Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2015r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 listopada 2015r. w S.

odwołania I. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 12 grudnia 2013r. i 14 stycznia 2014 r. Nr (...)

w sprawie I. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

zmienia obydwie zaskarżone decyzje i przyznaje I. W. prawo do emerytury od dnia 04 grudnia 2013r.

Sygn. akt IV U 791/15

UZASADNIENIE

W decyzjach z dnia 12 grudnia 2013 roku i 14 stycznia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił I. W. przyznania prawa do emerytury wobec nie spełnienia warunków niezbędnych do ustalenia prawa do takiego świadczenia określonych w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.). W uzasadnieniu decyzji wskazano, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach oraz 25 - letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono okresu zatrudnienia w Hucie (...) od 1 marca 1977 roku do 1 października 1982 roku, ponieważ w tym okresie wnioskodawca pracował na stanowisku kierowniczym, zaś pracownicy wyższego szczebla kierowniczego mają wydzielone pomieszczenia do pracy, a ich zakres obowiązków daleko wykracza poza osobiste dozorowanie, czy kontrolę robotniczych stanowisk pracy. Natomiast do ogólnego stażu ubezpieczeniowego nie uwzględniono zgłoszonego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 5 grudnia 1969 roku do 18 czerwca 1972 roku z uwagi na to, że szkoła ponadpodstawowa, do której uczęszczał w tym czasie była znacznie oddalona od miejsca zamieszkania, co uniemożliwiało wykonywanie pracy w pełnym wymiarze godzin.

Odwołania od tych decyzji złożył I. W., który domagał się ich zmiany przez przyznanie prawa do emerytury.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, powołując argumentację zawartą w zaskarżonych decyzjach.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 3 grudnia 2014 roku wydanym w sprawie pod sygn. akt IV U 81/14 oddalił odwołania od obydwu decyzji, bowiem brak było podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony stale i w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie miał możliwość pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Taką możliwość miał w okresie ferii i wakacji, jednakże nawet zliczenie tych okresów przerw w nauce nie wystarczyło do przyjęcia 25-letniego stażu ubezpieczeniowego. Niespełnienie warunku 25 lat okresu ubezpieczenia na datę 1 stycznia 1999 r. uniemożliwia uzyskanie prawa do emerytury z mocy art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, co skutkowało oddaleniem odwołań ubezpieczonego na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c.

Na skutek apelacji wnioskodawcy I. W. od ww. wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 3 czerwca 2015 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Siedlcach do ponownego rozpoznania, pozostawiając tut. Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Okręgowy miał dokonać ustaleń odnośnie rozmiaru pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym w spornym okresie, a także ocenić, jakie dowody są niezbędne do prawidłowego wyjaśnienia sprawy (w tym odnieść się do złożonego przez skarżącego wniosku dowodowego w przedmiocie dodatkowego przesłuchania stron i świadków). W miarę potrzeby Sąd Okręgowy winien przeprowadzić także inne dowody niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, pamiętając, że jednym z warunków przyznania prawa do emerytury, określonym w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest również legitymowanie się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, wymienionej w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Zebrany materiał dowodowy Sąd oceni w granicach zakreślonych treścią art. 233 k.p.c., a poczynione ustalenia oceni w aspekcie spełnienia wymogów do nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia wynikających ze wskazanego wyżej prawa materialnego.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczony I. W., ur. (...), w dniu 20 listopada 2013 r. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wnioskiem o emeryturę (k.1 a.e.). Na podstawie przedłożonych do wniosku dokumentów organ rentowy przyjął za udokumentowany okres ubezpieczenia (składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. w wymiarze 24 lat, 1 miesiąca i 9 dni, w tym 11 lat, 5 miesięcy i 20 dni stażu pracy w warunkach szczególnych. Rozpatrując uprawnienia do emerytury organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Hucie (...) od 1 marca 1977r. do 1 października 1982r. z uwagi na to, że w tym okresie ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku „kierownika zmiany”, a zakres obowiązków kierownika wykracza poza osobiste dozorowanie i kontrolę. Nadto organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 4 grudnia 1969r. do 18 czerwca 1972r. z uwagi na to, że szkoła ponadpodstawowa, do której uczęszczał była oddalona od miejsca zamieszkania, co uniemożliwiało wykonywanie pracy w pełnym wymiarze godzin. Zaskarżonymi decyzjami organ rentowy, na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił ubezpieczonemu I. W. prawa do emerytury, gdyż do dnia 1.01.1999 r. nie został udowodniony 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jak również ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego 25 lat (k. 28, k. 33 a.e.).

