Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Aldona Wapińska

Sędziowie: SA Marcin Łochowski (spr.)

SO (del.) Tomasz Szanciło

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Męczkowska

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 5 grudnia 2014 r.

sygn. akt XXV C 1009/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok częściowo w ten sposób, że:

a)  w punkcie drugim zasądza od M. S. na rzecz M. K. kwotę 261.588,69 zł (dwieście sześćdziesiąt jeden tysięcy pięćset osiemdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 lipca 2010 roku do dnia zapłaty oraz uchyla wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 110.000 zł (sto dziesięć tysięcy złotych) z żądanymi odsetkami i w tym zakresie umarza postępowanie;

b)  w punkcie trzecim nakazuje pobrać od M. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. kwotę 27.500 zł (dwadzieścia siedem tysięcy pięćset złotych) tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony;

c)  w punkcie czwartym odstępuje od obciążenia powoda nieuiszczoną częścią opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony;

2.  nakazuje pobrać od M. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. kwotę 13.080 zł (trzynaście tysięcy osiemdziesiąt złotych) tytułem części opłaty od apelacji, od uiszczenia której powód był zwolniony;

3.  odstępuje od obciążenia powoda nieuiszczoną częścią opłaty od apelacji, od uiszczenia której powód był zwolniony.

Sygn. akt VI ACa 557/15

UZASADNIENIE

M. K. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym, że M. S. ma zapłacić kwotę 660.000 zł wraz z należnymi odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia 10 lipca 2012 r. do dnia zapłaty oraz z kosztami postępowania. Do pozwu został dołączony wypełniony weksel własny.

Powód wskazał, że w dniu 10 sierpnia 2009 r. zawarł z pozwanym umowy przechowania środków pieniężnych w kwocie 107.000 zł, w których zastrzeżono, że w razie niedokonania przez przechowawcę zwrotu przedmiotu przechowania w terminie, przechowawca zapłaci na rzecz powoda kwotę rekompensaty stanowiącą równowartość 0,3% wartości oddanego na przechowanie kapitału, za każdy dzień zwłoki. Na zabezpieczeniem umów przechowania pozwany wystawił weksel. Następnie jeszcze kilkakrotnie powód powierzał pozwanemu środki pieniężne, w sumie w kwocie 193.000 zł. Dochodzona pozwem kwota stanowi sumę powierzonych na przechowanie kwot, przyrzeczonej rekompensaty w kwocie po 5.000 zł za każdy miesiąc – 135.000 zł, odsetek ustawowych w kwocie 10.800 zł oraz odszkodowania za brak zwrotu kapitału do dnia 9 lipca 2012 r. w kwocie 321.000 zł, co daje łącznie kwotę 659.800 zł. Dochodzona pozwem kwota wynika z faktu, że pozwany zagwarantował powodowi spłatę zobowiązania w kwocie 660.000 zł.

Zarządzeniem z dnia 21 lipca 2014 r. stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Dodatkowo w piśmie procesowym z dnia 18 sierpnia 2014 r. powód wskazał, że od kwoty roszczenia głównego, tj. od 660.000 zł dochodzi odsetek ustawowych bowiem strony nie poczyniły w tym zakresie odmiennych ustaleń.

Pozwany nie zajął merytorycznego stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem zaocznym z dnia 5 grudnia 2014 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 288.411,31 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2012 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. kwotę 3.630 zł, tytułem zwrotu części opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony oraz nakazał ściągnąć z roszczenia zasądzonego w pkt. 1 wyroku na rzecz powoda kwotę 4.620 zł na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w W., tytułem zwrotu części opłaty od pozwu, od której powód był zwolniony, a także nadał wyrokowi w pkt. 1. rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd I instancji ustalił, że dniu 18 czerwca 2009 r. w wykonaniu umowy pożyczki pozwany zobowiązał się zwrócić powodowi kwotę 30.000 zł w terminie do dnia 30 czerwca 2009 r. W razie uchybienia powyższemu terminowi pozwany zobowiązał się przekazać powodowi 25% udziałów w firmie (...) z siedzibą w K.. W dniu 10 sierpnia 2009 r. powód, jako dający na przechowanie oraz pozwany, jako przechowawca zawarli umowę przechowania. Powód powierzył pozwanemu kwotę 107.000 zł, na okres dwóch miesięcy, tj. do dnia 9 października 2009 r. W razie uchybienia terminowi zwrotu przedmiotu przechowania przechowawca zobowiązał się zapłacić dającemu na przechowanie odsetki umowne w wysokości 0,3% kwoty oddanej na przechowanie za każdy dzień zwłoki. Przechowawca miał prawo rozporządzać powierzonym przedmiotem przechowania według ustaleń zawartych w aneksie nr (...). Na zabezpieczenie wykonania umowy przechowawca wystawił weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową.

