Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Andrzej Tekieli (spr.)

Sędziowie SO Klara Łukaszewska

SO Waldemar Masłowski

Protokolant Małgorzata Pindral

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Jeleniej Górze B. R.

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2016r.

sprawy M. S. (1) ur. (...) w M.

s. W. i A. z domu K.

oskarżonego z art. 300 § 1 kk w związku z art. 12 kk

z powodu apelacji wniesionych przez obrońcę oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 29 grudnia 2015 r. sygn. akt II K 998/14

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok wobec oskarżonego M. S. (1);

II.  zasądza od oskarżonego M. S. (1) i oskarżyciela subsydiarnego (...) Sp. z o.o. w J. na rzecz Skarbu Państwa opłaty w kwotach po 80 złotych za II instancję.

Sygn. akt VI Ka 123/16

UZASADNIENIE

M. S. (1) został oskarżony o to, że:

w okresie od stycznia 2009 roku do grudnia 2009 roku w J. działając czynem ciągłym z góry powziętym zamiarem, w grożącej niewypłacalności podmiotu gospodarczego jako prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), udaremnił zaspokojenie swojego wierzyciela Spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w J., reprezentowaną przez L. S. (1), w zakresie wierzytelności w kwocie łącznej 190.000 złotych poprzez zbycie składników swojego majątku w postaci udziału w nieruchomości, którą zbył w dniu 15 kwietnia 2009 roku za kwotę 121.000 złotych na rzecz M. S. (2) oraz nieruchomości stanowiącej działkę gruntu, którą zbył w dniu 23 listopada 2009 roku za kwotę 250.000 złotych na rzecz M. S. (2) i z uzyskanych kwot nie spłacił wierzytelności, czym działał na szkodę (...) sp. z o.o. z siedzibą w J., tj. o czyn z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 29 grudnia 2015r. w sprawie o sygn. akt II K 998/14:

I.  ustalił, iż oskarżony M. S. (1) w okresie od 23 listopada do 7 grudnia 2009 roku, w J., w sytuacji grożącej mu niewypłacalności, uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela – (...) sp. z o.o. w J. – w odniesieniu do należności wynikających z umowy pożyczki zawartej 29 VIII 2008 roku w kwocie łącznej 190.000 złotych w ten sposób, że zbył 23 listopada 2009 roku swoją nieruchomość gruntową – działkę numer (...) ( AM 3, obręb (...), Ł. ) za kwotę 250.000 złotych, z której jedynie część – 70.000 złotych - przeznaczył na zapłatę tych należności, zaś pozostałą sumę ukrył, co wypełniało znamiona z art. 300 § 1 k.k. i za to, na podstawie art. 66 § 1 i 2 k.k. oraz art. 67 § 1 k.k., warunkowo umorzył wobec niego postępowanie, ustalając okres próby na rok;

II.  na podstawie art. 628 pkt 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 640 k.p.k., zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki w kwocie 300 złotych, zaś na rzecz oskarżyciela posiłkowego - (...) sp. z o.o. w J. - kwotę 10.080 złotych tytułem zwrotu kosztów działania pełnomocnika z wyboru.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, który zaskarżył go w całości i na podstawie art. 438 pkt 1 i 2 k.p.k. zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 300 § 1 k.k. poprzez uznanie oskarżonego M. S. (1) winnym popełnienia czynu zabronionego stypizowanego tymże przepisem, mimo równoczesnego uznania, iż w 2009r. nie istniała w istocie wierzytelność spółki (...) Sp. z o.o. względem M. S. (1), a w konsekwencji brak było w realiach niniejszej sprawy dobra prawnego chronionego treścią art. 300 k.k. w postaci możności realizacji uprawnionych majątkowych roszczeń wierzyciela;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mających wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż:

- dokonując zbycia nieruchomości położonej w Ł. oskarżony M. S. (1) działał z choćby ewentualnym zamiarem uszczuplenia zaspokojenia jakiejkolwiek wierzytelności spółki (...) Sp. z o.o.

