Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Piotr Rajczakowski

Sędziowie: SO Grażyna Kobus

SO Agnieszka Terpiłowska

Protokolant: Alicja Marciniak

po rozpoznaniu w dniu 23 czerwca 2016 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z wniosku A. W.

przy udziale (...) SA w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Świdnicy

z dnia 19 lutego 2016 r., sygn. akt I Ns 962/14

postanawia:

oddalić apelację.

(...)

Sygn. akt II Ca 370/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2013 r., Sąd Rejonowy w pkt I ustanowił na nieruchomości stanowiącej działkę (...) położoną w M. prawo służebności przesyłu energii elektrycznej napowietrzną linią elektroenergetyczną średniego napięcia (...), która to służebność polegać miała na prawie przesyłu energii elektrycznej, prawie wstępu na nieruchomość w celu konserwacji urządzeń przesyłowych oraz w celu usunięcia awarii tych urządzeń i ustalił powierzchnię pasa służebności na działce (...) m ² według zobrazowania na mapie, na str. 37 opinii M. T. z dnia 28 stycznia 2013 r., stanowiącej integralną część tego postanowienia, na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń przesyłowych będącego przedsiębiorcą; w pkt II zasądził od uczestnika (...) S.A. na rzecz wnioskodawcy J. W. kwotę 5.250 zł, za ustanowienie służebności, tytułem jednorazowego wynagrodzenia; w pkt III oddalił wniosek w pozostałym zakresie; w pkt IV wzajemnie zniósł koszty postępowania; w pkt V nakazał wnioskodawcy uiścić na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Świdnicy kwotę 1.000 zł tytułem zwrotu części wydatków sądowych na opinie biegłego, zaś w pkt VI nakazał uczestnikowi uiścić na rzecz Skarbu Państwa, kwotę 751,41 zł tytułem zwrotu części wydatków sądowych na opinie biegłego.

W wyniku apelacji wnioskodawcy orzeczenie powyższe zostało uchylone przez Sąd Okręgowy w Świdnicy, a sprawa przekazana Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że będąca przedmiotem żądania wniosku działka nr (...), w dacie orzekania przez Sąd pierwszej instancji nie była już ani własnością wnioskodawcy, ani w ogóle nie istniała jako całość, gdyż została podzielona na działki o nr (...), a następnie pierwsza z nich została zbyta przez A. W. na rzecz osób trzecich. Nie budziło zatem wątpliwości Sądu, że osoby te wstąpiły w zakresie praw i obowiązków w sytuację prawną wnioskodawcy, zaś rozstrzygnięcie o żądaniu tego wniosku wymagało rozpoznania żądania ustanowienia służebności na dwóch nowopowstałych działkach, co w konsekwencji oznaczało konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Sąd Okręgowy zalecił Sądowi pierwszej instancji, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy w pierwszej kolejności wezwał do udziału w sprawie następców prawnych dotychczasowego wnioskodawcy, a następnie odebrał od właścicieli działki nr (...) oświadczenie w przedmiocie tego, czy podtrzymują oni żądanie wniosku, gdyż za niewystarczające uznano w tym przedmiocie oświadczenie pełnomocnika dotychczasowego wnioskodawcy oraz A. W., co do ograniczenia żądania wniosku jedynie do działki nr (...), skoro do rezygnacji z takiego żądania odnośnie drugiej działki, nie mieli oni żadnego uprawnienia. Nadto Sąd Rejonowy miał ustalić jaki jest obecnie kształt i jak przebiegają granice nowopowstałych działek, a tym samym w jakiej części znajdują się na nich urządzenia infrastruktury energetycznej należącej do uczestnika. Odnośnie natomiast zarzutu apelacji dotyczącego nieuwzględnienia przez Sąd pierwszej instancji, przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia, zmniejszenia wartości nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności, nie budziło wątpliwości, iż wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, powinno było uwzględniać ewentualne zmniejszenie wartości nieruchomości. W sytuacji zaistniałej w rozpoznawanej sprawie Sąd ustalając wysokość wynagrodzenia winien był jednak z drugiej strony mieć na względzie i rozważyć, że obie nowopowstałe działki były przedmiotem obrotu, a takie sytuacje były poddane analizie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Ponadto orzekając, przy ponownym rozpoznaniu sprawy, o treści służebności Sąd Rejonowy, dokonując oznaczenia umiejscowienia urządzeń przesyłowych oraz terenu, na którym miała być realizowana związana z nimi służebność przesyłu na mapie, sporządzonej przez biegłego według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych, miał dokonać również uszczegółowienia zakresu obciążenia służebnością przesyłu (gdyż w zaskarżonym postanowieniu nie było ono wyczerpujące), a uszczegółowienie to powinno być odpowiednie dla specyfiki przedsiębiorstwa, rodzaju i umiejscowienia urządzeń przesyłowych, obecnego sposobu ich wykorzystywania, działań przyszłych mieszczących się w granicach prawidłowego gospodarowania oraz przewidywalnych potrzeb. Celowe było zaś zwłaszcza wskazanie, jak zauważył Sąd Okręgowy, że obciążenie obejmuje dostęp, korzystanie poprzez bieżącą eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji, remontów, usuwanie awarii, wymiany urządzeń posadowionych na danej nieruchomości w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania sieci przesyłowej przedsiębiorstwa