W dniu 23 lutego 2010 r. pozwany zobowiązał się zwrócić powodowi, otrzymane od niego na przechowanie, kwoty: 30.000 zł przekazaną w dniu 23 lutego 2010 r., z terminem zwrotu oznaczonym na dzień 12 marca 2010 r. oraz 15.000 zł przekazaną w dniu 1 marca 2010 r., z terminem zwrotu oznaczonym na dzień 7 marca 2010 r. W dniu 23 lutego 2010 r. pozwany ponownie potwierdził, że otrzymał od powoda kwotę 30.000 zł, którą zobowiązał się zwrócić do dnia 12 marca 2010 r. W dniu 29 marca 2010 r. potwierdził, że otrzymał od powoda na przechowanie kwotę 11.000 zł, którą zobowiązał się z wrócić do dnia 31 marca 2010 r. W razie uchybienia powyższemu terminowi pozwany zobowiązał się do uiszczania na rzecz powoda co miesiąc kwoty po 5.000 zł tytułem odszkodowania za poniesione straty z uwagi na przekroczenie terminu zwrotu.

W dniu 16 sierpnia 2010 r. powód skierował do pozwanego wezwanie do wykupu weksla, które wróciło do niego po dwukrotnym bezskutecznym awizowaniu. Tego samego dnia powód wezwał pozwanego do zwrotu przekazanych mu należności. Jednocześnie powód wezwał pozwanego do pokrycia wszelkich strat, w tym do uiszczenia na jego rzecz odszkodowania z tytułu nieterminowego zwrotu przedmiotu przechowania. Powyższe wezwanie wróciło do powoda, po dwukrotnym bezskutecznym awizowaniu. Nadto, tego samego dnia powód, powołując się na oświadczenie z dnia 18 czerwca 2009 r., wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 30.000 zł wraz z należnymi odsetkami oraz kwoty 25.000 zł jako zwrot kosztów za okres pięciomiesięcznego opóźnienia w zwrocie przedmiotu przechowania. Powyższe wezwanie wróciło do powoda, po dwukrotnym bezskutecznym awizowaniu.

W dniu 23 sierpnia 2010 r. powód skierował do pozwanego ostateczne wezwanie do zwrotu należności w kwocie jak w piśmie z dnia 16 sierpnia 2010 r. (163.000 zł). Powyższe wezwanie wróciło do powoda, po dwukrotnym bezskutecznym awizowaniu. Tego samego dnia powód ponowił także wezwanie do wykupu weksla. Wezwanie do wykupu weksla powód ponowił także w dniu 31 grudnia 2013 r. Wezwanie to również nie zostało odebrane przez pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części. Sąd I instancji wskazał, że zgłoszone przez powoda roszczenie oparte zostało na dwóch płaszczyznach – pierwszej wynikającej ze stosunku wekslowego (do pozwu powód dołączył wypełniony przez siebie weksel in blanco) oraz drugiej wynikającej ze stosunku podstawowego (czterech umów przechowania oraz jednej umowy pożyczki). Ponieważ treść weksla nasuwała wątpliwości, stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a sprawę rozpoznano w trybie postępowania zwykłego.