Ubezpieczony urodził się (...) w G. i od tego dnia był zameldowany pod adresem T., ul. (...), gm. P. (zaświadczenie zameldowania na pobyt stały, k. 41 a.e.). Rodzice ubezpieczonego Z. i B. W. od 1967r. byli władającymi gospodarstwem rolnym o pow. 2,78 ha położonym we wsi C., gm. P., zaś w 1976 r. zostali wpisani w rejestrze gruntów jako właściciele ww. gospodarstwa rolnego na podstawie aktu własności ziemi, potwierdzającego fakt, że małżonkowie W. stali się właścicielami gospodarstwa rolnego w dniu 4 listopada 1971 roku (zaświadczenie, k. 40 a.e.).

Ubezpieczony po ukończeniu szkoły podstawowej kontynuował naukę w Technikum (...) Szklarskiego w W.. Naukę w Technikum rozpoczął w 1968r., a zakończył w maju 1972r. (świadectwo, k. 42 a.e.). Od 19 czerwca 1972r. I. W. podjął zatrudnienie.

Matka wnioskodawcy była chora przez co nie mogła pracować w gospodarstwie rolnym. Wnioskodawca ma młodszą o 3 lata siostrę, mieszkała z nimi też babcia. Odległość z miejscowości T. do W. wynosi około 70 kilometrów. Odległość tę ubezpieczony pokonywał pociągiem. Podróż w jedną stronę trwała 2 godziny. Wyjeżdżał o 5.25. Najpierw wnioskodawca dojeżdżał do W., a następnie przesiadał się do pociągu do W.. Drugą możliwością dojazdu do szkoły była podróż pojazdami służbowymi (nysą) wraz z hutnikami. Zajęcia w Technikum trwały do godziny 13.00, ubezpieczony do domu wracał około godz. 15:00. Uczył się i odrabiał lekcje w pociągu lub w nocy. Podkreślił przy tym, że szkoła, do której uczęszczał, opierała się przede wszystkim na praktycznych warsztatach a nie na teorii. Po powrocie ze szkoły i zjedzeniu obiadu ubezpieczony pracował w gospodarstwie: karmił świnie, parował ziemniaki, siekał pokrzywę przywiezioną z lasu, pracował w polu, sadził ziemniaki, pomagał przy żniwach, grabił siano. Razem z ojcem jeździł na pole, pożyczał konia od sąsiada i obrabiali ziemię. W gospodarstwie rolnym rodzice ubezpieczonego hodowali króliki i nutrie (łącznie około 30 sztuk) oraz świnie (od 6 do 10 w zależności od potrzeb i ilości zboża). Ubezpieczony pomagał podczas żniw i przy wykopkach. Po zakończeniu prac polowych i obrządku ubezpieczony wraz z ojcem wracali do domu około godz. 21:00. W okresie wakacji i ferii ubezpieczony pracował w gospodarstwie przez cały dzień. Jak wskazała świadek I. U., siostra wnioskodawcy, I. W. po powrocie ze szkoły nie miał czasu na spotkania z kolegami czy odpoczynek, bo musiał pomagać ojcu przy pracach w gospodarstwie rolnym. Matka ubezpieczonego z uwagi na problemy z chodzeniem nie mogła długo stać i nie pracowała na polu, młodsza siostra ubezpieczonego nie chciała pracować w gospodarstwie, zaś babcia zajmowała się domem. Świadek S. Z., wskazał, że prace w gospodarstwie rolnym mogły zajmować ubezpieczonemu 5-6 godzin. Co do zasady prace polowe wykonywał wyłącznie ubezpieczony i jego ojciec (zeznania ubezpieczonego I. W., k. 74v-76 a.s.; zeznania świadka I. U., k. 94v-95 a.s.; zeznania uzupełniające świadka S. Z., k. 95-96; zeznania uzupełniające świadka K. Ż., k. 96-96v a.s.).