- oskarżony M. S. (1) w listopadzie 2009r. znajdował się w stanie grożącej mu niewypłacalności i nie posiadał – innego aniżeli nieruchomość położona w Ł. – majątku umożliwiającego mu zaspokojenie ewentualnych należności spółki (...) Sp. z o.o. z tytułu zwrotu pożyczki.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uniewinnienie oskarżonego M. S. (1), ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi I instancji.

Z wydanym orzeczeniem nie zgodził się także oskarżyciel subsydiarny, który w za pośrednictwem swojego pełnomocnika zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w całości i podstawie art. 427 § 2 k.p.k. zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwą interpretację art. 115 § 2 k.k. wyrażającą się w przyznaniu czynowi oskarżonego niższej niż przeciętna społecznej szkodliwości czynu;

2.  obrazę przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 66 k.k. wobec braku przesłanek faktycznych do jego zastosowania, albowiem ani wina oskarżonego, ani stopień społecznej szkodliwości czynu nie mogą być uznane za nieznaczne, a jego postawa potraktowana przez Sąd I instancji jako naprawienie szkody, nie zasługuje na aprobatę, skoro naprawienie szkody nastąpiło wyłącznie na skutek realizacji roszczeń cywilno-prawnych przez (...) Sp. z o.o., a także zastosowaniu przymusu państwowego;

3.  obrazę przepisów prawa materialnego art. 300 § 1 k.k. poprzez pominięcie, iż czyn karalny opisany tym artykułem może być popełniony także w zamiarze ewentualnym, który oskarżony powziął już w kwietniu 2009r., spodziewając się prawdopodobieństwa niewypłacalności, wobec zamiaru zaciągnięcia kolejnego zobowiązania z tytułu kredytu bankowego, przy jednoczesnym braku wystarczającego majątku na zaspokojenie wszystkich zobowiązań;

4.  obrazę przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwą interpretację art. 65 k.c. oraz 471 k.c. pomijającą jako zobowiązanie oskarżonego wobec (...) Sp. z o.o. do przekształcenia przedsiębiorstwa (...) w spółkę z o.o., najszybciej jak to będzie możliwe;

5.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego o zobowiązanie banków (...) S.A., Banku (...) S.A. oraz (...) S.A. o dostarczenie historii rachunków bankowych prowadzonych przez oskarżonego i dopuszczenie dowodu z tych rachunków;

6.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 k.p.k. poprzez oddalenie wniosków dowodowych zmierzających do wykazania konkubinatu oskarżonego i M. S. (2) oraz dowodów zmierzających do podważenia wiarygodności zeznań M. S. (2);

7.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 poprzez nader pobieżne i mało wnikliwe rozważenie całokształtu okoliczności sprawy, w tym poprzez pominięcie znaczenia dla niniejszej sprawy okoliczności konkubinatu pomiędzy M. S. (2) i oskarżonym, a przez to niewiarygodności zeznań świadka M. S. (2), której zeznania jako osoby oskarżonemu najbliższej, bowiem pozostającej z nim poprzednio we wspólnym pożyciu, miały za zadanie oczyścić oskarżonego z zarzutu, a odpowiedzialnością obarczyć bezzasadnie L. S. (1);

8.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na uznaniu przez Sąd I instancji, że kwota 120.000,00zł nie byłaby spółce (...) Sp. z o.o. należna, gdyby nie zgodził się na to prowadzący przedsiębiorstwo (...), przez co zdaniem Sądu I instancji stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego winien być z tego tytułu pomniejszony;

9.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na takiej ocenie specyficznych stosunków gospodarczych pomiędzy oskarżonym i (...) Sp. z o.o., według której oskarżony nie ponosił winy za niepowodzenie przedsięwzięcia o jakim mowa w umowach pożyczki i współpracy, zawartych pomiędzy stronami, przez co nie był wobec (...) Sp. z o.o. zobowiązany do zapłaty 120.000,00zł, przy czym popełnienie tego błędu przez Sąd I instancji spowodowane było nadto niewłaściwą, czy wręcz brakiem identyfikacji zobowiązań wzajemnych wynikających z umów zawartych przez oskarżonego z (...) Sp. z o.o.;