Z uwagi na wątpliwości co do treści weksla, Sąd Okręgowy rozpoznając niniejszą sprawę rozważył zasadność powództwa na podstawie powołanego w pozwie stosunku podstawowego. Dochodząc wierzytelności wekslowej wierzyciel może także w pozwie (niezależnie od powołania się na treść weksla) przytoczyć fakty i dowody uzasadniające roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego. Oznacza to możliwość orzekania na dwóch podstawach faktycznych i prawnych. Gdyby okazało się, że zobowiązanie wekslowe nie istnieje, sąd powinien rozpoznać żądanie wynikające z drugiej, dodatkowej (pozawekslowej) podstawy, przytoczonej przez powoda ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2006 r., II CSK 205/06). Dochodząc zatem należności wekslowej, wierzyciel wekslowy ma różne możliwości wykazywania zasadności swojego roszczenia wekslowego, powiązanego z roszczeniem wynikającym ze stosunku podstawowego. Poza samym powołaniem się na treść weksla może on także przytaczać fakty i dowody uzasadniające roszczenie wynikające ze stosunku podstawowego ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2007 r., II CSK 495/06).

Z tych przyczyn Sąd I instancji zbadał jedynie stosunek podstawowy. Co do kwoty 30 000 zł, której termin zwrotu oznaczono na dzień 30 czerwca 2009 r., Sąd Okręgowy wskazał, że była ona przedmiotem umowy pożyczki. Co do pozostałych kwot: 107.000 zł, 30.000 zł (której termin zwrotu oznaczono na dzień 12 marca 2010 r.), 15.000 zł oraz 11.000 zł z przedstawionych przez powoda dokumentów wynika, że były one przedmiotem umów depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.).

W myśl art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odszkodowanie za opóźnienie z zapłatą długu pieniężnego polega zawsze na odsetkach.

Sąd Okręgowy za nieuprawnione uznał twierdzenia powoda, że kwoty jakich domaga się on poza roszczeniem głównym stanowią odszkodowanie z tytułu nienależytego wykonania umów depozytu nieprawidłowego albowiem jak funkcję odszkodowawczą spełniają odsetki i to one poza zwrotem kwot przekazanych pozwanemu składały się na roszczenia pozwu. Co za tym idzie roszczenie o odsetki należało rozważyć z punktu widzenia przepisów powszechnie obowiązujących o odsetkach.

Zawierane pomiędzy stronami umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego, miały charakter odpłatny. Wynagrodzeniem dla dającego na przechowanie były odsetki umowne, które co do umowy z dnia 10 sierpnia 2009 r. wynosiły 0,3% kapitału za każdy dzień zwłoki (109,5% w skali roku), zaś co do kwoty 11.000 zł pozwany zobowiązał się uiścić na rzecz powoda kwotę po 5.000 zł miesięcznie – 60.000 zł w skali roku, co oznaczało, że kwota ta stanowiła odsetki w wysokości 45,45% miesięcznie (545,45% w skali roku). Co do pozostałych umów odsetki umowne nie zostały określone.

W myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki są wynagrodzeniem za korzystanie z cudzych pieniędzy lub rzeczy zamiennych bądź rekompensatą za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, przy czym ich wysokość ustalana jest jako ułamek (procent) należności głównej za określony czas (np. za rok) korzystania z tych dóbr (lub czas opóźnienia). Jeżeli jednak wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe, jak stanowi art. 359 § 2 k.c. Przepis ten ma więc charakter dyspozytywny i wiąże określenie „odsetki ustawowe” z wysokością należnych odsetek, niezależnie od ich źródła. Oznacza to, że odsetki ustawowe mogą należeć się mocą czynności prawnej, jeżeli treść czynności obligującej do zapłaty odsetek nie ustala ich wysokości. Na podstawie § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. Nr 220, poz. 1434 ze zm.) wynosiły one w chwili orzekania 13% w stosunku rocznym.