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 19 lutego 2016 r., Sąd Rejonowy w pkt I ustanowił na nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy, położonej w M., w obrębie Gminy S. o numerze ewidencyjnym (...), na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego – napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia z jednym słupem żelbetowym rozkracznym, zlokalizowanej na wyżej wskazanej działce, służebność przesyłu polegającą na znoszeniu istnienia na nieruchomości napowietrznej linii elektroenergetycznej z prawem przesyłu energii elektrycznej oraz prawie korzystania z nieruchomości w zakresie niezbędnym do dokonywania oględzin i przeglądów oraz oceny stanu technicznego, wykonywania pomiarów i prób eksploatacyjnych, konserwacji i remontów oraz modernizacji linii elektroenergetycznej, a także napraw i usuwania awarii, wraz z prawem wejścia i wjazdu na ten teren odpowiednim sprzętem, w tym sprzętem ciężkim – o powierzchni (...) m ² i o przebiegu linii zgodnym z projektem biegłego sądowego M. T., jak na str. 36 opinii i na mapie sytuacyjno-wysokościowej z 5 sierpnia 2015 r., z zaznaczonym szkicem – załączonej do opinii; w pkt II zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w pkt I kwotę 7.242 zł; w pkt III dalej idący wniosek oddalił, zaś w pkt IV orzeczenie o kosztach pozostawił referendarzowi sądowemu, z uwzględnieniem zasady z art. 520 § 1 kpc oraz równomiernego ponoszenia kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny. J. W. był właścicielem działki gruntu nr (...) położonej w M.. Umową z (...). wnioskodawca darował tę działkę córce A. W.. Działka została podzielona na działki nr (...). Działkę nr (...). A. W. sprzedała małżonkom R. i A. S.. Na działce nr (...) uczestnik wybudował w 1992 r. napowietrzną linię energetyczną (...), której elementem są: 1 słup żelbetonowy przelotowy pojedynczy i 1 słup żelbetonowy podwójny, które zajmują 17,50 m ^{( 2)}. Powierzchnia strefy ochronnej związanej z tą linią na działce wnioskodawcy wynosi 933,40 m ^{( 2)}. Wartość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na działce została obliczona na kwotę 5 250 zł. Wnioskodawca pismem z 17 kwietnia 2011 r. zwracał się do uczestnika o podpisanie umowy regulującej korzystanie z działki (...) za zapłatą wynagrodzenia z tytułu odpłatnej służebności przesyłu w kwocie 58 080 zł. Uczestnik w odpowiedzi zaproponował ustanowienie służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 816 zł. Obecnie przez działkę nr (...) należącą do A. W. nadal przebiega wybudowana przez uczestnika napowietrzna linia energetyczna (...), z przewodami nieizolowanymi i 1 słupem żelbetonowym rozkracznym (typu A). Wnioskodawczyni wiedziała o istnieniu i przebiegu tej linii, zarówno w dacie darowizny działki oraz jej podziału, jak i przed tymi czynnościami, gdyż mieszka od urodzenia w domu posadowionym na tej działce. Linia ta częściowo doprowadza prąd do gospodarstwa wnioskodawczyni i jej ojca, tj. do pomieszczeń gospodarczych. Wyżej wymieniony słup na działce nr (...) zajmuje pow. 12,90 m ^{( 2)}. Szerokość strefy ochronnej związanej z linią na działce wnioskodawczyni wynosi 8,26 m, długość linii 58 m, zaś powierzchnia pasa służebności wynosi 479,08 m ^{( 2)}. Wartość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na działce, w pasie tej służebności, wynosi 7.242 zł. Wynagrodzenie za zmniejszenie wartości (całej) działki wynosiłoby 3.505 zł. Na konieczne czynności co do korzystania z nieruchomości w pasie strefy ochronnej urządzeń uczestnika, zatem w zakresie służebności przesyłu składają się: wykonywanie oględzin, przeglądów i oceny stanu technicznego infrastruktury, konserwacja, naprawa i remonty urządzeń, ich modernizacja i przebudowa, wykonywanie prób i pomiarów eksploatacyjnych, z czym łączy się konieczność dostępu do linii elektroenergetycznej, w tym możliwość dojazdu sprzętem ciężkim. Dnia 20.08.2013r. uczestnik zapłacił J. W. kwotę 5.250 zł stosownie do postanowienia z 25.06.2013r.

