Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 czerwca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Pawlik

Sędziowie: SO Gabriela Sobczyk (spr.)

SR (del.) Maryla Majewska-Lewandowska

Protokolant Aldona Kocięcka

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2016 r. na rozprawie sprawy

z wniosku M. K.

z udziałem K. K.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 1 czerwca 2015 r., sygn. akt I Ns 675/12

postanawia:

1.  sprostować zaskarżone postanowienie w punkcie I.1. poprzez wpisanie prawidłowego oznaczenia księgi wieczystej nieruchomości jako (...);

2.  oddalić apelację;

3.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

SSR (del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 1 czerwca 2015r. Sąd Rejonowy w Zabrzu dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego o numerze (...) położonego w Z. przy ulicy (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej w wysokości (...), którą stanowi prawo użytkowania wieczystego oraz części budynku, dla którego Sąd Rejonowy w Zabrzu prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 94.995 zł, w której udziały wnioskodawcy M. K. i uczestniczki postępowania K. K. wynoszą po ½ części poprzez przyznanie tego lokalu na wyłączną własność uczestniczki postępowania oraz zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy tytułem spłaty kwoty 45824,26 zł płatnej w 3 ratach, pierwsza w wysokości 15.000 zł płatna w terminie 4 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, druga w wysokości 15.000 zł płatna w terminie 1 roku od uprawomocnienia się postanowienia i trzecia w kwocie 15.824,26 zł. w terminie 1 roku i sześciu miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat. Jednocześnie Sąd Rejonowy ustalił że uczestniczka postępowania poniosła wydatki na tę nieruchomość w wysokości 3346,47 zł, oddalił wnioski w pozostałej części i umorzył postępowanie co do ograniczonych żądań i rozstrzygnął co do nieuiszczonych kosztów sądowych, obciążając nimi po połowie wnioskodawcę i uczestniczkę postępowania oraz ustalił że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestniczka postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Tym samym postanowieniem Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki postępowania, ustalając, że w skład tego majątku wchodzi samochód osobowy O. (...) o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 8000 zł. Podział został dokonany poprzez przyznanie tego samochodu na wyłączną własność wnioskodawcy oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kwoty 4000 zł tytułem spłaty, płatnej w terminie 4 miesięcy od prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia w płatności. Ponadto Sąd Rejonowy oddalił wnioski w pozostałym zakresie, umorzył postępowanie w zakresie ograniczonych żądań oraz nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 1000 zł z tytułu opłaty sądowej od wniosku o podział majątku wspólnego, od uiszczenia której wnioskodawca został zwolniony oraz ustalił, że w pozostałym zakresie wnioskodawca i uczestniczka postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka postępowania zawarli związek małżeński w dniu 9 lutego 2002r., zaś wspólne gospodarstwo domowe prowadzili już wcześniej, bo przed 1998r. W 1998r. zakupili w udziałach po ½ części lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w Z.. Sąd Rejonowy ustalił, że w tamtym czasie zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka postępowania dysponowali środkami na nabycie tej nieruchomości. Sąd Rejonowy ustalił, że M. K. i K. K. w dniu 2 sierpnia 2012r. zawarli umowę majątkową małżeńską, na podstawie której ustanowili w swoim małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej. Ustalił też, że w czasie trwania małżeństwa wnioskodawca otrzymał kwotę 110 000 zł z tytułu wywołania rozstroju zdrowia i uszkodzenia ciała, jakich doznał podczas napaści w dniu 16 czerwca 2003r.