10.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na uznaniu przez Sąd I instancji, że oskarżony spłacił część zobowiązań wobec (...) Sp. z o.o. z ceny sprzedaży nieruchomości położonej w Ł., uzyskanej od M. S. (2), wobec zaniechania przez Sąd I instancji ustalenia, czy oskarżony faktycznie uzyskał tę cenę, jak nią rozporządził oraz zaniechania ustalenia skąd faktycznie pochodziły pieniądze, jakie oskarżony zapłacił częściowo wykonując zobowiązania wobec (...) Sp. z o.o. w grudniu 2009r. i styczniu 2010r.;

11.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający istotny wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu przez Sąd I instancji, że w kwietniu 2009r. oskarżony nie był zagrożony niewypłacalnością, mimo że Sąd pominął ustalenia aktywów i pasywów oskarżonego i nie podjął rozważań w przedmiocie możliwości wykonania wszystkich tych zobowiązań przez oskarżonego, przy uwzględnieniu posiadanego faktycznie majątku.

Stawiając powyższe zarzuty pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje wywiedzione przez obrońcę oskarżonego oraz pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego nie były zasadne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji obrońcy oskarżonego wskazać należy, że nie można zgodzić się z twierdzeniami, iż w 2009r. nie istniała jeszcze wierzytelność spółki (...) Sp. z o.o. wobec M. S. (1), bo roszczenie to wynikało z zawartej przez strony 29 sierpnia 2008r. umowy o współpracy, chociaż jego wymagalność uzależniona była od ziszczenia się wskazanych w umowie warunków (umowa(...) J.). Ponadto z analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dokumentów i korespondencji pomiędzy stronami wynika, iż w czasie, kiedy M. S. (1) zbył na rzecz M. S. (2) nieruchomość położoną w Ł., miał już świadomość zbliżającego się końca współpracy z (...) Sp. z o.o. i konieczności dokonania rozliczeń, w tym z tytułu umowy pożyczki. Mimo to zbył tę nieruchomość i dokonał jedynie częściowej spłaty na rzecz wierzyciela a w swoich zeznaniach nie był w stanie określić, na co przeznaczył pozostałe środki uzyskane ze sprzedaży. Brak było przy tym innych składników majątku oskarżonego, z których wierzyciel mógłby być zaspokojony, skoro zakupione przez niego środki trwałe – zgodnie z § 5 ust. 2 umowy o współpracy z 29 sierpnia 2008r. miały przejść na własność firmy (...). Zagrożenie stanem niewypłacalności oskarżonego wynika chociażby z pisma oskarżonego sporządzonego wprawdzie ok. rok później, bo 23.12.2010r., w którym jednak stwierdza on, że nie ma „…jakiekolwiek majątku …”, a nawet „środków na własne bieżące utrzymanie” (k. 140).

M. S. (1), zobowiązując się do zwrotu kwoty 120.000 złotych na rzecz (...) Sp. z o.o., przyjął na siebie całą finansową odpowiedzialność za ewentualne niepowodzenie działalności objętej porozumieniem o współpracy. Należy jednak oddzielić moment powstania roszczenia, którego źródłem jest umowa o współpracy z 29 sierpnia 2008r., od daty wymagalności tego roszczenia określonej w § 5 ust. 3 powołanej umowy. Wierzytelność ta istniała bowiem już od chwili podpisania wskazanej umowy, choć jej wymagalność aktualizowała się we wskazanych w postanowieniach umownych przypadkach. Nie sposób jednakże zgodzić się z Sądem I instancji, że żadna okoliczność nie pozwala na przypisanie oskarżonemu „doprowadzenia do niepowodzenia wdrażanego projektu”. Na to sformułowanie powołuje się obrońca w apelacji jednakże nie sposób nie zauważyć § 4 wyżej wymienionej umowy o współpracy. Brak realizacji tego punktu umowy zasadnie oskarżonemu zarzucał świadek L. S., reprezentujący pokrzywdzoną spółkę (...). W każdym zaś razie sformułowane w apelacji obrońcy zarzuty w tym obrazy art. 300§1 kk wobec braku w sprawie dobra prawnie chronionego treścią tego przepisu, nie są uzasadnione.