Skoro co do umowy pożyczki kwoty 30.000 zł oraz co do umów depozytu nieprawidłowego, na mocy których powód powierzył pozwanemu kwoty: 15.000 zł oraz 30.000 zł nie zastrzeżono odsetek umownych, od tych kwot należą się powodowi odsetki ustawowe. Co do kwoty 15.000 zł, co do której termin wymagalności przypadał na dzień 7 marca 2010 r., to od dnia następnego – 8 marca 2010 r. powodowi należą się odsetki ustawowego, które na dzień 9 lipca 2012 r. wynosiły 567,81 zł. Co do kwoty 30.000 zł, której termin zwrotu oznaczono na dzień 30 czerwca 2009 r., to powodowi należą się od tej kwoty odsetki ustawowe od dnia 1 lipca 2009 r., które na dzień 9 lipca 2012 r. wyniosły 11.806,85 zł. Co do kwoty 30.000 zł, której termin zwrotu przypadał na dzień 12 marca 2010 r., powodowi należą się odsetki ustawowe od dnia 13 maca 2010 r., które na dzień 9 lipca 2012 r. wynosiły 9.082,19 zł. Żądanie od tych kwot odsetek wyższych nie było uzasadnione albowiem strony nie umówiły się na odsetki przewyższające odsetki ustawowe – czego powód zgodnie z normą z art. 6 k.c. nie udowodnił i w tym zakresie roszczenie powoda podlegało oddaleniu.

Co do kwot 107.000 zł oraz 11.000 zł strony zastrzegły odsetki umowne, których wysokość podlegała weryfikacji. Stronom dokonującym czynności prawnej przysługuje swoboda w ustaleniu wysokości odsetek, chyba że zostały one określone orzeczeniem sądu lub decyzją innego organu bądź bezwzględnie wiążącym przepisem szczególnym. Ustawą z dnia 7 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 157, poz. 1316) został znowelizowany kodeks cywilny przez wprowadzenie przepisów art. 359 § 2 ¹ – 2 ³, które ze skutkiem od 20 lutego 2006 r. znacząco ograniczyły swobodę zastrzegania odsetek wynikających z czynności prawnej. Odsetki maksymalne określa przepis art. 359 § 2 ¹ k.c., stanowiąc, że maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). W okresie zawierania oraz wykonywania umów depozytu nieprawidłowego wahały się od 20% do 25%, a co za tym idzie odsetki w wysokości ustalonej przez strony w wysokość odpowiednio 109,5% w skali roku od kwoty 107.000 zł oraz 545,45% w skali roku do kwoty 11.000 zł znacząco przewyższały dopuszczalną prawem wysokość odsetek maksymalnych a co za tym idzie podlegały stosownemu zmniejszeniu, do wysokości odsetek maksymalnych. Co do kwoty 107.000 zł, której termin zwrotu został oznaczony na dzień 9 października 2009 r., według Sądu Okręgowego, powodowi należały się odsetki umowne od dnia 10 października 2009 r., które na dzień 9 lipca 2012 r. wynosiły 64.378,82 zł. Co do kwoty 11.000 zł, której termin zwrotu przypadał na dzień 31 marca 2010 r., powodowi należały się odsetki maksymalne od tej kwoty liczone od dnia 1 kwietnia 2010 r., które na dzień 9 lipca 2012 r. wynosiły 5.575 64 zł. W pozostałym zakresie, tj. w jakim wysokość dochodzonych przez powoda odsetek przekraczała odsetki maksymalne powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, jako sprzeczne z treścią art. art. 359 § 2 ¹ k.c. Zgodnie z art. 359 § 2 ² k.c. powodowi należały się jedynie odsetki maksymalne. W pozostałym zakresie powództwo Sąd I instancji oddalił.

Powodowi należała się zatem kwota 288.411,31 zł stanowiąca sumę należności głównych w kwocie 193.000 zł oraz odsetek ustawowych od kwot 15.000 zł, 30.000 zł i 30.000 zł oraz odsetek umownych w wysokości odsetek maksymalnych od kwot 107.000 zł oraz 11.000 zł. Od tej kwoty powodowi Sąd Okręgowy zasądził odsetki ustawowe od dnia 10 lipca 2012 r., zgodnie z żądaniem powoda, tj. od daty wymagalności sum głównych oraz skapitalizowanych na dzień 9 lipca 2012 r. odsetek, tj. na datę wymagalności należności głównych oraz odsetek.