Rozważając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że wniosek zasługiwał jedynie na częściowe uwzględnienie. Powołując treść art. 305 ^{( 1)} kc, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że korzystanie przez przedsiębiorcę przesyłowego z cudzej nieruchomości gruntowej poprzez eksploatację zlokalizowanej na tej nieruchomości infrastruktury przesyłowej, istotnie ogranicza uprawnienia właścicielskie. Właściciel nieruchomości, na której usytuowane są urządzenia przesyłowe musi liczyć się z ograniczeniem swojego prawa własności poprzez umożliwienie korzystania z części gruntu przedsiębiorcy przesyłowemu w zakresie koniecznego korzystania z infrastruktury przesyłowej. Za bezsporne w rozpoznawanej sprawie przyjęto, że na działce wnioskodawcy, obecnie nr (...), uczestnik wybudował napowietrzną linię energetyczną (...), której elementem jest 1 słup żelbetonowy podwójny, a którą to linię cały czas użytkuje. W ocenie Sądu Rejonowego, zachodziły zatem przesłanki ustanowienia służebności przesyłu na rzecz każdoczesnego właściciela wymienionych urządzeń przesyłowych, co ureguluje wzajemne prawa i obowiązki właścicieli nieruchomości i przedsiębiorcy przesyłowego, w zakresie niezbędnego korzystania przez tego przedsiębiorcę z nieruchomości wnioskodawcy, czego zresztą uczestnik nie kwestionował co do zasady (a jedynie w zakresie kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności). Ponieważ treścią służebności przesyłu jest korzystanie przez przedsiębiorcę przesyłowego z cudzej nieruchomości w oznaczony sposób, w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych, zdaniem Sądu Rejonowego koniecznym było umożliwienie temu przedsiębiorcy wstępu na część nieruchomości wnioskodawcy w celu bieżącej eksploatacji, naprawy i konserwacji, zlokalizowanej na jego gruncie infrastruktury przesyłowej, o czym orzeczono w punkcie I postanowienia. Sąd wskazał, że pomiędzy uczestnikami spór dotyczył wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Powierzchnię pasa służebności przesyłu, stanowiącą podstawę ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności, przyjęto w oparciu o opinię biegłego Marii A. Jaworskiej- T. z 17.08.2015 r. (k. 427). Biegła ta ustaliła jednorazowe wynagrodzenie z tytułu służebności w kwocie 7.242 zł, a wynagrodzenie za zmniejszenie wartości działki na 3.505 zł. Do opinii zarzutów nie wniósł ani wnioskodawca, ani uczestnik. Sąd pierwszej instancji również nie widział powodów, aby opinię tę kwestionować, skoro sporządzona została przez osobę o stosownej wiedzy i doświadczeniu zawodowym, pełniącą przez wiele lat funkcję biegłego sądowego, w kwestiach dla sprawy istotnych i wymagających wiadomości specjalnych. Jednocześnie opinia w sposób jasny i pełny odpowiadała na wszystkie postawione biegłej pytania, zatem nie można było zarzucać jej niejasności, niespójności, czy niekompletności. Opinię uznano zatem za dowód pełny, stanowiący podstawę do dokonania ustaleń w sprawie. Inną kwestią było uwzględnienie (wykorzystanie) opinii w całości, tj. również w zakresie wyliczonej przez biegłą należności za zmniejszenie wartości całej działki. Sąd nie dokonywał oględzin nieruchomości, gdyż zdaniem stron oględziny te ostatecznie nie były konieczne (k. 386 i 396), a ponadto za wystarczające uznano oględziny wykonane przez biegłą na potrzeby jej opinii. Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z poglądami orzecznictwa wynagrodzenie należne na podstawie art. 305 ^{( 2)} §2 kc powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem ustanowienia służebności przesyłu, w tym także zmniejszenie wartości nieruchomości. Wynagrodzenie, które należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej za samo ustanowienie służebności, ma zrekompensować ograniczenie w korzystaniu z niej, przy uwzględnieniu stopnia ingerencji w prawo własności i jest niezależne od poniesienia szkody. Jeżeli właściciel poniósł szkodę powinien to udowodnić, a doznany uszczerbek majątkowy musi