Odnosząc się do zarzutów apelacji pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego dotyczących stosowania w badanej sprawie przepisów i norm prawa cywilnego podkreślić należy, iż Sąd Rejonowy zobowiązany był przede wszystkim do oceny zachowania oskarżonego w kontekście przesłanek zarzucanego mu czynu art. 300 k.k. z uwzględnieniem strony przedmiotowej i podmiotowej, w tym zamiaru sprawcy, jego motywacji i sposobu działania. Okoliczności irrelewantne z punktu widzenia zobowiązań cywilnoprawnych mają istotne znaczenie dla przypisania odpowiedzialności karnej i to one są przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu. Z tego punktu widzenia dla określenia stopnia winy oskarżonego miała znaczenie okoliczność, iż wysokość jego zobowiązania finansowego wobec (...) Sp. z o.o. wynikała z dobrowolnie zawartej umowy. Nie sposób jednak wywodzić z tego stwierdzenia, iż przysługujące pokrzywdzonemu roszczenie było świadczeniem nienależnym i Sąd Rejonowy, wbrew wywodom pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego, takich ustaleń nie czynił. Pokrzywdzony zaś, co należy podkreślić, skorzystał z przysługującego mu prawa dochodzenia swoich roszczeń na drodze cywilnoprawnej i uzyskał spłatę przysługującej mu należności w całości.

Za bezzasadny uznać należy zarzut pominięcia przez Sąd Rejonowy, iż czyn z art. 300 § 1 k.k. może być popełniony także w zamiarze ewentualnym, skoro Sąd ten w pkt I. zaskarżonego wyroku przypisał M. S. (1) czyn z art. 300 § 1 k.k., ograniczając jedynie w stosunku do treści postawionego mu zarzutu czas popełnienia tego czynu do okresu od 23 listopada do 7 grudnia 2009r. Przekonująco Sąd I instancji uzasadnił, że w odniesieniu do nieruchomości zbytej w kwietniu 2009r. brak było podstaw do przypisania mu sprawstwa przestępstwa z art. 300§1 kk, nie groził mu bowiem jeszcze wtedy stan niewypłacalności (str. 5 uzasadnienia, k. 201 akt)

Okoliczność relacji łączącej oskarżonego z M. S. (2), na którą wskazywał materiał dowodowy zgromadzony w badanej sprawie (chociażby wskazany adres ich zamieszkania), została wzięta pod uwagę przez Sąd orzekający i nie wymagała przeprowadzenia kolejnych dowodów mających wykazać pozostawanie wymienionych osób w związku konkubenckim. Podkreślić przy tym należy, iż sam charakter takiej relacji nie przekreśla w sposób automatyczny wiarygodności zeznań złożonych przez M. S. (2), które to podlegają – podobnie jak zeznania innych świadków – ocenie zgodnie z regułami określonymi w art. 7 k.p.k. z uwzględnieniem zasad wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego.

Podobnie, wobec zakresu poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, nie było konieczności przeprowadzania dodatkowych dowodów z historii rachunków bankowych oskarżonego, skoro wysokość i terminy dokonywanych na rzecz pokrzywdzonego wpłat nie budziły wątpliwości.

Wskazać także należy, iż bez wpływu na rozstrzygnięcie w badanej sprawie pozostają konieczne zdaniem oskarżyciela subsydiarnego ustalenia, skąd faktycznie pochodziły pieniądze, jakie oskarżony zapłacił na rzecz (...) Sp. z o.o., częściowo wywiązując się z zobowiązania i czy były to środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości w Ł.. Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wydanego rozstrzygnięcia szczegółowo wskazał, dlaczego za niewiarygodne uznał zeznania M. S. (1) na temat tego, iż całość środków uzyskanych ze sprzedaży działki położonej w Ł. przekazał pokrzywdzonemu – spółce (...) Sp. z o.o. i Sąd Odwoławczy, uznając te ustalenia za własne, nie widzi konieczności ponownego ich przytaczania.