Co do żądania odsetek od odsetek to roszczenie w tym zakresie Sąd I instancji uwzględnił albowiem pozwany wyraził zgodę na uiszczenie na rzecz powoda odsetek od zaległych odsetek, co znajduje potwierdzenie w treści art. 482 § 1 k.c. zgodnie z którym od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. Mając na względzie zakres w jakim uwzględniono przedmiotowe powództwo uznać należało, że powód wygrał w ok. 44%, zaś pozwany w 56%, wobec powyższego zasadnym było stosunkowe zniesienie kosztów postępowania, które w niniejszej sprawie ograniczały się do kosztów sądowych opłaty od pozwu, która wynosiła 8 250 zł i od której to powód w całości został zwolniony. Koszty opłaty od pozwu zostały tymczasowo nałożone na Skarb Państwa. Wobec powyższego na powoda należało nałożyć obowiązek pokrycia 56% wysokości tej opłaty, tj. kwoty 4.620 zł, którą to Sąd I instancji nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa z roszczenia zasądzonego na rzecz powoda. Na pozwanego Sąd Okręgowy nałożył obowiązek pokrycia 44% opłaty od pozwu w kwocie 3.630 zł, którą nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od pozwanego.

Z uwagi na to, że w sprawie został wydany wyrok zaoczny, na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. zasądzonemu w pkt 1. roszczeniu Sąd I instancji nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

W apelacji powód zaskarżył wyrok w pkt 2. i 4., zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie prawa materialnego, a w szczególności treści art. 361 § 2, 363 § 2, 455, 481 § 2 i § k.c., wnosząc o uchylenie wyroku w pkt 2. i 4. oraz przekazanie sprawy do Sądu Okręgowego w Warszawie, celem uzupełniającego przeprowadzenia materiału dowodowego i oceny wysokości wyrządzonej przez pozwanego szkody.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest oczywiście zasadna i to niezależenie od zarzutów w niej sformułowanych.

Nie sposób podzielić ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego opisanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, ani oceny prawnej dochodzonego roszczenia, która została dokonana z rażącym naruszeniem fundamentalnych zasad prawa wekslowego. Te uchybienia muszą skutkować zmianą zaskarżonego wyroku z zakresie, w jakim powód ostatecznie podtrzymał powództwo.

Należy bowiem wskazać, że na rozprawie apelacyjnej w dniu 10 maja 2016 r. powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie roszczenia przekraczającego kwotę 550.000 zł wraz z odsetkami.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że powód dołączając do pozwu wypełniony weksel własny i wnosząc o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym jednoznacznie określił podstawę faktyczną i prawną dochodzonego roszczenia. Nie budzi bowiem wątpliwości, iż powód dochodził roszczenia wekslowego, znajdującego oparcie w złożonym wekslu. Tym samym, Sąd Okręgowy winien przede wszystkim ocenić, czy roszczenie powoda znajduje usprawiedliwienie w przedłożonym wekslu. Ten aspekt został całkowicie i to z niezrozumiałych przyczyn pominięty przez Sąd I instancji.

Sąd Okręgowy wskazał bowiem, że ze względu na „wątpliwości co do treści weksla” dokonał oceny roszczenia powoda na płaszczyźnie stosunku podstawowego. Z argumentacją tą nie można się zgodzić z wielu zasadniczych powodów.

Po pierwsze, Sąd I instancji nie wyjaśnił, jakie to „wątpliwości” dały podstawę do pominięcie złożonego w sprawie weksla i oparcia rozstrzygnięcia na treści stosunku podstawowego. Nie jest zatem jasne, dlaczego w sprawie nie zostały wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym (zob. art. 485 § 2 k.p.c.). Nie wiadomo również, z jakich przyczyn Sąd Okręgowy de facto odmówił złożonemu wekslowi jakiejkolwiek mocy prawnej.