być wzięty pod uwagę przy ustalaniu „odpowiedniego wynagrodzenia”. Jego wysokość powinna być ustalana każdorazowo indywidualnie, przy dostosowaniu do okoliczności sprawy, w tym zakresu, charakteru i trwałości obciążenia, jego uciążliwości, wpływu na ograniczenie korzystania z nieruchomości przez właściciela, zmniejszenia jej wartości. Uwzględniać należy, czy urządzenia przesyłowe służą także zaspokojeniu potrzeb właściciela nieruchomości obciążonej i wówczas ewentualnie odpowiednio je pomniejszać. Określając wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu należy odmiennie ocenić uciążliwości powstające dla właściciela nieruchomości obciążonej służebnością, gdy dopiero ma zostać zainstalowana nowa linia przesyłowa z budowlami towarzyszącymi (np. słupy, stacje transformatorowe itp.), a odmiennie, gdy linia ta już istnieje od wielu lat i w tym stanie nieruchomość była przedmiotem obrotu. O wynagrodzeniu decydują bowiem wtedy głównie te uciążliwości, których może doznać właściciel nieruchomości obciążonej w przyszłości (np. musząc znosić wstęp na działkę konserwatorów urządzeń przesyłowych). W rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni otrzymała działkę w darowiźnie od ojca, a zatem działka ta była przedmiotem obrotu, a ponadto nie wykazała szkody, jakiej miałaby doznać w wyniku przebiegu linii energetycznej uczestnika i ustanowienia służebności przesyłu. Tymczasem, zdaniem Sądu Rejonowego, wynagrodzenie za ustanowienie takiej służebności może, a nawet powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem jej ustanowienia, w tym także zmniejszenie wartości nieruchomości, jednak szkodę należy udowodnić. Jeżeli zaś wnioskodawczyni nie potrafi wskazać czy w darowiźnie (wartości przedmiotu darowizny) uwzględniono posadowienie i przebieg linii, należało przyjąć, że nie wykazała ona tej okoliczności, a ponadto, jeżeli podała, że nie może się nawet wybudować, gdy stan działki nie uległ zmianie, fakt przebiegającej przez działkę linii energetycznej nie czyni jej żadnej (nowej) szkody. Przedmiotem obrotu była bowiem konkretna działka, o określonej wartości, z istniejącą infrastrukturą elektroenergetyczną i taką działkę darował wnioskodawczyni jej ojciec, zatem żadnej szkody ona nie doznała, a przynajmniej tego nie udowodniła. W tej sytuacji Sąd Rejonowy pominął wyliczone przez biegłą zmniejszenie wartości całej działki na kwotę 3.505 zł, poprzestając na kwocie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 7.242 zł. Zdaniem Sądu Rejonowego, brak było też podstaw do uwzględnienia kwoty 5.250 zł wpłaconej przez uczestnika na rzecz poprzedniego wnioskodawcy. Należność ta wynikała z nieprawomocnego orzeczenia Sądu z czerwca 2013r., co do którego złożono apelację. Wobec jego nieprawomocności uczestnik mógł przewidywać, że nie będzie ono ostateczne, a w efekcie, że ustalona tam kwota należności nie jest jeszcze wiążąca (zatem zapłaty dokonał na własne ryzyko). Ponadto kwota tego świadczenia obejmowała całą działkę nr (...), która obecnie już de facto nie istnieje, bowiem została podzielona na 2 inne działki. W tej sytuacji trudno było, zdaniem Sądu, zaliczać na poczet świadczenia należnego właścicielowi jednej z nowo powstałych działek zapłatę w istocie dotyczącą ewentualnie również drugiej z nich. Orzeczenie o kosztach pozostawiono referendarzowi sądowemu z uwagi na potrzebę dokonania szczegółowych wyliczeń, z uwzględnieniem zasady wynikającej z art. 520 § 1 kpc. Uczestnik uznał żądanie co do zasady, a spór dotyczył wyłącznie wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. W tym zakresie interesy uczestników zostały uznane za rozbieżne, jednakże jakkolwiek uczestnik na etapie przedsądowym znacznie (kilkakrotnie) zaniżył proponowane wynagrodzenie z tego tytułu, to w postępowaniu sądowym wnioskodawca stosował tę samą metodę, co uzasadniało, w ocenie Sądu, jednakowe potraktowanie ich sytuacji, z racji obopólnego znacznego zawyżania lub zaniżania kwoty należnego świadczenia.