W okresie od 01.03.1977 r. do 01.10.1982 r. ubezpieczony był zatrudniony w Hucie (...) na stanowisku kierownika zmiany. I. W. był kierownikiem trzech wydziałów, które się łączyły: zestawiarni (gdzie łączyło się składniki), wytopu (gdzie topiło się składniki w piecach szklarskich) oraz wytwarzania (czyli produkcji opakowań szklanych). Ubezpieczony nie posiadał oddzielnego biura, a jego stanowisko pracy znajdowało się na hali produkcyjnej (kantorek, który nie był zamkniętym pomieszczeniem). Kierownik zmiany był odpowiedzialny za produkcję, sprawdzał jakość szkła wyprodukowanego, organizował pracę, nadzorował procesy produkcyjne. Na zmianie był tylko jeden kierownik, który odpowiadał za całość hali, gdzie panowało duże zapylenie powstające z mieszaniny stłuczki, piasku i sody. Kierownik zmiany stale przebywał na hali (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 9 a.e.; zeznania ubezpieczonego I. W., k. 74v-76 a.s.; zeznania uzupełniające świadka S. Z., k. 95-96; zeznania uzupełniające świadka K. Ż., k. 96-96v a.s.; dokumenty zgromadzone w aktach osobowych ubezpieczonego).

Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego (okoliczność bezsporna, nadto: wniosek ubezpieczonego, k. 2 a.e.).

Ustalenia faktyczne Sąd poczynił w oparciu o wyjaśnienia i zeznania ubezpieczonego I. W. (k. 16v, 17v, 74v-76 i 96v a.s.), zeznania świadków S. Z. (k. 17 i 95-96), K. Ż. (k.17 i 96-96v) i I. U. (k. 94v-95), jak również na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, aktach emerytalnych organu rentowego i aktach osobowych ubezpieczonego. Powyższe dowody, zarówno ze źródeł osobowych, jak i dokumentów, Sąd Okręgowy ocenił jako w całości wiarygodne, bowiem są spójne i korespondują ze sobą. Z uwagi na wniosek ubezpieczonego, Sąd odstąpił od przeprowadzania dowodu z zeznań świadka A. M. ze względu na podeszły wiek świadka (k. 96v a.s.).

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało ustalenia, czy ubezpieczony do dnia 1 stycznia 1999 r. spełnił przesłankę wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze co najmniej 25 lat oraz przesłankę 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Poza sporem pozostawało bowiem, że ubezpieczony osiągnął wymagany ustawą wiek z dniem 4 grudnia 2013r. oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dowód z uzupełniającego przesłuchania ubezpieczonego oraz uzupełniającego przesłuchania świadków S. Z. i K. Ż. – będących pracownikami Huty (...), daje podstawę do uznania, iż ubezpieczony będąc zatrudnionym w ww. zakładzie pracy w okresie od 01.03.1977 r. do 01.10.1982 r. na stanowisku kierownika zmiany wykonywał pracę w szczególnych warunkach, bowiem stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności nadzorcze na hali produkcyjnej, czyli bezpośrednio przy stanowiskach, na których nie były zachowane higieniczne normy pracy. Ubezpieczony nie posiadał oddzielnego biura, a jego stanowisko pracy znajdowało się na hali produkcyjnej (kantorek, który nie był zamkniętym pomieszczeniem), gdzie zestawiano składniki szklarskie, odbywało się topienie składników w piecach szklarskich oraz produkowano opakowania szklane. Prace wykonywane przez ubezpieczonego jako kierownika zmiany w oddziale produkcji Huty (...) niewątpliwie odpowiadają pracom wskazanym w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w wykazie A, Dziale XIV poz. 24 (tj. kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie) w związku z pracami wymienionymi w wykazie A, Dziale XIII poz. 6 (zestawianie surowców szklarskich, preparacji i lepiszcz), Dziale XIII poz. 7 (topienie szkła), a także w Dziale XIV poz. 20 (prace przy produkcji drobnych wyrobów ze szkła). Podkreślenia wymaga, że o zakwalifikowaniu pracy do pracy w warunkach szczególnych nie decyduje nazwa stanowiska, ale rodzaj wykonywanych czynności. Co za tym idzie, po doliczeniu ww. okresu zatrudnienia (5 lat, 7 miesięcy i 1 dzień) do stażu pracy w szczególnych warunkach uznanego dotychczas przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. (11 lat, 5 miesięcy i 20 dni), ubezpieczony do dnia 1.01.1999 r. udowodnił wymagane przepisami co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

I. W. domagał się doliczenia do okresów składkowych i nieskładkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia, tj. od dnia 5 grudnia 1969 roku do dnia 18 czerwca 1972 roku. Możliwość taką przewiduje przepis art. 10 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS stanowiący, iż przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się traktując jak okresy składkowe m. in. przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5 – 7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy).