Należy przypomnieć, że przepisy ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37 z 1936 r., poz. 282 ze zm. – dalej, jako: „p.w.”) w art. 1 (w odniesieniu do weksla trasowanego) oraz w art. 101 (odnośnie weksla własnego) wskazują istotne cechy weksla. Jeżeli dany dokument nie zawiera choćby jednej z cech przewidzianych w art. 101 p.w., to, z zastrzeżeniem wyjątków wskazanych w art. 102 p.w., nie będzie uważany za weksel własny. Innymi słowy będzie on stanowić weksel nieważny, to znaczy dokument, który nie inkorporuje w sobie zobowiązania do bezwarunkowej zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Dokument taki nie rodzi skutków prawnych, jakie prawo wekslowe wiąże z wystawieniem weksla.

Nie budzi wątpliwości, że formalną nieważność weksla sąd bierze pod rozwagę z urzędu – niezależnie od stanowiska stron. Sąd Okręgowy mógłby zatem uznać, że przedłożony przez powoda weksel jest nieważny ( zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2004 r., V CK 60/04) i z tej przyczyny przyjąć, iż roszczenie wekslowe jest niezasadne. Jednak Sąd I instancji nie wskazał żadnych okoliczności mogących świadczyć o nieważności weksla. Sąd Apelacyjny również takich okoliczności nie dostrzega. Tym samym, trzeba stwierdzić, że złożony w sprawie weksel własny jest ważny.

Po drugie, Sąd Okręgowy całkowicie pominął charakter zobowiązania wekslowego. Zgodnie z art. 101 pkt 2 p.w. weksel własny zawiera „przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej”. Zatem wystawienie weksla kreuje abstrakcyjne zobowiązanie zapłaty sumy wekslowej. „Na podstawie weksla wierzyciel wekslowy może domagać się od dłużnika zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej. Wyrażone w treści weksla polecenie zapłaty jest bezwarunkowe” ( tak A.Szpunar: Komentarz do prawa wekslowego i czekowego, Warszawa 1996, s.20). Wierzyciel wekslowy w procesie nie ma zatem obowiązku odwoływania się do stosunku podstawowego ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1959 r., IV CR 1215/58), co oznacza, że wystarczającą podstawą do wydania nakazu zapłaty jest prawidłowo wypełniony weksel (art. 485 § 2 k.p.c.).

W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się bowiem, że podmiot, który występuje z powództwem o zapłatę opartym na twierdzeniu, że dochodzone roszczenie przysługuje mu na podstawie weksla własnego podpisanego przez pozwanego jako wystawcę powinien do pozwu dołączyć poświadczający to weksel. Jest to dowód z jego strony konieczny, a zarazem wystarczający. Pozwany przed tak uzasadnionym żądaniem może się bronić za pomocą różnego rodzaju zarzutów podważających zasadność tego żądania ( zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1999 r., I CKN 215/98; z dnia 24 października 2003 r., III CK 35/02; z dnia 7 maja 2009 r., IV CSK 549/08).

Po trzecie, jak słusznie wskazał Sąd I instancji w procesie wszczętym na skutek żądania zapłaty z weksla dopuszczalne jest odwołanie się do stosunku podstawowego, a co za tym idzie – ocena zasadności roszczenia powoda na tej płaszczyźnie. Uszło jednak uwadze Sądu Okręgowego, że taka możliwość istnieje jedynie wówczas, gdy okaże się, że roszczenie wekslowe jest niezasadne. Wówczas dopuszczalna jest ocena, czy żądanie powoda znajduje oparcie w treści stosunku podstawowego. Takie też stanowisko zajmuje Sąd Najwyższy w przytoczonych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzeczeniach ( zob. w szczególności wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2006 r., II CSK 205/06). Stanowisko Sądu Najwyższego zostało jednak przez Sąd I instancji całkowicie błędnie zinterpretowane.

Zatem, Sąd Okręgowy mógłby dokonać analizy roszczenia powoda na płaszczyźnie stosunku podstawowego, gdyby uznał weksel za nieważny, bądź pozwany podniósł wobec weksla skuteczne zarzuty. Żadna z tych okoliczności nie zaszła jednak w niniejszej sprawie. W konsekwencji, ocena zasadności roszczenia powoda w świetle stosunku podstawowego była niedopuszczalna, a całość wywodów dotyczących treści tego stosunku –zupełnie zbędna.