W apelacji od powyższego postanowienia, wnioskodawczyni zaskarżając je w całości, zarzuciła naruszenie:

1.  art. 305 ² kc, poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że w skład odpowiedniego wynagrodzenia należnego wnioskodawczyni za ustanowienie służebności przesyłu na jej nieruchomości nie wchodzi wynagrodzenie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości;

2.  art. 233 kpc, poprzez pominięcie wynikającego z opinii biegłego rzeczoznawcy składnika wynagrodzenia w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych, podczas gdy nieruchomość przedstawia wartość mniejszą w porównaniu do wartości jaką by przedstawiała, gdyby nie było na niej przedmiotowych urządzeń, co w konsekwencji doprowadziło do zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni wynagrodzenia w zaniżonej wysokości;

3.  art. 520 § 1, 2 i 3 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, poprzez jego błędne zastosowanie polegające na orzeczeniu, że każda strona ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, podczas gdy okoliczności sprawy przemawiały za obciążeniem uczestnika całością kosztów postępowania.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt II, poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 10.747 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, które uwzględnia obniżenie wartości nieruchomości; zmianę pkt IV postanowienia, poprzez obciążenie uczestnika całością kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie skarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację oprał się na ustaleniach faktycznych Sądu Rejonowego i zważył co następuje. Apelacja nie ma żadnych uzasadnionych podstaw. Skarżąca kwestionuje w apelacji, jak wynika z jej treści, jedynie wysokość przyznanego na rzecz wnioskodawczyni wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, w części, w jakiej nie została uwzględniona utrata przez nieruchomość wartości, w związku z posadowieniem na niej urządzeń infrastruktury energetycznej należącej do uczestnika postępowania. W powyższej kwestii, co do zasady, przyznać należy rację skarżącej, że okoliczności niniejszej sprawy jednak uzasadniały przyjęcie, iż zasądzone na rzecz wnioskodawczyni wynagrodzenie powinno było uwzględniać utratę przez nieruchomość części wartości, w związku z przebiegiem przez jej powierzchnię linii energetycznej, a odmiennego w tej kwestii poglądu Sądu Rejonowego, Sąd Odwoławczy nie podziela, co jednak, z przyczyn wskazanych w dalszej części niniejszych rozważań, pozostało bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia. Uchylając w niniejszej sprawie poprzednie postanowienie Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że w sytuacji, gdy nieruchomość objęta wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu była przedmiotem obrotu, to może mieć to wpływ na rozważenie uwzględnienia tej okoliczności przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności. W kwestii tej zostało w uzasadnieniu Sądu Okręgowego przytoczone orzecznictwo Sądu Najwyższego (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 27 lutego 2013r., IV CSK 440/12, Wyd. Lex nr 1294169 oraz uzasadnienie postanowienia z 9 października 2013r., V CSK 471/12, Wyd. Lex nr 1403917), z którego wynikało, że w sytuacji nabycia nieruchomości z urządzeniami infrastruktury