, jak stan zdrowia powódki czy okoliczność zamieszkiwania P. P. w lokalu pozwanych.

W tym miejscu wskazać należy, iż zgodnie z art. 302 § 2 k.c. do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne. Przepis ten znajdzie zastosowanie, o ile w umowie strony nie uregulowały inaczej tych zagadnień. Konkretyzuje on sytuację prawną stron na wypadek, gdyby one same nie zrobiły tego w zawartej pomiędzy nimi umowie.

W niniejszej sprawie, wobec braku ustaleń pomiędzy stronami, znajdzie zatem zastosowanie przepis art. 260 k.c., w myśl którego użytkownik obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. O potrzebie innych napraw i nakładów powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót.

W ustawie brak definicji napraw i nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. Chodzić tu więc będzie o nakłady zróżnicowane pod względem przedmiotowym, których cechą istotną będzie to, że zapewniają możliwość dalszego korzystania z rzeczy przez użytkownika w pełnym zakresie. Jednocześnie nie da się ich wyspecyfikować, bowiem w zależności od faktycznej sytuacji, przedmiotu użytkowania, sposobu i czasu korzystania z rzeczy nakłady te mogą być zróżnicowane.

Do nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z lokalu mieszkalnego niewątpliwie zaliczyć jednak należy opłaty związane z bieżącą eksploatacją mieszkania (opłaty za prąd, gaz, wodę, wywóz śmieci itp.). Oznacza to, że obowiązek uiszczania tych opłat spoczywa na osobie, na rzecz której ustanowiono prawo użytkowania mieszkania. Z uwagi zaś na fakt, iż w niniejszej sprawie pozwani zamieszkują na stałe poza granicami kraju i nie korzystają z przedmiotowego lokalu, powódka jest jedyną osobą korzystająca z mieszkania z mocy ustanowionej na jej rzecz służebności i to ona powinna ponosić opłaty związane ze zwykłym korzystaniem z tego lokalu.

Zwrócić uwagę należy jeszcze na wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 19 sierpnia 1980 r., sygn. akt. III CRN 145/80 (LEX nr 8261), w którym Sąd ten orzekł, iż zakres wymagań prawidłowej gospodarki (art. 256 k.c.) określa charakter nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania, przyczynę i cel, dla którego zostało ono ustanowione, czas jego trwania. Nakłady użytkownika związane ze zwykłym korzystaniem z rzeczy, nie ulegają zwrotowi (art. 260 § 1 zd. 1 w zw. z art. 262 k.c.).

W świetle powyższych argumentów Sąd uznał powództwo za bezpodstawne i jako takie w punkcie I wyroku oddalił.

Na marginesie wskazać jednak należy, iż sporna okoliczność, co do tego od kogo pochodziły pieniądze na wykup mieszkania, ostatecznie nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Mimo to jednak, Sąd dał wiarę pozwanym w tym zakresie, albowiem powódka oprócz swoich twierdzeń na przedmiotową okoliczność nie zaproponowała żadnego innego dowodu. Pozwani zawnioskowali dowód z zeznań świadków, którzy potwierdzili tę okoliczność, a których zeznania Są docenił jako wiarygodne.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Stosownie do treści art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Strona powodowa przegrała postępowanie w całości, wobec czego winna zwrócić stronie pozwanej wszystkie poniesione przez nią koszty procesu, na które składają się koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu w wysokości 2.400 złotych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw w kwocie 34 złotych. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika będącego adwokatem określona została na podstawie § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zaistniały przesłanki do uwzględnienia w całości wniosku pozwanych o zasądzenie od powódki na rzecz każdego z nich osobno zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, powiększonych o kwotę 17 złotych uiszczoną tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. W przedmiotowej sprawie adwokat P. Z. reprezentował zarówno pozwanego J. P. jak i pozwaną W. P.. Pozwani jako małżonkowie, na podstawie art. 30 § 1 k.r.o., ponosili odpowiedzialność solidarną za długi dotyczące ich rzeczy wspólnej – nieruchomości. Tym samym, pozwani byli tzw. współuczestnikami materialnymi sporu (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c), albowiem ich prawa i obowiązki, których dotyczyło postępowanie sądowe, były im wspólne. Wskazać bowiem należy, iż w orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, iż wygrywającym proces współuczestnikom materialnym reprezentowanym przez tego samego adwokata lub radcę prawnego Sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika. Przypomnieć należy, iż Sąd ustalając wysokość należnych kosztów procesu powinien wziąć pod uwagę celowość poniesionych kosztów oraz niezbędność ich poniesienia z uwagi na charakter sprawy. W sytuacji gdy wygrywająca strona reprezentowana jest przez zawodowego pełnomocnika, to Sąd powinien ustalić należne jej koszty przy uwzględnieniu niezbędnego nakładu pracy pełnomocnika oraz czynności podjętych przez niego w sprawie, charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Powyższe uregulowanie wynika z treści art. 109 § 2 k.p.c. Odwołują się jeszcze do uchwały Sądu Najwyższego wydanej w sprawie o sygn. III CZP 130/06, wskazać należy, iż fakt, że współuczestnicy reprezentowani przez tego samego radcę prawnego otrzymują zwrot jednego wynagrodzenia pełnomocnika, nie pozbawia ich zwrotu kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

W związku z powyższym, orzeczono jak w sentencji.