Jak już była mowa powyżej, zebrany w badanej sprawie materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie ustaleń, iż M. S. (1) w kwietniu 2009r., kiedy to dokonał zbycia na rzecz M. S. (2) przysługującego mu udziału w ½ części w prawie własności do lokalu mieszczącego się w J. przy ul. (...) miał świadomość grożącej mu niewypłacalności i w konsekwencji niemożności wywiązania się z zobowiązań finansowych wobec (...) Sp. z o.o. Zgromadzony przez oskarżonego majątek, jakim w tamtym czasie dysponował, wystarczał na pokrycie należności wynikającej z zobowiązania wobec (...) Sp. z o. o. i nie było wówczas okoliczności wskazujących na to, iż współpraca tych podmiotów miałaby się zakończyć. Także L. S. (1) jako moment zakończenia współpracy obu podmiotów wskazał okres jesieni 2009r., na co trafnie wskazał Sąd Rejonowy. Podkreślić ponadto należy, że we wrześniu 2009 roku wygasł kredyt udzielony oskarżonemu przez (...) Bank (...) S.A. (k. 142).

Odmiennie jednak – z punktu widzenia realizacji przez oskarżonego znamion typu czynu zabronionego z art. 300 § 1 k.k. – ocenić należy działanie oskarżonego, który sprzedał nieruchomość położoną w Ł. w czasie, kiedy uzgadniał z L. S. (1) sposób zakończenia współpracy oraz dokonania rozliczeń z tytułu umowy pożyczki, po czym dobrowolnie wpłacił na rzecz pokrzywdzonego (...) Sp. z o.o. jedynie kwotę 70.000zł.

Sąd Odwoławczy aprobuje przy tym przyjętą przez Sąd I instancji ocenę stopnia szkodliwości przypisanego M. S. (1) czynu. Zgodnie z regulacją art. 115 § 2 k.k., przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. W badanej sprawie decydujące znaczenie dla określenia stopnia społecznej szkodliwości czynu jako nieznacznego miała postawa oskarżonego, który jeszcze w maju 2009r. miał nadzieję na uzyskanie niezbędnego dofinansowania dla podjętej działalności, a następnie podejmował starania o wywiązanie się z zobowiązań wobec pokrzywdzonego, dokonując przekazania środków trwałych na rzecz (...) Sp. z o.o. oraz spłaty – poza kwotą 70.000 wynikającą z umowy pożyczki z 29 sierpnia 2008r. – także kwoty 40.000zł wynikającej z innej pożyczki.

Czyn z art. 300 § 1 k.k. zagrożony jest karą pozbawienia wolności do 3 lat, co daje formalną możliwość zastosowania warunkowego zawieszenia postępowania karnego wobec jego sprawcy (art. 66 § 2 k.k.), o ile wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, iż w badanej sprawie ziściły się wymienione w powołanym przepisie przesłanki do zastosowania wobec M. S. (1) warunkowego zawieszenia postępowania. W szczególności przemawia za tym postawa oskarżonego, który wywiązał się z zobowiązań finansowych wobec (...) Sp. z o.o., niwelując skutki negatywne skutki swojego postępowania naruszającego obowiązujący porządek prawny. Wcześniej był on osobą niekaraną, przestrzegającą obowiązujących norm. Okoliczności te pozwalają na przyjęcie, iż mimo warunkowego zawieszenia postępowania, nie wejdzie on w kolejny konflikt z prawem. Ponadto, jako że roszczenie pokrzywdzonego zostało w całości zaspokojone, rozstrzygnięcie takie nie będzie godziło w społeczne poczucie sprawiedliwości - chociaż zapewne nie odpowiada ono subiektywnemu poczuciu sprawiedliwości pokrzywdzonego. Roczny okres probacji pozwoli na zweryfikowanie przyjętej wobec oskarżonego pozytywnej prognozy kryminologicznej.

Wobec powyższego zaskarżony wyrok, jako trafny i prawidłowy, podlegał utrzymaniu w mocy. Sąd Odwoławczy nie stwierdził w nim uchybień określonych w art. 439 § 1 k.p.k. ani okoliczności wskazanych w art. 440 k.p.k.

Orzeczenie w przedmiocie opłaty za postępowanie drugoinstancyjne, do której uiszczenia zobowiązano oskarżonego M. S. (1) i oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. w kwotach po 80 złotych, wydano w oparciu o art. 636 § 2 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. oraz art. 12 w zw. z art. 7 i 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U.1983.49.223).

Klara Łukaszewska A. W. M.