przesyłowej, fakt ten jest, co do zasady, uwzględniony, w wielkości ceny, co do której istnieją podstawy do przyjęcia swego rodzaju domniemania, że jest ona, z tej przyczyny, po prostu niższa, a co w takiej sytuacji nie uzasadnia już uwzględnienia roszczenia nabywcy o podwyższenie wynagrodzenia w związku ustanowieniem służebności, na skutek obniżenia jej wartości i tym samym istnienia po jego stronie szkody w związku z posadowieniem na nieruchomości urządzeń przesyłowych. Taka sytuacja, o ile mogła mieć miejsce w odniesieniu do nabywców działki nr (...) (powstałej po podziale działki (...)), którzy kupili tą nieruchomość od A. W., to nie ma podstaw do przyjęcia wskazanego domniemania w odniesieniu do wnioskodawczyni, która przecież nabyła nieruchomość (działkę (...)) od swojego ojca, poprzedniego wnioskodawcy – J. W., na podstawie umowy darowizny, jako umowy nieodpłatnej, a zatem w przypadku której nie mogła w ogóle być rozpatrywana kwestia ceny i jej wysokości. Nie są przy tym trafne wywody uzasadnienia Sądu Rejonowego co do niewykazania przez skarżącą szkody jakiej mogłaby doznać w związku z przebiegiem przez działkę (...) linii energetycznej, skoro m. in., jak wskazał Sąd, nie umiała ona wskazać „czy w darowiźnie (wartości przedmiotu darowizny) uwzględniono posadowienie i przebieg linii”. Tymczasem faktem bezspornym w niniejszej sprawie przecież jest to, że po pierwsze darowizna działki przez J. W. na rzecz wnioskodawczyni nastąpiła przed dokonaniem płatności przez uczestnika kwoty wynagrodzenia zasądzonej uchylonym postanowieniem Sądu Rejonowego, a po drugie, co najistotniejsze, J. W. jak i A. W., reprezentowani przez tego samego pełnomocnika, niekwestionowanie oboje godzili się na wstąpienie w miejsce dotychczasowego wnioskodawcy (darczyńcy J. W.) do niniejszej sprawy obdarowanej A. W., co jednoznacznie wskazywało na to, że wolą stron umowy darowizny było to, że także po jej dokonaniu aktualne pozostało żądanie zapłaty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, w tym obejmującego czynnik utraty wartości przez nieruchomość, a na co wskazuje konsekwentne w tym przedmiocie stanowisko kolejnych wnioskodawców (J. W. i A. W.), a i czego wyrazem jest też rozpoznawana apelacja. Resumując, gdy zatem, jak wynika z powyższych okoliczności sprawy, wolą i J. W., i A. W. było jednak dalsze, jak już wskazano, także po umowie darowizny, dochodzenie od uczestnika wynagrodzenia obejmującego również utratę przez nieruchomość części wartości, to trudno jest przyjąć, aby darowizna obejmowała nieruchomość o zmniejszonej wartości, a tym samym aby, jak przyjął Sąd Rejonowy, wnioskodawczyni nie wykazała poniesienia z tego tytułu szkody. Przesłanki, na których natomiast oparto istnienie tej szkody, w postaci utraty przez nieruchomość wartości, wskutek posadowienia na niej urządzeń infrastruktury energetycznej, jak i jej wysokość, tj. kwota, którą powinno obejmować wynagrodzenie (z tytułu tejże utraty wartości) za ustanowienie służebności przesyłu (3.505 zł), wynikały zaś jednoznacznie z opinii biegłej z zakresu szacowania nieruchomości, z dnia 17 sierpnia 2015r. (k. 427, str. 39 – 43 opinii), której treść, pomimo zobowiązania do zgłoszenia w terminie 14 dni zastrzeżeń, nie została zakwestionowana przez żadnego z pełnomocników (k. 436-438 i 440 - 441).