Dla uznania pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego w rozumieniu ww. przepisu ma w szczególności znaczenie stałość wykonywania pracy w gospodarstwie, przy czym nie musi to oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, lecz gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej. W orzecznictwie sądowym utrwalony jest pogląd, że przesłanką zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym jest wykonywanie takiej pracy w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy, co właśnie wiąże się z przyjęciem, iż praca ta ma mieć charakter ciągły, co oznacza nastawienie ubezpieczonego na stałe świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym i odpowiadającą temu nastawieniu niezmienną możliwość skorzystania z jego pracy, a negatywną przesłanką staje się doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

W niniejszej sprawie ubezpieczonemu I. W. do 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych brakuje 10 miesięcy i 21 dni, czyli co do zasady w takim wymiarze może zostać uzupełniony staż ubezpieczeniowy o okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło ustalić, iż ubezpieczony po 16 roku życia w czasie pobierania nauki w Technikum (...) Szklarskiego w W. (tj. od 5 grudnia 1969 roku do dnia 18 czerwca 1972 roku) pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Zarówno ubezpieczony I. W., jak i świadkowie I. U., S. Z. i K. Ż., jednoznacznie wskazali, że codziennie po powrocie ze szkoły ubezpieczony wraz z ojcem pracowali w gospodarstwie rolnym. Wówczas wnioskodawca wykonywał zarówno prace polowe, jak i przy obrządku. Na szczególną uwagę zasługują zeznania ubezpieczonego i świadka I. U. – siostry ubezpieczonego, którzy wyjaśnili, że wnioskodawca wracał ze szkoły pociągiem i w domu był koło godz. 15:00, zaś bezpośrednio po spożyciu obiadu przystępował do wykonywania swoich obowiązków w gospodarstwie rolnym. Do stałych obowiązków ubezpieczonego należało m.in. przygotowanie paszy dla świń, nutrii i królików oraz karmienie zwierząt, jak również inne czynności przy zwierzętach, w tym sprzątanie pomieszczeń gospodarczych. Po zakończeniu prac polowych i obrządku ubezpieczony z ojcem wracali do domu około godz. 21:00 (k. 95 a.s.). Jak wyjaśnił zaś wnioskodawca w okresie nauki szkolnej zaczynał pracę w gospodarstwie przed godz. 16:00 i pracował nawet do godz. 24:00 (k. 75v a.s.). Powyższe dało podstawy do przyjęcia, że ubezpieczony po ukończeniu 16-tego roku życia pracował w gospodarstwie rodziców w roku szkolnym codziennie w wymiarze ponad 4 godzin, zaś w czasie przerw w nauce (wakacje i ferie) praca w gospodarstwie zajmowała ubezpieczonemu cały dzień i wymagała bardzo dużego zaangażowania. Fakt uczęszczania do szkoły ponadpodstawowej oddalonej od miejsca zamieszkania nie wykluczał możliwości świadczenia przez ubezpieczonego pracy w gospodarstwie w wymiarze pozwalającym na zaliczenie go do stażu pracy, bowiem - jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego - ubezpieczony uczył się i odrabiał lekcje w pociągu, a po powrocie z zajęć popołudniami zawsze wykonywał czynności w gospodarstwie rodziców. Nadto ubezpieczony wyjaśnił, że szkoła, do której uczęszczał, opierała się przede wszystkim na praktycznych warsztatach, nie zaś na teorii. Zasadne jest zatem stwierdzenie, że ww. praca ma charakter ciągły, co pozwala na zaliczenie jej uzupełniająco do okresów składkowych i nieskładkowych. Po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy ustalił, że zostały spełnione przesłanki do zaliczenia ubezpieczonemu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresów składkowych i nieskładkowych, by w sumie dały wymagany przepisami staż ubezpieczeniowy w wymiarze 25 lat.

Powyższe rozważania pozwalają stwierdzić, iż ubezpieczony na dzień 1.01.1999 r. udowodnił co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach oraz posiada okresy składkowe i nieskładkowe (uzupełnione pracą w gospodarstwie rolnym) w wymiarze 25 lat. Wymagany przepisami wiek 60 lat, ubezpieczony osiągnął w dniu 4 grudnia 2013 r. i wówczas spełnione zostały wszystkie przesłanki do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku wymienione w § 3 i § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy zmienił obie zaskarżone decyzje i przyznał I. W. prawo do emerytury od dnia 4 grudnia 2013 r., tj. od dnia, kiedy ubezpieczony ukończył 60-ty rok życia.