Następnie Sąd Rejonowy ustalił, że w 2007r. wnioskodawca wyprowadził się z mieszkania przy ul. (...), wcześniej pomiędzy małżonkami dochodziło do awantur. Wnioskodawca zarzucał uczestniczce, że nadużywa alkoholu, niewłaściwe opiekowała się nim w czasie choroby i wspiera finansowo swego syna, zaś uczestniczka postępowania zarzucała wnioskodawcy, że podczas pobytu w sanatorium poznał inną kobietę i to stało się przyczyną jego wyprowadzki. Od czasu wyprowadzki uczestnik postępowania wynajmuje mieszkanie, płacąc 1100 zł. Po rozstaniu się z uczestniczką, lecz przed ustanowieniem rozdzielności majątkowej wnioskodawca spłacił resztę kredytu zaciągniętego na kupno samochodu O. (...), zakupionego podczas trwania małżeństwa zainteresowanych, którego wartość zgodnie przyjęto na 8000 zł.. Samochód ten był użytkowany głównie przez wnioskodawcę, ale sporadycznie do 2012r. również przez uczestniczkę postępowania. Sąd Rejonowy ustalił, że po rozstaniu z wnioskodawcą uczestniczka postępowania uiszczała wszelkie opłaty związane z lokalem, w tym za opłaty na fundusz remontowy i koszty zarządu.

Ustalił też, że wartość lokalu mieszkalnego położonego w Z. przy ul. (...) wynosiła według stanu z daty ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i cen z daty orzekania 94995 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że na posiadanych rachunkach wnioskodawca posiadał zgromadzone oraz przechowywał w formie lokat środki pochodzące od sprawcy napaści jako odszkodowanie (zadośćuczynienie) za uszkodzenie ciała.

Sąd I instancji ustalił też, że wnioskodawca jest osobą schorowaną, cierpiącą na wiele schorzeń i leczącą się na nie. Jego emerytura wynosi 1800zł. Uczestniczka postępowania zaś jest emerytką, jej świadczenie emerytalne wynosi 2000 zł.

W ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy wskazał, ze w ramach jednego postępowania dokonywał zniesienia współwłasności oraz podziału majątku wspólnego, co zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego jest dopuszczalne.

Odnosząc się do zniesienia współwłasności wskazał, że sporne było między zainteresowanymi, czy lokal mieszkalny był przedmiotem ich współwłasności. Uczestniczka postępowania wskazywała, że nieruchomość została nabyta wyłącznie ze środków pochodzących z jej majątku osobistego. Sąd Rejonowy ocenił, że poprzez swe stanowisko oraz zaoferowany materiał dowody uczestniczka postępowania nie obaliła domniemania zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wprawdzie uczestniczka uprawdopodobniła posiadanie środków na nabycie lokalu, jednak w ocenie Sądu nie oznaczało to, że wnioskodawca takich środków nie posiadał. Odnosząc się do sposobu podziału Sąd Rejonowy wskazał na art. 211 kc oraz 212§3kc. Wobec braku możliwości fizycznego podziału lokalu Sąd Rejonowy zdecydował o jego przyznaniu uczestniczce postępowania ze spłatą na rzecz wnioskodawcy.

Odnosząc się do zgłoszonego wniosku uczestniczki postępowania o rozliczenie jej nakładów na przedmiot współwłasności, Sąd Rejonowy wskazał na art. 207 kc i uznał, że spośród ponoszonych przez uczestniczkę kwot opłat na uwzględnienie jako nakłady zasługują dokonane po 2 sierpnia 2012r. (dacie zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej) wpłaty związane z kosztami zarządu i funduszu remontowego, skoro od 2007 r. w lokalu zamieszkiwała wyłącznie uczestniczka postępowania z synem. Łącznie uwzględniona jako nakład kwota to 3346,47 zł. Zatem uczestniczce postępowania należał się od wnioskodawcy zwrot połowy tej kwoty, co Sąd Rejonowy uwzględnił przy zasądzeniu spłaty na rzecz wnioskodawcy. Rozłożenie należności na trzy raty Sąd I instancji uzasadnił uwzględnieniem interesów obu stron. Podejmując decyzję co do ilości rat i terminu ich płatności Sąd Rejonowy wskazał na sytuację wnioskodawcy, który jako osoba samotna i schorowana potrzebuje środków na wynajem mieszkania. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, że dokonał weryfikacji stanowiska uczestniczki postępowania, ustalając że banki udzielają kredytów osobom w wieku uczestniczki postępowania, zatem ma ona możliwość skorzystania z kredytu dla dokonania spłaty wnioskodawcy. Ponadto Sąd Rejonowy zwrócił uwagę na wysokość posiadanego przez nią świadczenia emerytalnego oraz niewykorzystywane możliwości zarobkowe jej dorosłego, zamieszkującego z uczestniczką syna. W ocenie Sądu uczestniczka jest w stanie poczynić oszczędności w okresie ok. 2 lat na spłatę zobowiązania wobec wnioskodawcy.