Jak już wcześniej wskazano, powyższa, odmienna od Sądu Rejonowego, ocena kwestii uwzględnienia co do zasady znaczenia utraty wartości nieruchomości dla wysokości przyznanego skarżącej wynagrodzenia, pozostała bez wpływu na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia w przedmiocie wysokości powyższego wynagrodzenia. Sąd Okręgowy stanął bowiem również na odmiennym, niż Sąd pierwszej instancji, stanowisku, że w rozpoznawanej sprawie powinien był jednak podlegać uwzględnieniu fakt zapłaty przez uczestnika na rzecz J. W. kwoty wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, wynikającej z uchylonego, uprzedniego, rozstrzygającego o wniosku orzeczenia Sądu Rejonowego z dnia 25 czerwca 2013r. Uchodzi bowiem uwagi i Sądu Rejonowego, i zdaje się uchodzić uwagi skarżącej, że między wszystkimi uczestnikami postępowania bezspornym był fakt, że właścicielowi nieruchomości, na której znajdują się urządzenia Zakładu, było należne co do zasady wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu. Nadto uiszczona przez uczestnika kwota 5250 zł. odnosiła się również do obecnej działki nr (...), która przecież ówcześnie wchodziła w skład następnie podzielonej działki nr (...). Nie budzi też żadnych wątpliwości, że zapłata powyższej kwoty, która miała miejsce w dniu 20 sierpnia 2013r. (k. 396), nastąpiła przed powzięciem informacji przez uczestnika o zmianie właściciela, a tym samym wierzyciela z tytułu wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, skoro fakty powyższe, dopiero z opinii biegłej złożonej w dniu 12 marca 2014r. (k. 325), stały się wiadome Sądowi, w toku ówcześnie toczącego się postępowania odwoławczego, a następnie uczestnikowi. Z wyżej już przytoczonych okoliczności wynika, że J. W. zbywając na rzecz córki A. W. nieruchomość, przeniósł na nią również prawo do domagania się od uczestnika wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, w tym również, jak już wczesnej wskazano, z tytułu utraty przez nieruchomość wartości. W takich zaś okolicznościach sprawy zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy J. W. i A. W., wraz z przeniesieniem własności nieruchomości, został również dokonany przelew, niewątpliwie już ówcześnie istniejącej (o czym również wyżej) wierzytelności z powyższego tytułu, o nieustalonej jeszcze tylko ostatecznie wysokości i terminie wymagalności. Za ugruntowany zaś zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie uznaje się pogląd dopuszczający przelew nawet wierzytelności przyszłej (zob. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2006r., IV CSK 71/05, OSP 2008r., nr 4, poz. 42). Zgodnie natomiast z przepisem art. 512 k.c. dopóki zbywca nie zawiadomi dłużnika o przelewie, spełnienie świadczenia do rąk poprzedniego wierzyciela ma skutek względem nabywcy, chyba że w chwili spełnienia świadczenia dłużnik wiedział o przelewie. Dlatego też nie ma uzasadnionych przyczyn, aby na poczet kwoty wynagrodzenia należnego wnioskodawczyni z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, nie mogła podlegać zaliczeniu część sumy (3.505 zł) uiszczonej przez uczestnika na rzecz poprzedniego właściciela (i wierzyciela) J. W.. Dlatego też, przy dokonaniu powyższego zaliczenia, brak było podstaw, aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazane przez Sąd Rejonowy, do zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni wyższej kwoty wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Z tych zatem przyczyn, mimo częściowej zasadności zarzutów skarżącej, z wyżej wskazanych względów, co do naruszenia prawa materialnego – art. 305 ² k.c. i prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c., brak było podstaw do korekty zaskarżonego postanowienia.

Sąd Okręgowy nie dostrzega również podstaw, które skutecznie prowadziłyby do podważenia orzeczenia o kosztach postępowania, z tej przyczyny, że ustalenie przez Sąd pierwszej instancji zasady równomiernego poniesienia tychże kosztów przez wnioskodawczynię i uczestnika, jest możliwie najkorzystniejszym dla skarżącej rozstrzygnięciem w tym przedmiocie, zważywszy na sposób postępowania poprzednika prawnego wnioskodawczyni i jej samej, którzy bez jakichkolwiek usprawiedliwionych przyczyn zaniechali powiadomienia Sądu o podziale i zmianach właścicielskich nieruchomości, co skutkowało wygenerowaniem znacznych, całkowicie zbędnie poniesionych, kosztów na poczet opinii biegłego, sporządzonej w toku poprzednio toczącego się postępowania odwoławczego. Dlatego też, zważywszy na zasadę niepogarszania sytuacji skarżącego (art. 384 k.p.c.), brak było również jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia zarzutów naruszenia art. 520 § 1 oraz art. 520 § 2 i 3 k.p.c.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., oddalił apelację.

(...) informacje o jednostceorzeczenia sądów

tezy z piśmiennictwa