Po czwarte, Sąd I instancji – mimo że nie wskazał na to w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – w istocie dokonał oceny, czy weksel przedłożony przez powoda został wypełniony zgodnie z deklaracją wekslową. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż treść stosunku podstawowego nie uprawniała powoda do wypełnienia weksla na kwotę 660.000 zł. Taka ocena została dokonana z rażącym naruszeniem art. 10 p.w. i art. 6 k.c.

Zgodnie z art. 10 p.w. w zw. z art. 103 p.w. jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa. Nie budzi wątpliwości, że kwestia wypełnienia weksla zgodnie z porozumieniem wekslowym jest badana wyłącznie na zarzut pozwanego ( zob. A.Szpunar: op.cit, s.79). Co więcej, stosownie do art. 6 k.c. ciężar dowodu, iż weksel nie został wypełniony prawidłowo spoczywa na tej stronie procesu, która wywodzi z tego faktu skutki prawne, tj. na dłużniku wekslowym ( zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66).

W niniejszej sprawie pozwany był całkowicie bierny – nie podniósł zarzutu wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową, nie sformułował na tej płaszczyźnie żadnych twierdzeń, ani nie złożył żadnych wniosków dowodowych. Tym samym, nie było dopuszczalne badanie tego, czy weksel został wypełniony zgodnie z porozumieniem wekslowym.

Z tych przyczyn należy uznać, że Sąd I instancji, odmawiając złożonemu wekslowi jakiegokolwiek znaczenia prawnego, naruszył art. 101 i 102 p.w. Natomiast roszczenie wekslowe powoda było zasadne i znajdowało oparcie w przedłożonym wekslu.

W konsekwencji błędne jest również rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w zaskarżonym wyroku.

Po pierwsze, Sąd Okręgowy z nieznanych przyczyn nie rozliczył całej opłaty należnej od wniesionego pozwu, a więc kwoty 33.000 zł (5% x 660.000 zł), a jedynie czwartą część opłaty należnej od pozwu wniesionego w postępowaniu nakazowym (art. 19 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm. – dalej, jako: „u.k.s.c.”)). Nie budzi jednak wątpliwości, że w wypadku rozpoznania sprawy w postępowaniu zwykłym konieczne było rozliczenie całej opłaty od pozwu (art. 13 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 18 ust. 1 u.k.s.c.).

Po drugie, Sąd I instancji na podstawie art. 98 k.p.c. dokonał „stosunkowego zniesienia kosztów postępowania”. Nie jest wobec tego jasne, czy Sąd Okręgowy odwołał się w tym zakresie do instytucji stosunkowego rozdzielenia kosztów, czy ich wzajemnego zniesienia (art. 100 k.p.c.). Mając na względzie fakt, że obie strony występowały w sprawie bez pełnomocników i nie poniosły kosztów sądowych trudno jest z pewnością mówić o wzajemnym zniesieniu kosztów.

Dlatego też, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie drugim na podstawie art. 101 p.w. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 261.588,69 zł (550.000 zł – 288.411,31 zł) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 lipca 2012 r. do dnia zapłaty oraz w oparciu o art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. uchylił wyrok w części oddalającej powództwo co do kwoty 110.000 zł z żądanymi odsetkami i w tej części umorzył postępowanie; w punkcie trzecim na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. kwotę 27.500 zł (5% x 550.000 zł) tytułem części opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony; a w punkcie czwartym na podstawie art. 113 ust. 4 u.k.s.c. odstąpił od obciążenia powoda nieuiszczoną częścią opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był zwolniony (opłaty należnej od tej części roszczenia, co do którego nastąpiło umorzenie postępowania).

Nadto, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. kwotę 13.080 zł tytułem części opłaty od apelacji, od uiszczenia której powód był zwolniony (5% x 261.589 zł); a na podstawie art. 113 ust. 4 u.k.s.c. odstąpił od obciążenia powoda nieuiszczoną częścią opłaty od apelacji, od uiszczenia której powód był zwolniony.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.