Rozstrzygając co do podziału majątku wspólnego Sąd Rejonowy swe rozstrzygnięcie oparł na art. 567§3kpc w zw. z art. 684kpc. Ustalając skład majątku wspólnego ocenił, że wchodzi do niego samochód O. (...), co było bezsporne. Odnośnie kwot zgromadzonych na rachunkach wnioskodawcy Sąd Rejonowy powołał się na art. 33 pkt 6 krio oraz dokonane ustalenia co do źródła pochodzenia tych środków. Przyznając samochód wnioskodawcy, uczestniczce postępowania zasądzono spłatę w wysokości wynikającej z dokonania rozliczenia wysokości jej udziału w majątku wspólnym z terminem płatności dostosowanym do terminu płatności pierwszej raty z tytułu zniesienia współwłasności.

Jednocześnie Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawcy o rozliczenie jako nakładu jego wpłat dokonanych na poczet spłaty kredytu za samochód O. (...). Wskazał, że z ustaleń faktycznych wynikało, że spłaty tej wnioskodawca dokonał przed ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej. Oddalił też wniosek uczestniczki dotyczący uznania, że pieniądze na zakup samochodu pochodziły z jej majątku osobistego, uznając go za niewykazany.

Podstawą rozstrzygnięć o umorzeniu postępowania w zakresie ograniczonych żądań stał się art. 355§1kpc w zw. z art. 13§2kpc. O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art.111 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. O kosztach zaś postępowania – na podstawie art. 520§1kpc.

Apelację od tego postanowienia wniósł wnioskodawca. Zaskarżył to postanowienie, zarzucając mu niezasadne obniżenie spłaty należnej mu z tytułu zniesienia współwłasności i rozłożenie tej spłaty na trzy raty oraz zarzucając niezasadne zasądzenie spłaty od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania z tytułu przyznania wnioskodawcy samochodu należącego do majątku wspólnego.

Zarzucił temu postanowieniu naruszenie prawa materialnego przy wydawaniu rozstrzygnięcia dotyczącego obniżenia spłaty należnej wnioskodawcy, a to art.46 krio w zw. z art. 1035kc w zw. z art.207 kc poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie do niniejszej sprawy oraz naruszenie prawa materialnego przy wydawaniu rozstrzygnięcia o rozłożeniu spłaty na raty – a to art. 46 kro w zw. z art. 1035 kc w zw. z art. 2012 kc.

Stawiając te zarzuty skarżący wniósł o zmianę punktu I.4 postanowienia poprzez zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty 47 495 zł płatnej w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi w razie opóźnienia w płatności oraz uchylenie punktu II.3 postanowienia. W piśmie uzupełniającym datowanym na 25 lipca 2015r. skarżący wniósł o zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym. Ponadto podniósł, odnosząc się szczegółowo do rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, że nie może mieć miejsca obniżenie spłaty na jego rzecz, bowiem żądanie uczestniczki postępowania co do zwrotu nakładów jest niezasadne. Wskazał w tym zakresie na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1980r., III CZP 80/79. W ocenie skarżącego winna ona mieć zastosowanie w niniejszej sprawie, skoro uczestniczka postępowania wyłącznie korzystała z rzeczy w niniejszej sprawie. Ponadto wskazał, że uczestniczka od 8 lat wyłącznie używa lokalu, a on zmuszony był wynająć mieszkanie na wolnym rynku, na co go nie stać. Z tego tytułu ponosi wielokrotnie wyższe opłaty niż uczestniczka postępowania. Zdaniem skarżącego zatem żądanie uczestniczki postępowania pozostaje w sprzeczności z art. 5 kc. Dodatkowo odnośnie zaskarżenia postanowienia zasądzającego od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania spłaty z tytułu podziału majątku wspólnego wskazał, że składa dodatkowy zarzut naruszenia prawa procesowego, a to art.233§1kpc poprzez zaniechanie dokonania wszechstronnej oceny materiału dowodowego, w szczególności zaświadczenia (...) Bank SA z 26.09.2008r. i rozliczenia umowy kredytowej z dnia 26.09.08r. na okoliczność że od stycznia 2007r. do września 2008r. jedynie wnioskodawca spłacił raty kredytu samochodowego w łącznej kwocie 14893,15 zł. Wskazał, że wprawdzie samochód wchodzi w skład majątku wspólnego, jednak znaczna część kredytu bankowego została spłacona z wyłącznych środków wnioskodawcy – z jego wynagrodzenia w okresie trwania separacji. W ocenie skarżącego wobec prowadzenia w tym czasie odrębnych gospodarstw domowych zasady współżycia społecznego sprzeciwiają się zasądzenia spłaty od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania. Wskazał ponadto, że spłacił kredyt w wysokości 14893,15 zł, zatem żadna spłata za samochód uczestniczce się nie należy.

Odnośnie rozłożenia spłaty na raty skarżący podniósł, że za pieniądze pochodzące ze spłaty chce zakupić mieszkanie z pomocą finansową swej siostry. Wskazał, że to twierdzenia uczestniczki przedłużyły znacznie postępowanie. W jego ocenie stać ją na jednorazową spłatę.

Uczestniczka postępowania wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe i znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Formalnie kwestionując te ustalenia w postępowaniu odwoławczym, wnioskodawca ustaleniom tym faktycznie nie zaprzecza, a jedynie wskazuje na fakt dokonania spłaty kredytu za samochód przez siebie w okresie po zaistnieniu separacji faktycznej między nim a uczestniczką postępowania. Tym samym potwierdza, że samochód został zakupiony w czasie trwania małżeństwa i spłacony ze środków wspólnych. Jednak wnioskodawca chciałby z faktu separacji faktycznej pomiędzy małżonkami wywieść wniosek o braku uprawnienia uczestniczki postępowania do spłaty z tytułu podziału majątku wspólnego. Wniosku tego Sąd Okręgowy nie podziela. Jak wynika bowiem z ustalonego stanu faktycznego, wspólność majątkowa małżeńska pomiędzy małżonkami M. K. i K. K. trwała do zawarcia przez nich umowy majątkowej małżeńskiej z dnia 2 sierpnia 2012r. Tym samym niezależnie od tego, czy zamieszkiwali oni wówczas wspólnie czy w rozłączeniu, posiadali wspólny majątek małżeński, do którego zaliczał się samochód przyznany wnioskodawcy. Podział tego majątku obejmuje też prawo uczestniczki do uzyskania należnej jej spłaty. Jej prawo do uzyskania spłaty jako przypadającej na nią części majątku wspólnego nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Nie przemawia za tym również okoliczność, że z samochodu tego korzysta wnioskodawca i samochód ten posiada oznaczenie „ samochód dla inwalidy”.

Z tych powodów w części odnoszącej się do podziału majątku wspólnego apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Postawione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego odnoszące się do zniesienia współwłasności Sąd Okręgowy uznał za niezasadne.

W szczególności nie mają w nim zastosowania art. 46krio oraz 1035kc, skoro w zaskarżonym postanowieniu Sąd Rejonowy dokonywał zniesienia współwłasności lokalu. Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 207kc, podnieść należy, że na poczet nakładów uczestniczki postępowania Sąd Rejonowy zaliczył jedynie uiszczone przez nią należności za zarząd nieruchomością wspólną oraz wpłaty na fundusz remontowy, a zatem te składniki opłat, które są niezależne od tego, czy lokal jest zajmowany przez kogokolwiek i które muszą być uiszczane z tytułu własności lokalu. Opłaty te nie są związane z zajmowaniem lokalu i nie służą żadnemu ze współwłaścicieli( ani ten który mieszka w lokalu, ani ten który w nim nie mieszka nie odnosi żadnych wymiernych korzyści z faktu uiszczenia tych opłat). Korzyść, jaką na skutek uiszczenia tych opłat odnoszą wszyscy współwłaściciele jest jedynie taka, że lokal nie posiada zadłużenia i nie może być wobec właścicieli lokalu wszczęta procedura sprzedaży lokalu w trybie art. 16 ustawy z dnia 24 czerwca 1994r.o własności lokali (tekst jednolity Dz. U. z 2015 poz. 1892). Tym samym wskazane opłaty służyły zachowaniu wspólnego prawa i jako takie uznać je należy za podlegające rozliczeniu w drodze nakładów w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Podane przez wnioskodawcę argumenty co do sprzeczności tego żądania uczestniczki z zasadami współżycia społecznego nie zasługują na uwzględnienie. Podnieść należy, że uczestniczce postępowania zaliczono jedynie nakłady od sierpnia 2012r., nadto lokal nie był przedmiotem wspólności majątkowej małżeńskiej, zatem wnioskodawca mógł wniosek o zniesienie współwłasności złożyć znacznie wcześniej. Tym samym argumenty o wieloletnim zamieszkiwaniu w lokalu samej uczestniczki postępowania nie mogą przemawiać przeciwko rozliczeniu poniesionych przez nią nakładów wskazanych w zaskarżonym postanowieniu.

Nie doszło w sprawie do naruszenie prawa materialnego poprzez rozłożenie należności z tytułu spłaty na raty. Art. 212§3kc daje sądowi możliwość rozłożenia spłaty na raty, nie wymagając konieczności zaistnienia szczególnych okoliczności. Sąd zatem podejmując decyzję co do sposobu określenia zapłaty spłaty powinien rozważyć okoliczności dotyczące wszystkich zainteresowanych. Jak wynika z art. 212§1kc, maksymalny okres, na jaki raty mogą być rozłożone to 10 lat.

Z analizy uzasadnienia Sądu Rejonowego wynika wyraźnie, że przy wydawaniu rozstrzygnięcia w tej kwestii wziął on pod uwagę interesy i sytuację obu zainteresowanych, ich wiek, stan zdrowia i sytuację materialną. Przy ocenie sytuacji wnioskodawcy nie może być pominięta okoliczność, że w ostatnich latach rozdysponował on znaczną kwotę pieniędzy uzyskaną z zadośćuczynienia, nie przeznaczając jej ani w części na zakup mieszkania. Tym samym wnioskować można, że wskazana przez niego w apelacji potrzeba niezwłocznego zakupu lokalu nie znajduje potwierdzenia w dotychczasowym postępowaniu wnioskodawcy. Przy tym podkreślić należy, że okres półtora roku, w jakim wnioskodawca ma otrzymać pełną kwotę spłaty nie jest nadmiernie długi i zapewni mu uzyskanie realnej równowartości jego udziału we współwłasności lokalu.

Z tych powodów, skoro zarzuty apelacji nie zasługiwały na uwzględnienie, apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu – na podstawie art. 385kpc w zw. z art. 13§2kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 520§3kpc, zasądzając je od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania. Sąd Okręgowy uznał, że w postępowaniu odwoławczym wobec wniesienia apelacji przez wnioskodawcę, jego interesy oraz interesy uczestniczki postępowania określić należy jako sprzeczne. Stąd skoro apelacja wnioskodawcy została oddalona, zaistniała podstawa do zasądzenia od niego na rzecz uczestniczki postępowania poniesionych przez nią kosztów zastępstwa procesowego. Ustalono je na podstawie §6 pkt 4 w zw. z §13 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie oplat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu( t. jedn. Dz. u. 2013 poz. 461 ze zm).

Na podstawie art. 350§3kpc w zw. z art. 13§2 kpc dokonano sprostowania oznaczenia numeru księgi wieczystej w punkcie I.1 zaskarżonego postanowienia

SSR(del.) Maryla Majewska-Lewandowska SSO Tomasz Pawlik SSO Gabriela Sobczyk